1841899726

142

RECENZJE, OMÓWIENIA, NOTY

tury filmowej w Polsce — ukazują się na większą skalę od około 10 lat, gdy powołana została do życia Filmowa Agencja Wydawnicza, przekształcona w 1959 r. w Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe. Do 1961 r. ukazało się ok. 200 książek z dziedziny sztuki filmowej o łącznym nakładzie blisko 4 miliony egzemplarzy.

Zbigniew Wyszyński

HISTORIA

Karl Bul ling: DIE REZENSEN-TEN DER JENAISCHEN ALL-GEMEINEN L1TERATURZEJTUNG IM ERSTEN JAHRZEHNT IHRES BESTEHENS 1804—1813. Weimar 1962, str. 415 i 7 ilustr.

Publikacja ta ukazała się jako tom 11 serii „Veróffentlichungen der Universi-tatsbibliothek Jena Claves Jenenses” i stanowi swego rodzaju osobliwość edytorską rzadko spotykaną w wydawnictwach naukowych. Stanowi równocześnie znakomitą pomoc nie tylko dla historyków piśmiennictwa i publicystyki naukowej Niemiec doby napoleońskiej, ale i cenne źródło dla historyków prasy i czasopiśmiennictwa tej doby.

Publikacja Bullinga zawiera bowiem przedruk oryginalnych rękopiśmiennych list nazwisk współpracowników Jenajskiej Powszechnej Gazety Literackiej z lat 1804—1813. ukrytych przed czytelnikami i władzami pod kryptonimami literowymi (syglami) bądź pseudonimami literackimi. Komentarz Bullinga do tekstu list odsłania nie tylko ciekawy rozdział z dziejów czasopiśmiennictwa i ruchu wydawniczego ówczesnych Niemiec, ale — co jeszcze ciekawsze — pozwala zaobserwować szereg zjawisk związanych z techniką redakcyjną i administracyjną. Komentarz Bullinga wskazuje także na podłoże ekonomiczne pisma. które blisko pół wieku (pod nazwą Nowej Jenajskiej Powszechnej Gazety Literackiej wychodziło bowiem do 1841 r.) było jednym z najpopularniejszych organów informacji bibliograficz-no-wydawniczej, a także trybuną krytyki literackiej w dobie rewolucyjnej i głośnego Demagogenverfolgung w Związku Niemieckim.

Jeśli dodamy, że przegląd zagadnień poruszonych przez edytora w jego wstępie do książki — ujęty jest z widocznym zrozumieniem dla najnowszych tendencji badawczych w zakresie historii prasy (określonych także w polskim praso-znawstwie ostatnich lat) — wtedy staje się jasnym, że przedrukowane przez niego materiały źródłowe w znacznej części wypełnione ręką J. W. Goethego — są nie suchym tylko zestawem nazwisk i tytułów zrecenzowanych książek, ale niezwykle pożyteczną pomocą dla nowoczesnego badacza historii prasy.

Wykazy recenzentów — opublikowane przez Bullinga — wydobyte zostały przez niego z rękopisów Archiwum Biblioteki Uniwersyteckiej w Jenie i Lipsku. Wykazy te, przedrukowane ściśle według tekstów archiwalnych, zawierają rocznik po roczniku od 1804 do 1813 r.:

1)    spis recenzji w każdym zeszycie pisma z podaniem: nr-u pisma, kryptonimu recenzenta, autora omówionej publikacji. nazwiska recenzenta i jego ..numeru redakcyjnego” (co wyjaśniamy poniżej), wreszcie daty wpływu artykułu do redakcji Jenajskiej Powszechnej Gazety Literackiej;

2)    Zestawienie pełnych nazwisk i imion recenzentów z miejscem ich zamieszkania i dziedziną specjalności naukowej, z zakresu której piszą do organu jenajskiego (zestawienie to zredagowane jest w porządku liczbowym „numerów redakcyjnych” od 1 (J. W. Goethe) do 716 (Józef Dobrovsky z Pragi); wreszcie

3)    ułożony już przez edytora indeks nazwisk recenzentów w porządku alfabetycznym (tu niepotrzebnie pominął edytor imiona recenzentów).

Jenajska Powszechna Gazeta Literacka zaczęła ukazywać się w r. 1804 w miejsce Allgemeine Literatur Zeitung, która wskutek represji rządowych przeniosła się do Halle wraz z profesurą zbiegłą z Jeny przed tymi represjami (zespół redakcyjny uważały władze za „zarażony jakobinizmem”) i służyła tam nadal jako organ rozpowszechniania idei filozoficznych Kanta. Jak informuje Bulling w swym ciekawym wstępie — Goethe dzięki osobistym stosunkom z dworem sasko-wejmarskim — zdołał nie tylko stworzyć nowy organ o znacznie szerszej problematyce i skupić koło niego specjalistów z wszelkich dziedzin humanistyki, nauk przyrodniczych, umiejętności technicznych, sztuk pięknych, poezji i teatru, ale zapewnić takie warunki rozwoju pisma. Stało się ono czołowym informatorem świata uczonych i miłośników literatury oraz bibliofilów nie tylko w Niemczech, ale i poza ich granicami.