Grobler7

160

II. struktura nauki;_:

pretację empiryczną, muszą istnieć jakieś zdania obserwacyjne tej teorii wyprowadzalne ze zdania z i reguł korespondencji. Wówczas;^ na-mocy-definicji teorii jako dedukcyjnie domkniętego zbioru zdańjrs reguły korespondencji musiałyby należeć do teorii.

Trudność tę można ująć następująco. Z jednej strony, nie da się| ustalić częściowej interpretacji empirycznej teorii za pomocą środki ków tej teorii, bo wtedy każde dookreślenie interpretacji zmieniaj teorię. Z możliwości dookreślania częściowej interpretacji nie możną* jednak zrezygnować. Z drugiej strony, nie da się ustalić częściowej! interpretacji empirycznej teorii za pomocą środków spoza teorii^ Wtedy bowiem te środki, ze względu na domknięcie dedukcyjńj teorii, nie mogą dostarczyć niezbędnych związków dedukcyjnych między jej częścią teoretyczną a obserwacyjną.

Sama kompromitacja rozróżnienia obserwacyjne-teoretyczne nie stanowi problemu. Można je zastąpić względnym rozróżnię] niem nieteoretyczne-teoretyczne. Z tego punktu widzenia defj| nicje częściowe mogłyby znaleźć zastosowanie do interpretacji teorii, interpretacji uteoretyzowanej za pomocą innych teorii, (teorii wiedzy zastanej). Warunkiem po temu jest jednak rozwiąż zanie problemu statusu teoretycznego zdań wyznaczających t| interpretację. Nie będąc definicjami równościowymi, mogą ori^ funkcjonować podobnie jak definicje operacyjne: zamiast okref ślać znaczenie terminów teoretycznych, będą wyrażać tymczas sowy stan wiedzy na temat ich zakresu. Tą kwestią zajmiemy si|| po odpowiednim przygotowaniu, dopiero w rozdziale II, p. 10.* Najpierw dokończę wątek definicji, omówię pojęcie prawa jakoj ważnego składnika teorii naukowej i potem będzie można wrócić do problemu interpretacji.

5. Terminy klasyfikacyjne i typologiczne

Pojęcie

klasyfikacji

Terminy klasyfikacyjne odgrywają szczególną rolę w teoriach.-] Klasyfikacją nazywa się wyczerpujący i rozłączny podział) zbioru przedmiotów pewnej dziedziny, to znaczy podział zbioił ru Z na podzbiory (klasy) K,, ..., K_n taki, że Z = K, u ... kj K_n oraz! K_tr\ K.= 0, i, j = l, ..., n, i*- j. W wyniku takiego podziału każdy element zbioru Z należy do dokładnie jednej klasy spośród K_y ..., K_n.

161

^Terminy klasyfikacyjne i typologiczne

iy na zbiorze Z są określone jakieś zmienne, klasyfikację można lęfiniować, zaliczając do każdej klasy te i tylko te elementy jioru Z, dla których określone zmienne przybierają określone plirtości. Przykładem może być klasyfikacja pierwiastków che-feznych na metale, niemetale i pólmetale, w zależności od ich jasności chemicznych: połyskliwości, przewodności cieplnej lektrycznej, tendencji do oddawania lub przyłączania elektro-mii i- tak dalej. Na tym samym zbiorze można określić więcej niż hą klasyfikację. Pierwiastki chemiczne można klasyfikować itnież na przykład na grupy. Są też klasyfikacje hierarchiczne, legające na podziale klas na podklasy: K_t = K_n u ... u K_ip(i) oraz = 0, i = 1,.... n, j, k ~ 1, ... p(i), j * k. Podklasy mogą się fena "kolejne podpodklasy i tak dalej. Przykładem może być |ematyka zwierząt, w której typy dzielą się na podtypy, te - na jinady, które następnie dzielą się na podgromady, a dalej na gdy, rodziny, rodzaje, gatunki i tak dalej.

klasyfikacje są użyteczne poznawczo, jeżeli są podporządko-tńe jakimś zasadom teoretycznym. Na przykład gdy zachowanie mientów tej samej klasy wykazuje podobne prawidłowości, czyli ^odpowiednie terminy klasyfikacyjne są istotne nomologicz-|ę)śto jest nadają się do formułowania praw. Arystotelesowska, iś zupełnie bezużyteczna, klasyfikacja ciał na podksiężycowe Jadksiężyeowc opierała się na przebrzmiałej teorii, wedle któ-|-pierwsze poruszają się ruchem naturalnym w dół, drugie zaś palnym ruchem okrężnym. Zakwalifikowanie ciepła jako formy ergii było podyktowane potrzebą utrzymania zasady zachowania ifeirgii. Oparta na morfologicznych podobieństwach organizmów itematyka Linneusza (1707-1778) zdezaktualizowała się, gdy |dstawą klasyfikacji w biologii stała się teoria ewolucji i hipo-fczne scenariusze ewolucyjne. Klasyfikacyjne pojęcie kwasu jdlegało licznym rewizjom w miarę wzrostu wiedzy na temat łcji chemicznych.

^Niekiedy od klasyfikacji bardziej użyteczne są typologie. Jest iwtedy, gdy teoretycznie interesujące zachowanie elementów

Iziedziny przedmiotowej zależy od wielu zmiennych, zwłaszcza ^rządkowych, w sposób, który nie daje się ująć za pomocą warun-5w koniecznych i wystarczających. Typologia, w odróżnieniu od łasyfikaeji, nie jest wyczerpującym i rozłącznym podziałem swojej

i: ;"ł

Wartość

poznawcza

klasyfikacji

Typologie