5673850837

12 Konstytucyjne podstawy stanów nadzwyczajnych w państwach bałkańskich i w Turcji

na zachodzie, Morze Śródziemne, Morze Egejskie i Morze Marmara na południu i południowym wschodzie oraz Morze Czarne na wschodzie. Za granicę północną, która nie jest jednak precyzyjnie określona, uważa się rzeki: Dunaj, Sawa, Kupa. Granice geograficzne wyłączają terytorium rumuńskie na północ od Dunaju (z wyjątkiem Dobrudży) oraz terytorium jugosłowiańskie na północ od Sawy. Sprawia to, że występują różnice w zaliczaniu poszczególnych jednostek politycznych do Bałkanów⁸.

Pod względem politycznym według F. Gołembskiego⁹ proces formowania się struktur państwowych na Bałkanach zawiera się od 1830 (powstanie niezależnej Grecji) do 1923 roku (zakończenie konferencji w Lozannie, rewidującej niekorzystne dla Turcji postanowienia z Sev-res). Jego zdaniem, rozwój ekonomiczno-społeczny na Bałkanach determinują dwa zasadnicze czynniki: warunki naturalne i proces rozwoju historycznego. Uwidaczniają się tu elementy przemawiające za występowaniem cech jednorodnych (warunki ekonomicznego rozwoju, zasoby mineralne i surowcowe, zbliżony poziom rozwoju gospodarczego), występuje jednak wiele elementów różnicujących (m.in. zróżnicowane warunki ustrojowe, odmienność powiązań gospodarczych z państwami zewnętrznymi i organizacjami międzynarodowymi, zróżnicowanie narodowe, językowe i religijne). Natomiast czynniki kulturowe wykazują duży stopień złożoności w sferze stosunków międzyludzkich oraz w sferze wartości, gdyż w ciągu dziejów krzyżowało się na Bałkanach wiele wpływów i wzorców: „wpływających bezpośrednio i pośrednio na powstanie i ewolucję różnych systemów wartości”¹⁰.

„Półwysep Bałkański, region niestabilny politycznie, a ponadto zróżnicowany pod względem gospodarczym, to miejsce wybuchu w latach 1912 i 1913 dwóch wojen” - pisze A. Koseski^{1 2}, a Cz. Jankowski, nawiązując do wyniku powyższych wojen, dodaje:

Właśnie oto kunsztowna piramida Półwyspu Bałkańskiego doznała gwałtownego wstrząśnienia, a raczej całego szeregu wstrząśnień i od strony Bosforu zamierza runąć... w nowe kształty. Przewrót ogromny, wszechświatowej doniosłości staje się właśnie - w oczach naszych. Sądzono nam być świadkami niebylejakiego widowiska... Półwysep Bałkański!¹²

1

⁸    (ako przykład zaliczania Węgier do Bałkanów F. Gołembski wskazuje: Słownik łacińsko-polski, oprać. K. Kumaniecki, Warszawa 1957, s. 426-427.

⁹    F. Gołembski, Bałkany. Determinanty stabilności, op. cit, s. 56-57.

¹⁰    Ibidem, s. 138.

2

   A. Koseski, W bałkańskim tyglu, Pułtusk 2002, s. 5.

¹²    Cz. Jankowski, Na gruzach Turcji, Warszawa 1915, s. 6.