Ekologia
Ekologia (gr. oíkos + lógos - dom + słowo, wiedza, nauka) to nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami, a ich środowiskiem.
Określenia ekologia, ekologiczny są często używane w języku potocznym, mając szeroki i czasem nieprecyzyjny sens znaczeniowy, nie zawsze związany z ekologią jako nauką.
Termin ten wprowadził, od słowa oecologia, niemiecki biolog i ewolucjonista Ernst Haeckel w 1869 roku, by określić badania nad zwierzętami i ich relacjami z otaczającym światem nieorganicznym jak i organicznym, ze szczególnym uwzględnieniem interakcji, przyjaznych lub wrogich z organizmami roślinnymi i zwierzęcym z którymi wchodzą w kontakt. Ważne dla niego było także w tym rozumieniu darwinowskie pojęcie walki o byt.
We współczesnym znaczeniu słowo ekologia zostało użyte w 1985 roku przez Stephena Forbesa.
Na organizmy w środowisku oddziaływają czynniki abiotyczne i biologiczne, a najważniejszym pojęciem ekologii jest ekosystem.
Obecnie ekologia posługując się specyficzną metodologią określa funkcjonowanie jednostek wyższego rzędu niż organizm - populacji, zespołów, biocenoz, ekosystemów, krajobrazów ekologicznych.
Podłożem do właściwego zrozumienia pojęcia ekosystemu jest uświadomienie sobie, że układy biologiczne istnieją w nierozerwalnej sieci powiązań między sobą i otaczającym środowiskiem. Istnieje stała wymiana materii i energii między poszczególnymi elementami łańcucha powiązań, a prawidłowe funkcjonowanie wszystkich elementów jest możliwie tylko w stanie wzajemnej dynamicznej równowagi (homeostaza).
W początkowym okresie kształtowania się ekologii wyróżniano w niej podział na autekologię i synekologię. Obecnie podział ten ma znaczenie historyczne.
Termin ten jest także potocznie używany na określenie sozologii, tj. nauki o ochronie środowiska lub samej ochrony środowiska jako takiej.
Ochrona środowiska
Ochrona środowiska - zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów i składników przyrody, w szczególności dziko występujących roślin i zwierząt oraz kompleksów przyrodniczych i ekosystemów.
Ochrona środowiska to również utrzymywanie otoczenia w czystości, minimalizacja zanieczyszczeń, czy zużywania mediów takich jak woda, energia cieplna itp.
Obowiązek ochrony środowiska reguluje ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz.U.Nr 62 poz.627).
Ustawa określa zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju, a w szczególności:
1) zasady ustalania:
warunków ochrony zasobów środowiska,
b) warunków wprowadzania substancji lub energii do środowiska,
c) kosztów korzystania ze środowiska,
2) udostępnianie informacji o środowisku i jego ochronie,
3) udział społeczeństwa w postępowaniu w sprawie
ochrony środowiska,
4) obowiązki organów administracji,
5) odpowiedzialność i sankcje.
Ochrona przyrody - ogół działań zmierzających do zachowania w niezmienionym lub optymalnym stanie przyrody ożywionej i nieożywionej, a także krajobrazu. Głównym celem ochrony przyrody jest utrzymanie stabilności ekosystemów i procesów ekologicznych oraz zachowanie różnorodności biologicznej.
Obowiązek ochrony przyrody reguluje ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz.U.Nr 92 poz.880).
Ustawa określa zasady ochrony i racjonalnego kształtowania środowiska, zmierzające do zapewnienia współczesnemu i przyszłym pokoleniom korzystnych warunków życia oraz realizacji prawa do korzystania z zasobów środowiska i zachowania jego wartości. Środowiskiem w rozumieniu ustawy jest ogół elementów przyrodniczych, w szczególności powierzchnia ziemi łącznie z glebą, kopaliny, wody, powietrze, świat roślinny i zwierzęcy, a także krajobraz, znajdujących się zarówno w stanie naturalnym, jak też przekształconych w wyniku działalności człowieka.
Motywy ochrony przyrody:
natury estetycznej (rekreacyjne) - aby podziwiać i móc odpocząć,
gospodarcze - aby pozyskiwać surowce i rozwijać gospodarkę,
przyrodniczo-naukowe - aby badać gatunki dla młodszych pokoleń; aby tworzyć leki,
społeczne - aby odpoczywać,
historyczno-naukowe - dla pokoleń.
Sozologia
Sozologia - dziedzina wiedzy, zapoczątkowana przez Walerego Goetela, opisująca zmiany w środowisku przyrodniczym (np. zanieczyszczenie wód, zanieczyszczenie powietrza i gleby), zachodzące zwłaszcza pod wpływem czynników postępu technicznego i sposoby zapewniające trwałość jego użytkowania, korzystająca z metod badań ochrony środowiska i nowocześnie ujmowanej geografii. Jest to nauka o ekologicznym podejściu do zasobów przyrody, zajmująca się ochroną środowiska, chorobami cywilizacyjnymi. Bada zagadnienia dotyczące zasobów wodnych, zanieczyszczeń powietrza, skażenia gleby, wyniszczania lasów i świata dzikiej przyrody.
Michajłow definiuje sozologie jako: Nauka o przyrodniczych i doraźnych skutkach, a także dalszych następstwach przemian zachodzących zarówno w naturalnym, jak i uprzednio już odkształconych układach przyrody na mniejszych lub większych obszarach biosfery w wyniku działalności społecznej i gospodarczej człowieka oraz o skutecznych sposobach zapobiegania jej ujemnym następstwom dla społeczeństwa lub przynajmniej o możliwościach maksymalnego ich załagodzenia.
Sozologia jest krótszą nazwą na ochronie środowiska przyrodniczego.
Kierunki badawcze sozologii:
sozologia szczegółowa
sozologia dynamiczna
sozologia planistyczna
sozotechnika
sozografia
sozonomia
Walery Goetel (ur. 14 kwietnia 1889 w Suchej Beskidzkiej, zm. 6 listopada 1972 w Krakowie) - polski geolog, ekolog i paleontolog (prodziekan od roku 1929, od 1934 dziekan Wydziału Górniczego AGH). Doktor honoris causa AGH (1960), Akademii Górniczej w Ostrawie (1950) i Politechniki Krakowskiej (1970). Członek Polskiej Akademii Nauk. Badacz budowy geologicznej Tatr, współtwórca przygranicznych parków narodowych w Tatrach, Pieninach, na Babiej Górze.
Jest twórcą nowej gałęzi nauki - sozologii - która łączy w sobie problematykę ochrony przyrody z racjonalnym użytkowaniem jej zasobów.