Syntetyczne
chemioterapeutyki
SULFONAMIDY
" działają bakteriostatycznie;
Spektrum: szerokie
" bakterie Gram (+);
" bakterie Gram (-);
" Chlamydiae, Nocardia;
" nie działają na: Pseudomonas, Serratia, Proteus.
Losy w organizmie:
" większość stosowana doustnie  dobrze wchłaniane z przewodu
pokarmowego;
" niektóre nie wchłaniają się  zastosowanie miejscowe;
" w wysokim stopniu wiążą się z białkami;
" słabo przenikają do OUN (wzrost przenikania w stanach
zapalnych);
" metabolizm w wątrobie (produkty utleniania działają toksycznie);
" wydalane całkowicie przez nerki
Podział:
" krótko działające, wchłaniane z przewodu pokarmowego i szybko
wydalane (sulfafurazol);
" o przedłużonym i długim czasie działania, wchłaniane z przewodu
pokarmowego  leki historyczne;
" słabo wchłaniane z przewodu pokarmowego:
- ftalilosulfatiazol,
- sulfaguanidyna  wchłania się w 50% - nie powinna być stosowana,
- sulfasalazyna
- działanie bakteriostatyczne i przeciwzapalne;
- zawiera kwas 5-aminosalicylowy (skuteczność) i sulfapirydynę
(działania niepożądane);
- częste działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego.
Wskazania:
" miejscowe  nie zalecane, z wyjątkiem:
- przed zabiegami na jelitach  ftalilosulfatiazol;
- zapalenie spojówek  sulfacetamid;
- zakażenia skórne beztlenowcami;
- colitis ulcerosa, choroba Leśniowskiego-Crohna  sulfasalazyna,
mesalazyna.
" ogólne:
- infekcje układu moczowego, oddechowego,
- rzeżączka,
- wrzód miękki,
- zakażenia jelitowe,
- nokardioza,
- toksoplazmoza (w połączeniu z pirymetaminą),
- infekcje Pneumocystis carinii (Ko-trimoksazol).
Przeciwwskazania:
" nadwrażliwość na sulfonamidy;
" niewydolność wątroby i nerek;
" ciąża;
" zmiany w układzie krwiotwórczym;
" niemowlęta;
" opalanie się jest przeciwwskazane.
Działanie niepożądane: liczne i bardzo różnorodne
" zaburzenia hematologiczne  kontrola morfologii;
" układ moczowy  możliwość krystalizacji, skąpomocz, białkomocz,
krwinkomocz  konieczność dobrego nawadniania pacjenta;
" objawy alergiczne i fototoksyczne;
" zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego;
" zaburzenia ze strony OUN.
Interakcje:
" leki miejscowo znieczulające znoszą ich działanie;
" niektóre NLPZ potęgują działanie toksyczne w stosunku do szpiku;
" nasilają działanie pochodnych sulfonylomocznika (leki
hipoglikemiczne)  wypieranie z połączeń białkowych, zwolnienie
biotransformacji i wydalania;
" potęgowanie działania doustnych leków przeciwzakrzepowych;
" leki zobojętniające hamują wchłanianie sulfonamidów.
Powstawanie oporności:
" nadprodukcja PABA przez bakterie;
" wytworzenie enzymów o mniejszym powinowactwie dla sulfonamidów;
" alternatywne szlaki metaboliczne;
" zmniejszenie przepuszczalności dla sulfonamidów.
KO-TRIMOKSAZOL
" sulfametoksazol + trimetoprim (5:1)  działanie synergiczne;
" spektrum j.w.;
" wskazania j.w. oraz dodatkowo:
- dury i paradury,
- zapalenie gruczołu krokowego  dobra penetracja,
- zakażenia P. carinii u pacjentów z AIDS i innymi zaburzeniami odporności.
" oporność występuje rzadko;
" dawkowanie co 12 h.
TRIMETOPRIM
" inhibitor reduktazy kwasu dihydrofoliowego;
" w monoterapii stosowany w zakażeniach układu moczowego;
" łatwo przenika do wnętrza komórek bakteryjnych oraz płynu
mózgowo-rdzeniowego;
" działania niepożądane  związane z mechanizmem działania:
anemia megaloblastyczna, leukopenia, granulocytopenia; inne są
podobne jak w przypadku sulfonamidów.
SULFONY (Dapson)
" mechanizm działania  podobny do sulfonamidów;
" zastosowanie: trąd, pneumocystodoza (w AIDS), schorzenia
dermatologiczne (łysienie plackowate, pęcherzyca, trądzik),
choroba Leśniowskiego-Crohna
" działania niepożądane są liczne, podobne do sulfonamidów;
" przeciwwskazania: zaburzenia hematologiczne, ostra porfiria,
niewydolność wątroby i nerek, karmienie, ciąża.
POCHODNE NITROIMIDAZOLU
" leki przeciwpierwotniakowe i przeciwbakteryjne;
" mechanizm działania niejasny; prawdopodobnie penetrują do
komórki bakteryjnej, gdzie ulegają redukcji, a związki pośrednie tych
reakcji uszkadzają DNA;
METRONIDAZOL
" działa bakteriobójczo;
" spektrum: głównie beztlenowce;
" oporność bakterii występuje rzadko (z wyjątkiem H. pylori);
" dobrze wchłania się z p. pok., ale w infekcjach bakteryjnych jest
najczęściej stosowany i.v.;
" równomiernie rozmieszcza się w całej wodzie ustroju;
" eliminowany przez nerki w postaci nieczynnych metabolitów;
" działania niepożądane:
- metaliczny smak i suchość w jamie ustnej,
- zapalenie jamy ustnej i języka,
- nudności i wymioty po podaniu p.o.,
- rzadziej zapalenie nerwów obwodowych,
- reakcja disulfiramopodobna.
" wskazania:
- zakażenia beztlenowcami (zabiegi na jelitach i narządach miednicy małej);
- rzekomobłoniaste zapalenie jelit;
- eradykacja H. pylori (leczenie skojarzone);
- zakażenia pierwotniakowe.
TINIDAZOL
" podobny do metronidazolu;
" dłuższy okres półtrwania;
" stosowany przede wszystkim jako lek przeciwpierwotniakowy;
" zastosowanie: w profilaktyce, przed zabiegami operacyjnymi na
jelitach.
POCHODNE NITROFURANU
" leki przeciwbakteryjne o szerokim spektrum;
" mechanizm działania  podobnie jak w przypadku pochodnych
nitroimidazolu;
" bardzo zróżnicowana farmakokinetyka.
NITROFURANTOINA
" duża aktywność wobec E. coli, mniejsza w stosunku do Citrobacter
i Klebsiella;
" wybiórcza  wysokie stężenie w komórkach bakteryjnych, obecność w
tych komórkach reduktazy nitrofuranowej;
" szybko wchłania się z p. pok.; bardzo szybko jest eliminowana 
stężenia terapeutyczne osiąga tylko w moczu;
" działania niepożądane: nudności i wymioty (>50%), skórne reakcje
alergiczne, reakcje płucne (podobne jak w płatowym zapaleniu płuc),
zaburzenia hematologiczne, polineuropatie;
" zastosowanie  wyłącznie zakażenia układu moczowego;
" przeciwwskazania: ciąża, noworodki, pacjenci ze zmniejszonym
klirensem kreatyniny.
FURAZYDYNA (FURAGINA)
" bardzo zbliżona do nitrofurantoiny;
" zdecydowanie mniej działań niepożądanych.
FURAZOLIDON
" działa w przewodzie pokarmowym;
" aktywny wobec większości bakterii powodujących infekcje jelitowe;
" z
le wchłania się z p. pok., ale wystarczająco aby wywołać działania
niepożądane: nudności, wymioty, reakcje alergiczne
" jest inhibitorem monoaminooksydazy  zwiększa wrażliwość na
niektóre aminy (uwaga na: sympatykomimetyki, tyraminę, leki
uspokajające i przeciwlękowe);
" zastosowanie: zakażenia przewodu pokarmowego
" podobnie działają nifuroksazyd i nifurzyd.
NITROFURAL (NITROFURAZON)
" stosowany zewnętrznie w zakażeniach skórnych oraz do odkażania
jamy ustnej;
" może powodować reakcje alergiczne;
" skuteczność jest nikła.
CHINOLONY
" syntetyczne pochodne kwasu nalidyksynowego;
" działanie bakteriobójcze;
" nie powodują zaburzeń naturalnej flory;
" mechanizm działania: hamowanie gyrazy (topoizomerazy II) DNA;
Podział:
I generacja  skuteczna przeciwko większości bakterii Gram (-);
II generacja (fluorochinolony)  skuteczna przeciwko bakteriom Gram (-) i
Gram (+); nowsze też przeciwko beztlenowcom.
CHINOLONY I GENERACJI
" kwas nalidyksowy
- aktywny głównie wobec bakterii Gram (-);
- oporność rozwija się łatwo (ale większość bakterii pozostaje
wrażliwa na fluorochinolony);
- prawie całkowicie wchłania się z p. pok.;
- działania niepożądane: nudności, wymioty, bóle brzucha, reakcje
alergiczne, zaburzenia neurologiczne
- stosowany wyłącznie w zakażeniach dróg moczowych.
" kwas pipemidowy
- w mniejszym stopniu wiąże się z białkami;
- jest aktywny wobec P. aeruginosa;
- oporność rozwija się rzadziej;
- zdecydowanie bardziej skuteczny w leczeniu zakażeń dróg moczowych
CHINOLONY II GENERACJI (FLUOROCHINOLONY)
" szybko rozwijająca się grupa chemioterapeutyków;
" szerokie spektrum działania (różnice pomiędzy poszczególnymi
lekami):
- bakterie Gram (+) w tym MRSA; słabsze działanie na Streptococcus;
- bakterie Gram (-) (szczególnie silne działanie na Enterobacteriaceae);
- nowsze preparaty działają na beztlenowce;
- Mycobacterium  leki alternatywne w leczeniu gruz
licy;
- Mycoplasma pneumoniae.
" oporność ma charakter mutacji i rozwija się wielostopniowo;
" dobrze wchłaniają się z p. pok.;
" nie powinny być stosowane masowo, ani jako leki pierwszego rzutu.
Wskazania:
" zakażenia układu moczowego;
" zakażenia przewodu pokarmowego;
" zakażenia tkanek miękkich, kości, stawów
" ciprofloksacyna  legionelloza;
" ciprofloksacyna i ofloksacyna  rzeżączka;
" leki alternatywne w leczeniu gruz
licy.
Działania niepożądane:
" stosunkowo częste (5-20%);
" zaburzenia żołądkowo-jelitowe;
" zaburzenia ze strony OUN (zawroty głowy, bezsenność, euforia, drgawki)
" reakcje nadwrażliwości na światło;
" zaburzenia hematologiczne;
" pęknięcie ścięgna Achillesa;
" uszkodzenie młodzieńczej chrząstki stawowej (odwracalne);