1299076212

28 Organizacja życia społecznego

zów przyłączała się, po uzyskaniu zgody przywódcy taboru, obca rodzina. Przywódcą był starszy i szanowany mężczyzna, którego zadaniem było reprezentowanie interesów kumpanii w kontaktach z ludnością miejscową i innymi taborami. Przywódca wybierał miejsca postojowe oraz decydował o dokonywaniu zyskownych transakcji. Współcześnie tworzone kumpanie, np. w Stanach Zjednoczonych, działają na zasadzie wzajemnego porozumienia i powstają dla zabezpieczenia interesów rodzin wchodzących w skład jednej kumpanii działającej na ściśle określonym terenie w sytuacji „najazdu” drugiej bądź imigracji większej liczby Cyganów (w tym Romów) z zagranicy^{1 2}.

U Kełderaszów nie ma jednego zwierzchnika, który sprawowałby kontrolę nad funkcjonowaniem poszczególnych rodów i kumpanii. Dla rozstrzygnięcia jakiegoś istotnego sporu zbiera się Romano Kris, czyli rada starszych. W jej skład wchodzi od kilkunastu do kilkudziesięciu starszych mężczyzn, cenionych i szanowanych w swoich rodach. Oczywiście liczba członków Romano Kris jest zmienna w zależności od tego, ilu przywódców przybędzie reprezentować swoje rody na spotkaniu. Jest to rodzaj sądu, który nakłada skalanie i zasądza karę. Kris wyznacza również termin oczyszczenia się winowajcy³. Mimo że osoba, która przewodniczy obradom Kris, ma decydujący głos, to decyzje są wynikiem kompromisu wszystkich członków rady starszych.

Zwierzchnikiem społeczności Polska Roma jest Szero Rom, nazywany często przez moich rozmówców „królem”. Szero Rom pełni funkcje takie \dkKris u Kełderaszów. Szero Rom jest jeden dla osób z Polska Roma i tylko on ma prawo nakładać na przedstawicieli Polska Roma kary. „Król” zajmuje się wyłącznie sprawami „poważnymi” tzn. takimi, które mają szerokie implikacje społeczne. Wybiera się go na zjeździe (romano celo), w którym mogą uczestniczyć wszyscy Romowie przebywający akurat w Polsce. Niektórzy, aby wziąć udział w zgromadzeniu, przyjeżdżają z zagranicy. Trzeba zaznaczyć, że nie wszyscy przybyli na miejsce mogą publicznie zabierać glos i wyrażać swoje opinie. Zgodnie z panującymi zwyczajami to starsi przemawiają w imieniu swoich rodzin. „Króla” wybiera się z rodu tzw. królewskiego, czyli takiego, z którego pochodziło wielu przywódców uznawanych powszechnie za Szero. Oznacza to, że od dziesięcioleci Baro Szero / Szero Roma (Wielka Głowa / Głowa Rom) wybiera się z tego samego rodu. Nowego przywódcę wybiera się dopiero wtedy, kiedy umarł dotychczasowy. Nie zawsze nowym przywódcą zostaje syn zmarłego Szero, ale może to być mężczyzna pochodzący z jego rodu, który w opinii wszystkich przybyłych Romów jest najmądrzejszy, najbardziej odpowiedni i ma nieskazitelny życiorys (czyli jest pacziva / pativ / patywa). Żeby zostać „królem” trzeba przede wszystkim mieć wyjątkowo dobrą opinię i dlatego urząd może objąć np. wuj zmarłego, kuzyn, brat. Do obowiązków Baro Szero należy wyjaśnianie sytuacji wynikających z kategorii skalania i rozsądzanie wewnętrznych zatargów o bardziej uniwersalnym charakterze (konflikty rodzinne, obwinienie

1

   A. Mirga, L. Mróz, op. cit., s. 124.

2

   A. Sutherland, Gypsies. The Hidden American, London 1975, s. 32-35.

3

   J. Ficowski, op. cit., s. 194.