Kości kończyny dolnej (ossa membri inferioris)

 

W budowie kończyny dolnej wyróżnia się obręcz miedniczą (cingulum pelvicum) oraz część wolną (pars libera membri inferioris). Zwraca uwagę identyczny z kończyną górną schemat budowy.

 

Cingulum pelvicum seu cingulum membri inferioris

Kość miedniczna (os coxae) zbudowana jest z trzech kości połączonych początkowo chrząstkozrostem a później kościozrostem: kości biodrowej (os ilium seu ilium), kości kulszowej (os ischii seu ischium) i kości łonowej (os pubis seu pubis).

Kość biodrowa (os ilium id est ilium)
[od przodu i góry]		Badaniu dostępny jest górny brzeg talerza biodrowego (ala ossis ilii) czyli grzebień biodrowy (crista iliaca)[1]. Posuwając się od przodu ku tyłowi wyczuwa się kolec biodrowy przedni górny (spina iliaca anterior superior)[2], ok. 5 cm dalej guzek biodrowy (tuberculum iliacum)[3] na wardze zewnętrznej grzebienia i na końcu kolec biodrowy tylny górny (spina iliaca posterior superior)[4]. Od przodu poniżej kolca przedniego górnego odnaleźć można mniej wyraźny kolec biodrowy przedni dolny (spina iliaca anterior inferior)[5]. Z tyłu w mniejszej odległości poniżej kolca tylnego górnego leży kolec biodrowy tylny dolny (spina iliaca posterior inferior)[6].
Kość kulszowa (os ischii seu ischium)
[od tyłu]		Mniej więcej na wysokości wierzchołka kości krzyżowej znajduje się kolec kulszowy (spina ischiadica)[7] słabo wyczuwalny przez skórę, lepiej w badaniu per rectum i per vaginam. Pomiędzy kolcem biodrowym tylnym dolnym a kolcem kulszowym znajduje się wcięcie kulszowe większe, zaś pomiędzy kolcem kulszowym a guzem kulszowym wcięcie kulszowe mniejsze. Guz kulszowy (tuber ischiadicum)[8] wyczuwa się na wysokości odbytu, na dolnej krawędzi gałęzi kości kulszowej (ramus ossis ischii)[9]. Gałąź kości kulszowej łączy się ku przodowi z gałęzią dolną kości łonowej.
Kość łonowa (os pubis sive pubis)
[od przodu i z boku]		Trzon kości łonowej (corpus ossis pubis) prawej tworzy z trzonem kości lewej spojenie łonowe (symphysis pubica)[10]. Nieco ku bokowi od linii pośrodkowej na górnym brzego trzonu leży guzek łonowy (tuberculum pubicum)[11]. Dalej ku bokowi biegnie gałąź górna kości łonowej (ramus superior ossis pubis)[12]. Trzon kości łonowej wysyła ku tyłowi gałąź dolną kości łonowej (ramus inferior ossis pubis), która łączy się z gałęzią kości kulszowej. Prawa i lewa gałąź dolna tworzą łuk łonowy (arcus pubicus)[13] zbiegając się pod kątem większym u kobiet, mniejszym u mężczyzn (angulus subpubicus).

 

 

Pars libera membri inferioris

Kość udowa (femur)
[od przodu]		W części bliższej kości udowej wyczuwa się krętarz większy (trochanter maior)[*] na powierzchni bocznej uda, na poziomie górnego brzegu spojenia łonowego. W części dalszej kości udowej wyczuwa się po stronie przyśrodkowej nadkłykieć przyśrodkowy (epicondylus medialis)[1] i leżący nieco ku górze od niego guzek przywodziciela (tuberculum adductorium). Po stronie bocznej wymacać można nadkłykieć boczny (epicondylus lateralis)[2]. Przy kończynie zgiętej w stawie kolanowym wyczuwa się częściowo powierzchnię rzepkową (facies patellaris)[3] wraz z zagłębieniem jakie powstaje pomiędzy kłykciem przyśrodkowym a bocznym (condylus medialis et lateralis).
Rzepka (patella)
		Rzepkę uznać można za największą trzeszczkę w szkielecie człowieka. Związana jest ona ze ścięgnem mięśnia czworogłowego uda, które przyczepia się do guzowatości piszczeli jako więzadło rzepki (ligamnetum patellae). Wyczuwa się powierzchnię przednią (facies anterior), podstawę rzepki (basis patellae)[4] u góry i wierzchołek (apex patellae)[5] u dołu. Przy kończynie wyprostowanej w stawie kolanowym i rozluźnionych mięśniach rzepkę można przesuwać na boki.
Kość piszczelowa (tibia)
[od przodu]		Poniżej kłykci kości udowej wyczuwa się kłykieć przyśrodkowy (condylus medialis)[6] i kłykieć boczny (condylus lateralis)[7] kości piszczelowej. Więzadło rzepki przyczepia się do wyraźnej guzowatości piszczeli (tuberositas tibiae)[8], poniżej której na trzonie ciągnie się ostry brzeg przedni (margo anterior)[9]. Przyśrodkowo od niego bezpośrednio pod skórą leży powierzchnia przyśrodkowa ograniczona dalej zaokrąglonym brzegiem przyśrodkowym (margo medialis). W końcu dalszym piszczeli wyczuwa się kostkę przyśrodkową (malleolus medialis)[13].
Kość strzałkowa (fibula)
		W części bliższej, najlepiej przy kończynie zgiętej w stawie kolanowym, wyczuwa się głowę strzałki (caput fibulae)[10] zakończoną wierzchołkiem strzałki (apex fibulae)[11]. Trzon poniżej szyjki strzałki (collum fibulae)[12] nie jest wyczuwalny z wyjątkiem dolnej części powierzchni bocznej (facies lateralis). W dalszej części strzałki wyczuwa się kostkę boczną (malleolus lateralis)[14].
Kości stępu (ossa tarsi)
[od tyłu]		Na kości skokowej (talus) wyczuwa się głowę (caput tali)[19] i szyjkę (collum tali) pomiędzy kostką przyśrodkową a kością łódkowatą. Przy stopie zgiętej podeszwowo bezpośrednio do przodu od kostki bocznej i przyśrodkowej wyczuwa się bloczek kości skokowej (trochlea tali)[15] zaś do tyłu od kostki przyśrodkowej trzon (corpus tali) i guzek przyśrodkowy (tuberculum mediale)[16] wyrostka tylnego (processus posterior tali). Na kości piętowej (calcaneus) poniżej kostki przyśrodkowej dostępna badaniu jest podpórka kości skokowej (sustentaculum tali)[17]. Przez gruby naskórek i skórę wyczuwa się guz piętowy (tuber calcanei)[18] z wyrostkiem przyśrodkowym i bocznym (processus medialis et lateralis). Na powierzchni przyśrodkowej kości łódkowatej (os naviculare) znajduje się widoczna i łatwo wyczuwalna guzowatość (tuberositas ossis navicularis)[20]. Do przodu od kości łódkowatej wyczuwa się na powierzchni przyśrodkowej kość klinowatą przyśrodkową (os cuneiforme mediale)[21]. Kości klinowate pośrednia i boczna (os cuneiforme intermedium et laterale) są słabo wyczuwalne na powierzchni grzbietowej stopy w przedłużeniu ku tyłowi drugiej i trzeciej kości śródstopia. Kość sześcienną (os cuboideum)[22] znajduje się pomiędzy podstawą piątej kości śródstopia a kostką boczną.
Kości śródstopia (ossa metatarsalia)
[od góry]		Kości śródstopia [I-V] dostępne są badaniu na grzbiecie stopy. Wyczuwa się na każdej z nich podstawę (basis ossis metatarsi), trzon (corpus ossis metatarsi) i głowę (caput ossis metatarsi). Głowy pierwszej i piątej kości śródstopia są wyraźnie wyczuwalne na brzegach stopy. Wyniosłość w środku bocznego brzegu stopy wywołana jest przez guzowatość piątej kości śródstopia (tuberositas ossis metatarsalis quinti)[23] skierowaną ku bokowi i tyłowi od podstawy tej kości.
Paliczki (phalanges)
		Paluch posiada dwa paliczki: bliższy i dalszy, pozostałe palce po trzy: paliczek bliższy (phalanx proximalis)[24], paliczek środkowy (phalanx media)[25] i paliczek dalszy (phalanx distalis)[26]. Każdy paliczek posiada podstawę (basis), trzon (corpus) i głowę (caput). Paliczki dalsze zakończone są guzowatością (tuberositas phalangis distalis) stanowiącą oparcie dla paznokcia

---