HPIM4435

134 Elżbieta Tarkomka

norodnoićpotrzeb, lecz na ich uproszczenie i standaryzację, co ułatwia obsługę.

Ogólnie można powiedzieć że widoczna jesr charakter)-, styczna koncentracja wysiłków, energii, środków finansowych całej instytucji pomocy społecznej na zaspokajaniu najbardziej podstawowych porrzeb mieszkańców, przede wszystkim biologicznych potrzeb organizmu ludzkiego (mieszkanie, jedzenie. odzież, higiena, zdrowie), pomijanie natomiast ich kulturowych i społecznych aspektów, co jest istotnym zubożeniem ich jakości życia. Po drugie, życic w instytucji nie pozwala też na zaspokojenie wielu potrzeb związanych ze społecznym i psychicznym funkcjonowaniem jednostek, potrzeb samorealizacyjnych. emocjonalnych, potrzeb podmiotowości i godności.

Codzienne życie w instytucji jest monotonne i spokojne. Główną czynnością mieszkańców jest bierne oglądanie telewizji, albo nawet po prostu bierne siedzenie, obok siebie, nie nawiązując kontaktów z innymi. Niewiele osób ma swoje hobby, instytucja od czasu do czasu organizuje jakieś imprezy, ale niewątpliwie głównym sposobem spędzania czasu i główną formą życia kulturalnego jest oglądanie telewizji Stosunkowo dobrze zaspokajane są potrzeby religijne mieszkańców (w domach zatrudnieni są księża), choć niektórzy z nich odczuwają niedosyt kontaktów z kapłanem, podobnie jak i z lekarzami, z reguły nie mającymi dla nich czasu. Mieszkańcy, którzy są ..łapczywi” na kontakty z innymi, dotkliwie odczuwają brak czasu dla nich ze strony ludzi spoza instytucji.

jednym z głównych problemów mieszkańców domów pomocy społecznej jest ich samotność, poczucie osamotnienia. Zadoczonc sale nie wzmacniają więzi międzyludzkich, wręcz przeciwnie, prowadzą do atomizacji. Słabe więzi rodzinne w postaci rzadko odwiedzających krewnych (jeśli racy

135

Irndlif w instytucji totalną

są), brak przyjaciół, ludzi bliskich to sytuacja typowa. )ak wszyscy ludzie, mieszkańcy potrzebują bliższych związków z innymi, czyjejś uwagi, troski, czułości, przyjaźni, miłości — ale tego w ramach instytucji nie znajdują. Działa ona bowiem w oparciu o założenie, że ich potrzeby emocjonalne są inne niż ludzi żyjących w rodzinach, poza instytucją; są to potrzeby zredukowane. Tak na przykład problem potrzeb seksualnych mieszkańców jest w wielu domach tabu, po prostu nie istnieje. A gdy się pojawia — bo pojawia się — rozwiązuje się go w atmosferze skandalu i pruderii. Są oczywiście wyjątki od tej praktyki, ale w tradycyjnym modelu opieki społecznej nie ma miejsca na tę sferę doznań i potrzeb. Zgodnie z tradycyjnym modelem, człowiek niepełnosprawny, mieszkaniec domu pomocy społecznej jest człowiekiem o potrzebach zredukowanych, ograniczonych, innych, niż mają ludzie żyjący poza instytucją. Taki model człowieka o ograniczonych potrzebach wyłania się ze '/.gromadzonych przez nas materiałów; taki funkcjonuje w życiu codziennym domu, w ten sposób mieszkańcy są traktowani przez personel, tak wreszcie niekiedy sami siebie postrzegają.

Zakończenie

Podsumowując, trzeba podkreślić te cechy domów pomocy społecznej, które są bezpośrednią konsekwencją ich głębokiego charakteru jako instytucji totalnej. Są przede wszystkim związane ze współistnieniem w ramach instytucji dwu odrębnych światów: z jednej strony pracowników reprezentujących bezosobową instytucję, narzucających i egzekwujących zasady jej działania, obsługujących, aktywnych, podejmujących decyzje, a z drugiej strony na mieszkańców — obsługiwanych, otrzymujących, zależnych, pasywnych,