7349812226

34 Synteza dziejów Polski

wet może na obniż szczegółów.”¹⁴⁵ Bez syntezy, w przyjętym tu rozumieniu, „trudno jest żyć” każdemu obywatelowi, który nie zajmuje się historiografią jako profesjonalista, lecz interesuje się przeszłości)), a więc i historiografią, przynajmniej w Polsce. Konkluzja jest zatem taka: „Jak z filozofią, tak i z syntezą: czy chcemy, czy też nic chcemy, musimy coś na te tematy myśleć. Możemy tylko tego dokonać, że naszą myśl z tego zakresu udoskonalimy, albo też pozostawimy ją w jakimś mniej doskonałym stanic jako myśl nickultywowaną.”¹⁴⁶

Uznając, że historiografia była i jest ważna w edukacji politycznej, dla kultury politycznej, należy rozumieć to tak, iż wówczas zawsze chodzi o syntezę, w przyjętym tu sensie. J. Adamus pisze: „Znaczenie tej problematyki syntetycznej dla nauki historycznej, jak i ogólnokulluralne i społeczno-polityczne jest wprost olbrzymie. Niektórzy twierdzą, że rozpoznają Polaka, chociaż będzie pisał w obcym języku i o zagadnieniach nader odległych od tego wszystkiego, po jakimś zacięciu mesjanisty-cznym, odpowiedniku przysłowiowego słonia i kwestii polskiej. Ściśle rzecz biorąc, opinia podobna wydaje się mi nic całkiem uzasadniona, ale w każdym razie notuje ona niezwykle nakierowanie psychiki Polaka przez mesja nizin na te zagadnienia syntetyczne. Szerokie sfery społeczeństwa poświęcają tym problemom nieproporcjonalnie dużo uwagi, natomiast nie umieją sobie z nimi dawać rady. Natomiast historycy umieliby sobie z nimi dawać radę, ale odnoszą się do nich z mieszanym a nawet sprzecznym nastawieniem. Z jednej strony historyk polski jest członkiem swego społeczeństwa i dlatego odnosi się do tych zagadnień z jakąś niclcdwie religijną czcią. Z drugiej natomiast strony równocześnie odnosi się do tej samej problematyki z najgłębszą dezaprobatą. Dlatego też historycy polscy na co dzień nic zajmują się nią wcale, lak że czasami ich poglądy są tu niewiele bardziej wyrobione od poglądów szerokich sfer narodu.” ¹⁴ J. Adamus konstatuje nawet „kłamliwość” historiografii, „niejednokrotnie w postaci zakłamanego optymizmu syntetycznego”, „zabijającej naukowość”, a to „podrywa też. powagę historii w społeczeństwie” ¹ .

W przekonaniu J. Adamusa „społeczeństwo ciągłe oczekuje od historyków odpowiedzi na pewne zasadnicze pytania [...]. Za ryzykowałbym nawet twierdzenie, że w duszy Polaka współczesnego czegoś brakuje i że właśnie dzięki temu brakowi dusza ta aż przebywa jakąś chorobę.” ^I4'’ „Dlaczego polskie społeczeństwo tak łaknie uporządkowanej syntezy dziejów Polski? Wierzę - pisze J. Adamus - że wszyscy czujemy, iż zdrowa synteza uzdrowi też polskie dusze, jak uporządkowana synteza je również uporządkuje.” ^J-<iu „Nazw lub leż określeń na to”, co rozumiemy przez

1

15 Ibidem, s. 29.

M6 Ibidem, s. 23-24.

117 I d c m: O kierunkach..., s. 79. l is Ibidem, s. 49. uo Ibidem, s. 16-17.

150 Ibidem, s. 36.