Jednostka chorobowa |
Salmonelloza |
Leptospiroza |
Dyzenteria |
Parwowiroza |
Rotawirusowa biegunka prosiąt |
TGE |
Zakażenia cirkowirusowe |
etiologia |
S. choleraesuis S. typhimurium |
L. icterohaemorrhagiae, L. sejroe, L. saxkoebing |
Brachyspira Hyodysenterica |
PPV - rodzina Parvoviridae
|
rotawirus świń
|
PCV-1 (porcine coronavirus) z rodziny Coronaviridae |
PCV-2 |
chorobotwórczość |
żyja jako saprofity w środowisku i organizmach kontaminowana woda, pasza (zwłaszcza zawierająca białko zwierzęce) |
Leptospiroza owiec cechuje się objawami typowymi dla posocznicy, Występuje również krwiomocz, niedokrwistość, żółtaczka i atonia przewodu pokarmowego, ronienia. |
Wysoce zakaźna i zaraźliwa choroba Su, najczęściej w warunkach chowu wielkotowarowego, powodująca olbrzymie straty gospodarcze
|
ubikwitarnie głównie w stadach reprodukcyjnych, z dużym udziałem młodych loszek
|
Rotawirusy odgrywają istotną rolę w etiologii biegunek prosiąt noworodków oraz biegunek w okresie odsadzeniowym. Wywołują ostre zapalenie żołądka i jelit z towarzyszącym zanikiem kosmków jelitowych. |
Wysoce zaraźliwa choroba wirusowa wszystkich grup wiekowych Su przebiegająca z objawami silnej biegunki
|
|
Występowanie/ układy |
Pokarmowy |
|
Pokarmowy. |
|
pokarmowy |
Pokarmowy |
|
oporność |
|
zarazki te nie są oporne na działanie czynników fizycznych i chemicznych |
wrażliwa na tlen, wysychanie
|
oporny na czynniki środowiska zewnętrznego i środki dezynfekcyjne |
|
oporny na warunki śród. zewn |
|
Wrota |
przewód pokarmowy, ukł. oddechowy, (uszkodzona skóra, błony śluzowe, śródmacicznie) |
per os, per cutis
|
|
per os aerogennie
|
per os
|
per os, także aerogennie
|
|
wrażliwość |
S. choleraesuis gł. warchlaki, (tuczniki i dorosłe) S. typhimurium gł. 2-4 miesięczne (ssące mają odporność siarową |
|
chorują głównie Su 8 - 14 tyg.
|
|
zakażenie występuje głównie u prosiąt w pierwszych dniach życia |
Su w każdym wieku ale ciężki przebieg do 14 dnia życia |
|
Epidemiologia |
S. choleraesuis posocznicową - S. typhimurium jelitową - nietypowe : nerwową, płucną, macior ciężarnych, chudnięcie bez biegunki: |
Źródło - ziemia, ściółka i woda, zwierzęta nosiciele i siewcy zarazka. (gryzonie)
|
sprzyjają, złe warunki środowiskowe Źródła: kał zanieczyszczona kałem karma i woda wektory biologiczne |
siewstwo z wydalinami i wydzielinami zakażenie po utracie odporności po zakażeniu naturalnym swoiste Ig stwierdza sie na poziomie ochronnym przez min. 12 miesięcy ślina, kał, nasienie, śluz, wody płodowe, sperma |
często działają synergistycznie w infekcjach mieszanych, wikłając zakażenia bakteryjne, szczególnie enteropatogennymi szczepami E. coli.
|
gł. rezerwuar to Su (kał, śluz z nosa) ptaki, psy - przenoszą wrażliwe też dziki |
|
rezerwuar |
|
szczury |
chore i latentnie zakażone |
siewcy + szczury |
|
Ptaki psy |
|
Okres inkubacji |
24-48h |
3 - 10 dni |
4-14 dni |
|
u prosiąt ssących - już 18-24 godz |
|
|
patogeneza |
salmonella → p.pok. → enterocyt →↑cAMP → wzmożona sekrecja chlorków, zmniejszona resorpcja wody → biegunka miejscowe uwalnianie endotoksyny → zakrzepica naczyń błony śluzowej → martwica nabłonka i zmiany zapalne postac posocznicowa: rozwój ze wzgl. na obecność endotoksyny |
zakażenie → krwiobieg → narządy wewnętrzne |
endotoksyny → zatory drobnych naczyń krwionośnych żoł. i okręż. jelito grube → toksyny lipopolisacharydowe i hemolizyny cytotoksyczne → przekrwienie → zaburzenie resorpcji → wzmożona produkcja śluzu → obrzęk błony śluz. → krwotoczne zap. błony śluz → ogniska martwicy (uszkodzenia nabłonka) |
znaczne powinowactwo wirusa do szybko dzielących się komórek szczególna predyspozycja - zarodki i płody uszkodzenie śródbłonka części płodowej łożyska →obumieranie i resorbcja - jeśli zakażenie następuje do 33 dnia zamieranie i mumifikacja płodów - do 70 dnia tolerancja immunologiczna lub nabycie odporności - po 70 dniu |
maciory w okresie okołoporodowym mogą być siewcami tych wirusów. ostra infekcja jelita cienkiego krótki okres inkubacji brak apetytu, ospałość, wodnista biegunka
|
wnikanie wirusa do enterocyta → złuszczanie → skrócenie kosmków → ucieczka składników osocza i upośledzenie resorpcji (ok. 5 dni) → proliferacyjny rozrost krypt jelitowych → odbudowa kosmków 6-7 dnia → ustanie biegunki
|
wirus namnaża się w USŚ
|
przebieg |
Postać posocznicowa i Jelitowa |
|
Postra i przewlekła |
|
|
|
|
śmiertelność |
|
|
|
|
|
, 2-3 dni → 100% † prosięta starsze (pow. 2 tyg) - 50% † |
|
Objawy |
postac posocznicowa - S. choleraesuis Postać ostra: posocznica → objawy dotyczą wielu układów wysoka temperatura oddechów, osłabienie tętna przekrwienie skóry uszu i brzucha, sinica błon śluzowych, biegunka w 3.-4. dniu rozwodniona, cuchnąca, żółta. → odwodnienie zahamowanie wzrostu, , zapadnięte boki, sierść matowa nastroszona śmierć 12 - 36 h Postać podostra: objawy j/w ale słabiej wyrażone postac jelitowa - S. typhimurium: długotrwała (3-7 dni) biegunka, kał wodnisty, szaro-żółty,→śluzowy z domieszką włóknika i krwi ; słaba gorączka, objawy ogólne słabsze niż w formie przedniej, śmiertelność niska |
Ostra - osowiałość, brak apetytu, wymioty, biegunka zapalenie spojówek wybroczynowość zaburzenia ruchu, żółtaczka zaburzenia OUN u macior karmiących - zanik mleczności Łagodny - objawy ogólne - lekkie: osowiałość, brak apetytu, wymioty, biegunka, zburzenia równowagi, poronienia, , gorsze przyrosty Ronienia - zazwyczaj w drugiej połowie ciąży (90 - 111 dzien) bez objawów zwiastunowych |
pierwsze obj. ogólne: ↓ apetytu, biegunka: płynna, śluzowata → czekoladowa z krwią → śluzowaty kał z niestrawionymi cząstkami karmy wypróżnienie j. grubego - podkasany brzuch, zasinienie powłok brzusznych, możliwe samowyleczenie ciężki przebieg - odwodnienie, ↓ pobór karmy, kacheksja i † p. ostra: (trwa 2-5 dni) silna biegunka, często krwawa, szybkie osłabienie p. przewlekła: (trwa 2 tyg) w kale brak krwi, występują resztki niestrawionego pokarmu
|
związane z zachorowalnością do 70 dni ciąży ( u innych zakażenia latentne) zachorowalność do 30% stada spadek wskaźników płodności i plenności, (< 5 szt.)mumifikacja płodów; niskażywotność |
po zakażeniu: depresja, zanik łaknienia, biegunka (kał wodnisty, barwy kremowej do szarej), szybki ubytek wagi po 24-72 godz. łaknienie powraca, jednakże biegunka może się utrzymywać nawet do 7-10 dni u prosiąt starszych: objawy mniej nasilone. biegunka może ujawniać się u prosiąt odsadzonych przy braku powikłań - zahamowanie przyrostów, nie stwierdza się natomiast padnięć.
|
prosięta: wymioty, wodnista biegunka, kał żółty → szarozielony i biały (bez krwi), odwodnienie warchlaki i dorosłe: brak apetytu, posmutnienie, nieskoordynowane ruchy, temp. 40,5°C, wymioty, silna biegunka - żółta, szarozielona ze śluzem, maciory tracą mleko, warchlaki - 20% † w stadach gdzie choroba występowała nie chorują prosięta do 6 tyg. |
objawy związane są z wielonarządowym, poodsadzeniowym zespołem wyniszczenia drżączka u noworodków w kilka godzin po urodzeniu - trwa kilkanaście godzin jeżeli prosię nie padnie wczesniej z powodu hypoglikemii
|
AP |
p. posocznicowa - S. choleraesuis wątroba - białe ogniska martwicowe, , zakrzepica w drobnych naczyniach krwionośnych, rozrost komórek układu SS w śledzionie i węzłach chłonnych p. jelitowa - S. typhimurium ogniskowa lub rozlana marwica k-k nabłonka jelit grubych, martwica grudek chłonnych, zanik kosmków i |
powiększenie, zwyrodnienie wątroby. zapalenia jelit do krwotocznego włącznie przy postaciach ostrej i podostrej pod błonami surowiczymi - wybroczny (płuca, nerki, wątroba).
|
krwotoczno-martwicowe zapalenie żołądka i okrężnicy j. grube: zgrubiała ściana, przekrwiona bł. śluz. z otrębiastym nalotem, owrzodzenia martwica nabłonka okrężnicy, wał demarkacyjny, naciek zapalny kom. jednojądrzastych żołądek: przekrwiona, „aksamitna” bł. śluzowa, drobny otębiasty nalot przekrwienie krezki i obrzęk węzłów chł. krezkowych obrzęk nagłośni |
tylko w tkankach zainfekowanych płodów obrzęki podskórne wybroczyny nastrzykanie naczyń krwionośnych płyn w jamach ciała zahamowany rozwój płodów, odwodnienie
|
zmiany ograniczone do jelit cienkich u prosiąt w między 1 - 14 dniem życia: skrócenie i degeneracja kosmków jelitowych. w żołądku - obecność pokarmu połowa lub 2/3 końcowego odcinka jelit cienkich, wypełniona mocno rozwodnioną treścią pokarmową koloru żółtego lub szarego.
|
ścięte mleko, przekrwienie i wybroczyny w części dennej żołądka j. cienki wiotkie, rozdęta, żółto-szara płynna treść ze strzępkami mleka zanik kosmków j. czczego i biodrowego (normalnie stosunek kosmek :maczugowate rozdęcia na szczycie kosmków ostre nieżytowe zapalenie jelit → krwotoczne przekrwienie krezki |
powiekszenie węzłów chłonnych powiększenie nerek przekrwienie płuc, zmiany zpalne w oskrzelach i oskrzelikach
|
odporność |
|
|
|
|
|
|
|
Diagnostyka rózńicowa |
dyzenteria, rozrostowe zapalenie jelit, kolbakterioza prosiąt odsadzonych, zakażenia rota- i koronawirusami |
toksoplazmoza, listerioza, choroba cieszyńska, zatrucia w przypadkach ronień: bruceloza, ch. Aujeskyego |
pomór Su salmoneloza kolibakterioza zakaźne martwicowe zapalenie jelit prosiąt |
|
|
różyca mykoplazmoza zakażenia rotawirusowe kolibakterioza prosiąt osesków epidemiczna biegunka Su (PED) biegunki nieswoiste |
|
rozpoznawanie |
p. jelitowa - ściana jelita biodrowego i ślepego z przynależnymi węzłami chłonnymi, migdałki, p. posocznicowa - wątroba i śledziona badania bakteriologiczne z antybiogramem, ELISA |
objaw charakterystyczny - żółtaczka. badania laboratoryjne.
|
transport materiału w war. beztlenowych (zawiązać fragment jelita wykazanie obecności zarazkabad. serologiczne: IF bezpośr., bo często r-cje krzyżowe z krętkami niepatogennymi |
materiał do badań: płuca plodów, surowica krwi IF - bezpośrednia; ELISA;
|
do badań wirusologicznych przesyła się próbki kału pobrane od prosiąt z objawami biegunki lub odcinki jelit czczych pobrane od świeżo padłych prosiąt |
materiał - fragment jel. czczego i biodrowego bad. bakteriologiczne - agar czekoladowy bad. serologiczne: OWD, u podklinicznie zakażonych 20-50 % wykazuje przeciwciała, u młodych do 100% IF |
materiał - tkanka płucna pobrana od prosiąt z objawami drżączki
|
szczepienia |
młode 10-12 tyg. → 2 x / 2-3 tyg. dorosłe → 6 tyg. i 3-4 tyg. przed porodem |
szczepionka inaktywowana lub atenuowana, zawierająca te serotypy leptospir |
|
knury - co pół roku lochy na 2 tyg. przed pokryciem
|
dwukrotną immunizację loch 5 i 2 tyg. przed porodem szczepienie prosiąt pochodzące od loch nie szczepionych - doustnie na 2. dzień po urodzeniu urodzone przez lochy szczepione - kilka dni przed odsadzeniem |
autoszczepionka z serotypu występującego w danej fermie |
|
leczenie |
antybiotyki sulfonamidy + trimetoprim, preparaty furanowe leki przeciwzapalne; nasercowe; wit. A, D, |
antybiotyki o szerokim spektrum działania - streptomycyna i terramycyna.
|
Linco-spectin Tiamulina |
|
uzupełnianie elektrolitów |
Amoxycylina, tiamulina tetracykliny cefalosporyny |
|
zwalczanie |
rozdzieleni zwierząt zdrowych i chorych odpowiednie warunki zoohigieniczne i żywieniowe |
eliminacja owiec zakażonych i podejrzanych deratyzacja |
ścisła higiena - sanityzacja, dezynfekcja: 5% Pollena Jod K, 1% Virkon
|
loszki wprowadzamy do stada podstawowego na 1 miesiąc przed kryciem |
umożliwienie pobrania przez prosięta odpowiedniej ilości bogatej w przeciwciała swoiste siary, bezpośrednio po urodzeniu niedopuszczalne jest ogrzewanie siary, ponieważ inaktywuje ono przeciwciała ograniczenie możliwości zakażenia noworodków |
usuwanie seroreagentów po odsadzeniu 3 tyg. prosiąt i ich izolowany odchów wprowadzenie prosiąt do stada w 12 tyg. życia po usunięciu wszystkich seroreagentów
|
|