Finanse publiczne
Spis treści
1. Podaj podstawową definicję finansów publicznych.
2. Omów główne założenia nowego konserwatyzmu fiskalnego.
3. Wymień zasady gospodarki finansów publicznych - omów dokładnie jedną z nich.
4. Scharakteryzuj dokładnie zasady gospodarki finansowej funduszu celowego - podaj przykłady.
5. Przedstaw dokładnie rolę i zadania budżetu państwa.
6.Co to jest zobowiązanie podatkowe - w jaki sposób powstaje.
7.Co stanowi istotę podatku należnego (dot. VAT).
8. W jaki sposób wyrażane są stawki akcyzy.
9. Omów pojęcie subwencji - przedstaw rodzaje.
10. Wymień rodzaje trybów udzielania zamówień publicznych.
1. Podaj podstawową definicję finansów publicznych.
Finanse publiczne - są to finanse państwa i innych związków publiczno-prawnych, jak np. samorząd terytorialny. Przychody pieniężne pochodzą głównie z podatków, opłat i innych płatności przymusowych. Wydatki publiczne są związane z finansowaniem bieżącej działalności instytucji państwowych i samorządowych ogólnej administracji, wymiaru sprawiedliwości, utrzymania porządku publicznego, służby zdrowia, oświaty, kultury, obrony narodowej. Część wydatków kierowana jest na inwestycje, głównie w sferze infrastruktury technicznej kraju (kolej, lokalne drogi, urządzenia chroniące środowisko). Występujące w gospodarce publicznej deficyty są finansowane przez zaciąganie pożyczek w bankach i rynkach finansowych. Zadłużenie związków publiczno-prawnych powoduje pojawienie się długu publicznego.
2. Omów główne założenia nowego konserwatyzmu fiskalnego.
Założenia konserwatyzmu fiskalnego: a) wymóg bezwzględnie zróżnicowanego budżetu w odniesieniu tak jak do roku fiskalnego a nie jak w cyklu koniunkturalnym, b) zdecydowane ograniczenia skali redystrybucji PKB przez system finansów publicznych w celu przeciwdziałania efektu wypychania zasobów gosp. Z obiegu czysto gospodarczego, ponieważ powoduje nieprodukcyjne ich wykorzystanie, c) zmniejszenie roli budżetu zarówno na skutek dokonywanych cięć w wydatkach gospodarczych i społecznych, d) doprowadzenie do paradygmatu fiskalnego oznaczającego występowanie podatku neutralnego względem gospodarki, e) zmniejszenie się długu publicznego, który jest sprawą o znaczeniu priorytetowym.
3. Wymień zasady gospodarki finansów publicznych - omów dokładnie jedną z nich.
Finanse publiczne to finanse państwa i innych związków publiczno-prawnych np. samorząd terytorialny. Zasady gospodarki finansów publicznych: 1) zasada jawności i przejrzystości finansów publicznych - jest realizowana przez: a) jawność debat budżetowych, b) jawność sejmowej debaty nad sprawozdaniem wykonania budżetu oraz jawności debat nad wykonaniem sprawozdań budżetowych jednostek samorządowych, c) konieczność podania do publicznej wiadomości kwot dotacji wydzielonych z budżetu państwa i z jednostek samorządów terytorialnych, zbiorczych danych dotyczących finansów publicznych opracowanych przez mienie finansowe a dotyczące finansów publicznych, obowiązek udostępnienia corocznych sprawozdań dotyczących finansów, działalność jednostek należących do sektora finansów publicznych. Jawność finansów publicznych nie dotyczy środków publicznych, których pochodzenie lub przeznaczenie zostało objęte tajemnicą państwową lub gdy wynika to z umów międzynarodowych. Minister finansów publicznych jest zobowiązany do ogłoszenia następujących kwot: a) kwota państwowego długu publicznego, b) niewiarygodnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji udzielanych przez skarb państwa, c) wysokości długu skarbu państwa. 2) zasada równowagi finansów publicznych, 3) zasada gospodarki finansowej podmiotów sektora finansów publicznych, 4) zasada dotycząca wykorzystywania finansów publicznych, 5) zasada ograniczania deficytu budżetowego.
4. Scharakteryzuj dokładnie zasady gospodarki finansowej funduszu celowego - podaj przykłady.
Fundusze celowe są instytucjami państwowymi albo społecznymi lub też formami finansowania podporządkowanymi zarządowi określonej instytucji, organizacji. Służą realizacji określonych zadań gospodarczych i społecznych. Fundusze tego typu są w Polsce stopniowo ograniczane. Obecnie pozostało ich 13. Źródła ich finansowania są zróżnicowane: składki z ubezpieczeń społecznych tworzą fundusze emerytalno-rentowe. Odpisy od innych funduszy tworzą fundusz ubezpieczeniowy, fundusz świadczeń gwarantowanych, narodowy fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej, państwowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych, fundusz alimentacyjny, państwowy fundusz kombatantów. Każdy z funduszy został powołany odrębną ustawą określającą zadania, źródła jego dochodów i dysponentów środków funduszu. Zasady sprawowania nadzoru nad funkcjonowaniem funduszy określa prawo budżetowe oraz ustawy powołujące fundusze. Podstawą sprawowania nadzoru nad funduszami jest zasada zatwierdzania przez sejm ich planów finansowych. Na rządzie ciąży obowiązek przedkładania Sejmowi rocznych sprawozdań z wykonania planów finansowych, omawianych następnie przez Sejm w toku dyskusji nad udzieleniem rządowi absolutorium.
5. Przedstaw dokładnie rolę i zadania budżetu państwa.
Budżet - akt prawny mający formę ustawy zawierający wiążące ustalenia w zakresie rocznych dochodów i wydatków. Budżet państwa odzwierciedla założenia i cele polityki gospodarczej państwa w danym okresie oraz jest głównym narzędziem ich realizacji. Jako centralna pula środków finansowych, stojących do dyspozycji państwa, budżet jest instrumentem wtórnego podziału produktu krajowego. Jest on zawsze przede wszystkim zasobem środków służącym pokryciu kosztów funkcjonowania aparatu administracji państwa i sprawowania wszystkich jego funkcji polityczno-społecznych, jak i gospodarczych. Budżet jest instrumentem sterowania przez rząd procesami gospodarczymi pod kątem nadrzędnych celów ogólnospołecznych i gospodarczych: wysokiego poziomu zatrudnienia i wzrostu gospodarczego. Jest motorem napędzającym pomyślną koniunkturę.
6. Co to jest zobowiązanie podatkowe - w jaki sposób powstaje.
Zobowiązanie podatkowe jest to przymusowe świadczenie pieniężne o charakterze ogólnym, bezzwrotnym, nieodpłatnym, pobierane przez państwo lub inny związek publicznoprawny na podstawie obowiązujących norm prawnych. Ma charakter bezpośredni, pośredni. Podatek bezpośredni powstaje wtedy, gdy nakładany jest na dochód lub majątek podatnika (np. podatek dochodowy, gruntowy). Podatek pośredni - nakładany jest na przedmioty spożycia, czynności obrotu i wymiany (np. podatek od towarów i usług, tzw. VAT), płaci je nabywca. Zobowiązanie podatkowe powstaje w momencie nawiązania stosunku pracy, zarejestrowania działalności gospodarczej, otrzymywania świadczeń podlegających opodatkowaniu, dokonywania zakupów, korzystania z usług.
7. Co stanowi istotę podatku należnego (dot. VAT).
Podatek VAT jest podatkiem obrotowym powszechnym i wielofazowym. Jest podatkiem od wartości dodanej, czyli od obrotu netto realizowanego w kolejnych ogniwach obrotu gospodarczego. Najbardziej powszechną metodą ustalania wartości dodanej dla wymiaru podatku jest obliczenie podatku od wartości sprzedaży i pomniejszaniu go o podatek od nakładu. Faktycznymi podatnikami, na których zostaje przerzucony ciężar podatku, są finalni konsumenci. Pozostali uczestnicy obrotu obciążeni są podatkiem jedynie przejściowo. System budżetowy przejmuje pełną kwotę VAT tylko wtedy, gdy sprzedaż finalnemu odbiorcy zostanie zrealizowana. Z reguły obowiązują trzy stawki podatkowe: podstawowa (22%), obniżona i zerowa.
8. W jaki sposób wyrażane są stawki akcyzy.
Akcyza - rodzaj podatku pośredniego, płaconego przez producenta lub sprzedawcę towarów i usług, ale obciążającego ich nabywcę poprzez wkalkulowanie tego podatku w ceny sprzedaży. Obecnie podatek ten płacony jest przez sprzedającego i pobierany jest od określonych artykułów spożywczych i używek oraz usług. Podstawę opodatkowania akcyzą stanowi obrót wyrobami akcyzowymi. W imporcie towarów akcyzowych podstawą opodatkowania akcyzą jest ich wartość celna powiększona o cło i podatek importowy. Jeśli stawki akcyzy ustalane są kwotowo, podstawą opodatkowania jest liczba wyrobów akcyzowych. Akcyzie podlegają również ubytki lub zawinione niedobory wyrobów akcyzowych. W Polsce stawki akcyzy nie mogą przekraczać poziomu: a) wyrobów przemysłu spirytusowego i drożdżowego: 95% u producenta i 190% u importera, b) paliw do silników, wyrobów winiarskich, piwa, wyrobów tytoniowych: 65% u producenta i 190% u importera, c) samochodów osobowych: 40% u producenta i 65% u importera, d) pozostałych wyrobów: 25% u producenta i 40% u importera.
9. Omów pojęcie subwencji - przedstaw rodzaje.
Subwencja - pomoc finansowa bezzwrotna udzielana przeważnie ze środków finansowych budżetu lub funduszu pozabudżetowego przedsiębiorstwom, instytucjom albo osobom fizycznym w celu wspierania określonej działalności. Rodzaje subwencji: kompensa-cyjne, bezpośrednie, cenowe, ukryte, dochodowe, eksportowe, obszarowe, pośrednie, rolnicze.
10. Wymień rodzaje trybów udzielania zamówień publicznych.
Rodzaje trybów udzielania zamówień publicznych: przetarg nieograniczony (jest to forma podstawowa. Oferty składają wszyscy zainteresowani, ilość oferentów nieograniczona, o wyborze oferenta powiadamia się wszystkich zainteresowanych), przetarg ograniczony (ilość oferentów ograniczona, ale nie mniej niż 4, obowiązuje tryb konkursowy), przetarg dwustopniowy (oferta bez podawania ceny), negocjacje z zachowaniem konkurencji (muszą być spełnione określone przesłanki, zamawiający może negocjować cenę, musi być co najmniej 3 uczestników), zapytanie o cenę (zakup artykułu w oparciu o zapytanie o cenę, cena decyduje o wyborze dostawcy), zakup z wolnej ręki (prowadzi się rozmowy tylko z jednym oferentem). Zamówienia publiczne opłacane są ze środków publicznych (w części lub w całości). Ust. o zam. publ. 6 paźdź. 94r.