UPRAWNIENIA

W PRAWIE ADMINISTRACYJNYM MATERIALNYM

Uprawnienie jest modalnością skierowaną do obywatela i podmiotu zbiorowego (termin uprawnienia zarezerwowany jest dla określenia jednej z dwóch sytuacji obywatela i podmiotu zbiorowego).

Uprawnienia w prawie administracyjnym materialnym są związane z wolnościami, prawami i obowiązkami określonymi w Konstytucji, przy czym regulacja konstytucyjna stoi ponad regulacją prawnoadministracyjną.

Konstytucja w tytule rozdziału II używa terminu „wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela”. W Konstytucji zawarte są wolności i prawa osobiste, polityczne, ekonomiczne, socjalne i kulturalne, które są ustawodawczym wyrazem praw podmiotowych człowieka i obywatela. Wolności i prawa konstytucyjne mogą być ograniczone tylko wtedy, kiedy Konstytucja tak stanowi.

Kształt konstytucyjny chroniący podstawowe wolności i prawa człowieka jest rozwijany i uszczegóławiany w ustawodawstwie zwykłym w prawie administracyjnym materialnym.

Uprawnienia mogą wynikać z dwóch typów norm prawa administracyjnego:

1. z normy bezpośrednio kształtującej sytuację prawną - uprawnienie wynika bezpośrednio z normy i wówczas mamy doczynienia ze stanem prawnym, z którego można korzystać;

2. z normy pośrednio kształtującej sytuację prawną - uprawnienie z którego obywatel nie może korzystać zanim nie dostanie indywidualnego aktu, czyli decyzji administracyjnej.

Uprawnienia wynikające z mocy prawa (uprawnienia wynikające z normy bezpośrednio kształtującej sytuację prawną):

Uprawnienie to stan prawny dozwolony przez prawo, korzystanie z takich uprawnień jest dozwolone każdemu obywatelowi (zależy to od aktu jego woli), a ze strony organu nie występuje tu kompetencja kontroli, natomiast organ posiada kompetencję do sprawdzania jak obywatel korzysta z uprawnienia, czy korzysta z uprawnienia zgodnie z prawem.

Z każdym uprawnieniem związane są obowiązki - korzystając z uprawnienia należy przestrzegać granic uprawnień.

Uprawnienia wynikające z mocy decyzji administracyjnej (uprawnienia wynikające z normy pośrednio kształtującej sytuacje prawną) - uprawnienie przyznawane jest indywidualnym aktem administracyjnym.

Te dwa uprawnienia powiązane są z obowiązkami komplementarnymi - są to obowiązki, które łączą się z uprawnieniem tworząc sytuację prawną obywatela.

Rodzaje uprawnień w polskim prawie administracyjnym:

• uprawnienie w postaci wolności prawem chronionej - wolności obywatelskie zapisane w Konstytucji, których ochronę potwierdza prawo administracyjne materialne, np. wolność zgromadzeń, zrzeszeń;

• uprawnienie w postaci wolności od obowiązku (zwolnienie od obowiązku);

• uprawnienie w postaci żądania wydania decyzji uprawniającej w drodze stosowania prawa - obywatel żąda od organu administracji wydania decyzji kształtującej uprawnienie;

• uprawnienie w postaci korzystania z rzeczy publicznych, np. obiektów użyteczności publicznej i zakładów administracyjnych;

• uprawnienie jako konsekwencja wykonania obowiązku - uprawnienie do żądania odszkodowania, gdy wykonano obowiązek w imię interesu publicznego, ale poniesiono szkodę, lub gdy organ wydał wadliwą decyzję administracyjną.

31

---