3149488406

FORMALNE ŹRÓDŁA PRAWA W MONARCHII PIASTOWSKIEJ

Prawo zwyczajowe

źródła poznania prawa zwyczajowego (Kroniki, Żywoty, Księga Henrykowska)

Księga Henrykowska³ - „Księga Założenia Klasztoru Najświętszej Panny Marii w Henrykowie”; opat Piotr 1259-1269, kontynuatorzy do 1310 r.; wpisy dotyczące historii dóbr klasztoru wraz z tytułami prawnymi; powoływane m.in. prawo bliższości (instytucja prawa prywatnego)

najstarszy spis polskiego prawa zwyczajowego - Księga Elbląska^{1 2}', powstanie 1253-1320; odnaleziona 1825 przez Ferdynanda Neumanna; spisana w j. niemieckim; spory w zakresie miejsca spisania (Państwo Krzyżackie, Śląsk, dzielnica polska granicząca w Państwem Krzyżackim, Prusowie); zachował się fragment (29 rozdziałów, podzielone na 2-29 części); najważniejsze instytucje: w prawie karnym kazuistyka, zasada odpowiedzialności zbiorowej; w prawie prywatnym przepisy spadkowe, przerastanie roślin na grunt sąsiada, zbiegostwo poddanych chłopów; w prawie procesowym: „pojedynek sądowy, ordalia z udziałem duchowieństwa, przysięga oczyszczająca”

Prawo stanowione

„Prawem stanowionym jest prawo powstałe z woli uprawnionego ustawodawcy”⁵ definicja Johna Austina definicja św. Tomasza z Akwinu

Przywileje - privilegium est privata lex\ pierwotnie nietrwały walor przywileju; cel wydania przywileju (wynagrodzenie, ustalenie odrębnej sytuacji prawnej, pozyskanie poparcia, prmlegia causae pietatis)

Przywileje indywidualne - ekonomiczne i sądownicze, zwolnienie od ius ducale

Przywileje generalne - 1228 w Cieni, 1291 Lutomyśl [obydwa to gwarancje dotychczasowych praw]

Przywileje ziemskie - generalne przywileje dla szlachty

Przywileje dla rodów - 1366 r. dla Toporczyków i Starych Koni (sądowniczy); częste na Mazowszu (1391 dla rodu Gozdawa)

Przywileje dla instytucji kościelnych - a) 1211-1215 czterech książąt Leszek Biały, Konrad Mazowiecki, Władysław Kaliski, Kazimierz Opolski i konfirmacje papieskie 1215 i 1223; b) 1229 Władysław Laskonogi; c) 1254 i 1255 Bolesław Wstydliwy; treść: privilegium fori, zwolnienie z ius ducale, wolność w obsadzie stanowisk kościelnych.

1

   W. Uruszczak, HPiPP. s. 73.

2

   W. Uruszczak, HPiPP, s. 71-72.