Geografia turyzmu5

!? 4. Historia turystyki

morskich i klimatu okolic Brighton zaczął propagować dr Richard Russel, który w 175.* r. |Cjilhcrl 1949] lub w 1754 r. jGormscn 1997] osiedlił się w nim, rozpoczynając praktykę lekarską. W tym czasie Brighton było niewielką osadą rybacką i w 1760 r. liczyło zaledwie 2000 mieszkańców. Kolejnym ważnym impulsem do rozwoju uzdrowiska była wizyta w Brighton księcia Gloucester (1765 r.). (k\ tego czasu Brighton stało się modne wśród arystokracji brytyjskiej, co sprawiło, że w 1769 r. otwarto pierwsze kąpielisko, a w dniu.7 września 1783 r. zaszczycił je wizytą książę Walii, brytyjski następca tronu. W 1801 r. w Brighton mieszkało już 7000 ludzi. Wzrostowi liczby ludności towarzyszył szybki rozwój budownictwa mieszkaniowego i uzdrowiskowego, m.in. w latach 1815-1820 uległ przebudowie (postawiony jeszcze w końcu XVIII w.) The Pavillon, czyli Pawilon Królewski (autorem przebudowy w stylu chińsko-indyjskim był John Nash) - do dzisiaj najsłynniejsza budowla miasta. Następne lata przyniosły dalszy rozwój Brighton, m.in. z powodu zniknięcia zagrożenia inwazją Wysp Brytyjskich przez flotę i armię francuską.

Jednak prawdziwy rozwój Brighton miał dopiero nastąpić. Na początku lat czterdziestych miasto otrzymało połączenia kolejowe - najpierw z pobliskim Sho-icluim. a w 1841 r. z Londynem. Szybki wzrost napływu turystów zaowocował gwałtownym wzrostem liczby ludności (tab. 2). W okresie 1841-1851 liczba mie-s/kańców uległa zwiększeniu o 41% i doszła do 65 000. W tym czasie i w kolejnych latach wybudowano liczne hotele (np. „Grand Hotel” w 1864 r.) i pensjonaty. leni mu iic je, obiekty uzdrowiskowe itp. Chociaż w następnej dekadzie tempo w/iu*iiu In/hy ludności nieco osłabło, aż do końca XIX w. co 10 lat w Brighton lit /ha imes/knneów zwiększała się o ponad 15%. Pod koniec lat siedemdziesiątych miasto pi/ektoczyło liczbę 100 000 mieszkańców. W tym czasie obok dzielnic i mes/k urnowych powstawały dalsze hotele (np. w 1890 r. oddano elegancki „Me-tiopole Hotel"), restauracje i kawiarnie, kąpieliska, teatry i inne obiekty użyteczności publicznej. Mimo dalszego zmniejszenia się w następnych latach tempa rozwoju. w 1931 r. Brighton liczyło już 147 000 mieszkańców i nadal było czołowym kurortem brytyjskim. Ta sytuacja trwała do połowy XX w., kiedy to Brighton -podobnie jak i inne miejscowości turystyczne Wielkiej Brytanii (np. Blackpool) -zaczęło przeżywać poważne trudności związane ze zmniejszeniem się wśród Brytyjczyków zainteresowania wypoczynkiem we własnym kraju, co zdaniem G. Shawa i A.M. Williams a [1996, 48] nastąpiło około 1955 r. (jeszcze w 1959 r. w Brighton mieszkało 159 000 ludności, natomiast w 1989 r. liczba ta spadła do 143 000).

Podobny proces do tego, jaki dał się zauważyć we Francji i Wielkiej Brytanii, nastąpił w Niemczech (np. w związku z lokalizacją w 1793 r. jednej z rezydencji książąt Mccklcnburg-Schwerin nad Morzem Bałtyckim nastąpił rozwój Heiligen-datnin), w Austro-Węgrzech (np. gwałtowny rozwój Karlsbadu, obecnie Karłowych Warów, po doprowadzeniu w 1871 r. linii kolejowej), Włoszech, a także w Stanach Zjednoczonych (rozwój funkcji luryMye/.nyeh na ('upe Cod w Nowej An-8li i. w Miami na Florydzie oraz nad Zatoką Meknykurtuką). w Argentynie (rozwój

Inłicln 2. Rozwój Hrighlon (Widku I tryl nulu 1 w \l\ w

Rok	Liczba ludnoitcl dyn.)	/.mlunit liczby ludności w ciągu 10 lat (%)	Uwagi
1801	7	-
181.1	12	58,3
1821	24	100,0	1820 r. wybudowanie The Pavillon
1831		70,8	1840 r. doprowadzenie kolei z Shorchum
1841		12,2	1841 r. połączenie kolejowe z Londynem
1851	m •"	4l;i '	1846 r. połączenie kolejowe z Lewes
1861	77	18,4
1871		16,9
1881	: 107 H	18,9

nul In opracowano na podstawie E.W. Gilbert [1949],

imI 18X6 r. kurortu Mar del Plata), Brazylii i w Australii. W miejscach o wysokich walorach turystycznych zaczęły powstawać nie tylko hotele i pensjonaty, ale równic/ czasowo wykorzystywane rezydencje zwane „drugimi domami”. Przykładem miejscowości, która zaczęła się w ten sposób dynamicznie rozwijać już w początkach lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, jest urugwajski kurort nadmorski funta tlel Este [Delavaud 1990]. W XIX w. funkcje turystyczne pojawiły się rów nic/ w niektórych miejscowościach w Indiach Brytyjskich, np. w 1819 r. Anglicy pi/ysląpili do organizowania uzdrowiska w Simli, w 1835 r. w Dżardżylingu, n w 1X02 r. w Parasnath [Senftleben 1973].

Przełom XIX i XX w. przyniósł również rozwój nowego zjawiska - turystyki u nędzy kontynentalnej (głównie między Stanami Zjednoczonymi a Wielką Bryla ula) W modzie zaczęły być również wyprawy myśliwskie bogatych Kurope|c/y ło»w i Amerykanów do Afryki.

Koniec XIX i początek XX w. zapoczątkowały ponadto rozwój turystyki pod niwiskiej. Uciążliwość życia w wielkich miastach spowodowała - obok wzrostu Mn|>ma zamożności społeczeństwa i zwiększenia się zasobów wolnego czasu pi»|nwicnic się potrzeb wypoczynku poza miastem, co dało początek tzw. turystyce letniskowej. Wokół aglomeracji miejskich zwykle w pobliżu linii kolejowych, w sąsiedztwie lasów i zbiorników wód powierzchniowych - zaczęły powstawać rozlegle osiedla letniskowe, /łożone z pensjonatów i domów z pokojami do wynajęcia, u także z prywatnych rezydencji o charakterze „drugich domów”. Zjawisko lo wystąpiło m.in. wokół Paryżu, Berlina, Wiednia, Moskwy, Snnkt-Peters-luiign (dacze), Pragi, Budapesztu, Madrytu, jak również Warszawy i Lodzi,