606616600

148 KS. PIOTR TOCZEK

nym Tadeusz Kijeński, który po przeanalizowaniu spisu ludności z 1923 roku oraz glosowania w wyborach z roku 1927, a także na podstawie wydanego przez Gdański Urząd Statystyczny „Staatshandbuch”, określa liczbę ludności polskiej na obszarze Wolnego Miasta w początkach 1929 roku na 35 755 osób; w tym 16 095 obywateli gdańskich i 19 660 obywateli polskich, co przy ogólnej wówczas liczbie mieszkańców wynoszącej 392 730 stanowiło około 10%. Natomiast autorzy niemieccy podają, że Polaków było znacznie mniej niż 10%. Według A. Drzycimskiego Polaków było znacznie więcej, bo od 90—100 tys., co stanowiło około 22— —24%¹⁵.

Prezydent Senatu gdańskiego Artur Greiser w piśmie z dnia 15 października 1937 roku do Stolicy Apostolskiej (protestującym przeciw u-stanowieniu dwóch polskich parafii personalnych w Gdańsku) twierdził, że Polaków w Wolnym Mieście jest tylko 3,5 procent ogółu ludności¹⁰.

Warto dodać, że Tadeusz Kijeński w swoich dociekaniach uw^Taża, że obywatele polscy stanowili 60 procent ogółu cudzoziemców zamieszkałych w Wolnym Mieście Gdańsku¹⁷. Pod względem wyznaniowym cała ludność Wolnego Miasta dzieliła się w 1920 roku na następujące grupy: protestanci — 64,7%, katolicy 32,6%, żydzi 1,4%, inne wyznania 1,3 %^1S.

Ks. Franciszek Rogaczewski w referacie wygłoszonym w czasie pierwszego Synodu Gdańskiego w 1935 roku podaje, że w roku 1928 było w samym Gdańsku 19.700 zameldowanych Polaków mających obywatelstwo polskie. Spośród nich 15.000 katolików. Ogólnie więc dodając dc tego obywateli gdańskich (około 16.095) należy przyjąć, że na terenie

¹⁵ A. Drzycimski, Polacy w Wolnym Mieście Gdańsku (1920—1933) Wrocław — (1920—1933). przyjmuje słusznie, że postanowienia traktatu wersalskiego i wynikających z niego umów. polsko-gdańskich konwencji paryskiej z 24.10.1921 dotyczyły ludności języka i pochodzenia polskiego. Wynika stąd. że ilość obywateli Wolnego Miasta Gdańska pochodzenia polskiego (a była ona bardzo duża, zob. księgi adresowe miasta Gdańska Adressbuch fur Danzig, a nawet wykaz urzędników Wolnego Miasta Gdańska, Danziger Beamtenbuch) nie była brana tpod uwagę w ocenie ilości ludności polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku. A. Drzycimski ocenia tę ilość ludności polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku, języka i pochodzenia polskiego ina 22-—24%.

¹⁸ AKBGd —akta Parafie personalne, por. ks. A. Ba ci ń<s ki, dz. cyt., 38; A. Drzycimski, Polacy w Wolnym Mieście Gdańsku <1920—1933) Wrocław— Warszawa—iKraków—Gdańsk 1978, 209—210. Według urzędowego spisu (Volks*zah-lun-g) z 18.08.1929 ilość mieszkańców W.M. Gdańska wynosiła 407517. Ilość ta ulegała w latach następnych wahaniu sięgającym w samym mieście Gdańsku o kilkanaście tysięcy. Samo imiasto Gdańsk 18 sierpnia 1929 r. liczyło 235 237 mieszkańców, 15 sierpnia 1933 r. — 256 403 mieszkańców, /natomiast w grudniu 1935 r. 258 910 mieszkańców (zob. Danziger S.tatistisches Tasche*nbuch 1930/31, Danzig 1930, 17, idem 1936, Danzig 1936, 11).

” T. K i j e ń s k i, dz. cyt.

¹⁸ A. Drzycimski, M. G a j d z i ń s k i, Kościół Polski w Wolnym Mieście Gdańsku, Kierunki 38 (1968).