2181686947

powstanie silnego ruchu solidarnościowego w latach osiemdziesiątych. Doprowadził on do konstytucyjnej gwarancji trwałości gospodarki rodzinnej w rolnictwie (lipiec 1983 r.), do silnej artykulacji potrzeb wsi, zmierzającej do urynkowienia produkcji rolnej, zachowania parytetów w |>odzialc dochodu narodowego i stworzenia autentycznej reprezentacji politycznej wsi. Okazało się w ostatnim dziesięcioleciu, żc wartości klasowe nie dadzą się sprowadzić do profesjonalnych. Przeobrażenia następują w obydwu zakresach, lecz nie widać wspólnego mianownika, ani końca opozycji wieś - miasto w świadomości zbiorowej chłopów.

Równic istotne przeobrażenia nastąpiły na płaszczyźnie wartości narodowo-państwo-wych. Na początku analizowanego okresu chłop przypisywał państwu władzę niemal boską, niczym nic ograniczoną. Władza polityczna jawiła się chłopu tylko w wyjątkowych okolicznościach i zawsze czegoś od niego żądała. Nic zatem dziwnego, żc przejmowała go lękiem niemal mistycznym. Każda władza polityczna była dla niego obca, zwłaszcza w okresie rozbiorowym. Najwcześniej przeciwstawiono władzy państwowej własne narodowo-państwowe wartości w zaborze pruskim, gdzie każdą polską instytucję traktowano jako zdecydowany krok do realizacji dążeń narodowych. W zaborze rosyjskim tę rolę odegrała oświata ludowa, zaś w Galicji - chłopski ruch polityczny.

Na przełomie XIX i XX wieku, w ciągu dwóch pokoleń, chłop -• członek własnej grupy lokalnej przeobraził się w członka zbiorowości narodowej. Antynomia między wartościami narodowymi i państwowymi została rozwiązana przez odzyskanie przez Polskę niepodległości. Chłopi, aktywni w drodze do niepodległości i czynni w obronie jej wkrótce potem, stali się pełnoprawnymi członkami społeczności narodowej i państwowej. Stanowili oni najliczniejszą klasę w narodzie a ich reprezentacja polityczna weszła w skład elity władzy. Z kraju szlacheckiego Polska stała się narodem chłopskim, w którym istotną rolę odgrywały wartości polityczne.

W okresie międzywojennym chłopi byli świadomi swojego miejsca w roli w strukturze narodu i państwa. Istotną rolę w procesie przeobrażeń odegrała ewolucja pojęcia przestrzeni społecznej, które już nic tak silnie jak w przeszłości wiązano z czynnikiem lokalności. Lokalność i ziemia nabierają znaczenia ze względu na swój związek z życiem całej grupy narodowej, nie przestając być podstawą bytu poszczególnych rodzin. Nabiera jednak nowych, idealnych i symbolicznych wartości, staje się symbolem wspólnoty narodu. Elementy kultury chłopskiej weszły w relacje z kulturą narodową i uniwersalną, wzmógł się proces ich wzajemnej infiltracji. Chłop z marginesu życia społecznego przeszedł w główmy jego nurt i stał się współtwórcą oraz uczestnikiem życia narodu. Powszechnie akceptowany wzór światłego chłopa polegał na umiejętnym połączeniu wartości profesjonalnych, środowiskowych i klasowych z kulturą narodową i ogólnoludzką.

Łukowski ośrodek rzeźby ludowej

Marian Adamski. Matk/i z dziećmi, Sobiska    Tadeusz Lemicszck, Dziadek z babką, Budziska

Fot A. Bcdnamk    FoL A. Bcdnaruk

Tadeusz Cąkała, Grzybiarz, Sobiska

Fot P. Maciuk

14