9621685908

Historia

Rozwój zakonu przebiegał bardzo szybko. Jezuici działali na całym świecie, prowadząc szkoły, kolegia, uniwersytety. Poświęcali się szeroko rozumianemu apostolstwu, przez kate-chizowanie, spowiedź, prowadzenie misji, kierownictwo organizacjami katolickimi, Sodali-cjami Mariańskimi, pełnili obowiązki kapelanów więziennych i szpitalnych, poświęcali się opiece nad ludnością wszystkich stanów. W XIX i XX w. zajęli się propagowaniem katolickiej etyki społecznej, podjęli próbę spotkań ekumenicznych, tworzyli chrześcijańskie związki zawodowe oraz odznaczali się wybitnymi osiągnięciami w świecie nauki. Na wszystkich polach wiedzy posiadali i posiadają jezuici swoich wybitnych przedstawicieli. Na liście zasłużonych znajdują się nazwiska osób z całego świata. Polacy również mieli swój istotny wkład w rozwój zakonu na rodzinnej ziemi oraz na różnych kontynentach².

Pierwsi jezuici przybyli na Warmię w 1564 r. i otworzyli kolegium w Braniewie. W czasie rządów Stefana Batorego zanotowano energiczny rozwój zakonu, powstało 10 kolegiów w Polsce, na Litwie, Inflantach oraz w Siedmiogrodzie. W roku 1608 nastąpił podział, utworzono prowincje polską i litewską. Wiek wielkich XVII-wiecznych wojen spowodował duży ubytek ludności, w tym jezuitów, oraz zniszczenia materialne. Po „wojnie północnej” nastąpiły lata spokoju, a wskutek rozwoju, dokonano kolejnych istotnych zmian. W 1755 r. Kongregacja w Rzymie podjęła decyzję o podziale na 4 prowincje, za które był odpo wiedzialny asystent urzędujący w mieście św. Piotra. W chwili kasaty zakonu w 1773 r. było 2341 jezuitów, 56 kolegiów, 20 rezydencji i 65 stacji misyjnych. Po ogólnej kasacie, Białoruś stała się jedynym legalnym ośrodkiem jezuickim. Kto by pomyślał, że prawosławna Rosja odważy się poprzeć jezuitów? Polityka carycy Katarzyny II i Pawła I zwracała się ku klerowi w celach wychowawczo-edukacyjnych. Idylla nie mogła trwać długo, albowiem w Rosji każdy człowiek otrzymuje swoje miejsce z łaski panującego [...]. Tutaj właściwie życie należy do

władcy: los, siła, wola całego narodu mieszczą się w jednej głowie Memorandum Aleksandra I z 13 marca 1820 r. zabraniało jezuitom wstępu na teren monarchii rosyjskiej. Wygnano ich z całego Imperium Rosyjskiego, tylko nielicznym udało się zostać i pracować na misjach do 1827 r.⁴ Schronienie, po ciężkich pertraktacjach z cesarzem uzyskali na terenach Galicji, aby w 1827 r. na drodze prawnej uzyskać zgodę na rozwój działalności duszpasterskiej. Pędzącego intelektualnego pociągu już nikt nie był w stanie zatrzymać. Jezuici dzięki wytrwałej pracy, szczególnie wśród ludności rzymsko-i greko-katolickiej zyskują sobie prestiż i uznanie. W 1867 r. otwarto kolegium ze studiami teologicznymi, a pięć lat później Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy w Krakowie. Zasięg kultury zachodniej był tak daleki, jak daleko funkcjonowały ośrodki jezuickie. Kolegia organizowały życie naukowe połączone z elementami edukacyjnej rozrywki, która była realizowana przez teatry oraz dysputy filozoficzno - teologiczne w prowincjach z dużym odsetkiem ludności innego wyznania. Wymiany poglądów wywoływały walki słowne, które budziły powszechne zainteresowanie⁵.

Towarzystwo Jezusowe kształciło elity intelektualne w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, jezuici kontynuowali badania naukowe w Polsce pod zaborami, w dwudziestoleciu międzywojennym, w latach powojennych. Także dziś są godnymi naśladowcami swoich współbraci. Działalność naukowa polskich jezuitów skoncentrowa na jest na wielu dziedzinach nauki, włączając w to ogromny dorobek na rzecz kultury. Twórczość Adama Naruszewicza, „uczonego biskupa" jak określił jezuitę Ignacy Krasicki, koncentro-wała się na poezji oraz historii. W latach 1780-    123

-1786 ukazała się siedmiotomowa Historia na- -

rodu polskiego, natomiast gromadzone źródła znajdują się w tzw. Tekach Naruszewicza. W celu realizowania planów edukacyjnych i wydawniczych powstało w 1775 r. Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, powołane przez Komisję Edukacji Narodowej. Do zaszczytnego gremium

Konspekt nr 2/2007 (29)