7648595051

ARYOWIE I ICH SIEDZIBY. 167

ckich, R. Cruel na mocy tak badań archeologicznych., jak i wniosków z filologii porównawczej, dowodzi, że trzy głównie rasy zamieszkiwały kolejno Europę w czasach przedhistorycznych, mianowicie ludy rasy czerwonej, następnie Tury o wie ², a wreszcie Aryowie, a wszystkie te ludy przyciągnęły z Azyh orientalc. M. Damour a etabli que les hachettes des dolmens sont en jadę Siberien, et M. Cazalis de Eondorce, qui a fait une etude conscien-eieuse de la callais, n^łen a retrouye aucun gisement dans les regions a mommieiits megalitięues: la callais yienfc du Caucase, de la Scytliie et de la Caramanie. Enfin la domestification des animaux, qui s’opbre ;i Fepoque que nous etudions, prouye une proyehance orientale. En etfet, ;i cóte des especes indigenes tardiyement domestiquees, on ren contrę en Europę des races asiatiąues de chevaux et des boeufs dont les restes se retrouyent oncore aujourdhui associes anx monuments megalitiques sur les landes de Bretagne, en Li mu sin, en Auyergne et en Moryan. Ob. La Gaule amnt les Gaulois p. A. Bertrand, membre de FInstitut. Paris 1884; nadto ocenę tego dzieła w Lee, des quest, scient. t. XVI, p. 598 i następ, p. O. Yan den Gheyn. — We Wschodniej Syberyi znaleziono niedawno szczątki mamuta wraz z narzędziami przemysłu ludzkiego: odkrycie to usprawiedliwia przypuszczenie archeologów odnośnie do toporków sy-birskich.

¹    D-ie Sprachen und Vólker Europa's eor der arischen Einwanderung. Detmold. 1883.

²    Turami nazywają się ludy mówiące językiem aglutynacyjnym; niektórzy z uczonych, jak Max Muller, zaliczają do jednej rasy ludy ugro-

de, drawidyjslde, polineskie i dawne ludy medo-suzańskie; zapatrywanie to nie jest przez wszystkich podzielane. Mówimy Turoiuie, a nie Tu ranie, gdyż nazwa ta, wzięta z języka aryjskiego, pochodzi od wyrazu zendckiego tar, który w sanskryckim brzmi twar, a znaczy „pośpiech, szybkość⁴*. W Aweście częste są wzmianki o Turach, którzy, prawdopodobnie konno, "wpadali niespodzianie do ziemi Ary ów, zabierali ludzi l dobytek i szybko z łupem uchodzili, jak to po dziś dzień dzieje się jeszcze w Turk es tanie. — Wyraz Ti ir i jego pochodne znane są we wszy-stkieh językacli słowiańskich ; jego pochodzenie i znaczenie nie jest dobrze znane. Jeden z Waregów — czytamy w Nestorze — zwał się Tur. od niego wzięła początek nazwa miasta i plemienia. Czy wyraz ten oznaczał bożka wojny, jak chcą niektórzy autorowie, rzeczą nie jest dowiedzioną; pewniejszem jest, iż oznaczał byka, żubra, lub inne podobne zwierzę. Nie jest również wykluczonem, że, podobnie jak w Aweście, oznaczał jakiegoś strasznego wroga. Podziśdzień zachował się na ziemiach polskich starodawny zwyczaj oprowadzania w zapusty „Tura^u, który kłapiąc wiełkiemi szczękami, niemało strachu nabawia dzieci. Taki sam zwyczaj panuje w Dalmacyi, mianowicie w okolicach Dubrownika, jak zapewnia Appendini w Notizie ist. crit._y Bagusae, 1802.