FunkcjonowanieRynku R066 177

rynku może wówczas towarzyszyć występowanie stanów nierównowagi w krótszych lub dłuższych okresach. W tej sytuacji sprzedawcy lub nabywcy nie zaspokajają w pełni swoich aspiracji.

Przebieg procesów dostosowawczych między elementami rynku zależy także od czynników materialno-rzeczowych, będących elementem realnej sfery gospodarowania. Czynniki te mogą wpływać przede wszystkim na kształtowanie się wielkości i struktury podaży oraz jej materialnego podłoża w postaci produktów i usług. Przeświadczenie sprzedawcy o konieczności zmiany wielkości podaży nie może być tożsame z jej zmianą, która może być uwarunkowana specyfiką cyklu produkcyjnego (np. podaż produktów rolnych) lub koniecznością zwiększenia wielkości produkcji przy rozszerzonym kapitale trwałym (nowe inwestycje). Wpływ czynników materialno-rzeczowych na zmiany wielkości podaży powoduje, że zwłaszcza w krótkich okresach procesy dostosowawcze na rynku mogą być oparte wyłącznie na zmianach popytu i cen. Oddziaływanie trzeciego elementu rynku (podaży) na osiąganie lub zmiany stanu jego równowagi ulega odroczeniu w czasie. Odroczenie to jest funkcją czasu potrzebnego na zmaterializowanie się decyzji sprzedawcy o zmianie wielkości podaży. Dopiero po upływie tego czasu równowaga rynku może być osiągana przy zwiększonej wielkości podaży oraz niższym poziomie cen.

Jak wynika z tych uwag, stan równowagi rynku oraz jego zmiany zależą przede wszystkim od charakteru procesów dostosowawczych między elementami rynku, a także od skali ograniczeń, które tym procesom mogą towarzyszyć. Ograniczenia towarzyszące procesom dostosowawczym decydują o relatywnym znaczeniu poszczególnych elementów rynku w osiąganiu oraz zmianach jego równowagi. Znaczenie to jest ponadto odmienne w różnym horyzoncie czasowym. W krótkich okresach, gdy wzrasta wielkość popytu, a zmiany w dziedzinie podaży napotykają ograniczenia materialno-rzeczowe, wzrasta znaczenie cen. W długich okresach może maleć znaczenie zmian cen na rzecz wzrostu znaczenia zmian podaży itd. Relatywne znaczenie poszczególnych elementów' rynku w kształtowaniu jego równowagi zależy od rodzaju przedmiotu wymiany, a więc od rodzaju rynku.

2. Równowaga rynku produktów i usług

Równowaga rynku produktów i usług jest rezultatem wzajemnych zależności, które zachodzą między wszystkimi jego elementami w zakresie przedmiotów wymiany, a więc produktów i usług. Podstawowe znaczenie dla kształtowania się równowagi rynku produktów' i usług mają zależności między:

—    podażą produktów' i usług a ich cenami,

—    popytem na produkty i usługi a ich cenami.

Pierwszy rodzaj zależności ma charakter pozytywny — wyraża identyczny kierunek zmian podaży i cen. Wzrost cen wywołuje wzrost wielkości podaży i odwrotnie. Zależność drugiego rodzaju ma charakter negatywny — odzwierciedla odwrotny kierunek zmian cen i popytu. Wzrost cen wywołuje spadek wielkości popytu, i odwrotnie.

Wielkości podaży i popytu, które zmieniają się w odmiennych kierunkach niż zmiany cen, mogą się zrównać tylko w pewnym punkcie, który jest wyznaczony przez dany poziom cen. Punkt ten wyraża stan równowagi między podażą produktów i usług a popytem. Cena, która zapewnia równowagę między podażą produktów i usług a popytem, jest ceną równowagi (rys. 56).

Rysunek 56

Równowaga rynku produktów i usług

177