plik


ÿþwww.lek2002.prv.pl Badanie podmiotowe i przedmiotowe w schorzeniach ukBadu kr|enia Wstp do wiczeD z chorób ukBadu kr|enia Spis tre[ci I. Badanie podmiotowe ukBadu kr|enia II. Badanie przedmiotowe ukBadu kr|enia 1. Badanie ogólne chorego ze schorzeniami ukBadu kr|enia 2. Ogldanie i badanie dotykiem okolicy serca 3. Opukiwanie serca 4. OsBuchiwanie serca a. tony serca b. szmery serca 5. Badanie |yB i ttnic 6. Zasady pomiaru podstawowego ci[nienia ttniczego I. Badanie podmiotowe ukBadu kr|enia PrawidBowo przeprowadzone badanie podmiotowe i przedmiotowe pozwala na postawienie u wikszo[ci chorych wBa[ciwego rozpoznania lekarskiego oraz na dobór niezbdnych badaD dodatkowych. Podstawowym warunkiem przy zbieraniu wywiadu jest gotowo[ lekarza do skupionego, |yczliwego i cierpliwego wysBuchania dolegliwo[ci podawanych przez chorego. Pytania stawiane choremu powinny by formuBowane w taki sposób aby mógB on na nie odpowiedzie twierdzco lub przeczco i musz one dotyczy nie tylko dolegliwo[ci, które zmusiBy chorego do zgBoszenia si do lekarza ale równie| czasu ich wystpienia, przebiegu choroby stosowanych leków i dotychczas wykonywanych badaD dodatkowych. Wywiad dostarczy musi peBnej informacji o dolegliwo[ciach wspóBistniejcych, o przebytych schorzeniach oraz o schorzeniach wystpujcych w rodzinie. GBówne dolegliwo[ci na które nale|y zwróci uwag u chorych na schorzenia ukBadu kr|enia to duszno[, zmczenie i gorsza tolerancja wysiBków fizycznych, bóle klatki piersiowej, niemiarowa praca serca, omdlenia, sinica, obrzki i krwioplucie. Duszno[ jest subiektywnym odczuciem braku powietrza i czsto okre[lana jest przez chorego jako "krótki oddech" lub" trudno[ci w oddychaniu". Duszno[ pocztkowo wystpuje w czasie wysiBku, pózniej w miar postpu choroby równie| w spoczynku i wówczas utrudnia mo|e choremu mówienie. Przyczyn duszno[ci mog by oprócz schorzeD ukBadu kr|enia choroby ukBadu oddechowego niedokrwisto[, otyBo[, zakwaszenie organizmu, nerwice lkowe oraz wykonywanie du|ych wysiBków przez osoby nie wytrenowane. Duszno[ pojawia si mo|e nagle, mo|e narasta lub wystpowa przewlekle. Przyczyny duszno[ci pojawiajcej si nagle mog by nastpujce: 1. zastoinowa niewydolno[ kr|enia 2. zator ttnicy pBucnej 3. skurcz oskrzeli 4. odma opBucnowa 5. zapalenie pBuc 6. wysikowe zapalenie osierdzia www.lek2002.prv.pl 7. wysikowe zapalenie opBucnej 8. lk Przyczyny duszno[ci narastajcej lub wystpujcej przewlekle mog by nastpujce: 1. przewlekBa zastoinowa niewydolno[ kr|enia 2. przewlekBe schorzenia ukBadu oddechowego 3. niedokrwisto[, otyBo[, kwasica oddechowa lub metaboliczna, a tak|e wykonywanie du|ych wysiBków fizycznych przez osoby nie wytrenowane, nerwica lkowa, niekiedy ci|a. NagBa duszno[ u chorych na zastoinow niewydolno[ kr|enia wystpuje najcz[ciej w dychawicy sercowej i w obrzku pBuc. W dychawicy sercowej duszno[ pojawia si w godzinach nocnych, zazwyczaj w pierwszych godzinach snu i ustpuje po spionizowaniu si chorego, czasem duszno[ci towarzyszy kaszel. Przyczyn dychawicy sercowej jest wzrost ci[nienia w kapilarach pBucnych z przesikiem do przestrzeni okoBopcherzykowej. Dychawic sercow ró|nicowa nale|y z zespoBem hipowentylacji u osób otyBych, bezdechem sennym spowodowanym zapadaniem si jzyka lub mikkiej cz[ci podniebienia. W obrzku pBuc duszno[ spowodowana jest du|ym przesikiem pBynu ze [wiatBa kapilarów do przestrzeni okoBopcherzykowej i pcherzyków pBuc, z towarzyszcym lkiem, przyspieszeniem czsto[ci serca i oddychania, ochBodzeniem skóry, pojawieniem si nad polami pBucnymi rz|eD drobno, [rednio i grubobaDkowych i odkrztuszaniem wydzieliny pienistej, podbarwionej krwi. Oprócz niewydolno[ci kr|enia obrzk pBuc mo|e by spowodowany uszkodzeniem centralnego ukBadu nerwowego, zatorem ttnicy pBucnej, zatruciem niektórymi lekami lub zwizkami toksycznymi. Zmczenie, gorsza tolerancja wysiBków fizycznych, osBabienie mi[ni i bezsenno[ spowodowane s spadkiem pojemno[ci minutowej serca z wtórnym niedokrwieniem mózgu i tkanek obwodowych. Zaburzenia te nie wystpuj u wszystkich chorych na niewydolno[ kr|enia ale s czste w zaawansowanych jej postaciach. Zaburzenia rytmu serca okre[lane czsto przez chorych jako palpitacja serca wywoBane s przedwczesnymi pobudzeniami i czstoskurczami nadkomorowymi lub komorowymi, migotaniem przedsionków lub blokami przedsionkowo-komorowymi II lub III stopnia. Wikszo[ chorych nie odczuwa zaburzeD rytmu serca lub odczuwa je w pozycji le|cej na lewym boku i wówczas jedyn ich skarg jest uczucie nadmiernego wypeBnienia serca lub uczucie uderzenia krwi do gBowy. Objawy te spowodowane s zwikszon objto[ci wyrzutow serca w wyniku wikszego napBywu krwi do serca podczas przerwy wyrównawczej wystpujcej po skurczu dodatkowym. W wywiadach uzyskanych od chorych z czstoskurczami napadowymi zwraca uwag nagBy ich pocztek i zakoDczenie, w migotaniu przedsionków utrzymujca si nieregularna praca serca. Uczucie nadmiernego wypeBniania serca wystpuje równie| w wadach zastawek póBksi|ycowatych aorty w bloku przedsionkowo-komorowym III stopnia i wówczas czsto[ serca jest zazwyczaj regularna i wolna. Palpitacje serca z przyspieszeniem czsto[ci serca mog wystpowa w nerwicy, w nadczynno[ci tarczycy, w niedokrwisto[ci i po wypaleniu du|ej liczby papierosów. 2 www.lek2002.prv.pl Bóle klatki piersiowej s czst przyczyn zasigania porad lekarskich ale wikszo[ z nich spowodowana jest przyczynami pozasercowymi. Przyczyny bólów klatki piersiowej sercowego pochodzenia s nastpujce: - choroba niedokrwienna serca - ostre zapalenie osierdzia - kardiomiopatia przerostowa - zw|enie zastawek póBksi|ycowatych aorty - wypadanie pBatka zastawki dwudzielnej Przyczyny bólów klatki piersiowej pozasercowego pochodzenia s nastpujce: - refluks |oBdkowo-przeBykowy - achalazja przeByku - rozlany skurcz przeByku - przepuklina rozworu przeBykowego - zapalenie nerwów midzy|ebrowych - schorzenia narzdu ruchu Omdlenia s to krótkotrwaBe, nagle wystpujce utraty przytomno[ci z samoistnym jej powrotem. Przyczyny omdleD s nastpujce: - zmniejszona adaptacja ukBadu autonomicznego do popionizacyjnego spadku ci[nienia ttniczego, co najcz[ciej wystpuje u osób mBodych o astenicznej budowie ciaBa, u osób w wieku podeszBym, po nadmiernych wysiBkach fizycznych, po dBugotrwaBym unieruchomieniu i u kobiet w ci|y. - choroba wzBa zatokowego, bloki przedsionkowo-komorowe II i III stopnia, czstoskurcze nadkomorowe i komorowe, zw|enie zastawek póBksi|ycowatych aorty, kardiomiopatia przerostowa, [luzak przedsionka. - nadwra|liwo[ zatoki szyjnej - hipoksemia - ostre przemijajce niedokrwienie mózgu - omdlenia ortostatyczne - omdlenia wywoBane kaszlem, przeBykaniem lub oddawaniem moczu - zator ttnicy pBucnej - ttniak rozwarstwiajcy aorty. Obrzki spowodowane s gromadzeniem si pBynu pozakomórkowego w przestrzeniach [ródmi|szowych tkanek i narzdów. S one póznym objawem niewydolno[ci komory prawej, wysikowego lub zaciskajcego zapalenia osierdzia oraz wady zastawki trójdzielnej. Obrzki pocztkowo pojawiaj si pod koniec dnia w okolicy kostek i okolicy grzbietowej stóp i znikaj w godzinach nocnych. W ci|szych postaciach niewydolno[ci kr|enia wystpuj równie| w okolicy ko[ci krzy|owej, na podudziach, na zewntrznych narzdach pBciowych, mog by rozlane, nie obejmuj jednak twarzy i rk. Obrzki sercowego pochodzenia pojawiaj si wówczas, kiedy podwy|szone jest systemowe ci[nienie |ylne, brak wic wypeBnienia |yB szyjnych wskazywa mo|e na ich pozasercowe pochodzenie. Obrzki takie wystpuj u chorych na nerczyc, marsko[ wtroby, schorzenia |yB lub naczyD limfatycznych, rzadziej u chorych na ci|k niedokrwisto[, u chorych leczonych nifedypin lub niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi, a tak|e u niektórych osób zdrowych przebywajcych przez dBu|szy czas w pozycji siedzcej. 3 www.lek2002.prv.pl Sinica pojawia si wówczas, kiedy krew kapilarna zawiera 5 g/dl lub wicej odtlenowanej hemoglobiny. Sinic dzieli si na pochodzenia centralnego i obwodowego. Sinica centralna wystpuje w wadach wrodzonych serca z przeciekiem z prawa na lewo, w pBucnych przetokach ttniczo- |ylnych i w zaburzeniach wentylacji lub dyfuzji tlenu w pcherzykach pBucnych. W sinicy centralnej jest ona najlepiej widoczna na spojówkach, bBonach [luzowych warg i jzyka, a dBugie jej utrzymywanie si prowadzi do policytemii i tworzenia si palców paBeczkowatych. Sinica obwodowa spowodowana jest spadkiem pojemno[ci minutowej serca a zwolniony przepByw krwi przez tkanki obwodowe powoduje odtlenowanie krwi. Ta posta sinicy widoczna jest najlepiej na pBatkach uszu, na nosie i na palcach dBoni lub stóp. Napadowe zasinienie palców dBoni poprzedzone ich zbledniciem wystpuje w zespole Raynaud, napadowe zasinienie lub zaczerwienie twarzy z duszno[ci i biegunk w rakowiaku. Krwioplucie wystpuje w obrzku pBuc, w zw|eniu zastawki dwudzielnej, w zatorach pBuc i w zespole Eisenmengera. Innymi przyczynami krwioplucia s schorzenia górnych dróg oddechowych, owrzodzenia i nowotwory oskrzeli, rozstrzenia oskrzeli, gruzlica oraz przedawkowanie leków przeciwkrzepliwych. W badaniu przedmiotowym uzyska równie| nale|y od chorego informacje o dotychczas stosowanych lekach, szczególnie o tych, które mog usposabia do wystpowania schorzeD ukBadu kr|enia lub schorzenia te mog nasila. Do leków takich zalicza si: Leki o dziaBaniu kardiodepresyjnym: 1.adriamycyna 2.leki beta- adrenolityczne 3.leki blokujce kanaB wapniowy 4.leki antyarytmiczne 5.niesteroidowe leki przeciwzapalne Leki o dziaBaniu proarytmicznym: 1.chinidyna,prokainamid,dizopyramid,flekainid,enkainid 2.leki moczopdne 3.inhibitory MAO, cymetydyna, kofeina, teofilina, pochodne fenotiazyn Leki wywoBujce niedoci[nienie ttnicze: 1.leki hipotensyjne 2.leki moczopdne. Poza wymienionymi lekami do wystpienia nadci[nienia ttniczego i prawdopodobnie choroby niedokrwiennej serca usposabiaj niektóre doustne [rodki antykoncepcyjne a napromieniowanie energi jonizujc prowadzi mo|e do uszkodzenia mi[nia serca. W czasie badania podmiotowego uwzgldni równie| nale|y rodzinne wystpowanie niektórych schorzeD. Zalicza si do nich: - chorob niedokrwienn serca - nadci[nienie ttnicze - kardiomiopatie wrodzone - wypadanie pBatka zastawki dwudzielnej - pierwotne nadci[nienie pBucne - zespóB WPW 4 www.lek2002.prv.pl - ubytek w przegrodzie midzyprzedsionkowej W czasie badania przedmiotowego oceni nale|y wiek biologiczny chorego i porówna go z wiekiem kalendarzowym ,okre[li nale|y czy u chorego przyspieszona jest czsto[ oddychania, czy wystpuje sinica i czy chory wykazuje cechy napicia psychicznego oraz czy skargi, które podaje odpowiadaj schorzeniu o przebiegu ostrym lub przewlekBym. II. Badanie przedmiotowe ukBadu kr|enia 1. Badanie ogólne chorego na schorzenia ukBadu kr|enia Badanie chorego na schorzenia ukBadu kr|enia nie zwalnia lekarza od badania innych ukBadów a przedstawione zasady badania maj uBatwi postawienie prawidBowego rozpoznania kardiologicznego. W badaniu przedmiotowym ukBadu kr|enia uwzgldni nale|y te zmiany patologiczne w zakresie innych narzdów, które bezpo[rednio lub po[rednio przyczynia si mog do zaburzeD czynno[ci ukBadu kr|enia. Midzy innymi oceni nale|y czy nie wystpuj deformacje klatki piersiowej lub jej spBaszczenie. Zmiany te wpBywa bowiem mog na poBo|enie serca, na gBo[no[ jego tonów a nawet na powstawanie szmerów serca. U chorych z pBask lub lejkowat klatk piersiow tony serca s gBo[ne lub bardzo gBo[ne i czste s szmery skurczowe. U chorych z dBug klatk piersiow serca jest zazwyczaj maBe, wiszce, u chorych z wysoko ustawion przepon lewa granica serca przesunita jest poza lini [rodkowoobojczykow. U chorych z zespoBem Marfana czsto stwierdza si niedomykalno[ zastawki dwudzielnej lub zastawek póBksi|ycowatych aorty, ubytki w przegrodzie midzyprzedsionkowej, szerok aort, cz[ciej u tych chorych wystpuj równie| ttniaki rozwarstwiajce. ZespoBowi Downa towarzysz takie wady serca jak zw|enie cie[ni aorty, dekstrokardia, zw|enie ttnicy pBucnej i ubytek midzyprzedsionkowy. W czasie badania gBowy chorego zwróci nale|y uwag na obrzki powiek, które mog by wczesnym objawem niedoczynno[ci tarczycy ale wystpuj równie| u chorych z ci|k niewydolno[ci kr|enia przebywajcych dBugo w pozycji le|cej. W czasie badania powiek wykaza na nich mo|na obecno[ kpek |óBtych wskazujcych na obecno[ u chorego hiperlipoproteinemii typu II A. Na wczesne wystpienie zmian mia|d|ycowych wskazywa ma obwódka starcza wystpujca na rogówce w postaci biaBego pier[cienia przyrbkowego. Ogldajc spojówki chorego wykaza na nich mo|na obecno[ podbiegni krwawych towarzyszcych infekcyjnemu zapaleniu wsierdzia, blade spojówki stwierdza si w niedokrwisto[ci a przekrwione u chorych z poliglobuli spowodowan dBugotrwaB niewydolno[ci kr|enia, przewlekBym zespoBem pBucno-sercowym lub niewydolno[ci oddechow. W zakresie jamy ustnej oprócz sinicy wykaza mo|na podbiegnicia krwawe u chorych z infekcyjnym zapaleniem wsierdzia, zwróci równie| nale|y uwag na obecno[ ognisk zaka|enia w postaci karietycznych zbów lub ropnego zapalenia migdaBków podniebiennych. W czasie badania szyi zwróci nale|y uwag na |yBy i ttnice. U osób zdrowych przebywajcych w pozycji póBsiedzcej |yBy szyjne widoczne s 1 cm powy|ej obojczyków a ich wypeBnienie zmniejsza si w czasie wdechu. Pojawienie si nadmiernie wypeBnionych |yB powy|ej tego miejsca wystpuje w 5 www.lek2002.prv.pl prawokomorowej niewydolno[ci kr|enia, w ucisku lub zakrzepie |yBy czczej górnej, w wysikowym zapaleniu osierdzia i w zaciskajcym zapaleniu osierdzia. W tych dwóch ostatnich schorzeniach wypeBnienie |yB szyjnych zwiksza si w czasie wdechu (objaw Kussmaul'a). WypeBnianie |yB szyjnych w czasie skurczu komór okre[lane jest jako dodatnie ttno |ylne i wystpuje ono w niedomykalno[ci zastawki trójdzielnej. Ttnice szyjne, wspóln i zewntrzn bada si w siedzcej i le|cej pozycji chorego, oceniajc ich wypeBnienie i napicie, a nastpnie osBuchuje si ka|d z tych ttnic. Zmniejszone wypeBnienie lub napicie ttnic szyjnych wskazywa mo|e na ich zw|enie. Pojawienie si szmeru skurczowego nad ttnic szyjn wskazuje na zw|enie jej [wiatBa o okoBo 30%,przy czym szmer taki ró|nicowa nale|y ze szmerem pochodzcym z aorty lub ttnicy pBucnej. 2. Ogldanie i badanie dotykiem okolicy serca Ogldanie okolicy serca dokonuje si w uBo|eniu chorego na wznak lub z uniesieniem tuBowia o 30 do 45 stopnia. W czasie ogldania nale|y oceni budow klatki piersiowej oraz ttnienia w okolicy serca. Badanie przez dotyk polega na przykBadaniu caBej dBoni na okolic koniuszka, po obu stronach mostka i nad zastawkami aorty i ttnicy pBucnej. Badanie to najlepiej wykonywa w koDcowej fazie wydechu, przy czym nale|y równocze[nie opuszkami palców stara si odszuka uderzenie koniuszkowe. Dystaln cz[ci dBoni najlepiej wyczuwa si dr|enia odpowiadajce gBo[nym tonom lub szmerom serca. Rozlane dr|enia wykrywane w czasie skurczu nad zastawk dwudzieln wskazuj na jej niedomykalno[ a w czasie rozkurczu na jej zw|enie. Wystpowanie krótkotrwaBych dr|eD przy lewym brzegu mostka nie ma znaczenia patologicznego u osób mBodych z gorczk, nadczynno[ci tarczycy lub niedokrwisto[ci. Skurczowe dr|enia nad aort wskazywa mog na zw|enia zastawek póBksi|ycowatych, za[ dr|enia nad ttnic pBucn na zw|enie zastawek ttnicy pBucnej, wystpuj one równie| u chorych z przetrwaBym przewodem ttniczym i niekiedy w ubytku midzyprzedsionkowym. Uderzenie koniuszkowe u osób zdrowych z prawidBow budow klatki piersiowej znajduje si w pitym midzy|ebrzu 1 cm na wewntrz od linii [rodkowobojczykowej i zajmuje obszar okoBo 2 cm kwadratowych. Uderzenie koniuszkowe odpowiada skurczowemu wychyleniu komory lewej do klatki piersiowej i nie pochodzi od koniuszka serca, który znajduje si zazwyczaj 2 cm wy|ej. U chorych z mocn budow klatki piersiowej, z rozedm pBuc i u chorych otyBych Batwiej jest odszuka uderzenie koniuszkowe przy lewobocznym uBo|eniu chorego.Przemieszczenie uderzenia koniuszkowego w lewo wystpuje przy powikszeniu prawej komory serca, a w lewo i w dóB przy powikszeniu lewej komory serca. Przy powikszeniu prawej komory stwierdza si równie| unoszenie skurczowe w III i IV przestrzeni midzy|ebrowej w okolicy przymostkowej lewej i pod wyrostkiem mieczykowatym. Przy powikszeniu i przero[cie lewej komory serca rozlane uderzenie koniuszkowe z unoszeniem skurczowym wystpuje w IV,V i VI przestrzeni midzy|ebrowej. Powikszenie obu komór serca powoduje przesunicie uderzenia koniuszkowego w lewo lub w lewo i w dóB z wyraznym ttnieniem okolicy przedsercowej. Unoszce uderzenie koniuszkowe stwierdza si w przero[cie mi[nia serca, w kr|eniu hiperkinetycznym, w czasie wysiBku, u chorych gorczkujcych i w nadczynno[ci tarczycy. OsBabienie uderzenia 6 www.lek2002.prv.pl koniuszkowego wystpuje w zw|eniu zastawki dwudzielnej, w wysikowym zapaleniu osierdzia i w niewydolno[ci kr|enia. Ujemne uderzenie koniuszkowe polegajce na zapadaniu si koniuszka w czasie skurczu serca wskazuje na obecno[ zrostów sercowo-opBucnowych. Wy|sze poBo|enie uderzenia koniuszkowego stwierdza si w niedodmie pBuc i w zrostach osierdziowo-opBucnowych. Przesunicie lewej granicy serca w lewo mo|e by spowodowane przyczynami poza sercowymi, midzy innymi wysokim ustawieniem przepony. 3. Opukiwanie serca. Opukiwaniem serca ocenia si jego wielko[ i ksztaBt, cho w badaniu tym mniejsza od rzeczywistej jest prawa granica serca i wiksza granica lewa na wysoko[ci IV i V przestrzeni midzy|ebrowej. Serce opukiwa nale|y mo|liwie cicho palec opukiwany przylega musi dokBadnie do skóry i równolegle do przewidywanej granicy serca. W warunkach fizjologicznych prawy przedsionek serca stanowi prawe obrze|e sylwetki serca i siga on 2 cm na prawo od mostka na wysoko[ci III i IV midzy|ebrza. Lewy przedsionek serca znajduje si na wysoko[ci III przestrzeni midzy|ebrowej po stronie lewej a do przedniej [ciany klatki piersiowej zbli|a si tylko jego uszko. Prawa komora serca poBo|ona jest poza mostkiem, lewa tworzy wski rbek na lewym obrysie serca. Opukiwaniem serca mo|na wic wykaza tylko powikszenie prawego i lewego przedsionka serca i z du|ym przybli|eniem powikszenie prawej i lewej komory serca. Powikszenie prawego przedsionka powoduje stBumienie w V przestrzeni midzy|ebrowej wiksze od póB centymetra na prawo od mostka. Powikszenie lewego przedsionka mo|na rozpozna na podstawie stBumienia w III przestrzeni midzy|ebrowej po stronie lewej, co okre[lane jest jako zatarcie talii serca. W powikszeniu prawej komory serca stBumienie siga na lewo od linii [ródobojczykowej lewej na wysoko[ci V przestrzeni i towarzyszy mu ttnienie pod wyrostkiem mieczykowatym mostka. Powikszenie lewej komory serca wywoBuje stBumienie sigajce na lewo od linii [ródobojczykowej lewej sigajc do VI a nawet VII przestrzeni midzy|ebrowej lewej. Ocena wielko[ci serca i patologicznych stBumieD mo|e by bBdna u osób otyBych, u chorych na rozedm pBuc, na wysikowe zapalenie osierdzia, na zrosty opBucno- sercowe, u chorych na marsko[ pBuc i ze znieksztaBceniami klatki piersiowej. 4. OsBuchiwanie serca Serce nale|y osBuchiwa sBuchawk lekarsk posiadajc zarówno membran jak i lejek. Membran osBuchuje si tony serca o najwy|szej czstotliwo[ci, które wystpuj w wikszo[ci wad serca, lejkiem tony o niskiej czstotliwo[ci, charakterystyczne dla zw|enia zastawki dwudzielnej. Membran sBuchawki lekarskiej nale|y mocno przyciska do skóry badanego, natomiast lejek powinien do skóry przylega lekko, poniewa| mocne jego przyci[nicie napina skór na ksztaBt membrany, co tBumi szmery i niskiej czstotliwo[ci. Przy osBuchiwaniu tonów serca nale|y w pierwszej kolejno[ci oceni czsto[ serca i jego miarowo[, nastpnie uwag nale|y skoncentrowa na rozpoznaniu I i II tonu serca, okre[li nale|y gBo[no[ i rozdwojenie tonów serca i ich zale|no[ od fazy oddychania a tak|e obecno[ dodatkowych tonów serca, tak w okresie skurczu jak i rozkurczu. W ostatniej kolejno[ci nale|y oceni czy u chorego wystpuj szmery serca. OsBuchiwanie tonów i szmerów serca wymaga du|ego napicia uwagi, i dlatego przy trudno[ciach w interpretacji osBuchiwanych zjawisk 7 www.lek2002.prv.pl nale|y robi krótkie przerwy w osBuchiwaniu. OsBuchiwanie serca przeprowadza si w obszarze pola zastawki dwudzielnej, trójdzielnej, zastawek póBksi|ycowatych aorty i ttnicy pBucnej oraz w punkcie Erba. Pole zastawki dwudzielnej znajduje si w V przestrzeni midzy|ebrowej w linii [rodkowoobojczykowej nazywane jest równie| polem koniuszkowym lub lewej komory serca. Pole zastawki trójdzielnej znajduje si przy przyczepie IV |ebra do mostka po lewej jego stronie, pole zastawek póBksi|ycowatych aorty znajduje si w III przestrzeni midzy|ebrowej przy prawym brzegu mostka a pole zastawek ttnicy pBucnej w II przestrzeni midzy|ebrowej po stronie lewej. Punkt Erba znajduje si w IV przestrzeni midzy|ebrowej po stronie lewej. Wymienione pola osBuchiwania serca s punktami orientacyjnymi a powikszenie serca powoduje przesunicie zastawek w stosunku do tych pól i dlatego zasad powinno by osBuchiwanie caBej okolicy serca. Serce osBuchuje si zazwyczaj u chorego le|cego, zarówno w czasie wdechu jak i wydechu. W czasie wdechu nasilaj si szmery w niedomykalno[ci lub zw|eniu zastawki trójdzielnej i w niedomykalno[ci zastawek ttnicy pBucnej, czasem nasila si szmer tarcia osierdziowego. W lewobocznej pozycji chorego lepiej sByszalne s szmery w zw|eniu zastawki dwudzielnej i niskie tony rytmu cwaBowego w niewydolno[ci komory lewej. OsBuchiwanie chorego w czasie zmiany pozycji ciaBa z le|cej na wznak do pozycji na lewym boku uBatwia wysBuchanie opisanych szmerów serca. W pozycji siedzcej chorego z pochyleniem ciaBa ku przodowi i w okresie wydechu najlepiej w punkcie Erba sByszalne s szmery niedomykalno[ci zastawek póBksi|ycowatych aorty i ttnicy pBucnej, rozdwojenie II tonu serca i czsto tarcie osierdziowe. U chorych na rozedm pBuc, tony i szmery serca osBuchiwa nale|y po pionizacji chorego, szmery tarcia osierdziowego najlepiej s sByszalne po uBo|eniu chorego w pozycji kolanowo-Bokciowej. a. Tony serca Pierwszy ton serca tworz dwie skBadowe. Pierwsza z nich to dzwik zwizany z zamykaniem si zastawki dwudzielnej i wibracj krwi znajdujcej si w komorach serca oraz wibracj komór serca. Druga skBadowa wystpuje 0,03 sekundy pózniej i powstaje w wyniku zamknicia zastawki trójdzielnej. Obie skBadowe mo|na wysBucha oddzielnie u okoBo 80% osób zdrowych. U niektórych chorych istniej trudno[ci w ocenie, czy wysBuchiwany ton serca jest tonem pierwszym czy drugim. Na pierwszy ton serca wskazuje jego zgodno[ z uderzeniem koniuszkowym lub wypeBnieniem ttnicy szyjnej, ponadto przerwa pomidzy pierwszym tonem serca a drugim jest krótsza od przerwy pomidzy tonem drugim i pierwszym. GBo[ny pierwszy ton serca wystpuje: - w zw|eniu zastawki dwudzielnej lub trójdzielnej - w ubytku midzyprzedsionkowym - w nadczynno[ci tarczycy - w niedokrwisto[ci - w czasie wysiBku fizycznego - u przebiegu gorczki Przyczyn gBo[nego I tonu u chorych ze zw|eniem zastawki dwudzielnej lub trójdzielnej jest zwikszony gradient pomidzy przedsionkiem a komor, co powoduje |e zamykanie si tych zastawek rozpoczyna si zazwyczaj od peBnego ich otwarcia. ZwBóknienie lub zwapnienie tych zastawek powoduje zmniejszenie gBo[no[ci I tonu serca. W innych wymienionych schorzeniach i w czasie wysiBku fizycznego przyczyn gBo[nego I tonu serca jest kr|enie hiperkinetyczne i wzrost kurczliwo[ci mi[nia serca. 8 www.lek2002.prv.pl Cichy I ton serca wystpuje: - w niedomykalno[ci zastawki dwudzielnej lub trójdzielnej - w niedomykalno[ci zastawek póBksi|ycowatych aorty - w ubytku midzykomorowym - w blokach przedsionkowo- komorowych - w uszkodzeniu mi[nia serca W niedomykalno[ci zastawki dwudzielnej przyczyn osBabienie gBo[no[ci I tonu serca jest uszkodzenie tej zastawki. W niedomykalno[ci zastawek póBksi|ycowatych aorty fala zwrotna krwi powoduje uniesienie zastawki dwudzielnej i obni|a gradient pomidzy przedsionkiem a lew komor serca, co czyni I ton serca prawie niesByszalnym. W ubytku midzykomorowym przyczyn obni|onej gBo[no[ci I tonu serca jest niski gradient ci[nieD pomidzy komor a przedsionkiem serca. W blokach przedsionkowo-komorowych przyczyn [ciszenia I tonu serca jest wcze[niejsze zamknicie si zastawki dwudzielnej lub trójdzielnej od wystpienia skurczu komór, natomiast w uszkodzeniu mi[nia serca osBabienie I tonu serca jest spowodowane spadkiem kurczliwo[ci mi[nia serca.Rozdwojenie I tonu serca wystpuje w blokach prawej odnogi pczka Hisa i zawsze nale|y je ró|nicowa z IV tonem serca i skurczowym tonem wyrzucania. Czwarty ton serca spowodowany jest wzrostem ci[nienia póznorozkurczowego lewej komory serca lub maB podatno[ci rozkurczow tej komory i wystpowa mo|e w nadci[nieniu ttniczym, w chorobie niedokrwiennej serca, w przero[cie mi[nia komory lewej i u niektórych chorych z blokiem przedsionkowo- komorowym. W odró|nienie od rozdwojenia I tonu serca, który jest najlepiej sByszalny przy osBuchiwaniu membran sBuchawki lekarskiej III i IV przestrzeni midzy|ebrowej przy lewym brzegu mostka, IV ton serca ma niskie brzmienie, mo|na go wic wysBucha lejkiem sBuchawki lekarskiej w okolicy koniuszka, a przy niewydolno[ci komory prawej w dolnej cz[ci lewego brzegu mostka w czasie wdechu. Skurczowy ton wyrzucania wystpuje najcz[ciej w zw|eniu zastawek póBksi|ycowatych aorty lub ttnicy pBucnej i jest najgBo[niejszy w IV i V przestrzeni po obu stronach mostka. Drugi ton serca ma du|e znaczenie diagnostyczne w rozpoznawaniu schorzeD ukBadu kr|enia. Asynchroniczny skurcz komór serca powoduje, |e II ton serca skBada si z cz[ci aortalnej wywoBanej zamkniciem zastawek póBksi|ycowatych aorty i cz[ci pBucnej, która powstaje w czasie zamknicia zastawek ttnicy pBucnej i drgaD krwi w tej ttnicy. SkBadowa pBucna jest cichsza od aortalnej i wystpuje o 0,02 sekundy pózniej wskutek dBu|szego trwania skurczu komory prawej. Wdech obni|a ci[nienie w klatce piersiowej, a zwikszone wypeBnienie krwi prawej komory, powoduje wydBu|enie skBadowej pBucnej od 0,03 do 0,08 sekundy od skBadowej aortalnej. Drugi ton serca jest najgBo[niejszy w II przestrzeni midzy|ebrowej po stronie lewej. GBo[no[ skBadowej aortalnej II tonu serca wzrasta: - w nadci[nieniu ttniczym - w du|ej mia|d|ycy aorty - w koarktacji aorty - w podzastawkowym rozszerzeniu aorty Wzrost gBo[no[ci aortalnej skBadowej II tonu serca jest proporcjonalny do wysoko[ci ci[nienia rozkurczowego nad zastawkami i cz[ciowo jego wystpienie wi|e si ze zbli|eniem poszerzonej aorty do klatki piersiowej. Podobnym mechanizmem tBumaczy si wzrost gBo[no[ci aortalnej skBadowej II tonu serca w koarkatcji aorty i podzastawkowym rozszerzeniu aorty. 9 www.lek2002.prv.pl W du|ej mia|d|ycy aorty przyczyn wzmo|onej gBo[no[ci aortalnej skBadowej II tonu serca jest jej sztywno[. OsBabienie gBo[no[ci skBadowej aortalnej II tonu serca wystpuje u chorych ze zw|eniem zastawek póBksi|ycowatych aorty. Rozdwojenie II tonu serca wystpuje fizjologicznie na szczycie wdechu u osób mBodych, patologiczne rozdwojenie tego tonu stwierdza si u chorych z przedwczesnym lub opóznionym wystpowaniem skBadowej pBucnej lub aortalnej. Patologiczne rozdwojenie II tonu serca stwierdza si u chorych: - blokiem prawej odnogi pczka Hisa - przedwczesnymi pobudzeniami komorowymi z lewej komory serca - ze zw|eniem zastawek póBksi|ycowatych ttnicy pBucnej - z ubytkiem w przegrodzie midzyprzedsionkowej - z du|ym zatorem ttnicy pBucnej - z ubytkiem w przegrodzie midzykomorowej - z niedomykalno[ci zastawki dwudzielnej W bloku prawej odnogi pczka Hisa i w przedwczesnych pobudzeniach komorowych z lewej komory serca przyczyn rozdwojenia jest pó|niejsze zamknicie zastawek ttnicy pBucnej. U chorych ze zw|eniem zastawek ttnicy pBucnej, z ubytkiem midzyprzedsionkowym, zakrzepami lub zatorami w ttnicy pBucnej przyczyn rozdwojenia II tonu serca jest wydBu|enie okresu mechanicznego skurczu komory prawej. U chorych z ubytkiem midzykomorowym lub niedomykalno[ci zastawki dwudzielnej przyczyn rozdwojenia jest skrócenie skurczu mechanicznego komory lewej. Paradoksalne rozdwojenie II tonu serca wystpuje wówczas, kiedy skBadowa aortalna pojawia si po skBadowej pBucnej i mo|e ono by Batwo rozpoznane dziki temu, |e w czasie gBbokiego wdechu rozdwojenie to zmniejsza si lub znika. Paradoksalne rozdwojenie II tonu serca wystpuje: - w zw|eniu zastawek póBksi|ycowatych aorty - w bloku lewej odnogi pczka Hisa - w kariomiopatii przerostowej - przetrwaBym przewodzie ttniczym Trzeci ton serca mo|e by uznany za fizjologiczny je[li wystpuje u osób mBodych z kr|eniem hiperkinetycznym, u kobiet w ci|y i u chorych na nadczynno[ tarczycy, a przyczyn jego powstania ma by wówczas zwikszone napicie [cian komór. Pojawienie si III tonu serca u osób dorosBych jest objawem patologicznym [wiadczcym o wzro[cie ci[nienia rozkurczowego w komorze i zmniejszonej jej podatno[ci wskutek uszkodzenia mi[nia serca. Przyczyn pojawienia si III tonu serca u osób z uszkodzonym mi[niem serca ma by rozciganie jego [ciany przez napBywajc do komory krew, co wprowadza j w drgania z napiciem nici i pBatków zastawek. Je[li uszkodzenie mi[nia serca jest du|e i towarzyszy mu przyspieszenie czsto[ci serca oraz wyczuwalne ttnienie na klatce piersiowej udzielone z powikszonej komory serca mówimy wówczas o rytmie cwaBowym, który [wiadczy o niewydolno[ci prawej lub lewej komory serca. Pojawienie si III tonu serca bez przyspieszenia czsto[ci serca i ttnienia klatki piersiowej okre[lane jest jako rytm trojaczy. Trzeci ton serca wystpuje we wczesnym okresie rozkurczu, w którym nastpuje szybki spByw du|ej ilo[ci krwi z przedsionka do komory i charakteryzuje go niska czstotliwo[ i gBuchy podzwik i dlatego najlepiej mo|na go wysBucha lejkiem sBuchawki lekarskiej bardzo lekko przylegajcym do skóry osoby badanej. Trzeci ton serca pochodzcy z komory lewej najlepiej jest sByszalny na koniuszku serca, zwBaszcza przy lewoboczny uBo|eniu badanego, nasila si on w czasie 10 www.lek2002.prv.pl zwikszonego napBywu krwi do lewej komory, a wic po wysiBku i po uniesieniu nóg chorego, sBabnie natomiast po pionizacji chorego lub za|yciu przez chorego nitrogliceryny. W niewydolno[ci komory prawej rytm cwaBowy najlepiej mo|na wysBucha w dolnej cz[ci mostka po stronie lewej i nasila si on w na szczycie wdechu. Czwarty ton serca wywoBany jest drganiami towarzyszcymi pierwszemu okresowi skurczu przedsionków, bardzo rzadko wystpuje u osób zdrowych, natomiast mo|na go wysBucha u chorych na nadci[nienie ttnicze, w zw|eniu zastawek póBksi|ycowatych aorty i u chorych z du|ym przerostem przegrody midzykomorowej. Ton ten wyprzedza I ton serca, ma nisk czsto[ i nasila si w czasie wysiBku. U chorych z czsto[ci serca wy|sz od 100/min III i IV ton serca mog zlewa si ze sob tworzc rytm cwaBowy zsumowawany. Ton sztucznej zastawki serca. W zastawkach Starr- Edwardsa i Bjorka- Shileya wystpuje gBo[ny ton serca w 0,05-0,15 sekundy po aortalnej skBadowej II tonu i jest on najlepiej sByszalny na wysoko[ci IV |ebra po stronie lewej.Ton ten jest gBo[niejszy od II tonu serca a jego osBabienie lub zniesienie wskazywa mo|e na odkBadanie si zBogów wBóknika na wszczepionej zastawce lub na zmiany zapalne spowodowane przez bakterie, grzyby lub wirusy. Ton wszczepionego sztucznego rozrusznika serca. Wszczepiony sztuczny rozrusznik serca najcz[ciej wywoBuje krótko trwajcy ton o wysokiej czstotliwo[ci wystpujcy przed I tonem serca. Tarcie osierdziowe wystpuje w zapaleniu osierdzia i spowodowane jest odkBadaniem si wBóknika w worku osierdziowym. Tarcie osierdziowe przypomina dzwik jaki wystpuje przy chodzeniu po silnie zmro|onym [niegu, najlepiej sByszalne w III i IV przestrzeni midzy|ebrowej po lewej stronie mostka na szczycie wdechu. b. Szmery serca. Wewntrzsercowe szmery serca spowodowane s drganiami wywoBanymi nagB zmian spokojnego przepBywu laminarnego na przepBywburzliwy, któremu towarzysz zawirowania krwi. Szmery wewntrz sercowe powstawa mog w czasie zwikszonego przepBywu krwi przez prawidBowe zastawki serca, w czasie prawidBowego przepBywu krwi przez zastawki zmienione patologicznie oraz w czasie zmienionego kierunku przepBywu krwi wskutek niedomykalno[ci zastawek serca,ubytku w przegrodzie midzyprzedsionkowej lub midzykomorowej. Szmery serca dzieli si na szmery skurczowe, rozkurczowe i szmery cigBe. Osobn grup stanowi szmery serca niewinne. Szmery serca skurczowe rozpoczynaj si po I tonie serca i koDcz si przed II tonem, szmery rozkurczowe rozpoczynaj si po II tonie serca i koDcz si przed I tonem. Szmery cigBe rozpoczynaj si po I tonie serca i koDcz si przed I tonem serca. Szmery serca niewinne wystpuj najcz[ciej w okresie skurczu serca. Szmery skurczowe ze wzgldu na ich gBo[no[ dzieli si zgodnie z podziaBem Levine a na 6 stopni. Pierwszy stopieD to szmery, które wysBucha mo|na tylko przy dBugim osBuchiwaniu serca, drugi to najcichszy szmer jaki mo|na wysBucha po przyBo|eniu sBuchawki do serca, trzeci stopieD to szmer o umiarkowanej gBo[no[ci, czwarty to szmer bardzo gBo[ny, pity to szmer tak gBo[ny, |e sBycha 11 www.lek2002.prv.pl go przy przyBo|eniu obrze|a lejka lub membrany sBuchawki do serca, w szóstym stopniu gBo[no[ci, szmer jest sByszalny przy zbli|aniu membrany lub lejka sBuchawki lekarskiej do serca. Szmery skurczowe dzieli si na szmery skurczowe wyrzucania i szmery skurczowe zwrotne za[ szmery rozkurczowe na szmery wczesnorozkurczowe, [ródrozkurczowe i póznorozkurczowe. Charakterystyczn cech skurczowego szmeru wyrzucania jest jego narastanie w pierwszym okresie skurczu, wystpienie maksymalnej gBo[no[ci na szczycie wyrzucania krwi z komór ze stopniowym cichniciem szmeru w miar spadku ci[nienia krwi w komorach. Szmery skurczowe wyrzucania nad polem zastawek póBksi|ycowatych aorty wystpuj w nastpujcych schorzeniach: - zw|eniu zastawek póBksi|ycowatych aorty - nadzastawkowym zw|eniu aorty - zw|eniu ttnicy szyjnej wspólnej - ci|kiej niedomykalno[ci zastawek póBksi|ycowatych aorty. Szmer zw|enia zastawek póBksi|ycowatych aorty najlepiej jest sByszalny nad polem tych zastawek, nad koniuszkiem serca i nad ttnic szyjn wspóln, szczególnie po stronie lewej. Szmer ten rozpoczyna si bezpo[rednio po I tonie serca i koDczy si przed tonem II, jest szorstki i chropowaty a jego gBo[no[ waha si od 3 do 5 stopnia wg. Levine a .U okoBo 50% chorych towarzyszy mu cichy szmer wczesnorozkurczowy, a u 90% chorych skurczowy ton wyrzucania. Szmer w nadzastawkowym zw|eniu aorty jest najlepiej sByszalny w pierwszej przestrzeni midzy|ebrowej po stronie prawej i promieniuje ku górze. Szmer skurczowy wyrzucania w zw|eniu ttnicy szyjnej wspólnej jest najgBo[niejszy nad ttnic szyjn i jego gBo[no[ zmniejsza si w miar zbli|ania si do pola zastawek aorty. W ci|kiej niedomykalno[ci zastawek póBksi|ycowatych aorty zwiksza si objto[ krwi w komorze lewej w okresie jej rozkurczu, a przyczyn pojawienia si obok szmeru rozkurczowego dodatkowego szmeru wyrzucania jest szybki przepByw krwi w okresie skurczu komór. Szmer skurczowy wyrzucania nad polem zastawki ttnicy pBucnej wystpuje w: - zw|eniu zastawki ttnicy pBucnej - ubytku midzyprzedsionkowym - nadci[nieniu pBucnym - kr|eniu hiperkinetycznym W zw|eniu zastawki ttnicy pBucnej szmer skurczowy wyrzucania jest najcz[ciej szmerem trzeciego stopnia gBo[no[ci wg Levine'a ma podzwik chropowaty o narastajcej a nastpnie zmniejszajcej si gBo[no[ci. Szmer ten narasta w czasie wdechu, najlepiej mo|na go wysBucha w polu zastawki ttnicy pBucnej i promieniuje on do ttnic szyjnych po stronie lewej. U niektórych chorych szmer rozpoczyna si od tonu wyrzutu. W ubytku w przegrodzie midzyprzedsionkowej u 90% chorych stwierdza si rozdwojenie II tonu serca nie zale|ne od fazy oddechowej (tzw. sztywne rozdwojenie II tonu serca) oraz szmer wyrzucania II do III stopnia gBo[no[ci nad polem zastawek ttnicy pBucnej, który spowodowany wzmo|onym przepBywem krwi przez te zastawki. W nadci[nieniu pBucnym stwierdza si nad polem zastawek ttnicy pBucnej mikki szmer wyrzutowy II do III stopnia gBo[no[ci z rozdwojeniem II tonu serca. Szmer ten jest spowodowany poszerzeniem pnia ttnicy pBucnej. W kr|eniu hiperkinetycznym wystpujcym najcz[ciej w ci|y, w niedokrwisto[ci, w marsko[ci wtroby i w przewlekBych schorzeniach nerek stwierdza si nad polem ttnicy pBucnej cichy szmer wyrzutowy nazywany 12 www.lek2002.prv.pl równie| szmerem przepBywu. Szmery skurczowe wyrzucania nad koniuszkiem serca wystpuj w: - wypadaniu pBatka zastawki dwudzielnej - przerwaniu nitki [cignistej zastawki dwudzielnej - kardiomiopatii przerostowej - dysfunkcji mi[nia brodawkowego W wypadaniu pBatka zastawki dwudzielnej wystpuje cichy szmer [ródskurczowy lub póznoskurczowy nad koniuszkiem serca poprzedzony bardzo czsto klikiem skurczowym. Zabiegi zmniejszajce wielko[ lewej komory serca takie jak próba Valsalv'y i pionizacja chorego powoduj wcze[niejsze wystpienie szmeru, kucnicie chorego zwikszajce napByw krwi do komory opóznia jego wystpienie. W przerwaniu nitki [cignistej zastawki dwudzielnej szmer jest gBo[ny i przenosi si do przestrzeni midzyBopatkowej, do pola zastawek aorty i wzdBu| lewego brzegu mostka. W kardiomiopatii przerostowej szmer skurczowy powstaje w czasie przepBywu krwi przez zw|on drog odpBywu. Szmer ten jest gBo[ny na koniuszku serca i cichnie w III i IV przestrzeni przymostkowej lewej, nie jest poprzedzony klikiem wyrzutowym i nie promieniuje do ttnic szyi, co uBatwia jego ró|nicowanie z zastawkowym zw|eniem lewego uj[cia ttniczego. Zmienna gBo[no[ szmeru skurczowego w kardiomiopatii przerostowej spowodowana jest zw|aniem lub poszerzaniem si drogi odpBywu krwi z komory, co zale|y od skurczowego jej napicia, uwarunkowanego gBównie objto[ci krwi napBywajcej do lewej komory serca. W dysfunkcji mi[nia brodawkowego, która jest najcz[ciej spowodowana chorob niedokrwienn serca wystpowa mo|e cichy szmer skurczowy nasilajcy si pod koniec skurczu. Szmery skurczowe zwrotne zwane równie| peBnoskurczowymi powstaj w czasie cofania si krwi z jam serca o wy|szym ci[nieniu do jam serca o ci[nieniu ni|szym. Wystpuj one w takich schorzeniach jak: - niedomykalno[ zastawki dwudzielnej - niedomykalno[ zastawki trójdzielnej - ubytek w przegrodzie midzykomorowej z przeciekiem z lewa na prawo. Szmer skurczowy zwrotny u chorych na niedomykalno[ zastawki dwudzielnej spowodowany jest przepBywem krwi pod zwikszonym ci[nieniem z komory do przedsionka. Szmer ten przy niewielkiej niedomykalno[ci zastawki dwudzielnej ma umiarkowan czstotliwo[ i podzwik muzyczny. Przy du|ej niedomykalno[ci czstotliwo[ szmeru jest niska i ma on podzwik chropowaty. Rozpoczyna si on od I tonu serca i czsto ton ten pokrywa, koDczy si on zazwyczaj na skBadowej aortalnej II tonu serca, jest najgBo[niejszy na koniuszku serca i promieniuje do okolicy doBu pachowego. Szmer niedomykalno[ci zastawki dwudzielnej spowodowany wypadaniem pBatka tej zastawki lub dysfunkcj jej mi[nia brodawkowatego wystpowa mo|e w okresie wczesnoskurczowym, [ródskurczowym lub póznoskurczowym. Szmer skurczowy zwrotny u chorych z niedomykalno[ci zastawki trójdzielnej ma podobny charakter do szmeru w niedomykalno[ci zastawki dwudzielnej jest on jednak lepiej sByszalny przy dolnym lewym brzegu mostka, nie promieniuje do doBu pachowego ale nasila si w czasie wdechu. Szmer peBnoskurczowy w ubytku midzykomorowym z lewa na prawo jest szorstki i gBo[ny, pokrywa zazwyczaj II ton serca, najlepiej jest sByszalny od IV do VI midzy|ebrza po lewej stronie mostka i towarzyszy mu dr|enie klatki piersiowej. U chorych z wspóBistniejcym nadci[nieniem pBucnym szmer cichnie i ma charakter szmeru o narastajcej, a nastpnie zmniejszajcej si gBo[no[ci. 13 www.lek2002.prv.pl Szmery serca rozkurczowe dzieli si na szmery wczesnorozkurczowe, [ródrozkurczowe i póznorozkurczowe. Szmery wczesnorozkurczowe wystpuj w niedomykalno[ci zastawek póBksi|ycowatych aorty i niedomykalno[ci zastawek ttnicy pBucnej. Szmer wczesnorozkurczowy w niedomykalno[ci zastawek póBksi|ycowatych aorty ma wysok czstotliwo[, jest mikki i chuchajcy, a gBo[no[ jego zmniejsza si w czasie trwania rozkurczu. Szmer ten rozpoczyna si bezpo[rednio po II tonie serca i koDczy si przed I tonem, najlepiej mo|na go wysBucha mo|na membran sBuchawki lekarskiej w III i IV przestrzeni midzy|ebrowej przy pochyleniu si badanego ku przodowi. Szmer wczesnorozkurczowy niedomykalno[ci zastawek póBksi|ycowatych aorty promieniuje do IV przestrzeni midzy|ebrowej po stronie lewej i koniuszka serca, nie przenosi si natomiast w kierunku ttnic szyjnych. Szmer wczesnorozkurczowy w niedomykalno[ci zastawek ttnicy pBucnej rozpoczyna si po pBucnej skBadowej II tonu serca, jest cichy i chuchajcy, jego gBo[no[ zmniejsza si w czasie trwania rozkurczu ale nasila si w czasie wdechu. Szmer ten jest najlepiej sByszalny w polu zastawek ttnicy pBucnej i w IV przestrzeni midzy |ebrowej po stronie lewej, nie promieniuje do koniuszka serca. Szmery serca [ródrozkurczowe i póznorozkurczowe wystpuj w: - zw|eniu zastawki dwudzielnej i guzach lewego przedsionka - zw|eniu zastawki trójdzielnej - w niedomykalno[ci zastawek póBksi|ycowatych aorty z towarzyszcym uniesieniem pBatków zastawki dwudzielnej (szmer Austin Flinta) Szmer [ródrozkurczowy w zw|eniu zastawki dwudzielnej z ruchomymi pBatkami tej zastawki rozpoczyna si tonem otwarcia zastawki dwudzielnej, ma on nisk czstotliwo[ i najlepiej go mo|na wysBucha za pomoc lekko przyBo|onego lejka sBuchawki w lewobocznym uBo|eniu chorego. U chorych z nieruchomymi pBatkami zastawki ton otwarcia nie wystpuje a szmer rozkurczowy pojawia si pózniej. U chorych z utrzymanym rytmem zatokowym szmer wystpuje najcz[ciej w okresie przedskurczowym i narasta koDczc si na I tonie serca, natomiast u chorych z migotaniem przedsionków wystpuje tylko w okresie [ródrozkurczowym. W [luzaku lewego przedsionka szmer ma zmienn gBo[no[ i mo|e si pojawia przy pionizacji chorego. Szmer [ródrozkurczowy bez zw|enia zastawki dwudzielnej mo|e wystpowa u chorych z infekcyjnym zapalenie wsierdzia toczcym si na tych zastawkach (szmer Carey'a Coombs'a). W zw|eniu zastawki trójdzielnej szmer [ródrozkurczowy zbli|ony jest do szmeru w zw|eniu zastawki dwudzielnej jest on jednak najlepiej sByszalny w IV i V przestrzeni midzy|ebrowej po stronie lewej. Szmer Austin Flint'a wystpowa mo|e u chorych z ci|ka lub umiarkowanie ci|k niedomykalno[ci zastawek póBksi|ycowatych aorty i spowodowany jest unoszeniem przedniego pBatka zastawki dwudzielnej przez cofajc si z aorty fal krwi. Szmery cigBe wystpuj wówczas, kiedy przepByw krwi z obszaru o wysokim ci[nieniu do obszaru o ci[nieniu ni|szym utrzymany jest w czasie skurczu jak i rozkurczu komór serca. Szmery cigBe wystpuj w : - przetrwaBym przewodzie ttniczym - okienku aortalno- pBucnym 14 www.lek2002.prv.pl - pknitym ttniaku zatoki Valsalvy W przetrwaBym przewodzie ttniczym szmer rozpoczyna si bezpo[rednio po I tonie serca, nasila si pod koniec skurczu i stopniowo cichnc utrzymuje si do koDca rozkurczu. Jest on najlepiej sByszalny w polu zastawki ttnicy pBucnej i mo|e promieniowa do ttnic szyjnych i lewej okolicy nadobojczykowej. Szmer w okienku aortalno- pBucnym zbli|ony jest do szmeru w przetrwaBym przewodzie ttniczym jest jednak najgBo[niejszy w IV i V przestrzeni midzy|ebrowej po obu stronach mostka. Ttniak zatoki Valsalvy pknity do ttnicy pBucnej, do prawej komory lub prawego przedsionka powoduje gBo[ny szmer skurczoworozkurczowy z przewag tego ostatniego. Szmer ten zlokalizowany jest w górnej cz[ci mostka. Szmery serca niewinne. Niewinne szmery serca wystpuj u dzieci, u kobiet ci|arnych, u osób gorczkujcych, u chorych na nadczynno[ tarczycy oraz u osób z kr|eniem hiperkinetycznym spowodowanym innymi chorobami. Wikszo[ niewinnych szmerów serca to szmery skurczowe powstajce w czasie zwikszonego przepBywu krwi przez nie zmienione zastawki serca. Szmery te wystpuj bezpo[rednio po pierwszym tonie serca i nie przekraczaj poBowy okresu skurczowego, s ciche ,mikkie, niekiedy muzyczne, znikaj po pionizacji chorego a nasilaj si po wysiBku. Do szmerów niewinnych zalicza si buczenie |ylne wystpujce czsto u dzieci i osób w mBodym wieku. Buczenie |ylne powstaje w nastpstwie zawirowaD krwi w miejscu podziaBu ttnicy bezimiennej na praw wspóln ttnic szyjn i ttnic podobojczykow. Szmer buczenia |ylnego wystpuje we wczesnym okresie skurczu i najlepiej mo|na go wysBucha nad obojczykiem i ttnic szyjn po stronie prawej. 5. Badanie |yB i ttnic. Badanie naczyD stanowi wa|ny element badania przedmiotowego. W badaniu tym stosuje si ogldanie i obmacywanie |yB, ogldanie obmacywanie i osBuchiwanie ttnic szyjnych, ramieniowych, promieniowych, udowych, podkolanowych, grzbietowych stóp oraz ttnic piszczelowych tylnych. Obserwacja wypeBnienia i ttna |yB szyjnych dostarcza informacji dotyczcych napBywu |ylngo i jest pomocna w rozpoznawaniu niewydolno[ci kr|enia, wad zastawki trójdzielnej, zaciskajcego zapalenia osierdzia i tamponady serca. Ttno |ylne bada si u chorego le|cego, siedzcego i le|cego z uBo|eniem tuBowia pod katem 45 stopni. U osób zdrowych |yBy szyjne i ich ttnienie mog by widoczne 1 cm powy|ej przyczepu obojczyka do mostka przy uBo|eniu gBowy i tuBowia osoby badanej pod ktem 45 stopni, zapadaj si one w czasie skurczu komór a nabrzmiewaj w czasie ich rozkurczu, co okre[lane jest jako ujemne ttno |ylne. W ró|nicowaniu ttna |ylnego od ttnienia ttnic szyjnych przenoszcego si niekiedy na |yBy, kierowa si nale|y zmienno[ci ttna |ylnego w czasie wdechu. Najwicej informacji dotyczcych napBywu |ylnego mo|na uzyska w czasie ogldania u chorego |yBy szyjnej wewntrznej poBo|onej poza mi[niem mostkowo obojczykowo sutkowym, poniewa| le|y ona najbli|ej prawego przedsionka serca. Obustronne poszerzenie |yB szyjnych wskazywa mo|e na upo[ledzenie kurczliwo[ci prawej komory serca, wystpuje ono równie| w zarostowym zapaleniu osierdzia i u chorych z tamponad serca. W niedomykalno[ci zastawki trójdzielnej krew cofa si w czasie skurczu komory do |yB szyjnych powodujc ich nabrzmiewania, co okre[lane jest jako dodatnie ttno 15 www.lek2002.prv.pl |ylne. Paradoksalne wypeBnienie |yB szyjnych polegajce na ich poszerzaniu si i ttnieniu, wskazuje na ograniczenie napBywu krwi do prawej komory serca i wystpuje ono u chorych na wysikowe lub zaciskajce zapalenie osierdzia. W badaniu |yB koDczyn dolnych zwróci nale|y uwag na objawy wskazujce na niewydolno[ |yln. W niewydolno[ci |ylnej ogldaniem stwierdzi mo|na obecno[ |ylaków, przebarwienia i zaniki oraz zasinienie wystpujce lub nasilajce si po pionizacji chorego. W poszukiwaniu |ylaków koDczyn dolnych badanie przeprowadzi nale|y po pionizacji chorego, uwidaczniaj si bowiem wówczas |ylaki powierzchowne. Dla oceny wydolno[ci zastawek |yB odpiszczelowych i |yB Bczcych wykonuje si prób Trendelenburga a dla oceny dro|no[ci |yB gBbokich prób Perthesa. Wykonanie próby Trendelenburga. Po uniesieniu koDczyny dolnej ku górze i zapadniciu si |yB zakBada si opask uciskajc na |yB odpiszczelow poni|ej doBu owalnego. Na niewydolno[ zastawek tych |yB wskazuje gwaBtowne ich wypeBnianie si po pionizacji chorego i zdjciu opaski uciskajcej. Wykonanie próby Perthesa. Po zaBo|eniu opaski uciskajcej na wysoko[ci poBowy uda chory wykonuje szybkie ruchy zginania i prostowania podudzia a zmniejszanie si |ylaków wskazuje na dro|no[ |yB gBbokich. Na obecno[ zakrzepu |ylnego wskazuje ból uciskowy |yBy, poszerzenie |yB powierzchownych, ocieplenie skóry w miejscu zakrzepu i obrzk koDczyny. W zakrzepie |yBy gBbokiej podudzia wystpuje ból w miejscu zakrzepu przy prostowaniu podudzia oraz ból przy ucisku [cigna Achillesa. Badanie ttnic szyjnych polega na ocenie ich wypeBnienia i poszukiwaniu szmerów poprzez osBuchiwanie tych ttnic. Zwikszone wypeBnienie ttnic szyjnych wystpuj w: - niedomykalno[ci zastawek póBksi|ycowatych aorty - kr|eniu hiperkinetycznym - ubytku w przegrodzie midzyprzedsionkowej W badaniu przedmiotowym ttnic obwodowych stosuje si ich obmacywanie i osBuchiwanie. W czasie obmacywania ttnic ocenia ich wypeBnienie i ucieplenie w czasie osBuchiwania ttnic obecno[ szmeru wskazujcego na zw|enie ttnicy. Ttno wysokie charakteryzujce si silnym wypeBnieniem ttnicy [wiadczy o du|ej objto[ci wyrzutowej serca i wystpuje w czasie wysiBku fizycznego, u kobiet w ci|y, w nadczynno[ci tarczycy, w niewydolno[ci nerek, u chorych z przetokami ttniczo-|ylnymi lub rzadkoskurczem. Ttno wysokie i chybkie charakteryzuje si szybkim narastaniem wypeBnienia i zapadania si ttnicy i wystpuje u chorych z du| objto[ci wyrzutow serca przy maBym oporze obwodowym. Najcz[ciej ttno takie wystpuje u chorych z niedomykalno[ci zastawek póBksi|ycowatych aorty. Ttno maBe charakteryzuje si powolnym rozszerzaniem si i sBabym wypeBnieniem ttnic i stwierdza si je u chorych z obni|on objto[ci wyrzutow serca i zwolnionym wyrzutem krwi z komory lewej. Ttno maBe wystpuje u chorych ze zw|eniem zastawek aorty lub zastawki dwudzielnej, w du|ych ubytkach miedzyprzedsionkowych lub midzykomorowych oraz w wysikowym zapaleniu osierdzia. Ttno maBe i leniwe charakteryzuje si powolnym rozszerzaniem si ttnicy i powolnym jej zapadaniem si i wystpuje ono w umiarkowanym i du|ym zw|eniu zastawek póBksi|ycowatych aorty. Ttno dwubitne charakteryzuje si wystpieniem podwójnego uderzenia na szczycie ka|dej fali ttna i najcz[ciej wystpuje w kardiomiopatii przerostowej a przyczyn jego powstania jest nagBe zwolnienie prdu krwi wypBywajcej z komory w chwili wystpienia zw|enia. 16 www.lek2002.prv.pl Ttno naprzemienne polega na naprzemiennym wystpowaniu wy|szych i ni|szych fal ttna i spowodowane ono jest takim spadkiem kurczliwo[ci mi[nia serca. Brak ró|nic w wypeBnieniu ttnic promieniowych wystpuj w ttniaku rozwarstwiajcym aorty, w zespole mi[nia pochyBego przedniego i u osób z dodatkowym |ebrem szyjnym. W badaniu ukrwienia obwodowego ocena si zabarwienie skóry, jej temperatur, wystpienie zmian troficznych oraz zaników mi[niowych. W pachwinach bada si ttno ttnic udowych, w doBach podkolanowych oburcznie ttno ttnic podkolanowych, ocenia si równie| ttno na ttnicy piszczelowej tylnej i na ttnicy grzbietowej stopy, przy czym brak lub sBabe wypeBnienie tej ttnicy nie zawsze dowodzi niedokrwienia koDczyny, poniewa| u okoBo 10 % chorych brak jest tej ttnicy lub jest hipoplastyczna. OsBuchiwanie ttnic mo|e pozwoli na wykrycie ich zw|eD, ale dotyczy to tylko du|ych ttnic. Pojawienie si szmeru skurczowego nad badan ttnic wskazuje na zw|enie jej [wiatBa o wicej ni| 30%. Dla potwierdzenia niedokrwienia ttniczego koDczyn dolnych wykonuje si prób Ratschowa. Choremu polecamy unie[ nogi do góry i przez 30 sekund wykona 30 razy ruchy zginania i prostowania stóp. Zblednicie skóry podeszwowej powierzchni stóp wskazuje na niedokrwienie ttnicze. Na niedokrwienie takie wskazuje równie| wypeBnienie si |yB powierzchownych grzbietu stóp dopiero po 15 sekundach od chwili, kiedy chory siada z opuszczonymi stopami. Dla ujawnienia niedro|no[ci ttnicy Bokciowej lub promieniowej wykonuje si prób Allena. Choremu polecamy unie[ przedrami i przez 30 sekund zaciska i prostowa dBonie. Po 30 sekundach chory zaciska dBoD w pi[ a osoba badajca uciska ttnic promieniow. Je[li po otwarciu przez chorego dBoni jest ona nadal blada wskazuje to na upo[ledzony napByw krwi przez ttnice Bokciowe. Analogicznie utrzymywanie si blado[ci po ucisku ttnicy Bokciowej wskazuje na upo[ledzenie napBywu przez ttnic promieniowa. Dla potwierdzenia zespoBu mi[nia pochyBego przedniego wykonuje si prób Adsona. Choremu poleca si uniesienie niedokrwionego ramienia ku tyBowi z odwróceniem gBowy w przeciwnym kierunku i wstrzymaniem oddechu na szczycie wdechu. Zanik lub gorsze wypeBnienie ttna na uniesionej koDczynie dowodzi ucisku mi[nia pochyBego przedniego na ttnic podobojczykow. 6. Zasady pomiaru podstawowego ci[nienia ttniczego - badany chory na 30 minut przed pomiarem ci[nienia nie powinien spo|ywa posiBków i pali tytoniu, - po zaBo|eniu mankietu aparatu do pomiaru ci[nienia nie powinien przez 3 minuty zmienia pozycji ciaBa, - rami, na którym dokonuje si pomiaru ci[nienia powinno by podparte i znajdowa si na wysoko[ci serca, - przy pierwszym pomiarze ci[nienia rejestruje si tylko ci[nienie skurczowe, a przy nastpnych kolejnych pomiarach mankiet aparatu wypeBnia si do ci[nienia o 10 do 20 mm Hg wy|szego od wykazanego w pierwszym pomiarze, - pomiary ci[nienia nale|y powtarza dopóki ró|nica 3 kolejnych pomiarów ci[nienia skurczowego nie bdzie wy|sza od 5 mm Hg, przy czym pomidzy poszczególnymi pomiarami powietrze musi by wypuszczone z mankietu na co najmniej 30 sekund, 17 www.lek2002.prv.pl - u chorych z zaburzeniami rytmu serca wysoko[ ci[nienia ustala si z u[rednienia trzech pomiarów ci[nienia, - u chorych z wy|szym ci[nieniem ttniczym na jednym z ramion przyjmuje si je za wyj[ciowe i kolejne pomiary ci[nieD zawsze wykonuje si na tym ramieniu. Pytania kontrolne Przyczyn bólów klatki piersiowej s nastpujce przyczyny za wyjtkiem: a.choroby niedokrwiennej b.zaciskajcego zapalenia osierdzia c.kardiomiopatii przerostowej d.wypadania pBatka zastawki dwudzielnej Przyczyn bólów klatki piersiowej s nastpujce przyczyny za wyjtkiem: a.zw|enia zastawek póBksi|ycowatych aorty b.ostrego zapalenia osierdzia c.nadci[nienia pBucnego d.wypadania pBatka zastawki dwudzielnej Omdlenia mog by spowodowane nastpujcymi schorzeniami za wyjtkiem: a.kariomiopatii przerostowej b.nadwra|liwo[ci zatoki szyjnej c.zatoru ttnicy pBucnej d.hipoksemii Na sinic centraln wskazywa mog nastpujce objawy za wyjtkiem: a.zasinienia bBon [luzowych jzyka i warg b.zasinienia palców dBoni c.zasinienia spojówek Do leków kadiodepresyjnych zalicza si ni|ej wymieniony leki za wyjtkiem: a.niesteroidowych leków przeciwzapalnych b.leków antyarytmicznych c.adriamycyny d.kortykosterydów Do schorzeD ukBadu kr|enia wystpujcych rodzinnie zalicza si nastpujce schorzenia za wyjtkiem: a.wypadanie pBatka zastawki dwudzielnej b.zespoBu WPW c.nadci[nienia ttniczego d.[luzaka lewego przedsionka Do schorzeD ukBadu kr|enia wystpujcych rodzinnie zalicza si nastpujce schorzenia za wyjtkiem: a.pierwotnego nadci[nienia ttniczego b.ubytku midzyprzedsionkowego c.choroby niedokrwiennej serca d.dekstrokardii U chorych na zespóB Marfana czsto wystpuje: a.rozwarstwiajcy ttniak aorty 18 www.lek2002.prv.pl b.dekstrokardia c.zespóB WPW d.nadci[nienie ttnicze Nadmierne wypeBnienie |yB szyjnych wskazuje na: a.kardiomiopati przerostow b.wysikowe zapalenie osierdzia c.zw|enia zastawki dwudzielnej bez niewydolno[ci kr|enia Nadmierne wypeBnienie |yB szyjnych wskazuje na: a.zakrzep |yBy czczej górnej b.niewydolno[ komory lewej c.kardiomiopati przerostow d.podzastawkowe zw|enie aorty Na niedomykalno[ zastawki trójdzielnej wskazuje: a.dodatnie ttno |ylne b.ujemne ttno |ylne c.|adne z wymienionych Na powikszenie i przerost prawej komory serca wskazuje skurczowe unoszenie klatki piersiowej w: a.w II przestrzeni midzy|ebrowej b.w okolicy koniuszka serca c.w III i IV przestrzeni midzy|ebrowej d.w |adnej z wymienionych Na powikszenie i przerost komory lewej wskazuje skurczowe uniesienie klatki piersiowej w: a.II i III przestrzeni midzy|ebrowej b.III i IV przestrzeni midzy|ebrowej c.okolicy wyrostka mieczykowatego d.|adnej z wy|ej wymienionych OsBabienie uderzenia koniuszkowego stwierdza si w: a.zw|eniu zastawki dwudzielnej b.kardiomiopatii przerostowej c.niedomykalno[ci zastawek ttnicy pBucnej d.[luzaku lewego przedsionka serca Zatarcie talii serca wskazuje na: a.przerost lewego przedsionka serca b.powikszenie lewego przedsionka serca c.powikszenie i przerost prawego przedsionka d.|aden z wy|ej wymienionych BBdnie mo|na oceni wielko[ serca u chorych na: a.zrosty opBucnowo-sercowe b.kardiomiopati przerostow c.zakrzep w komorze lewej BBdnie mo|na oceni wielko[ serca u chorych : 19 www.lek2002.prv.pl a.z kr|eniem hiperkinetycznym b.z otyBo[ci c.z przebytym zatorem ttnicy pBucnej W lewobocznym uBo|eniu chorego najlepiej wysBucha mo|na: a.rytm cwaBowy b.rozdwojenie I tonu serca c.szmery w przetrwaBym przwodzie ttniczym Rozdwojenie I tonu serca spowodowane jest: a.blokiem prawej odnogi pczka Hisa b.blokiem przedsionkowo-komorowym I stopnia c.przerostem komory prawej d.ubytkiem w przegrodzie midzkomorowej Patologiczne rozdwojenie II tonu serca stwierdza si u chorych; a.z blokiem odnogi prawej pczka Hisa b.z niedomykalno[ci ttnicy pBucnej c.u chorych ze zw|eniem zastawki dwudzielnej d.u chorych z zespoBem WPW Patologiczne sztywne rozdwojenie II tonu serca stwierdza si: a.w ubytku midzykomorowym b.w bloku prawej odnogi pczka Hisa c.w ubytku midzyprzedsionkowym d.w blokach przesionkowo-komorowych Wychylenie ku przodowi klatki piersiowej uBatwia rozpoznanie: a.wypadania pBatka zastawki dwudzielnej b.zw|enia zastawki dwudzielnej c.kardiomiopatii przerostowej d.niedomykalno[ci zastawek ttnicy pBucnej GBo[ny I ton serca wystpuje u chorych na: a.zw|enie zastawki dwudzielnej. b.niedomykalno[ zastawki trójdzielnej c.zw|enie zastawek póBksi|ycowatych aorty d.zaciskajce zapalenie osierdzia GBo[ny I ton serca wystpuje u chorych na: a.zw|enie zastawki dwudzielnej ze zwBóknieniem pBatków b.zw|enie zastawki trójdzielnej c.zw|enie zastawek ttnicy pBucnej d.zw|enie zastawek póBksi|ycowatych aorty Cichy I ton serca wystpuje u chorych na: a.niedokrwisto[ b.ubytek midzyprzedsionkowy c.zw|enia zastawki dwudzielnej d.nadczynno[ tarczycy Cichy I ton serca wystpuje u chorych: 20 www.lek2002.prv.pl a.gorczkujcych b.na niewydolno[c kr|enia c.z blokiem prawej odnogi pczka Hisa d.ze zw|eniem zastawki trójdzielnej Pojawienie si III tonu serca bez przyspieszenia czsto[ci serca i unoszcego ttnienia klatki piersiowej nazywane jest: a.rytmem cwaBowym b.rytmem bli|niaczym c.rytmem trojaczym III ton serca pochodzcy z komory lewej jest najlepiej sByszalny: a.po pionizacji chorego b.po za|yciu przez chorego nitrogliceryny c.po wysiBku d.na szczycie wdechu W niewydolno[ci komory prawej rytm cwaBowy najlepiej wysBucha mo|na: a.w III i IV przestrzeni midzy|ebrowej po stronie lewej b.na koniuszku serca c.w dolnej cz[ci mostka d.na szczycie wydechu Tarcie osierdziowe najlepiej mo|na wysBucha: a.nad caBym sercem b.w III i IV przestrzeni midzy|ebrowej lewej c.na koniuszku serca d.w okolicy wyrostka mieczykowatego Szmer skurczowy wyrzucania nad polem zastawki aorty wystpuje: a.zw|eniu zastawek póBksi|ycowatych aorty b.niedomykalno[ci zastawek ttnicy pBucnej c.wypadaniu pBatka zastawki dwudzielnej d.w |adnym z wymienionych schorzeD Szmer skurczowy wyrzucania nad polem zastawki aorty wystpuje: a.w nadzastawkowym zw|eniu aorty b.w przetrwaBym przewodzie ttniczym c.w ubytku midzyprzedsionkowym Szmer skurczowy wyrzucania wystpuje nad polem zastawki ttnicy pBucnej wystpuje: a.w ubytku midzyprzedsionkowym b.w niedomykalno[ci zastawek póBksi|ycowatych aorty c.w [luzaku lewego przedsionka Szmer skurczowy wyrzucania nad koniuszkiem serca wystpuje: a.w zw|eniu zastawki dwudzielnej b.w niedomykalno[ci zastawki dwudzielnej c.w zw|eniu zastawki trójdzielnej d.w |adnym z wymienionych schorzeD 21 www.lek2002.prv.pl Skurczowy szmer zwrotny wystpuje: a.w niedomykalno[ci zastawki trójdzielnej b.w zw|eniu zastawki trójdzielnej c.w kardiomiopatii przerostowej d.w zaciskajcym zapaleniu osierdzia Szmer niedomykalno[ci zastawek póBksi|ycowatych aorty promieniuje do: a.ttnic szyi b.Bopatek c.punktu Erba d.nie promieniuje poza pole zastawek aorty Szmer niedomykalno[ci zastawek póBksi|ycowatych aorty ma nastpujc cech: a.mikko[ i wra|enie podmuchu b.dBugi czas trwania c.narastanie gBo[no[ci w czasie rozkurczu komór d.szorstko[ GBo[no[ szmerów serca wzrasta w czasie wdechu w nastpujcych schorzeniach: a.niedomykalno[ zastawek póBksi|ycowatych aorty b.zw|enie zastawki dwudzielnej c.niedomykalno[ zastawki dwudzielnej d.niedomykalno[ zastawki trójdzielnej Przyczyn powstania szmeru Austina Flinta jest: a.niedomykalno[ zastawki dwudzielnej b.niedomykalno[ zastawek póBksi|ycowatych aorty c.niedomykalno[ zastawki trójdzielnej d.ubytek midzyprzedsionkowy Szmery [ródskurczowe bez uszkodzenia zastawek wystpuj: a.w infekcyjnym zapaleniu wsierdzia b.w przero[cie komory lewej c.w zespole Austina Flinta d.u chorych z sztucznym rozrusznikiem serca Szmery cigBe wystpuj w nastpujcych schorzeniach za wyjtkiem: a.przetrwaBego przewodu ttniczego b.okienka aortalno-pBucnego c.niedomykalno[ci zastawki dwudzielnej Niewinne szmery serca nasilaj si w czasie: a.gBbokiego wydechu b.wysiBku c.pionizacji chorego Próba Trendelenburga pozwala na ocen: a.dro|no[ci |yB gBbokich 22 www.lek2002.prv.pl b.dro|no[ci |yB odpiszczelowych c.dro|no[ci ttnic koDczyn dolnych Próba Perthesa pozwala na ocen dro|no[ci: a.|yB gBbokich a.|yl odpiszczelowych c.|yB Bczcych Ttno wysokie i wolne wystpuje w nastpujcych schorzeniach: a.niedomykalno[ci zastawek póBksi|ycowatych aorty b.niedomykalno[ci zastawki dwudzielnej c.nadczynno[ci tarczycy d.w |adnym z wymienionych schorzeD Ttno wysokie i chybkie wystpuje w schorzeniach: a.niedomykalno[ci zastawek ttnicy pBucnej b.niedomykalno[ci zastawek póBksi|ycowatych aorty c.przetrwaBym przewodzie ttniczym Ttno maBe wystpuje w nastpujcych schorzeniach za wyjtkiem: a.wysikowego zapalenia osierdzia b.zw|enia zastawki dwudzielnej c.podzastawkowego zw|enia aorty d.zw|enia zastawek póBksi|ycowatych aorty Przyczyn wystpienia ttna naprzemiennego jest: a.kr|enia hiperkinetyczne b.niewydolno[ kr|enia c.pBucna przetoka ttniczo-|ylna d.zaciskajce zapalenie osierdzia Dla wykazania niedokrwienia ttniczego koDczyn dolnych wykonuje si prób: a.Allena b.Adsona c.Trendelenburga d.Ratschowa 23

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
bad rtg ukł mocz Ania komp
polski minister ostrzega przed wojnÄ…
03 PEiM Met opisu ukł elektr doc (2)
2009 10 IMB ochrona przed korozja
120123 IK wykład 4 WO SŻ kształt ukł geomet
Glee S01E17 Bad Reputation 720p WEB DL DD5 1 h 264 LP(1)
Przed pożarem
Ochrona dłoni przed ostrzami
Na długo przed włókiennictwem
optymalizacja windowsa xp pod mach3
malzenstwo pod gorke
Lubelska Próba Przed Maturą Marzec 2015 GR B Poziom Rozszerzony

więcej podobnych podstron