Eksploatacja - urzytkowanie i obsługa pojedynczego urządzenia lub grupy maszyn. Obejmuje organizacyjne, tech, ekonom i społ. Ciąg zjawisk związanych z wykorzystaniem obiektów Zagadnienia dotyczące współdziałania ludzi i maszyn. Pdst. procesem eksploatacji jest użytkowanie o procesie użytkowania decydują właściwości tech maszyn takie jak: funkcjonalnoś(zdolnośćdo spełniania założonych funkcji) efektywność (wydajność) elastyczność( gotowość tdo wykonywania wielu funkcji) ,trwałość i niezawodność. Zasady eksploatacji - opracowuje się na podstawie badań eksploatacyjnych kóre dotyczą : - opisu modelowania i udoskalania obiektów i syst, eksploatacji - strategii odbudowy: potrzeby syst. Eksploatacyjnej, przewidywanie trwałośći i niezawodności, - zapewnienie sprawnego trzymywania ruchu tech, obsługi tech, remontów, napraw, regeneracji, zaopatrzenia, - ekonomiki utrzymania i obsługi. Obiekt techniczny - każdy dowolny wytwór cywilizacji n samochód, budynek , most, kartka papieru Fazy powstawania obiektu: sformuowanie potrzeby(SP), konstruowanie(K), awytwarzenie (W), eksploatacja (E), likwidacja (L) (także recykling) Sformuowanie potrzeby - występowanie w sferach obsługi, produkcji, konstrukcji dotyczy jednostki grupy, a nawet globalnego zasięgu konstruowanie- jest to dobieranie sposobu nawiązania technicznego, opracowuje się koncepcję systemu tech, całego obiektu oraz ustala się urzytecznosć. Dobietasie metowy właściwego zrozwiazania konstrukcyjnego konstrukcyjnego dopracowuje elementy Wytwarzanie - działania związanie z projektowaniem procesów technologicznych, organizacja procesów produkcyjnych produkcyjnych raz wytworzenie obiektu, Eksploatacja - realizacja celów dla których został zaprojektowany i wytworzony obiekt tech. Faza ta obejmuje czas od chwili zakończenia produkcji aż do likwidacji obiektu. Likwidacja - obiekt podlega likwidacji, w tedy kiedy nakłady poniesione na przywrócenie jego własności funkcjonalnych przekraczaja 75 % wartośći odtworzonej . 4 rodzaje działań Eksploatacja: a) Użytkowanie: - dobór i rozmieszczenie elementów tech, - wykorzystane na stanowisku pracy, b)Obsługiwanie: - przeglądy i konserwacja: regeneracja, czyszczenie, uzupełnianie, konserwacja - Naprawy i remonty: demontaż, weryfikacja, regeneracja , montaż - Ocena stanu technicznego: pomiary bezpośrednie, pomiary pośrednie i diagnostyka c) Zasilanie, d) zarządzanie Definicje: Użytkowanie - wykorzystanie obiektu technicznego zgodnie z jego przeznaczeniem i właściwymi funkcjami,
Obsługiwanie: utrzymani obiektu w stanie zdatności oraz przywracanie mi wymaganych właściwości funkcjonalnych dzieki przeglądom, regulacjom, konserwacji, naprawom i remontom. Zasilanie - polega na dostarczaniu do obiektu materiałów, energii, i info. Zarządzamie - procesy planistyczno-decyzyjne(dotyczące planowania działań i podejmowania decyzji) oraz sprawozdawczo - analityczne(dotyczące opracowania i sprawdziania i ich analizy) Maszyny (urządzenia mech.) nazywamy obiekt tech zawierający mechanizm lub zespół mechanizmów we wspólnej obudowie służący cdo przetważąnia energii lub wykonania określonej pracy mech Wymagania eksploatacyjne: Wymagania eksploatacyjne: a) niezawodność eksploatacji: - wytrzymałość i sztywność, - odporność na zużycie, - odporność na drgania, zabezpieczenie przed przeciążeniem, - niezawodność urządzeń rozruchowych, rozruchowych b)przystosowanie maszyny do wykonania wyznaczonych zadań: - wykonanie przez maszynę zadanych czynności, - możliwość podwyższenia wydajności pracy, - odpowiedni zakres regulacji,- wystarczajaca moc, - ochrona bezpieczeństwa pracy, najmniejszy możliwy gabaryt, C) specjalne wymagania Eksploatacyjne: - najwieksza moc przy najmniejszym gabarycie, - trwałe zachowanie dokładnośći, - cichobierznosć pracy, - estetyka komfort pracy maszyn i wyposażenia, - ochrona środowiska Charakterystyka urządzeń: - funkcjonowanie zgodnie z prawami fizyki, - - celowy wytwór człowieka, - określone przeznaczenie, - ulega uszkodzeniom i wymogom obsługi, ma skończoną trwałość, celowo użytkowany tylko przez człowieka, ma 5 faz istnienia, - może być ulepszony, - może szkodzić człowiekowi, Klasyfikacja Eksploatacyjna urządzeń : 1) ze wzg. Na planowanie eksploatacji: -podstawowe, - pomocnicze, 2) krotność urzytku: - jednokrotnego użytku, wielokrotnego użytku, 3) możliwość poruszania się: - przewoźne, - nieprzewoźńie(stacjonarne) 4) podatność na naprawę: - naprawialne, - nienaprawialne, 5) ze wzgl. Na liczbe realizowanych funkcji: - jednofunkcyjne, wielofunkcyjne 6) fizyczna podstawa działania: - mechaniczne, - elektryczne, - elektroniczne, - itp. 7)ze wzgl. Na rodzaj urządzeń: - kotły, - maszyny energetyczne, urządzenia i aparaty, - urządzenia techn., - srodki transportu, - maszyny, - urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania, - narzędzia, 8) rodzaj pracy i działanie urządzenia mechanicznego: - urządzenia technolog. Służa do przetwarzania surowców lub półwyrobów na gotowy produkt, wyrób, następnie zmiana ich kształtu obj. Właściwej, fiz. Chem, chropowatości pow. - urządzenia transportowe służa do zmiany położenia ciał stałych cieczy i gazów,
9) przetworniki energi mech: złużą do przetwarzania energii mech. W inne rodzaje energii, sprężarki, pompy zasilając, akumulatory hydrauliczne, generatory, itp. - mechaniczne urządzenia energetyczne ( wilniki) służą do przetwarzania róznego rodz. Energ. W energ. Mech. Mogą to być silniki przetwarzające energ. Naturalną np. silniki cieplne, powietrzne wodne oraz przetwarzające energie wtórną np. sil. Elektryczne pneumatyczne , hydrauliczne.klasyfikacja urządzeń mech. Urządzenia mech: a) urządzenia technolog. : - obrabiarki i skrawalnice, - maszyny do obróbki plastycznej, - kombajny rolnicze, - inne, B) urządzenia transportowe: - samochody, -dźwignice, -przenośniki, -pompy, -inne, Przetworniki energ. Mech.: - mechaniczno-elektryczne, - mech-hudrauliczne, - mech.-pneumatyczne, - inne, Silniki: - napędzane energ. Naturalną, - napędzane energ wtórną. Tarcie - zjawisko przeciwdziałające ruchowi stykających się ze sobą dwóch ciał(tarcie zew) lub tego samego ciała(tarcie wew.) Tarcie jest podstawową przyczyną niszczenia części maszyn i utraty ich wartości użytkowych wywołując powstawanie ubytku w materiale z powierzchni i narastanie zmian w warstwie zwierzchniej mat. Tworzą min: korozja, erozja, odkształcenia plastyczne itp. Tarcie powoduje utratę właściwości użytkowych części maszyn, co prowadzi do wycofania ich z eksploatacji, do pękniec lub złamań. Tarcie powoduje wzrost. Temp. Trących się pow. , drgania, i efekty akustyczne. Zjawisko tarcia nie można uniknąć ale można je złagodzić przez zmianę jego rodzaju. Tarcie jesty porządane w sprzęglach ciernych , hamulcach napędach cięgnach, przekładniach ciernych oraz nieporządane w łożyskach przekładni zębowych. Rodzaje tarcia: Tarcie wew. - opór powstający między elementami ciał, w ciałach stałych jest uzależniony do wł. Tłumiących, mat. A w płynach od lepkośći, tarcie w cieczy powstaja podczas przesuwania się względem siebie 2 ciał stałych oddzielonych warstwą cieczy jest to tzw. Tarcie płynne, Tarcie zew. - występuje obszarze obszarze styku 2 ciał stałych będących w ruchu lub wprawiających w ruch bez udziału czynnika smarnego Rodzaje tarcia: a) za względu na rodzaj styku: - suche, - płynne, - graniczne,- mieszane, b) ze względu na rodzaj ruchu: - spoczynkowe , - ruchowe, c) ze względu na cechy ruchu: - ślizgowe, - toczne. Tarcie spoczynkowe (statyczne) wyst., gdy 2 ciała nie przemieszczają się względem siebie i jest równe sile jakiej należy użyć aby wprowadzic w ruch jedno ciało względem drugiego.
Tarcie ruchowe(kinetyczne) - występuje gdy 2 ciała ślizgają się lub toczą po sobie. Siła tarcia przeciwstawia się ruchowi i powstają opory tarcia, których tarcie ruchome wymaga odpowiednich sił. Tarcie ruchome wywołuja zużycie elementów trących. I9 dzieli się je na: ślizgowe- występuje podczas przesuwania 1 ciałą względem drugiego, przy ruchu postępowym, postępowo-zwrotnym, siła tarcia jest zawsze skierowana przeciwnie do ruchu ciała, siła ta jest tym wieksza im wieksza jest reakcja siły nacisku. Siła tarcia nie zależy od rozmiaru stykających się pow. Tarcie toczne - występuje np. w łożyskach tocznych podczas toczenia ciałą po pow. Drugiego, siła tarcia tocznego jest wprost proporcjonalna od siły nacisku i odwrotnie proporcjonalna do średnicy toczącego się wału.Wartość współczynnika tarcia: T= μ * N T - siłą tarcia, u- współczynnik tarcia ślizgowego, N- reakcja siły nacisku Wartość współczynnika zależy od: -rodzaju ntężenia i chropowatośći pow. - czy współpracujące pow. Znajdują się w ruchu lub spoczynku, - czy powierzchnie są pokryte warstwą smarną, - współczynnik tarcia zmiejsza si podczas ruchu a najmniejsza jest podczas wprawiania ciała w ruch.