plik


ÿþUKAAD WYDZIELANIA WEWNTRZNEGO Endokrynologia to nauka zajmujca si hormonami i ich wpBywem na funkcjonowanie organizmu. Jako dziaB medycyny endokrynologia zajmuje si chorobami bdcymi wynikiem zaburzeD w wydzielaniu hormonów. Hormony to substancje regulujce prac poszczególnych narzdów. Pod wzgldem chemicznym hormony mo|na podzieli na: " aminokwasowe i peptydowe - zbudowane z jednego lub wielu aminokwasów lub zwizków do nich podobnych. Tak budow ma zdecydowana wikszo[ hormonów, " steroidowe - powstajce w wyniku przeksztaBceD cholesterolu, potocznie nazywane sterydami. Nale| tu hormony pBciowe i hormony kory nadnercza (tzw. kortykoidy). Hormony wydzielane s w bardzo niewielkich ilo[ciach. powstaj w specjalnych komórkach gruczoBowych. Komórki te mog by: " rozproszone w[ród innych komórek budujcych narzdy. Wtedy ich wydzieliny dostaj si do przestrzeni midzy komórkami wypeBnionej pBynem tkankowym i nazywane s hormonami tkankowymi. DziaBanie hormonów tkankowych ogranicza si przewa|nie do ssiednich komórek; " zebrane w wyraznie widoczne struktury nazywane gruczoBami dokrewnymi. GruczoBy dokrewne nie posiadaj przewodów wyprowadzajcych, produkowane przez nie hormony uwalniane s wprost do krwi. Uwaga! Poniewa| gruczoBy dokrewne s podstawow struktur ukBadu wydzielania wewntrznego w praktyce terminy gruczoB dokrewny i gruczoB wydzielania wewntrznego traktowane s jako synonimy. Hormony uwolnione do krwi kr| wraz z ni po caBym organizmie. Mimo to dziaBaj tylko na wybrane narzdy. Komórki tych narzdów posiadaj odpowiednie receptory wi|ce si z okre[lonym rodzajem hormonu. UkBad receptor-hormon tworz pasujce do siebie elementy, podobnie jak enzym-substrat albo przeciwciaBo-antygen. PrzyBczenie si hormonu do receptora inicjuje w komórce szereg przemian, których skutkiem jest okre[lona reakcja komórki. Wybiórcze dziaBanie hormonów wynika z ró|nej wra|liwo[ci narzdów na ich obecno[. Tylko komórki posiadajce specyficzne dla danego hormonu receptory mog zareagowa na jego obecno[. GruczoBy dokrewne mog by: " czyste, których komórki produkuj wyBcznie hormony, np. przysadka mózgowa, tarczyca, " mieszane, które poza hormonami produkuj te| inne substancje, np. trzustka jest jednocze[nie gruczoBem dokrewnym i trawiennym. Skutki nadmiaru lub GruczoB dokrewny Hormon DziaBanie niedoboru hormony Hamuj lub pobudzaj odziaBujce na wydzielanie hormonów przysadk przez przysadk mózgow. podwzgórze Reguluje gospodark wodn poprzez wazopresyna zmniejszanie ilo[ci wody w moczu. Niedobór: karBowato[. Nadmiar: w dzieciDstwie gigantyzm, u ludzi Pobudzanie wzrostu, dorosBych akromegalia hormon wzrostu regulacja przemiany (nienaturalny rozrost materii. ko[ci wszerz, widoczny szczególnie na twarzy i przysadka mózgowa rkach). Pobudzaj czynno[ci hormony gruczoBów: tarczycy, tropowe gonad, kory nadnerczy. Pobudza komórki prolaktyna gruczoBów mlekowych do produkcji mleka. Przyspiesza dojrzewanie szyszynka melatonina pBciowe. WpBywa na rytm snu i czuwania. Niedobór wi|e si z niedoborem jodu (jod jest skBadnikiem tyroksyny), u dzieci mo|e prowadzi do niedorozwoju umysBowego, u dorosBych widoczny obrzk tarczycy Pobudza tempo tyroksyna (wole). Nadmiar wynika z metabolizmu. nadczynno[ci tarczycy: nadmierne tempo tarczyca metabolizmu, chudo[, nerwowo[ i charakterystyczny wytrzeszcz oczu (tzw. choroba Basedowa). WpBywa na gospodark wapniow poprzez kalcytonina odkBadanie wapnia w ko[ciach i obni|anie jego poziomu we krwi. WpBywa na gospodark wapniow poprzez przytarczyce parathormon uwalnianie wapnia z ko[ci i podnoszenie jego poziomu we krwi. WpBywa na odporno[ grasica tymozyna organizmu. Obni|a poziom glukozy we krwi poprzez niedobór - cukrzyca typu I insulina pobudzanie syntezy (insulinozale|na) glikogenu w wtrobie. trzustka Podwy|sza poziom glukowy we krwi poprzez glukagon wpByw na rozkBad glikogenu w wtrobie. nadnercza WpBywaj na gospodark zwizkami mineralnymi i organicznymi, np. kortyzol kortykoidy (np. kora podnosi poziom glukozy kortyzol) we krwi, odpowiada za dBugotrwaBe reakcje stresowe. rdzeD adrenalina Mobilizacja organizmu w sytuacjach stresowych: przyspieszenie akcji serca, podwy|szenie ci[nienia krwi, przyspieszenie oddechów, podwy|szenie poziomu glikozy we krwi, zahamowanie procesów trawiennych. Warunkuj rozwój |eDskich cech pBciowych, estrogeny bior udziaB w regulacji cyklu pBciowego kobiet. jajniki Uczestniczy w regulacji gonady cyklu pBciowego kobiety, progesteron wpBywa na utrzymanie ci|y. Warunkuj rozwój mskich jdra cech pBciowych, dojrzewanie plemników. Cukrzyca Rozró|niamy dwa rodzaje cukrzycy. Cukrzyca typu I pojawia si u ludzi mBodych, poni|ej 20 roku |ycia. Przyczyn jest uszkodzenie komórek trzustki produkujcych insulin. Niedobór insuliny powoduje, |e po posiBku glukoza nie jest przeksztaBcana w wtrobie w glikogen, a jej poziom we krwi gwaBtownie ro[nie, co prowadzi do stanu hiperglikemii. Objawia si to silnym uczuciem pragnienia i oddawaniem du|ej ilo[ci moczu. Organizm, pozbywajc si nadmiaru glukozy, d|y do utrzymania homeostazy, ale grozi to z kolei odwodnieniem. Po pewnym czasie poziom glukozy we krwi spada. U zdrowego czBowieka w tym momencie rozpoczyna si jej uwalnianie z wtroby. U czBowieka chorego na cukrzyc nie ma w wtrobie zmagazynowanych rezerw, poziom glukozy nadal spada, co prowadzi do stanu hipoglikemii, objawiajcej si osBabieniem, utrat przytomno[ci i mogcej zakoDczy si [mierci. Chorzy na cukrzyc typu I musz mie regularnie podawan insulin, dlatego ten typ cukrzycy nazywa si te| insulinozale|n. Cukrzyca typu II wynika z niewBa[ciwego funkcjonowania receptorów insuliny w tkankach, przy zazwyczaj prawidBowym jej poziomie. Pojawia si u ludzi po 40 roku |ycia i nie wymaga podawania insuliny, tylko przestrzegania odpowiedniej diety. Regulacja wydzielania hormonów Ilo[ hormonów we krwi, jako substancji regulujcych ró|ne wa|ne procesy |yciowe, musi by precyzyjnie kontrolowana. Podstawowe mechanizmy regulacyjne to: " zasada ujemnego sprz|enia zwrotnego, " antagonistyczne dziaBanie hormonów, " kontrola ze strony ukBadu nerwowego. Zasada ujemnego sprz|enia zwrotnego Ten sposób regulacji odnosi si do hormonów wydzielanych przez gruczoBy kontrolowane przez przysadk mózgow za pomoc hormonów tropowych. GruczoBy te to: " tarczyca - jej praca jest stymulowana przez hormon tyreotropowy (TSH), " kora nadnerczy - pobudzana przez hormon kortykotropowy (ACTH), " jajniki i jdra - pobudzane przez hormony gonadotropowe: hormon pcherzykowy (FSH) i luteinizujcy (LH). Przysadka mózgowa poddana jest z kolei kontroli podwzgórza, które, uwalniajc okre[lone hormony, pobudza lub hamuje jej dziaBanie, po[rednio wpBywajc na prac gruczoBów. Zasada ujemnego sprz|enia zwrotnego na przykBadzie tarczycy: " wysoki poziom tyroksyny we krwi wpBywa hamujco na prac gruczoBów nadrzdnych: podwzgórza i przysadki mózgowej, " podwzgórze wydziela hormon hamujcy prac przysadki, " przysadka, hamowana dwoma sposobami (przez podwzgórze i przez wysoki poziom tyroksyny) przestaje wydziela TSH, " tarczyca pod wpBywem braku TSH przestaje produkowa tyroksyn, " podwzgórze, rejestrujc obni|ajcy si poziom tyroksyny we krwi, rozpoczyna wydzielanie hormonu pobudzajcego prac przysadki, " przysadka, pobudzana przez podwzgórze i stymulowana niskim poziomem tyroksyny we krwi, rozpoczyna wydzielanie TSH, " wzrastajcy poziom TSH dziaBa na tarczyc, która rozpoczyna wydzielanie tyroksyny. Antagonistyczne dziaBanie hormonów Czynnikiem regulujcym wydzielanie hormonów jest poziom okre[lonej substancji we krwi. W ten sposób regulowane jest wydzielanie hormonów: " insuliny i glukagonu - czynnikiem regulujcym jest poziom glukozy we krwi, " kalcytoniny i parathormonu - czynnikiem regulujcym jest poziom wapnia we krwi. Zasada antagonistycznego dziaBania hormonów na przykBadzie insuliny i glukagonu: " wysoki poziom glukozy we krwi jest sygnaBem dla komórek trzustki (komórki ²) do wydzielania insuliny, " pod wpBywem insuliny komórki wtroby rozpoczynaj syntez glikogenu, " poziom glukozy we krwi spada, " niski poziom glukozy we krwi jest sygnaBem dla komórek trzustki (komórki ±) do produkcji glukagonu, " pod wpBywem glukagonu komórki wtroby rozkBadaj glikogen i uwalniaj glukoz do krwi, " poziom glukozy we krwi ro[nie. Kontrola ze strony ukBadu nerwowego Bezpo[redni wpByw ukBadu nerwowego na wydzielanie hormonów mo|na zaobserwowa na przykBadzie adrenaliny. Jest ona produkowana przez rdzeD nadnerczy pod wpBywem bodzca nerwowego idcego z mózgu. W pracy innych gruczoBów wpByw ukBadu nerwowego jest po[redni, niemniej ukBad hormonalny w caBo[ci jest poddany jego kontroli. Mechanizm reakci stresowej Czynnik [rodowiskowy wywoBujcy reakcj stresow to stresor. PrzykBady najcz[ciej spotykanych stresorów: " poczucie zagro|enia i towarzyszce mu uczucia lku i niepokoju, " przeci|enie nadmiarem obowizków, " utrata bliskiej osoby, " zmiana miejsca zamieszkania, " niemo|no[ wywizania si z podjtego zadania lub zrealizowania wBasnych planów |yciowych. W reakcji stresowej wspóBuczestnicz ukBady nerwowy i hormonalny. Etapy stresu Etap I: stadium alarmowe ZadziaBanie stresora wywoBuje w organizmie stan zagro|enia. W takiej sytuacji nastpuje: " pobudzenie wspóBczulnej cz[ci ukBadu nerwowego, " wyrzut adrenaliny z rdzenia nadnerczy do krwi. Obydwie reakcje maj na celu podniesienie sprawno[ci fizycznej, psychicznej i intelektualnej, ale na pocztku gwaBtowna mobilizacja wywoBuje stan lekkiej dezorganizacji w organizmie. Objawia si to nierównomiern prac serca (uczucie szybkiego bicia na przemian z uczuciem zamierania), gwaBtownym wzrostem ci[nienia krwi (szum w uszach), uczuciem niemo|no[ci wykonania ruchu itp. Stan ten trwa kilka, kilkana[cie sekund, po czym organizm przestawia si na prac w stanie podwy|szonej gotowo[ci. Czasami, gdy dziaBajcy stresor jest odpowiednio silny, ju| w stadium alarmowym zaobserwowa mo|na reakcje uboczne, np.: " gwaBtowne zblednicie skóry, spowodowane skurczem naczyD krwiono[nych w skórze i jej odpBywem do mi[ni i mózgu, " uczucie  je|enia si wBosów , a w miejscach sBabiej owBosionych pojawianie si  gsiej skórki - jest to reakcja bdca pozostaBo[ci po zwierzcych przodkach czBowieka (zwierzta strosz wBosy w celu wystraszenia przeciwnika - wydaj si wtedy wiksze i grozniejsze), " rozluznienie niektórych mi[ni np. gardBa (ucisk w gardle), a w skrajnych przypadkach zwieraczy cewki moczowej i odbytu. Niektóre z tych objawów mog utrzymywa si w nastpnym etapie reakcji stresowej. Etap II - stadium adaptacji Jest to stan, w którym efekty dziaBania adrenaliny i wspóBczulnego ukBadu nerwowego s ustabilizowane i organizm jest w stanie gotowo[ci do dziaBania. Obserwujemy wtedy: " przyspieszenie akcji serca i podniesienie ci[nienia krwi, co powoduje przyspieszenie transportu tlenu i substancji od|ywczych, " przyspieszenie oddechów i rozszerzenie oskrzelików prowadzce do zwikszenia ilo[ci pobieranego tlenu, " rozpad glikogenu i uwalnianie glukozy z wtroby, a tym samym podnoszenie jej poziomu we krwi, " rozszerzenie zrenic majce na celu popraw widzenia, " rozszerzenie naczyD krwiono[nych w mi[niach poprawiajce ich sprawno[, " rozszerzenie naczyD krwiono[nych w mózgu prowadzce do podwy|szenia koncentracji, szybszego kojarzenia i mobilizacji psychiki. DziaBanie adrenaliny jest krótkotrwaBe, zostaje ona do[ szybko rozkBadana w organizmie. Jej rol przejmuje drugi hormon stresu - kortyzol, którego zadaniem jest podtrzymywanie stanu mobilizacji. Je[li czas stresu jest krótki, poziom obydwu hormonów szybko opada, a organizm, po podjciu i zakoDczeniu okre[lonego dziaBania wraca do równowagi. Mówimy wtedy o stresie krótkotrwaBym. Taki stres, dziki ogólnej mobilizacji organizmu, czsto pozwala odnie[ sukces, np. wygra zawody czy te| dobrze zda egzamin. KrótkotrwaBy i niezbyt silny stres przynosi pozytywne efekty. Je[li mimo podjtych dziaBaD, stresor nie znika, lub pojawiaj si inne nowe czynniki, wysoki poziom kortyzolu utrzymuje si, a organizm przechodzi w stan stresu dBugotrwaBego. Etap III - stadium wyczerpania Utrzymujcy si przez dBu|szy czas wysoki poziom kortyzolu zaczyna negatywnie oddziaBywa na organizm: " nastpuje obni|enie odporno[ci organizmu, tym samym zwiksza si podatno[ na infekcje, " obni|a si sprawno[ dziaBania pBuc i serca, co prowadzi do deficytu tlenowego w organizmie, " pojawiaj si kBopoty z koncentracj, nastpuje osBabienie pamici, a tak|e utrata kontroli nad emocjami, przejawiajce si agresywnym zachowaniem, " rozregulowaniu ulega praca ukBadu pokarmowego, obni|a si te| pH w |oBdku, co prowadzi do choroby wrzodowej, " zmiany metaboliczne sprzyjaj rozwojowi mia|d|ycy i chorobie nadci[nieniowej. DBugotrwaBy stres dziaBa destrukcyjnie na organizm. WspóBdziaBanie ukBadu nerwowego i hormonalnego PrawidBowa regulacja i koordynacja procesów |yciowych opiera si na dziaBaniu ukBadu nerwowego i hormonalnego. UkBad nerwowy dziaBa w sytuacjach wymagajcych szybkiej, lecz krótkotrwaBej reakcji organizmu na zmian [rodowiska. UkBad hormonalny dziaBa wolniej i steruje procesami dBugotrwaBymi, jak wzrost czy dojrzewanie pBciowe, lub stale zachodzcymi w organizmie, np. przemiana materii, gospodarka wodno-mineralna. Utrzymanie homeostazy w organizmie wymaga [cisBej wspóBpracy obydwu ukBadów. Tworz one funkcjonaln caBo[, poBczon anatomicznie za pomoc podwzgórza. Podwzgórze integruje prac ukBadu nerwowego i hormonalnego - jest cz[ci mózgu i jednocze[nie nadrzdnym gruczoBem dokrewnym. PrzykBadem utrzymywania homeostazy dziki wspóBdziaBaniu obydwu ukBadów jest termoregulacja. Porównanie dziaBania ukBadu nerwowego i hormonalnego UkBad nerwowy UkBad hormonalny odbieranie i reagowanie na regulacja procesów wewntrz funkcje bodzce zewntrzne i organizmu wewntrzne droga przekazu informacji neurony krew impuls nerwowy  sygnaB rodzaj sygnaBu hormon  sygnaB chemiczny elektryczny szybko[ reakcji reakcja szybka reakcja powolna czas trwania reakcji reakcja krótkotrwaBa reakcja dBugotrwaBa

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Regulacja nerwowo hormonalna
Regulacja nerwowo hormonalna
uklad nerwowy osrodkowy cz ii pien mozgu bis
Fizjologia Ukladu Nerwowego cz II
2009 SP Kat prawo cywilne cz II
413 (B2007) Kapitał własny wycena i prezentacja w bilansie cz II
Fotografia ślubna zdjęcia w plenerze, cz II
Choroby obturacyjne górnych dróg oddechowych u koni cz II(1)
4 połączenia śrubowe cz II
Aparat czy kamera Każdemu wg potrzeb, cz II – kamery zaawansowane
9 cz II

więcej podobnych podstron