39466

Na kanwie rozumienia dobra jako motywu działania ukształtowała się znana w tradycji filozoficznej teza. że w s z y s t k o . c o działa • działa dla celu Jest to zasada celowości pojęta jako ujawnienie treści dobra realnego. Sformułowana zasada celowości dotyczy zarówno bytów nie poznających, jak i poznających, w tym szczególnie człowieka Oczywiście celowość realizuje się odmiennie w jednych i drugich bytach.

Działanie bytu

Działanie bytu dotyczy zawsze jakiegoś przedmiotu. Nie ma działania bezprzedmiotowego. Przedmiot działania nadaje samemu działaniu określoną treść i zdeterminowanie, które zostaje odsłonięte poprzez ten właśnie przedmiot, ku któremu działanie jest przyporządkowane. Przez to samo. ze działanie jest ..jakieś'*, że jest w sobie „zdeterminowane”, wskazuje na „termin”, na „kres", który to działaiue określa. Oprócz czynnika determmującego. w jakim kientnku działanie się dokonuje, należy zwrócić uwagę na inny konieczny czynnik, jakim jest zasadniczo „bytowa racja" działania: motyw- dla którego działanie raczej jest. niż nie jest Jeśli bowiem samego działania przedtem nie było. a następnie ono zaistnieje, to konieczna jest racja bytu. wytrącająca podmiot działania z bierności wobec przedmioni działania Tę rację nazywamy motywem działania W warinikach ludzkich tym motywem wytrącającym z bierności jest nabycie „skłonności-inklinacji” ku dobru poznanemu jako przedmiotowi naszego działania. Jest to zaczątkowy akt naszej woli poządama. zwany „miłością pierwszą”, jako pierwszy jakby ..motor”, jakby pierwsze „zaciązeiue” w kierunku dobra poznanego. U człowieka owa „pierwsza miłość”, jako motyw zaistnienia działania jest następstwem aktu poznania dobra ..Nic bowiem me jest chciane - jeśli wpierw nie jest poznane”.

Istnieje w bytach me poznających konieczna skłonność do działania (do pobierania pobrania pokarmu, do rozmnażania) określonego przez wrodzona formę jako inklinację naniry bym.

Różnica między dobrem a celem jest różnicą pomiędzy działaniem w jego „zaczątku" a działaniem w jego faktycznym wykonywaniu i „dążeniem do” dobra jako swego zdeterminowanego kresu działania Do natury jednak celu w sensie ścisłym należy ukonstytuowanie (w bycie działającym) motywu działania który jest zdolny wytrącić z bierności sam podmiot działający.

Dobro zatem jako przedmiot działania i ujęte w poznaniu jako motyw-impus pojawia się we wszelkich typach działania. Mając zaś na uwadze to. że nie istnieją byty w ogóle „nie działające" możemy stwierdzić, że zasada celowości: „wszystko, co działa - działa dla celu”, jest odczytaniem transcendentabiości dobra.