Konstrukcja dziobu Część dziobowa (wzmacniana) znajduje się na odległości 0,25 Lp od PD, usztywnienia do 0,2 Lp od PD powinny występować maksymalnie co 700 mm;

Skrajnik dziobowy - 0,05-0,075 od PD, dla statków o L>200 m minimalnie 10 m od PD; jest to przedział, który rozciąga się od dziobu do grodzi zderzeniowej, w dolnej jego części znajduje się zbiornik balastowy oraz komory kotwiczne łańcucha kotwicznego. Konstruowany jest w poprzecznym układzie wiązań, maksymalny odstęp między usztywnieniami wynosi 600 mm. Nad skrajnikiem znajduje się dziobówka, w której znajdują się magazynki bosmańskie, a na jej pokładzie wyposażenie kotwiczne.

Dziobnica - element konstrukcyjny łączący poszycie lewej i prawej burty na dziobie.

Obciążenia w części dziobowej:

A lokalne: - uderzenie dzioba o falę (sleming) - uderzenia o przedmioty znajdujące się w wodzie - uderzenie o nabrzeże - wejście na mieliznę - uderzenie kotwicy i łańcucha B ogólne: - ściskanie dna w rejonie dziobu - rozciąganie pokładu w rejonie dziobu

Część denną dziobową usztywniają dodatkowo: - dodatkowe wzdłużniki do 0,25 Lp od PD, oddalone od siebie w skrajniku max. co 1,8 m - dodatkowe denniki (we wzdłużnym układzie wiązań) na każdym odstępie wręgowym

Część burtową dziobową usztywniają dodatkowo: - wzmocnione wręgi burtowe - międzywręgi (przy wzmocnieniach lodowych) - dodatkowe wzdłużniki (wyprowadzane poza skrajnik dziobowy) do 0,1-0,15 Lp od PD

Część pokładową dziobową usztywniają dodatkowo: - dodatkowe wzdłużniki do 0,25 Lp od PD

Wytrzymałość statku:

Siły zewnętrzne działające na statek (powodujące obciążenie konstrukcji kadłuba).

Podział ze względu na sposób oddziaływania na kadłub:

A powierzchniowe - oddziaływają na powierzchnię wiązań pod różnymi kątami, w kierunkach normalnych i stycznych do powierzchni (mogą oddziaływać statycznie lub dynamicznie): - ciśnienie wody zaburtowej - na zanurzoną część kadłuba - ciśnienie ładunku ciekłego i zapasów ciekłych - oddziaływanie miejscowe wokół zbiornika na wiązania - naciski ładunku stałego i sypkiego - oddziałują też w kierunkach normalnym i stycznym - ciśnienie wiatru - nadwodne zew. elementy konstrukcji tj. burta, nadbudowa B masowe - działają na elementy objętości kadłuba: - siły ciężkości - kadłuba, ładunku, zapasów - siły bezwładności - przy niejednostajnych ruchach statku (obciążenie dynamiczne)

Siły dynamiczne są znaczące, gdy przyspieszenia ruchu statku są tego samego rzędu co przyspieszenia ziemskie i muszą być koniecznie uwzględniane.

Obciążenia konstrukcji kadłuba:

- statyczne - wywołane przez iły statyczne (siły zew. traktujemy jako statyczne)

- dynamiczne wolnozmienne - dynamiczne szybkozmienne - drgania, wibracje kadłuba i układu napędowego

Rozpatrujemy tzw. obciążenia znormowane - są to obciążenia największe w wybranym zbiorze obciążeń eksploatacyjnych przyjmowane do obliczeń:

- obciążenia statku na wodzie spokojnej (hydrostatyczne)

- obciążenia hydrostatyczne statku na fali standardowej - obciążenia pokładu obliczeniową warstwą wody

Ze względu na obszar działania obciążenia dzielimy na:

- lokalne (miejscowe) - działają na wybraną część kadłuba statku

- sleming - uderzenie fali o denną dziobową część statku przy ruchu na fali

- ogólne - działają na kadłub jako całość (ciężar i wybór)

Wytrzymałość lokalna - zagadnienia związane z obciążeniami lokalnymi

Wytrzymałość ogólna - zagadnienia związane z całością kadłuba statku

Wytrzymałość strefowa - zagadnienia związane z wzajemnym oddziaływaniem stref lokalnych na siebie

Wytrzymałość ogólna statku:

Siły zew. - ta część siły międzycząsteczkowych, która stanowi reakcję na działania sił zewnętrznych

Siły wew. - siły działające wew. elementów objętości materiału konstrukcyjnego; określa się ją dla przekrojów poprzecznych statku; dla dowolnego przekroju poprzecznego możemy je zapisać jako uogólnione, które należy przyłożyć w tym przekroju do jednego przekroju kadłuba, by druga część została w równowadze

Naprężenia w elementach konstrukcyjnych - są miarą relacji między obciążeniem kadłuba a jego wytrzymałością, zależą one od wielkości sił wewnętrznych oraz wielkości oraz kształtu przekrojów, w których występują. Nie mogą one przekraczać wartości dopuszczalnych dla danego materiału konstrukcyjnego z odpowiednim zapasem bezpieczeństwa.

Krzywa ciężaru - krzywa pokazująca rozkład ciężaru po długości statku, czyli ciężar przpadający na jednostkę długości, zależy ona od stanu załadownia

Krzywa wyporu - krzywa obrazująca rozkład siły wyporu po długości statku, posiada ona rzędne wprost proporcjonalne do pól powierzchni poprzecznych przekrojów wręgowych.

Siła tnąca - zależna jest od stanu załadowania statku, nie może przekraczać wartości dopuszczalnych wyliczonych dla danej konstrukcji.

„Informacja o stateczności i wytrzymałości wzdłużnej statku” - dokument, w którym podane są wyniki obliczeń dla kilku podstawowych stanów załadowania statku z podanymi wartościami dopuszczalnymi.

Model fali - w niektórych metodach obliczeniowych efekt dynamiczny (oddziaływanie morza) jest uwzględniany w analalizie rzeczywistych sił uogólnionych, przy czym najczęściej zagadnienie te jest redukowane do obliczania obciążenia statycznego - kadłub rozpatruje się jako położony na układzie fal powodujących w efekcie ekstremalne wartości sił wewnętrznych dzięki odpowiedniemu rozkładowi sił wyporu. W obliczeniach wytrzymałości przyjmujemy uproszczony kształt fali zakładając, że fal ma kształt regularny i jest 2-D.

Wytrzymałość lokalna - zajmuje się poszczególnymi częściami kadłuba. Składowe obciążenia pochodzą od obciążeń lokalnych i ogólnych. Rozpatrywana jest na samym początku, dla poszczególnych części. Przeprowadza się obliczenia następujących wiązań:

1. dno - wiązania dna, obciążenia hydrostatyczne i od ładunku; model obliczeniowy to ruszt denny, rozpatruje się też poszczególne elementy

2. burta - obciążenia hydrostatyczne i od ładunku, analogicznie do dna

3. pokład:

1. górny - obciążony obliczeniowym słupem wody oraz ewentualnym ładunkiem pokładowym; model obliczeniowy to ruszt, usztywnienie i płyty poszycia.

2. dolne - obciążane ładunkiem użytecznym

4. ściany zbiorników grodzi - obciążenie ciśnieniem od ładunków płynnych.

Oprócz rusztu rozpatrujemy ramy poprzeczne:

1. pokładnik poprzeczny

2. wręg burtowy poprzeczny

3. dennik

oraz ramy wzdłużne

Drgania konstrukcji kadłuba:

1. Drgania swobodne wywołane krótkotrwałym impulsem zewnętrznym

2. Drgania wymuszone wywołane siłami okresowymi, zmiennymi cyklicznie w czasie, pochodzącymi od pracujących mechanizmów. Parametry tych drgań:

- częstotliwość układu drgającego = częstotliwości układu wymuszającego lub jej wielokrotności

- amplituda - wielkość drgań, zależna od mocy układu wymuszającego oraz wzajemnego rozkładu mas

- rezonans - występuje gdy częstotliwość drgań wymuszonych równa się częstotliwości drgań własnych układu drgającego; powoduje istotny wzrost naprężeń odkształceń.

Grodzie (rodzaje):

1. Poprzeczne grodzie wodoszczelne - realizują podział wnętrza kadłuba na wodoszczelne przedziały, przedziały funkcjonalne, zapewniają poprzeczną wytrzymałość kadłuba (od burty do burty, od dna wew. do pokładu)

2. Wzdłużne:

- podział przestrzeni ładunkowej do przewozu ładunków płynnych ze względu na konwencję mariol

- zwiększenie wytrzymałości wzdłużnej statku

- zmniejszenie swobodnej powierzchni cieczy w zbiornikach

3. Przegrody nieszczelne (wzdłużne i poprzeczne) - zwiększają wytrzymałość konstrukcji statku, np. grodzie przelewowe wzdłużne montowane w zbiornikach w celu zmniejszenie wolnej powierzchni cieczy.

Ilość (zależna od długości statku) i rozmieszczenie grodzi:

1. Gródź zderzeniowa - kolizyjna, skarbnika dziobowego: 0,05-0,075 od PD, min. 10 dla L>200

2. Gródź rufowa - skrajnia rufowego, znajduj się za pochwą z iglicą wału napędowego

3. Przednia i tylna gródź maszynowni (statki z napędem maszynowym)

Maksymalne odległości między grodziami wynoszą 30 m,

ze względu na wytrzymałość kadłuba. Usztywnienia grodzi

są rozmieszczone tak samo jak usztywnienia pokładu i dna.

Pokład grodziowy - pokład, do którego sięgają główne

poprzeczne grodzie wodoszczelne; gródź rufowa może

sięgać do pierwszego szczelnego pokładu nad linią zanurzenia;

gródź dziobowa sięga do najwyższego ciągłego pokładu,

może sięgać do pokładu długiej nadbudówki.

Otwory w grodziach - przejścia rur i instalacji są uszczelnione, otwory komunikacyjne muszą posiadać drzwi wodoszczelne o odpowiednich parametrach; na statkach towarowych otwory są tylko w tylniej grodzi maszynowni; dopuszczalne są na statkach pasażerskich i bazach-przetwórniach, ale ich zamknięcia muszą spełniać odpowiednie warunki.

Konstrukcja grodzi:

Grodzie płaskie z uszczelnieniami - poziome pasy poszycia o stopniowej grubości, układ usztywnień poziomy lub pionowy (najczęściej stosowany ze względu na przeważające obciążenia i rozpiętości usztywnień), zamocowani usztywnień węzłówkowe (najczęściej) lub swobodne i spawane.

Grodzie faliste (profilowane, pionowa fala) -

składają się z samego poszycia o odpowiednim profilu;

- pionowa fala stosowana jest na masowcach do grodzi oddzielających

ładownie. Posadawiane są na cokołach, których górna krawędź jest na

tej samej wysokości co górna krawędź zbiornika obłowego.

Pasy poszycia ułożone są pionowo. - pozioma fala - stosowana na statkach do przewozów płynnych, poprzeczne i wzdłużne grodzie z poziomo ułożonymi pasami poszycia.

Fundamenty - składają się z dźwigarów- i ław fundamentalnych, węzłówek, wsporników i usztywnień. - kotłów - silników głównych - maszyn pomocniczych - urządzeń pokładowych

Wzmocnienia lodowe (pas wzmocnień lodowych sięga min. 500 mm nad letnią wodnicą pływania i 500 mm poniżej wodnicy balastowej):

- dla klas najwyższych cały kadłub - dla klas niższych 1, 1b od PD (b-odległość od PD do miejsca gdzie kadłub osiąga ba wodnicy pływani najwyższą szerokość)

Stosowane wzmocnienia na statkach:

- pogrubienie poszycia: - L1A, L1 - 50% dla 1,1 b i 25% dla reszty; - L2 - 25% dla 1,1 b, reszta 15%; - L3 - 25% dla 1,1 b; - L4 - 15% dla 1,1 b

- zmniejszenie odstępu wręgowego - wzmocnione wręgi burtowe - między wręgi - dodatkowe wzdłużniki burtowe (1 przy letniej wp) - grodzie poprzeczne przy burcie z poziomym układem usztywnień

Wyposażenie kadłubowe, pokładowe (cz. kadłubowego):

- zamknięcia otworów - wyposażenie kotwiczne i cumownicze - wyposażenie przeładunkowe - wyposażenie ratunkowe - zejścia i trapy - wyposażenie sterowe - maszty

OTWORY:

- przeładunkowe (luki i wrota ładunkowe) - komunikacyjne (drzwi i włazy) - oświetlenie (iluminatory, bulaje, okna, świetliki) - inne (wentylacyjne)

Wymagania do zamknięć otworów:

- wodoszczelność - woda o określonym ciśnieniu nie przenika przez zamknięcia - strugoszczelność - woda nie przenika przez zamknięcie przy zalewaniu przez falę - gazoszczelność - gaz o określonym ciśnieniu nie przenika przez zamknięcia

Rejony o odmiennych wymaganiach: - nieosłonięte pokłady wolnej burty

- nieosłonięte pokłady nadbudówek położone w przód ku dziobowi od punktu znajdującego się 0,25 L od PD - nieosłonięte pokłady nadbudówek położone wstecz ku rufie od punktu znajdującego się 0,25 L od PR (II r)

Otwory ładunkowe (zamknięcia): 1. Otwory lukowe zamykane pokrywami lukowymi (opierają się na zrębnicach o wys. 600 mm w I rejonie i 4500 mm w rejonie II). Wymagania do pokryw lukowych:

- strugoszczelność - łatwość otwierania i zamykania - niski koszt produkcji i eksploatacji - odpowiednia wytrzymałość na obciążenia dynamiczne wewnętrzne i zewnętrzne - niewielka ilość miejsc potrzebna do składowania pokryw na pokładzie przy otwartym luku - jak najmniejszy ciężar

Rodzaje pokryw: Przenośne drewniane - zabezpieczane brezentem i sztabami lub siatkami - okute blachą lub ocynkowanym profilem stalowym - kilka desek drewnianych grubych na kilka cm (6 cm) - długość ok. 1,5 m, szerokość 60-80 cm - przenoszone i wyjmowane ręcznie - opierają się na zrębnicy luku o wyjmowanych przenośnych rozpornicach lukowych osadzonych w gniazdach lub zrębnicy - pokryte co najmniej 2 warstwami nieprzemakalnego brezentu umocowanego płaskownikami dociśniętymi do zrębnicy za pomocą klinów, sztab, śrub lub mimośrodów Pokrywy stalowe: - urządzenia uszczelniające (uszczelnienia) - urządzenia dociskające: - śrubowe - noskowe - hakowe- inne, samoczynne; - urządzenia unoszące: - dla pokryw przemieszczających się poziomo (ręczny podnośnik, hydrauliczne); - urządzenia do otwierania i zamykania - hydrauliczne - napęd silników elektrycznych - napęd liną urządzenia dźwigowego

Typy pokryw stalowych: - jednociągowa (single pull - napęd jedną pokrywą) - mogą być trojakiego rodzaju (napęd linowy, łańcuch bez końca (silnik elektryczny), silnik wbudowany w pokrywę); starszy typ pokryw stosowany na pokładach górnych to pokrywy dociskane urządzeniami śrubowymi (szereg wąskich pokryw każda na 4 kołach jezdnych osadzonych na mimośrodach) - składane (folding, multifolding) - stosowane na górnych i dolnych pokładach, segmenty połączone zawiasowo, przynajmniej 2 segmenty z każdej strony, uruchamiane za pomocą liny lub hydraulicznie pociągane wprost (direct pull) - odmiana składanej stosowana jedynie na pokładzie górnym zwijane (roll stowing) - koło jezdne na ostatniej pokrywie, przy zamkniętej pokrywie spoczywa w zagłębieniu toru jezdnego (żeby z niego wyjechać trzeba unieść pokrywę) odtaczane: - na burty (side rolling) i ku końcom (end rolling) - 2 segmenty obejmuje 2 otwór lukowy, urządzenia unoszące hydrauliczne lub z napędem elektrycznym - unoszone i odtaczane (lift'n'roll) - jeden segment ma koła jezdne, drugi zaczepy, na które działają siłowniki hydrauliczne i pierwszy podjeżdża pod drugi pontonowe (pontoon) pontonłuskowe (sliding) - na międzypokładach, nie mają uszczelnień

Wrota (furty):

Wymagania: wodoszczelność, wytrzymałość zamknięcia = wytrzymałości poszycia w miejscu zamknięcia.

Dziobowe:- obrotowo podnoszona część dziobowa, platforma stanowiąca wodoszczelne zamknięcie - otwierane na burty połówki poszycia, pokrywa wodoszczelna (pomost nie spełnia) - z pomostem wjazdowym stanowiącym płaskie zakończenie dziobu

Rufowe:- z rampą osiową (pomostem wjazdowym) - z rampą ukośną

Burtowe: - z zawiasami w dolnej, górnej lub burtowe (bocznej) krawędzi otworu

Otwory komunikacyjne:

Drzwi:

1. wodoszczelne (odpowiednia sztywność, uszczelnienia klinowe mosiężne, obramowanie spawane lub śrubowane do grodzi):

- klasa I - drzwi zawiasowe zamykane na rygle klinowe z obu stron otwór grodzi; instalowane nad pokładami, których dolna powierzchnia w najniższym punkcie leży nie niżej niż 2,13 m ponad najwyższą podziałową wodnicą ładunkową

- klasa II - drzwi zasuwane poziomo lub pionowo poruszane ręcznie, urządzenie zamykające z obu stron drzwi oraz z miejsca powyżej pokładu grodziowego za pomocą pokrętła; czas zamykania max. 90 s, stosowane tam gdzie progi ich są pomiędzy najwyższą podziałową wodnicą ładunkową a obszarem stosowania drzwi klasy I; stosowane bez ograniczeń, ale dla liczby drzwi wodoszczelnych 2-5, a poniżej nie ma być pomieszczeń pasażerskich;

- klasa III - drzwi zasuwane poruszane automatycznie (mechanicznie) i dodatkowo ręcznie; czas zamykania 60s, zdalnie zamykane ze stanowiska manewrowego, ale można je otworzyć na miejscu ( i ponownie zamknąć ze stanowiska z sygnałem), jeśli zamknięte na miejscu nie można ich otworzyć ze stanowiska manewrowego; zasilanie z 2 niezależnych źródeł; stosuje się je, gdy liczba drzwi przekracza 5 lub jest mniejsza, ale pod pokładem grodziowym znajdują się pomieszczenia dla pasażerów;

b) strugoszczelne c) gazoszczelne

d) zwykłe:

- zewnętrzne - bez wymagań szczelności, bez docisków ryglowych, stosowane w nadbudówkach, wykonywane z drewna, stali i aluminium

- wewnętrzne - stalowe lub aluminiowe do pomieszczeń gospodarczych i sanitarnych, a drewniane do kabin itp., drzwi muszą mieć izolacje jeśli są przeciwogniowe

- specjalne - dzielone, do chłodni lub inne przesuwane

Włazy:

1. Otwierane w trakcie eksploatacji statku (tzw. awaryjne) - wymiary 400x400 - 1200x1200; wysokość zrębnic włazów w rejonie I 600 mm, w II 450 mm

2. Kontrolne (montażowe)

Otwory oświetleniowe:

Iluminatory - średnica 200-400 mm co 50 m, rama łączy się z kadłubem za pomocą spawania, śrubowania, a czasem nitowania. Materiał ramy to stal, staliwo, żeliwo modyfikowane a także aluminium. Iluminatorów nie wolno umieszczać w ładowniach i zasobnikach węglowych. Iluminatory położone poniżej linii granicznej (3” poniżej linii pokładu wolnej burty) muszą być tak zbudowane żeby nikt bez zgody kapitana nie mógł ich otworzyć. Wszystkie iluminatory położone poniżej pokładu wolnej burty muszą być zaopatrzone w mocne wodoszczelne podkłady wewnętrzne.

Okna - występują w nadbudówkach i pokładówkach, dzielimy je na stałe i otwierane lub na ciężkie i lekkie. Mają najczęściej ramy spawane z poszyciem, stalowe, aluminiowe lub mosiężne. Wymiary: 300x425, 355x500, 400x560, 450x630, 500x710, 560x800, 900x630, 1000x710, 1100x800; Okna są typu zawiasowego lub wagonowego. Dla zabezpieczenia stosujemy od strony zewnętrznej blachy osłaniające. Okna są zaopatrzone do usuwania wody i śniegu w wycieraczki lub szyby wirujące. Dobór iluminatorów i okien jest dokonywany na podstawie norm i wykazów unifikacyjnych.

Świetliki - oświetlanie i wentylacja pomieszczeń podpokładowych i także iluminatorów (skylights)

Otwory wentylacyjne - muszą być strugoszczelne, prowadzą do pomieszczeń podpokład wolenj burty lub zamkniętych nadbudówek nadbudówek i pokładówek, muszą mieć zrębnice o wysokości I-900mm, II-760mm

URZĄDZENIA KOTWICZNE:

- utrzymują statek w miejscu z dal od nabrzeża - postój przy pracy na wodzie

- zastosowanie przy manewrowaniu statkiem w basenach portowych - hamowanie kotwicą

- do cumowania do pław cumowniczych (na małych statkach)

Elementy wchodzące w skład urządzeń kotwicznych:

- kotwice - łańcuchy kotwiczne - kluzy kotwiczne - stopery łańcucha kotwicznego

- wciągarki - kluzy łańcuchowe - komory łańcuchowe - zwalniaki łańcucha kotwicznego

Wskaźnik wyposażenia określa zakres i wielkość wyposażenia kotwicznego wg przepisów:

N_c=D^2/3+2Bh+0,1A, gdzie D - wyporność, B - szerokość, h - rzeczywista wysokość zmierzona od letniej wodnicy ładunkowej do górnej krawędzi najwyższej nadbudowy szerszej niż 0,25m, A-pole bocznego rzutu kadłuba powierzchni letniej wodnicy ładunkowej oraz nadbudówek o szerokości większej niż o,25 B.

Z tabeli odczytujemy następnie:

- liczba kotwic głównych - masa każdej z kotwic głównych - masa kotwicy prądowej (rufowej)

- łączna długość łańcuchów kotwicznych - kaliber łańcucha NW, PW, WW

- długość i wytrzymałość łańcucha lub liny kotwicznej prądowej

- ilość i długość oraz całkowitą siła lin cumowniczych

- długość i całkowita siła zrywająca liny cumownicze

- pozostałe wyposażenie dobierane jest na podstawie ww. elementów

Kotwice:

- admiralicji - trzon z ramionami nieruchomymi, składana poprzeczka, rzadko stosowana 75kg-6T

- Makrosowa - szerokie rozłożyste kształty ramion, 25kg-1,5T

- Trotmana - podobna do admiralicji, ale z ruchomymi ramionami

- czteroramienne - 5-500 kg ze stali zwykłej - jednoramienne

- grzybowa (talerzowa) - doprowadzany do niej jest przewód z wodą pod wysoki ciśnieniem

- martwe - bloki żeliwne, żelbetonowe

- Halla - kotwica należąca do rodziny kotwic patentowych, bezpoprzeczkowa, podstawową jej cechą jest to, że posiada odchylane (ruchome) ramiona połączone z trzonem. Inne kotwice patentowe: Grusiona, Rimona (K=3-6 wsp. siły trzymania), Byersa, itd.; masa spotykanych kotwic 50kg-20T, kąt odchylenia ramion 45°, ramiona odlewane ze staliwa, trzony z kutej stali, masa ramion wynosi przynajmniej 60% masy kotwicy, szerokość trzonu u podstawy A=18,6
, pozostałe parametry w funkcji szerokości trzonu, jest to najczęściej stosowana kotwica;

- o podwyższonej sile trzymania, np.: Donforta, Matrosowa, AC14, Stokosa, LWT, Union bhp - współczynnik siły trzymania K jest co najmniej 2x większy niż kotwicy Halla o tej samej masie: K=10-50

Współczynnik siły trzymania - stosunek siły poziomej jaką należy przyłożyć do szakli kotwicznej poprzecznej, aby kotwica była ciągnięta ze stałą prędkością w gruncie do ciężaru kotwicy.

Podstawowe parametry wymiarowe: A - grubość trzonu u podstawy A=23
(masa w kotw. kg)

Pozostałe wymiary są obliczane w funkcji szerokości kotwicy u podstawy (f. liniowa). Masa poprzeczki to 20-25% masy kotwicy i jest niewiele dłuższa od trzonu kotwicy. Trzon i ramiona wykonywane są ze staliwa lub kutej stali, poprzeczka i szakla kotwiczna są odkuwane.

Łańcuch kotwiczny - wykonany ze stali o NW, PW, WW, ale o parametrach wyższych niż dla kadłuba:

NW 305-490 MPa; PW 490-690 MPa (do kalibrów łańcucha) WW >690 MPa (kaliber >20,5 mm)

Kaliber łańcucha to średnica pręta, z jakiego zostało wykonane ogniwo zwykłe.

Długość łańcucha max 350 m, stosunek długości łańcucha do głębokości kotwiczenia wynosi 5/8. Łańcuch składa się z przęseł (szakli) połączonych w sposób: 1 przęsło kotwiczne, klika do kilkunastu przęseł pośrednich, 1 przęsło komorowe. Przęsła składają się z ogniw, w których wyróżniamy ogniwa:

+ zwykłe

- rozpurkowe - bezrozpurkowe (D<15 mm) - duże rozpurkowe

- końcowe (duże bezrozpurkowe) - kenter (zwykłe lub szaklowe) - łączące

Oznakowanie łańcucha - za złączeniem 1 i 2 przęsła maluje się 1 ogniwo na biało i dodatkowo zamieszcza się jedną opaskę z benefowego drutu, za złączeniem 2 i 3 przęsła dwa ogniwa na biało i 2 opaski.

Kluzy kotwiczne - grubościenna rura zakończona z jednej strony kołnierzem burtowym, a z drugiej pokładowym. W kluzie kotwicznej leży trzon kotwicy, ramiona jej leżą na poszyciu burty. Kluza ma takie nachylenie, żeby kotwica opadała do wody pod wpływem własnego ciężaru i aby nie zakleszczała się w kluzie. Wzajemne nachylenia osi kluzy do poszycia burtowego musi gwarantować przyleganie ramion kotwicy do poszycia burty. W przypadkach, kiedy nie da się tego zastosować stosuje się odpowiednio wyprofilowaną kieszeń kluzy kotwicznej. Wciąganie kotwicy do kluzy bez względu, w którą stroną obrócone są ramiona uzyskiwane jest przez profilowanie dziobu lub prowadnic zwrotnych przy rozchylonym dziobie. Długość kluzy musi być większa niż długość trzonu wraz z szaklą kotwiczną. Wysokość nad wodą musi być tak, by kotwica nie była w wodzie podczas ruchu statku. Odległość kołnierza burtowego od PS musi być tak, by kotwica nie zahaczała przy wciąganiu o stępkę.

Kluza wykonana jest z blach okrętowych zwijanych i spawanych, kołnierze z odkuwek stalowych i odlewów staliwnych. Kluza spawana jest z konstrukcją kadłuba, może występować razme z 3 kotwcą w PS na dużych statkach. Wymiary: średnica zależy od kalibru łańcucha: średnica kluzy: d=(7,7-10,4)D v d=33
;

g=(0,4-0,9)D - grubość ścianek;

l=185
- długość kluzy; d≥1,4A

Stopery łańcucha kotwicznego:

- mocowanie, utrzymanie kotwicy przy burcie; oblicza się go na podwójny ciężar kotwicy

- utrzymanie statku na kotwicy; oblicza się go na 0,8 obciążenia zrywającego łańcuch

Znajdują się one zaraz za wylotem kluzy kotwicznej na pokładzie (pomiędzy kołnierzem pokładowym a wciągarką). Umieszczone są na nachylonej podstawie na fundamencie. Rodzaje stoperów:

- szczękowe - na zasadzie ścisku 1 lub 2 szczęk: cierny (docisk szczęki do podstawy poziomych ogniw lub 2 szczęki ściskają w pionie), zaporowe (pionowa szczęka wchodzi w ogniwa i zapiera poziomo biegnące ogniwo)

- zapadkowe - na zasadzie zapadki, przesuw łańcucha tylko w 1 stronę, zapadka nie może być za twarda (ścinanie łańcucha) lub za miękka (zaokrąglanie zapadki)

- mimośrodowe - dźwignia zamocowana mimośrodowo docisk łańcuch do postawy

- łańcuchowe - przekładane przez łańcuch kotwiczny lub zaczepiane hakiem (f. pomocnicza dociąganie lub regulowanie głównych stoperów)

Wciągarki kotwiczne:

1. napęd - najczęściej elektryczny lub hydrauliczny

2. budowa: - silnik napędowy(samoczynnie działające hamulce)

- przekładnia mechaniczna różnego rodzaju (ślimakowa, walcowa) - koło łańcuchowe

- hamulec taśmowy (utrzymuje łańcuch bez poślizgu przy obciążeniu 0,45 zrywającego łańcuch)

- wał cumowniczy - głowica cumownicza - sprzęgło kłowe sterowane ręcznie

- kolumienka sterownicza (dowolna oś obrotu)

3. rodzaje (różnią się one kątem opasania poz. - 115-120°, pion. - 150-180°):

- z poziomym wałem: jedno- lub dwułańcuchowa (oś obrotu prostopadła do osi symetrii)

- z pionowym wałem: silnik i skrzynia przekładniowa są pod pokładem, nad pokładem hamulec, koło, itd.

4. koło łańcuchowe - liczba odpowiednich gwiazd na łańcuch to minimalnie 5, łańcuch w każdym położeniu musi zaczepiać o 2 występy

5. parametry: - prędkość podnoszenia 9-12 m/min - uciąg 1,2*S_max [kN]

- prędkość wyciągania ≥ 9m/min, w końcowej fazie 7m/min; - moc napędu wyciągarki: P=(36,8-46,6)D²

Komory łańcuchowe - oddzielne dla każdego łańcucha, znajduje się przed grodzią zderzeniową w skrajniku dziobowym; kształt wydłużony w pionie; V = 0,0009 D² [m³/100m], 1,5 m musi wisieć nad złożonym łańcuchem. Poszycie z zewnątrz usztywniane kształtownikami, na dnie jest ruszt stalowy z perforowanymi płytami. Grubość dna pod rusztem dochodzi do 30mm, a ściany ok. 15mm. Do rusztu przymocowany jest pałąk, przez który przechodzi łańcuch. Komora posiada właz wodoszczelny, zaopatrzona jest w system odwadniający i ejektor (odsysacz) lub ręczną pompę na mniejszych statkach.

Kluzy łańcuchowe - prowadzą łańcuch z wyciągarki kotwicznej do komory łańcuchowej; Kluza ta jest zakończona od góry kołnierzem pokładowym, a od dołu komorowym, jej średnica dobierana jest w zależności od długości ogniwa łańcucha (+10mm). Wykonana jest z blachy okrętowej lub odlewana ze staliwa. Kołnierz pokładowy kluzy jest zaopatrzony w pokrywę stalową zabezpieczającą przez zalewaniem.

Zwalniak ł. kotwicznego - stosowany jest z powodu wymagania mówiącego, że zamocowanie łańcucha kotwicznego musi być mocne i niezawodne, ale musi też umożliwić natychmiastowe zwolnienie łańcucha. Obciążenie zwalniak wynosi ok. 0,1 obciążenia zrywającego łańcuch

Wyróżniamy zwalniaki: - klinowy - szczękowy

Wymagania PRS:

Kotwice: - wymiary gabarytowe ±3% - krzywizna trzonu kotwicy Halla 3mm/1m

- masa kotwicy -4 - +8% - odchylenie ramion: 45° +2° na zew., -1° do wew.

Próby:

kotw: - rzutu (4,5-8,0m) - obciążenia - na zrywarce poziomej, celem jest pomiar odkształceń sprężystych i trwałych: jeżeli obciążenie trwałe spowoduje odkształcenie trwałe, gdy odległość między punktami pomiarowymi zwiększy się o 0,5% to kotwicy do wyrzucenia;

łań.: - rozrywanie (próbka z ogniw)

- rozciąganie (poddaje się cały łańcuch)

Obsługa wyciągarki:

Przed uruchomieniem sprawdzić i uzupełnić punkty smarne wyciągarki oraz sprawdzić zabezpieczenie

stanowiska obsługi. Następnie przeprowadza się czynności:

- zaciśnięcie hamulców kół łańcuchowych - zwolnienie stopera opuszczanej kotwicy

- stopniowe zwalnianie hamulca kotwicy - po wypuszczeniu łańcucha zabezpieczyć hamulec i stoper

Opuszczanie za pomocą silnika:

- załączmy wyłącznik bezpieczeństwa - zaciskamy hamulec kół łańcuchowych

- włączmy sprzęgło koła łańcuchowego - zwalniamy stoper opuszczanej kotwicy

- zwalniamy hamulec koła łańcuchowego

- sterownikiem ustawiamy I stopień opuszczania, potem II

- wychylamy rączkę sterowania do pozycji „0” - zaciskamy hamulec koła łańcuchowego

WYPOSAŻENIE CUMOWNICZE:

- liny cumownicze - pachoły - przewłoki - kluzy cumownicze

- stopery - rolki kierujące - wciągarki - bębny linowe, gretknagi

Liny i ich rodzaje - dobiera się je na podstawie współczynnika dobierania lin (N_c), ilość lin na statku 20-21, długość liny 30-200m, całkowita siła zrywająca 29-735kN

Stalowe - wykonane są z ocynkowanego drutu stalowego o odpowiedniej wytrzymałości i pokrytej ochronną warstwą smoły, najczęściej stosowana jest lina sześciosplotowa.

Wymagania dotyczące lin:

- nie może się samoczynnie rozkręcać

- podlega próbom na skręcanie

- podlega próbom na zaginanie

- podlega próbom na rozciąganie

Włókienne - wykonana może być z włókna naturalnego (manikowe, sizalowe, konopne) lub sztucznego.

Konstrukcja - z włókien skręcamy nitki, z nitek pokrętki, z pokrętek linę. Stosujemy liny 3 lub 4 pokrętkowe okrętkowe mogą one być skręcone lub plecione (mniejsza rozciągliwość i wytrzymałość, ale częściej stosowane). Podstawowe parametry liny:

- masa właściwa [kg/m] - wytrzymałość na rozciąganie - wytrzymałość na węzeł

- wytrzymałość na pętle - trwałość - elastyczność

- chłonność wody - wpływ światła, chemikaliów i wody morskiej

Pachoły - służą do zamocowania liny po ściągnięciu z wciągarki, wykonane z blachy okrętowej lub staliwa, mocowane do pokładu za pomocą spawania. Rodzaje pachołów:

- pojedyncze krzyżowe - podwójny prosty - podwójny krzyżowy - podwójny skośny

Przewłoki - są mocowane w rejonie nadburcia. Rodzaje przewłok:

- wargowe - rolkowe (1 do 4-rolkowe) - z poziomą rolką prowadzącą - rolkowo-wargowe

Stoper - unieruchomienie liny po zdjęciu z wciągarki przed obłożeniem na pachole (linowy, szczękowy)

Wciągarki - napęd hydrauliczny lub elektryczny, na rufie stosowane są kabestany cumownicze (wciągarki o pionowej osi obrotu). Wciągarki o regulowanym naciągu samoczynnie wybierają liny, gdy naciąg przekroczy określoną wartość samoczynnie luzują liny. Prekość wyciągania liny przy oporze nominalnym wynosi 18 m/min co jest w przybliżeniu równe 0,3 m/s. Rodzaje wyciągarek:

- cumownicza niezależna od kotwicznej - cumownicza wyposażona w dołączany zestaw kotwiczny

- wciągarki kotwiczne wyposażone w głowicę cumowniczą.

Rozmieszczenie urządzeń cumowniczych na statku - w strefie dziobowej i rufowej po 2/4/6 pachoły na statkach małych/śr./dużych; na śródokręciu 1-6 pachołów;

Urządzenia holownicze - lina holownicza oraz pachoły;

WYPOSAŻENIE PRZEŁADUNKOWE:

- urządzenia dźwigowe - żurawie bomowe, pokładowe (wysięgnikowe) oraz suwnice bramowe (pomost z przejezdnym wózkiem, kolumny, składane wysięgniki na czas rejsu wychodzące z pomostu); żurawie obrotowe stacjonarne lub samojezdne (przejezdne w poprzek, wzdłuż oraz wzdłuż i w poprzek)

- urządzenia do przeładunku poziomego

- instalacje ładunkowe stosowane do przewozu ładunków płynnych

Żurawie bomowe:

- lekkie do 10 t montowane w parach - ciężkie pow. 10 t montowane pojedynczo

Udźwig - największa dopuszczalna masa podnoszonego ładunku wraz z masą osprzętu pomocniczego stosowanego do mocowania ładunku tj. palet, chwytaków, trawersów

Budowa żurawia bomowego:

- maszt lub kolumna (dwunożny, bramowy)

- bom - rura cienkościenna o odpowiednim profilu, oparty jest na maszcie w przypadku żurawi lekkich, a w przypadku ciężkich na pokładzie; górny koniec bomu to hak a dolny to pięta

- układ topenanty - topenanta to lina służąca do zmiany kąta nachylenia bomu, zmiany wysięgu

- układ rehnera - lina służąca do podnoszenia ładunków

- układ gai - służy do przemieszczania bomu poziomego, składa się z sztendera i talii;

W układzie żurawia lekkiego występuje tzw. protender służący do unieruchomienia bomu przy pracy bomami sprzężonymi - mniejszy udźwig niż przy pracy pojedynczej: P_ciężar=(0,4-05)udźwig.

Osprzęt pomocniczy:

- stały - elementy osprzętu połączone nierozłącznie z bomem i masztem

- zdejmowalny - elementy połączone rozłącznie (bloki, haki, łańcuchy)

DOR - największe dopuszczalne obciążenie określone na podstawie obciążenia zrywającego.

Specjalne układy olinowania lekkich żurawi bomowych:

- system Flanela - dzięki zamocowaniu gai w jednej poprzecznej linii z łożyskami bomu hak bomu jest przemieszczany w płaszczyźnie pionowej równoległej do płaszczyzny symetrii statku

- układ Bela - odpowiedni układ gai umożliwia samoczynne podnoszenie się haku bomu w płaszczyźnie pionowej przy przekroczeniu określonego naciągu w renerze powodującego wzrost naciągu gai.

Ciężkie żurawie bomowe (do 50 t i do 100 t) - montowane są wyłącznie pojedynczo w łożyskach pokładowych w płaszczyźnie symetrii. We wszystkich układach olinowani występują talie. Rodzaje ciężkich żurawi bom,:

- z tradycyjnym układem olinowania (z gaiami - Norwich, Hatlopa)

- dwu-patentowe (bez gai - Wella, Stulckena)

- z napędem obrotu umieszczonym przy łożysku bomu (Gemini, Atlas)

Badania i próby urządzeń dźwigowych:

1. Próba obciążenia próbnego:

- dla <20 T 1,25x U - dla 20-50 T U+5T - dla >50 T 1,1xU

dla żurawi bomowych lekkich przy kącie 15°, ciężkich 25°, sprzężonych (1,25xU) 120°

2. Próba hamulców wciągarek i silnika

3. Próba zmiany wysięgu i jazdy pod obciążeniem

4. Oględziny wizualne i usuwanie usterek oraz ponowna próba

5. Cechowanie urządzeń (DOR, data próby, nr odróżniający + stempel wytw. lub PRS)

6. Próby elementów osprzętu O_rzeczyste - O_próbne: 5-10, 30-55, 80-120, 150-200T

Przeglądy i badania okresowe - dla urządzeń dźwigowych co najmniej 1x rok, a szczegółowe badania 1x 4 lata. Urządzenia te muszą mieć dokumenty:

- z żurawiami bomowymi:

- książka urządzeń ładunkowych - zaświadczenia prób żurawi, wciągarek i osprzętu

- zaświadczenia prób wytrzymałościowych osprzętu - zaświadczenia prób lin stalowych

- zaświadczenia obróbki cieplnej elementów jej podlegających

- zaświadczenia wytwórcy lin włókiennych - instrukcja pracy bomami sprzężonymi

- z żurawiami pokładowymi:

- książka urządzeń ładunkowych - zaświadczenia prób żurawi, wciągarek i osprzętu

- zaświadczenia prób lin stalowych

Wymagania do urządzeń dźwigowych:

1. sprzęgła i przekładnie - zabezpieczenie przed opadnięciem ładunku przy zasilaniu z zewnątrz lub przełączaniu na inny bieg

2. napęd - ładunek opuszcza się tylko przy użyciu napędu

3. hamulec - płynne hamowanie, typ zamknięty hamulca (brak prądu np. zacisk), 2 dla ładunków żrących;

4. bębny linowe - lina nie nawinięta więcej niż 3 razy na bębnie (na bomowych); przy maksymalnym wychyleniu na bębnie mają pozostać 2 zwoje liny;

5. przycisk bezpieczeństwa - przy sterowaniu w zasięgu ręki

6. dźwignia sterująca - kierunek odpowiada kierunkowi ruchu ładunku.

WYPOSAŻENIE RATUNKOWE (na podst.. SOLAS 74 i pozaklasyfikacyjnych przepisów PRS):

1. Zbiorowe środki ratunkowe:

- łodzie ratunkowe + urządzenia opuszczające - pneumatyczne tratwy ratunkowe

- sztywne tratwy ratunkowe - pływaki ratunkowe - wyrzutnie linki ratunkowej

2. Indywidualne środki ratunkowe - koła i pasy ratunkowe

Urządzenia łodziowe:

- łodzie + osprzęt + wyposażenie - żurawiki łodziowe lub inne urządzenia opuszczające

- podstawy łodzi - wciągarki łodziowe

Łodzie:

- wielkość: min. 7,3m (4,9m) do łodzi dla 150 osób lub o masie do 20,3 T

- materiały: ciężkie (stal, drewno) lub lekkie (laminaty, stopy Al.)

- wytrzymałość - pływalność - nośność

- napęd: ręczny, śruby, wiosłowo-żaglowy, żaglowy, wiosłowy, motorowy (wysokoprężny silnik w bryzgoszczlnej osłonie odgrodzony od reszty łodzi wraz ze zbiornikiem paliwa; posiadające przekładnię nawrotną, uruchamiany ręcznie w czasie <1 min. w temp. -15°C i -5°C(dla zw. transp. - dodatkowo może być rozrusznik elektryczny), zapas paliwa na pływanie z pełnym obciążeniem z prędkością 6 i 4 w przez 24 h)

- wyposażenie inne: musi być kryta, 1 łódź musi mieć radiostację;

- nie instaluje się łodzi (opuszczanej żurawikami): dziób, rufa, rejony wylewów zaburtowych;

Urządzenia spustowe łodzi: - luźne urządzenia zrzutowe

- żurawiki łodziowe: obrotowe (zabronione przez SOLAS), wychylne do 2,5T, centralne, grawitacyjne (jezdne, wychyłowe, wypadowe)

INSTALACJA BALASTOWA:

Funkcja:

- opróżnianie i napełnianie zbiorników balastowych - przepompowywanie balastu między zbiornikami

Zadania:

- zapewnienie odpowiedniego obciążenia statku w stanie bez załadunku

- umożliwienie odpowiedniego przegłębienia statku

- zapewnienie odpowiedniej stateczności statku pustego i załadowanego

Elementy:

- zbiorniki balastowe - w skrajniach, denne (obłowi), skrzydłowe, burtowe

- rurociągi - rury stalowe, bez szwów, ocynkowane, ciągnione d≥18√V [mm]

- zawory i skrzynie zaworowe (ssąco-tłoczące) - przepompowywanie zbiorników; wykonane z żeliwa;

- pompy balastowe - opróżnianie zbiorników balastowych; wydajność zależy od pojemności największego zbiornika balastowego, powinna być taka żeby zapełnić w czasie 4-6 h (10-12h) zbiorniki; prędkość dopływu wody minimalnie ma wynosić 2 m/s. Wydajność pompy powinna wynosić:

V≥0,25πd²_max*ω_min*3,6*10^-3­ , d_max-max, średnica rozgałęzienie, ω_min-najmniejsza dopływu (2m/s)

INSTALACJA ZĘZOWA (osuszająca) - wyrzuca wodę z dna statku za burtę. Osusza:

- ładownie - na końcach instalacji zęzowej są kosze ssawne o pojemności 0,2m³ umieszczone w studzienka zęzowych; poprzez zawory zwrotne woda kierowana jest do zbiorczych skrzyni zaworowych (lub/a stamtąd zbiornika wody brudnej)

- maszynownie - na końcach instalacji zęzowej występują osadniki umieszczone w studzienkach zęzowych; z nich woda przechodzi przez pompę tłokową i trafia do zbiornika retencyjnego, w którym zachodzi sendymentacja grawitacyjna; olej z górnych warstw pompą zębową przetransportowany jest do zbiornika oleju brudnego a woda do odolejacza, jeśli po odolejaczu woda jest za brudna (15ppm) wraca do zbiornika retencyjnego; wyróżniamy odolejacze grawitacyjne (laminarny - płytki ustawione pod odpowiednim kątem, wykorzystanie lepkości oleju) oraz koalescencyjne (woda przechodzi przez włókninę - 0,3-0,5mm)

- międzypokłady - tunele wałów napędowych - przedziały ochronne (koferdamy-ładownie) - zbiorniki głębokie - skrajniki (ręczna pompa osuszająca - ssąca)

---