1313878717

204 Michał Sosnowski

podatkowy, jako ogół podatków, nie może być jednakże sprowadzony tylko do zbioru norm prawnych regulujących jego funkcjonowanie. Wszystkie normy prawa podatkowego tworzą system prawa podatkowego, którego nie należy utożsamiać z systemem podatkowym. Poza wymiarem prawnym, system podatkowy ma swój wymiar gospodarczy, polityczny, społeczny^{1 2}. Systemu podatkowego nie można również traktować jako tylko zbioru podatków jednocześnie istniejących w danym kraju, a należy tu postrzegać pewną całość składającą się z licznych elementów łączących się ze sobą w logiczny (niesprzeczny) sposób. Tymi elementami są³:

•    wybrane ze względu na przedmiot opodatkowania typy podatków, z jakimi związane są określone (pożądane) cele (funkcje, zadania),

•    organizacja wymiaru, poboru, kontroli, egzekucji i represji w sferze podatków,

•    prawo regulujące dwa pierwsze z wymienionych elementy.

Jak z kolei zauważa T. Lubińska, zważywszy na „...bardzo ścisłą współzależność podatków i parapodatków, tradycyjne zawężanie systemu podatkowego do logicznie ze sobą powiązanych podatków należy uznać za błąd metodyczny”. Jej zdaniem zakresem pojęcia „system podatkowy” trzeba objąć - oprócz podatków - również parapodatki, związane głównie z systemem zabezpieczeń społecznych^{4 5}.

Skoro więc najważniejszą składową systemu podatkowego są podatki, nie sposób pominąć ich istoty. W literaturze przedmiotu trudno jest znaleźć jednolitą definicję podatku. Najczęściej podkreśla się, że podatek to obowiązkowa danina, bez bezpośredniego, wzajemnego świadczenia, mająca na celu pokrycie obciążeń publicznych. Mówiąc dokładniej, podatek stanowi świadczenie bezzwrotne, nieodpłatne i przymusowe o charakterze zasadniczym i ogólnym, ustanawiane i pobierane przez państwo lub inne związki publicznoprawne³. Ustawowa definicja podatku, zawarta w Ordynacji podatkowej⁶, określa go jako publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy, które wynika z ustawy podatkowej. Niniejsze definicje są do siebie zbliżone i mimo pewnych różnic zawierają najważniejsze elementy i istotę klasycznego ujęcia podatku. Należy zatem przyjąć, iż podatek to nakładane jednostronnie przez podmioty prawa publicznego (państwo lub samorząd) świadczenie pieniężne o charakterze publicznoprawnym, ogólnym, nieodpłatnym, bezzwrotnym i przymusowym na rzecz tych podmiotów, w sposób ściśle regulowany przepisami prawa, celem pokrycia wydatków publicznych⁷.

1

Ossolineum. Wrocław 1985. s. 115; W. Goronowski, Systemy podatkowe (kryteria klasyfikacji), w: Księga jubileuszowa prof. Leona Kurowskiego, Warszawa 1998.

2

   L. Etel. System podatkowy (zarys wykładu), WSFiZ w Siedlcach, Siedlce 2002, s. 38.

3

   C. Kosikow ski, Potrzeba - zakres - warunki - metody reformy polskiego sy stemu podatkow ego, w: Kierunki reformy polskiego systemu podatkowego, (red.) A. Pomorska. Wyd. UMCS. Lublin 2003, s. 13.

4

   T. Lubińska. Refonna podatków a czy- refonna sy stemu dochodów fiskalnych - kwestie tenninologiczne jako punkt wyjścia do rozważań i propozycji zmian., w: Polski system podatkowy. Założenia a praktyka, (red.) A. Pomorska, Wyd. UMCS, Lublin. 2004, s. 58.

5

   Por. M. Bornier. Wprowadzenie do prawa podatkowego i teorii podatku. Wydawnictwo KiK. Warszawa 2000, s. 24; J. Głuchowski, Polskie prawo podatkowe. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis. Warszawa 2002, s. 11; W. Wojtowicz, Pojęcie.... op. cit., s. 14.

6

   Zob. art. 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Ordynacja podatkow a, (Dz. U. Nr 137, poz. 926 z późn. zm.).

7

   Warto zwrócić tu uwagę, że w literaturze przedmiotu często pojęciu podatku towarzyszy' pojęcie parapodatku (inaczej pscudopodatku). Tego rodzaju świadczenia również są obowiązkowe, przymusowe, bezzwrotne, jednak trudno im w sposób jednoznaczny przy pisać cechę ..świadczenia nieodpłatnego, nieekwiwalentnego". Do tej grupy świadczeń w polskim systemie obciążeń fiskalnych zalicza się przede wszystkim: składki emerytalne, składki rentowe, składki chorobowe, składki wypadkowe, składki na ubezpieczenie zdrowotne, składki na fundusz pracy, składki na fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych. składki na państwowy fundusz rehabilitacji osób niepełnospraw nych. Parapodatki są najczęściej postrzegane przez podmioty je uiszczające jako obciążenie o charakterze daniny publicznej i oddziałujące równie silnie na decyzje ich w sferze gospodarczej. Por. T. Lubińska. Refonna... op. cit., s. 58 i n. oraz R. Grabiec. Pseudopodatki - ich ewolucja i kierunki zmian w