6700450133

Wzrasta potencjał gospodarczy głównych aktorów na międzynarodowych rynkach -ponadnarodowych korporacji. Jest on znaczącym czynnikiem, wpływającym na stosunki władzy w państwach demokratycznych. Mówi się o dyktacie nowej ekonomii - dyktacie, którego wyrazem jest przeniesienie znaczącej części gestii decyzyjnej ze szczebla rządu narodowego, na szczebel ponadnarodowy. Zmiany w wysoko rozwiniętych krajach kapitalistycznych dotykają również krajów, które przechodzą transformację systemową. One również poddane są presji zmian - tym większych, im większe nasilenie procesów prywatyzacji narodowego majątku.

Jak konstatuje Noam Chomsky, w państwowych demokracjach kapitalistycznych arena publiczna została powiększona i wzbogacona dzięki długiej i trudnej walce obywateli. Tymczasem prywatne potęgi usilnie starały się o jej ograniczenie. Konflikt ten tworzy sporą część historii współczesnej. Najbardziej skutecznym sposobem ograniczenia demokracji jest przeniesienie podejmowania decyzji z areny publicznej do instytucji, które nie muszą rozliczać się ze swojego postępowania, takich jak: królowie i książęta, kasty kapłanów, junty wojskowe, dyktatorzy partyjni lub nowoczesne korporacje.(...) Tak zwane porozumienia wolnego handlu są jednym z narzędzi używanych do podkopywania demokracji. Opracowuje się je po to, aby przenieść procesy podejmowania decyzji na temat ludzkich losów i aspiracji w ręce prywatnych tyranii, które działają w ukryciu, wolne od nadzoru i kontroli ze strony społeczeństwa.³¹ Świadomość zachodzących bardzo szybko przemian nie wydaje się być udziałem szerokich rzesz społeczeństwa oraz jego elit. Wpływ międzynarodowych finansów na sytuację ekonomiczną gospodarek narodowych oraz życie społeczeństw jest jednak coraz silniej odczuwany - najsilniej, poprzez obserwowane osłabienie funkcji opiekuńczych państwa. Na pewno zatem zasadne jest postrzeganie tak charakteryzowanych zmian, jako czynnika wpływającego na bezpieczeństwo państwa oraz wyzwanie dla reprezentantów jego gospodarczych interesów.

Zmiany dotykają także sfery koncentrowania i przemieszczania kapitałów. Możliwości w tym zakresie wyznaczają nowoczesne technologie umożliwiające komunikowanie się i wymianę informacji. W tych warunkach zmienia się charakter inwestowania, powstają nowe wirtualne rynki. Można mówić o nowym, być może dla wielu nierzeczywistym (bo niematerialnym) wymiarze gospodarki. Skutki są jednak jak najbardziej rzeczywiste -dotykają bowiem człowieka i jego życiowych potrzeb. Wielu ludzi nie jest przygotowanych do odgrywania aktywnej roli w obcym im świecie. Brakuje wiedzy, wykształcenia, często umiejętności komunikowania się, ale również mentalnego przygotowania do wykonywania nowej społecznej roli (czy nowego zawodu) w warunkach upadku dotychczasowego porządku. Zygmunt Bauman charakteryzując przyczyny zaburzeń na rynkach pracy wskazuje, że globalny wymiar wyborów dokonywanych przez inwestorów, w zestawieniu ze ściśle lokalnymi ograniczeniami wyborów, które są udziałem „dostawcy pracy", powoduje asymetrię, która leży u podstaw dominacji tych pierwszych nad tymi drugimi/ W tych warunkach rośnie potęga ekonomiczna międzynarodowych koncernów. Wzmaga się dyktat inwestorów. Ten, kto oferuje wejście na rynek z kapitałem oraz stworzenie miejsc pracy, może liczyć na daleko idące koncesje od rządu. Państwa nie są już głównymi aktorami w międzynarodowych stosunkach gospodarczych. Coraz częściej muszą swoje interesy podporządkowywać międzynarodowym korporacjom. Wzrasta więc obiektywnie poziom uzależnienia ludzi w skali, która przerasta współczesne państwo i dotychczasowe wyobrażenia o suwerenności.

Wiesław Szymański charakteryzuje konsekwencje podważenia roli państwa, wskazując na sprzeczność pomiędzy globalnym rynkiem a państwem (aby proces uwalniania

³¹    N. Chomsky, Zysk ponad ludzi. Neoliberalizm a ład globalny, Wydawnictwo Śląskie, Wrocław 2000 s. 110, 111.

³²    Z. Bauman, Globalizacja, PWN, Warszawa 2000, s. 124.

13