5236000484

16 Pracownicy socjalni i praca socjalna w Polsce. Między służbą społeczną a urzędi

i obejmowały podstawowe usługi dla najsłabszych mieszkańców gminy, z kolei zadania zlecone polegały na prowadzeniu programów wsparcia kierowanych do różnych grup społecznych zidentyfikowanych przez administrację państwową jako przegrani transformacji. Podział ten utrzymała druga ustawa o pomocy społecznej z 2004 roku¹³. Charakterystyczna dla lat dziewięćdziesiątych XX wieku (a także dla następnej dekady) polityka przekazywania pomocy społecznej w kolejnych latach coraz to nowych zadań zleconych¹⁴ zachwiała jednak równowagę między obiema misjami tej instytucji i zamazała czytelność podziału zadań ośrodków pomocy społecznej na własne i zlecone.

W ramach drugiej reformy samorządowej, przeprowadzanej w latach 1999-2000, powołano powiatowe centra pomocy rodzinie oraz regionalne ośrodki polityki społecznej. Te ostatnie przejęły zadania zlikwidowanych wojewódzkich zespołów pomocy społecznej i z tego powodu funkcjonują w ramach szeroko rozumianej pomocy społecznej (ich działalność, podobnie jak powiatowych centrów pomocy rodzinie, regulują przepisy ustawy

0    pomocy społecznej). W rzeczywistości regionalne ośrodki polityki społecznej pełnią - zgodnie ze swoją nazwą - funkcje planistyczno-szkole-niowe. Co więcej, w ogóle nie zatrudniają one pracowników socjalnych

1    z tego powodu nie zostały objęte badaniami, których wyniki przedstawiamy w niniejszej książce. Również w nowo utworzonych powiatowych centrach pomocy rodzinie początkowo pracowała niewielka liczba pracowników socjalnych, ale udział tych pracowników w strukturze kadr centrów stopniowo rósł, tak że centra są obecnie drugim podstawowym miejscem pracy przedstawicieli tej profesji¹³.

Pracownicy socjalni pracują ponadto w wielu innych placówkach wsparcia, prowadzonych nie tylko przez jednostki samorządu terytorialnego, ale także przez organizacje pozarządowe i podmioty kościelne. Można jednak od nieść wrażenie, że z perspektywy polityki profesjonalizacji służb społecznych są to pracownicy socjalni peryferyjni. Polski pomysł na profesjonalizację służb społecznych różni się istotnie od koncepcji rozwijanej w Stanach Zjednoczonych, gdzie zatrudnia się pracowników socjalnych w bardzo różnych placówkach (także na przykład w szkołach) i buduje się ich tożsamość zawodową wokół kompetencji w zakresie pracy socjalnej¹⁶. Polska koncepcja profesjonalizacji służb społecznych wiązała się z budowaniem kompetentnych kadr ośrodków pomocy społecznej, a następnie powiatowych centrów pomocy rodzinie. Kadry tych placówek tworzą trzon polskich służb społecz-

13    Dz.U. z 2004 r., Nr 64, poz. 593 ze zm.

14    M. Rymsza, Urynkowienie państwa czy uspołecznienie rynku? Kwestia socjalna w Trzeciej Rzeczypospolitej na przykładzie ubezpieczeń społecznych, Tepis, Warszawa 1998, s. 91-94.

15    M. Rymsza, Praca socjalna i pracownicy socjalni po reformie samorządowej z 1999 r., [w:] K. Frysztacki, K. Piątek (red ), Wielowymiarowość pracy socjalnej, Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”, Toruń 2002.

16    Por. B. DuBois, K. Miley, Praca socjalna. Zawód, który dodaje sił, przeł. K. Czekaj, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk", Katowice 1999, t. 2.