Istota historii języka - różne ujęcia.
Ilu badaczy tyle opinii.
Wg Zenona Klemensiewicza historia języka zajmuje się badaniem etnicznego języka zbiorowiskowego. Przez ten język rozumie: zrozumiałe, komunikatywne wypowiedzi różnych osobników, które mają tą samą świadomość językowej normy kształtowania i użycia wspólnego potencjału słownikowo-gramatycznego.
Z podstawowej opozycji dwu zasadniczych odmian w ramach języka etnicznego, tj. języka ogólnego i regionalnego, szczególne zainteresowanie skieruje historyk języka ku językowi ogólnemu. Natomiast jest obowiązkiem historyka języka zająć się rozwojem języka regionalnego i gwar miejskich w granicach materiałowych możliwości o tyle, o ile pozostaje ten rozwój w uchwytnym związku przyczynowym z rozwojem języka ogólnego
W obrębie języka ogólnego zajmiemy się przede wszystkim i głównie językiem literackim.
Co się tyczy zawodowych stylów językowych, to historia języka interesuje się nimi dla dwu głównie przyczyn: w ich obrębie dokonuje się poważna rozbudowa słownictwa specjalnego, którego wiele składników przenika z czasem do słownictwa ogólnego; style zawodowe są interesującym rezultatem i wyznacznikiem niektórych procesów społeczno-gospodarczych.
Naczelnym zadaniem i ostatecznym rezultatem historii języka jest przedstawić i wyjaśnić historyczny proces jego rozwoju. Przedstawić to znaczy ukazać fakty, które trwają dotąd bez zmiany, a odtworzyć, zrekonstruować te fakty, które minęły bezpowrotnie, pozostawiając tylko jakieś ślady.
Salomea Szlifersztejn
Zadaniem historii języka przy ukazywaniu ogólnych przyczyn ewolucji jest m. in. zrozumienie związków przyczynowych, zachodzących w pewnych okresach miedzy różnorodnymi faktami, tzn. językowymi i pozajęzykowymi czy gramatyka i leksyka, a zadaniem gramatyki historycznej jest ujawnienie tych związków między faktami jednorodnymi, tzn. między poszczególnymi faktami fonetycznymi, fleksyjnymi, między fonetyką i fleksją czy fleksją i składnią".
Antoni Furdal
Zauważa podział zdań między literaturoznawcami a językoznawcami.
Pierwsi widzieli w historii języka naukę pomocniczą w stosunku do dziejów literatury i domagali się od językoznawców współdziałania w rozwiązywaniu interesujących ich zagadnień. Językoznawcy natomiast w sposób mniej lub bardziej wyraźny dawali do zrozumienia, że ich zadaniem jest co innego, mianowicie śledzenie wewnętrznego rozwoju języka.
Historia języka zajmuje się rozwojem odmian językowych, jest samodzielną dyscypliną lingwistyczną, opartą na tekście;
Odmiany językowe nie stanowią izolowanych jednostek, ale zespół systemów językowych (co nie znaczy systemów gramatycznych), także powiązanych między sobą. Zadaniem historyka języka będzie więc nie tyle zajmowanie się jedną odmianą językową (np. językiem literatury pięknej) i ciągniecie jej przez stulecia, ile pokazywanie wzajemnego stosunku między odmianami językowymi w kolejnych epokach. To znaczy: epoka A - istnieją następujące odmiany języka..., powiązane między sobą następującymi elementami..., i różniące się następującymi..., podobnie epoka B, C itd.