683539637

nych poglądów. Wyrazem szacunku dla ucznia jest poważne traktowanie wszystkich pytań (nie ma pytań nieważnych i niepoważnych). Jednocześnie obowiązkiem nauczyciela jest wysłuchanie ucznia, pomoc w sformułowaniu wypowiedzi i jej interpretacji, w prowadzeniu dyskusji, a jednocześnie zachęcanie do poszukiwania pomysłów. Nauczyciel i uczeń oddziałują na siebie mimiką, gestami, pozą, ruchem rąk czy nachyleniem głowy. Te niewerbalne formy współpracy mają wielkie znaczenie w procesie dydaktycznym i wychowawczym [por. Szapiro 1997],

Efekty pracy nauczyciela zależą w dużym stopniu od niego samego. Podczas wykładu należy być sobą, zachować ekspresję, przejawiać zainteresowanie, a nawet entuzjazm wobec omawianej tematyki. Dobry pedagog zostawia w domu problemy osobiste, a czas przeznaczony na zajęcia wykorzystuje efektywnie, uwydatniając przy tym mowę ciała. Odpowiednie tempo pracy i różnicowanie natężenia głosu na pewno wpłyną na percepcję uczniów. Zaprezentowanie własnych proekologicznych zwyczajów, dyskutowanie ich, zadawanie pytań, wreszcie wykorzystanie kontaktu wzrokowego to efektywne metody zaangażowania uczniów do spektaklu lekcyjnego. Wskazane jest włączanie do metod pracy elementów poczucia humoru.

Proces nauczania ekologii powinien być ciekawy, racjonalny, prowadzony w duchu nadziei (nie tylko ukazywanie skutków katastrof ekologicznych), z ukierunkowaniem na kreowanie pozytywnych postaw. Winien być poparty przykładami z życia (problemy własnego regionu), wskazywać na związki z różnymi dziedzinami nauki i techniki. Wskazane jest połączenie ekologicznej oświaty ze zwyczajami etnograficznymi i historią miejsca zamieszkania. W procesie nauczania ekologii można wykorzystać szereg skomplikowanych pomocy dydaktycznych, ale też proste rekwizyty, jak kwiatek, źdźbło trawy, kawałek drewna, szyszka sosny. Nie potrzeba do tego drogich laboratoriów! Pamiętajmy, że dla uzyskania sukcesu konieczna jest chęć, zaangażowanie i wiara. Ekoedu-kaq'a musi zakładać sukces jako efekt pracy, nadzieję na pozytywny rezultat.

Metodą często stosowaną na zajęciach z ekologii jest metoda słowna. Jej efektywność i atrakcyjność budzi u dydaktyków wiele wątpliwości. B. Wójtowicz [1995, s. 283J twierdzi, iż „wchodząc w XXI wiek, należy porzucić występujące na wszystkich poziomach kształcenia werbalne metody nauczania". Otóż zgadzam się z tym stwierdzeniem tylko czę-

41