2749771380

socjalizmu zaczęła się na Łużycach w identycznym czasie, co i w innych literaturach, ba - nawet je wyprzedziła.⁸

Także inne z wymienionych przez Kornhausera znamiennych atrybutów modernizmu w literaturach południowo- i zachodniosłowiańskich w piśmiennictwie Serbołużyczan nie występują niemal wcale, bądź pojawiają się w znacznie mniejszej mierze. Przykładowo nie sposób jest mówić o jakimkolwiek przełamaniu wzorca odrodzeniowego w literaturze Serbów Łużyckich w okresie trwania modernizmu w innych literaturach, także słowiańskich, bowiem proces ten zaistniał w literaturze diaspory dopiero po 1945 r. Aspektem kolejnym jest niemożność wykazania wyraźnej zmiany w zakresie przebiegu procesu historycznoliterackiego w rzeczonym okresie. Kontynuujmy: o dekadentyzmie, postaci artysty-cygana oraz konwencji l’art pour 1’art na gruncie literatury (kultury) serbołużyckiej mówić nie sposób.⁹ W do cna konserwatywnym milieu serbołużyckim postać dekadenta nie mogła być tolerowana¹⁰, kreacja artysty-cygana kłóci się zaś z tradycyjną, bez wątpienia odrodzeniową z natury, a sfunkcjonalizowaną przez twórczość oraz postawę J. Barta-Ciśinskiego, funkcją poety w literaturze serbołużyckiej, w której miał być on być przewodnikiem, mesjaszem. (Dodajmy jedynie, iż praktycznie do końca XIX wieku poeci serbołużyccy byli w przeważającej większości duchownymi). Zalążki konwencji „sztuki dla sztuki" odnajdujemy z kolei jedynie w twórczości serbołużyckich studentów przebywających w czeskiej Pradze.¹¹ Brak wpływu Przybyszewskiego na literaturę serbołużycką jest

⁸Por. mój artykuł O początkach realizmu socjalistycznego w kulturze (literaturze) serbołużyckiej (1947-1953) (Płaszczyzna wypowiedzi programowych), in: „Slavia”76 (2007) 4, str. 429-441.

⁹J. Bart-Ciśinski, klasyk literatury serbołużyckiej, modernizm słowiański, przede wszystkim czeski, odrzucał w sposób zdecydowany. Tak oto wypowiedział się w jego kwestii w jednym z listów (z roku 1908) do czeskiego sorabisty A. Cernego: „Do trubow modernych z naturalistiskim swinjacstwom preżranych basnikow ja nihdy sobu trubić njemóżu a njebudu. Jelizo njemóżu sebi na pristojne a ćestne waśnje sławu sweta a nehdźe nekajke pjenjeżne myto dobyć, potom njecham ze słowjanskimi pesnjerjemi nićo wjace ćinić meć. Cesć olympiskich Muzow njech mojedla moderne swinje do chlewa derdaju, mjeno woprawdźiteje poezije njech waleju w błóće a brudach, ja żenje so njepodwolu mamonej a nachwilnej sławje moderneho zapancaneho ławrjenca. Woprawdźity basnik njesme koncesije ćinić hłupemu ćasej a błazniskemu modernizmej “.

¹⁰    Powiedzieć należy, iż konserwatyzm ów był tak daleko posunięty, że nawet twórczość pierwszej serbołużyckiej poetki, Herty Wićazec, przypadająca na połowę XIX w., spotkała się z ostracyzmem męskiej części serbołużyckiej sceny literackiej, por. Z. Berakova, Zena v lużickosrbske literaturę, Praha 1949, str. 11-12.

¹¹    Ta okoliczność stanowi jednak kolejny argument za tym, iż teza Kornhausera, jakoby literatura serbołużycką znajdowała się na „uboczu" kręgu słowiańskiego, jest błędna. Bowiem wiele z najlepszych tekstów literackich autorów serbołużyckich, mam na myśli