TEMAT: Losy Polaków w nowelach Henryka Sienkiewicza.
Henryk Sienkiewicz (1846÷1916) ur. w Woli Okrzejskiej na Podlasiu w rodzinie ziemiańskiej. Ojciec sprzedał majątek, nabył kamienicę w Warszawie. Pisarz studiował w Szkole Głównej, początkowo medycynę, potem historię, na udział w powstaniu nie pozwolili mu rodzice, walczył już bowiem najstarszy syn. Już podczas studiów przyszły pisarz drukował recenzje w czasopismach, został dziennikarzem. Pisywał do „Przeglądu Tygodniowego”, „Niwy”, był felietonistą „Gazety Polskiej”, gdzie pisał cykle „Bez tytułu”, „Chwila obecna”. Jako felietonista używał pseudonimu Litwos. 1876÷79 był korespondentem „Gazety Polskiej” w USA. Z tego okresu pochodzą „Listy z podróży”. W 1881r. ożenił się z Marią Szetkiewicz, 1882÷87 redaktor naczelny „Słowa”. Dużo przebywał poza granicami lecząc chorą na gruźlicę żonę, która zmarła w 1885. W 1892 odbył podróż do Afryki, którą opisał w „Listach z Afryki”. W 1900r. uroczyście obchodzono jubileusz pracy pisarza, ze składek społeczeństwa zakupiono majątek Oblęgorek koło Kielc, który otrzymał pisarz w darze. Dziś tam jest Muzeum Sienkiewicza. W 1905r. za „Quo vadis” nagroda Nobla. W 1914r. wyjechał do Szwajcarii, gdzie założył Komitet Pomocy dla ofiar wojny w Polsce. Zmarł nagle na serce w Vevey w Szwajcarii.
TEMAT: Pozytywizm na ziemiach polskich.
W II połowie XIX wieku Polska znajduje się pod zaborami.
Królestwo Polskie (Królestwo Kongresowe).
W zaborze rosyjskim 1864 uwłaszczenie chłopów; 1850 - zniesiona granica celna między Królestwem a Rosją, znaczny rozwój przemysłu, jednocześnie rusyfikacja; 1862 - powstała w W-wie Szkoła Główna przemianowana na rosyjski uniwersytet, rozwijało się tylko szkolnictwo prywatne i tajne nauczanie. W W-wie powstała też kasa im. Mianowskiego (pierwszy rektor Szkoły Głównej). Na jej czele Tytus Chałubiński, instytucja ta finansowała badania naukowe, studia zagraniczne wydawnictwa. W W-wie wychodziły liczne prywatne polskie pisma. Podzieliły się na pisma „młodych”, czyli pozytywistów („Przegląd tygodniowy”, „Niwa”) oraz pisma „starych”, czyli romantyków („Kurier Warszawski”, „Gazeta Polska”).
Wielkopolska.
Ziemie zaboru pruskiego traktowane były jako zaplecze rolnicze przemysłowych Niemiec, stąd liczne młyny, browary, gorzelnie. Silna germanizacja; język polski zakazany; w 1886 powstaje Komisja Kolonizacyjna („wóz Drzymały”). Na Śląsku walczono o polskość, Przywódcy to np. J. Lompa, K. Miarka. Przejawem buntu był strajk uczniów we Wrześni. W 1880 powstało Towarzystwo Czytelni Ludowych, które założyło około 2000 bibliotek i istniało do 1939r. Wychodził Dziennik Poznański. Znaczącą rolę odgrywała Biblioteka Raczyńskich.
Galicja.
Istniała autonomia, ale ziemie zacofane gospodarczo, przeludniona wieś, dlatego liczna emigracja chłopska za ocean (USA, Brazylia). Ze względu na autonomię silne ośrodki polskiej kultury zwłaszcza Kraków i Lwów, profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wróblewski, Olszewski pierwsi w świecie skroplili tlen i azot w Krakowie od 1848r. Przez 40 lat działa Stronnictwo Stańczyków, które wydaje pismo „Czas”. Wielu polskich uczonych działa poza granicami: Ignacy Domeyko w Chile, B. Dybowski badacz Bajkału, Strzelecki badacz Australii, R. Modjeski budowniczy mostów w USA. M. Skłodowska Curie we Francji (odkrycia pierwiastków promieniotwórczych; Nobel 1903, 1910).
W sztuce przyjęto założenia europejskie, dominuje zwłaszcza realizm krytyczny.