PODMIOTY ADMINISTRACJI PAŃSTWOWEJ
NIEZALEŻNE OD ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ
Podmioty, które są podmiotami administracji państwowej, ale nie są podporządkowane organom administracji rządowej:
Prezydent,
Narodowy Bank Polski i jego organy,
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji,
Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych
Państwowa Inspekcja Pracy.
Narodowy Bank Polski
Podstawą są regulacje zawarte w art. 227 Konstytucji i ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim.
Narodowy Bank Polski jest centralnym bankiem państwa. Posiada kompetencje w zakresie emisji pieniądza oraz w zakresie realizacji polityki pieniężnej państwa. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.
Narodowy Bank Polski posiada osobowość prawną.
Struktura Narodowego Banku Polskiego - Prezes Narodowego Banku Polskiego, Zarząd Narodowego Banku Polskiego i Rada Polityki Pieniężnej.
Prezes jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta na sześć lat, przy czym kadencji nie można powtórzyć więcej niż dwa razy. Prezes reprezentuje Narodowy Bank Polski a zewnątrz i posiada określone kompetencje decyzyjne (jest uprawniony do stosowania norm prawa administracyjnego).
Prezes Narodowego Banku Polskiego posiada swój aparat pomocniczy - Gabinet Prezesa Narodowego Banku Polskiego.
Organami kolegialnymi jest Zarząd i Rada Polityki Pieniężnej.
Rada Polityki Pieniężnej składa się z dziewięciu członków powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta, Sejm i Senat. Przewodniczącym Rady Polityki Pieniężnej jest Prezes Narodowego Banku Polskiego. Rada Polityki Pieniężnej ma również określone kompetencje decyzyjne, może podejmować rozstrzygnięcia o charakterze generalnym (np. określanie stóp procentowych), może także wydawać rozstrzygnięcia o charakterze indywidualnym.
W skład Zarządu wchodzi Prezes Narodowego Banku Polskiego oraz sześciu do ośmiu członków. Zarząd również ma kompetencje „prawotwórcze” kierowane do banków komercyjnych.
Więzi organizacyjne Narodowego Banku Polskiego:
Więzi organizacyjne sprowadzają się zazwyczaj do współdziałania z właściwymi organami państwa, co ma na celu kształtowanie gospodarczej polityki państwa, przekazywania założeń polityki pieniężnej i współpracy z ministrem finansów.
Prezes Narodowego Banku Polskiego może uczestniczyć w posiedzeniach Sejmu. Prezes i jego przedstawiciel mają obowiązek składać wyjaśnienia Sejmowi jego komisjom w sprawach z zakresu jego działalności.
Prezes Narodowego Banku Polskiego jest zobowiązany do przedkładania Sejmowi Radzie Ministrów informacji o bilansie płatniczym i innych informacji.
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji jest organem konstytucyjnym - w Konstytucji znajduje się w rozdziale IX dotyczącym organów kontroli państwowej i ochrony prawa.
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji jest podmiotem niezależnym od rządu, a administracja rządowa nie ma wpływu na obsadę personalną, ponieważ na obsadę mają wpływ Sejm, Senat i Prezydent - na mocy nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji z 29 grudnia 2005 r. skład Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji został uszczuplony do pięciu osób (po dwóch członków powołują Prezydent i Sejm, a jednego wskazuje Senat).
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji ma stać na straży wolności słowa i prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiu i telewizji.
Administracyjnoprawne funkcje pełnione przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji:
wydawanie koncesji (w formie decyzji administracyjnych), które zezwalają określonym podmiotom na legalną emisję programów radiowych i telewizyjnych;
kompetencje prawotwórcze - Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji ma prawo wydawać akty o charakterze normatywnym w drodze rozporządzenia.
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji działa tak jak organ centralny, czyli na obszarze całego państwa.
Zadania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji - oprócz wydawania koncesji i rozporządzeń, to również opiniowanie aktów normatywnych rangi ustawowej dotyczących mediów, a także uznawanie za nadawcę społecznego.
Aparat pomocniczy - Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji posiada Biuro Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Organizacja i funkcjonowanie Biura zapisane jest w statucie, ponadto jego pracę określa regulamin, który jest uchwalany przez samą Krajową Radę Radiofonii i Telewizji.
Powiązania z innymi organami:
Prezydent - potwierdza wygaśnięcie kadencji Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji;
rząd - Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji przedstawia corocznie premierowi informacje o swojej działalności;
Sejm i Senat - przyjmowanie wiadomości o działalności Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.
Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych
Podstawa prawna funkcjonowania Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych to ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, a szczególnie rozdział II tej ustawy, oraz rozporządzenie Prezydenta RP w sprawie nadania statutu dla Biura Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, a więc aparatu pomocniczego Generalnego Inspektora.
Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych jest organem jednoosobowym. Jest to organ podobny do organów centralnych administracji rządowej, bo swoim zasięgiem działania obejmuje obszar całego państwa.
Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych jest powoływany i odwoływany przez Sejm za zgoda Senatu.
Zadaniem Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych jest kontrola zgodności przetwarzania danych z przepisami ustawy o ochronie danych osobowych.
Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych jest organem o kompetencjach kontrolnych, ale również ma kompetencje decyzyjne - może wydawać decyzje administracyjne w zakresie jego kompetencji określonych w ustawie.
Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych jest organem właściwym w sprawach skarg na niewłaściwe wykonywanie ustawy o ochronie danych osobowych.
Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych prowadzi również rejestr zbiorów danych i udziela informacji o zarejestrowanych zbiorach.
Więzi organizacyjne z innymi podmiotami władzy publicznej - Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych co roku składa sprawozdanie ze swojej działalności przed Sejmem.
Państwowa Inspekcja Pracy
Państwowa Inspekcja Pracy działa na podstawie ustawy z dnia 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy.
Państwowa Inspekcja Pracy jest organem powołanym do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności Państwowa Inspekcja Pracy skupia się na kontroli przepisów dotyczących zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Struktura i obsada personalna - Państwową Inspekcję Pracy tworzy Główny Inspektor Pracy i okręgowe inspektoraty pracy, a w okręgowych inspektoratach pracy działają inspektorzy. Główny Inspektor Pracy kieruje całą Państwowa Inspekcją Pracy przy pomocy swoich zastępców. Głównego Inspektora Pracy powołuje i odwołuje Marszałek Sejmu po zasięgnięciu opinii Rady Ochrony Pracy, która składa się z grup posłów i senatorów, jak również przedstawicieli pracowników i pracodawców.
Zasięg terytorialny - Główny Inspektor Pracy obejmuje swoim zasięgiem obszar całego państwa, natomiast siedziby i zakres właściwości terytorialnej okręgowych inspektoratów pracy określa w drodze zarządzenia Marszałek Sejmu.
Zadania Państwowej Inspekcji Pracy:
nadzór i kontrola na przestrzeganiem prawa pracy i przepisów BHP;
inspektorzy Inspekcji pracy uczestniczą w oddawaniu do eksploatacji stanowisk pracy;
inspektorzy Inspekcji Pracy mają kompetencje procesowe zarówno w szeroko rozumianym postępowaniu karnym, jak również przed sądem pracy;
inspektorzy inspekcji pracy maj również kompetencje decyzyjne - mogą wydawać określone zezwolenia.
Główny Inspektor Pracy kieruje działalnością całej Inspekcji Pracy, sprawuje ogólny nadzór na organami terenowymi Państwowej Inspekcji Pracy, ma uprawnienia do opiniowania projektów aktów prawnych dotyczących prawa pracy, wykonuje także działania propagandowo-wydawnicze w zakresie prawa pracy i wspomaga związki zawodowe.
Więzi organizacyjne - Państwowa Inspekcja Pracy podlega Sejmowi, a nadzór nad Państwową Inspekcją Pracy w zakresie określonym ustawą sprawuje Rada Ochrony Pracy.
PAŃSTWOWE JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE
Regionalne izby obrachunkowe i samorządowe kolegia odwoławcze są państwowymi jednostkami organizacyjnymi, natomiast uwikłane są w samorząd terytorialny.
Regionalne izby obrachunkowe to podmioty, które są powołane do kontroli i nadzoru nad stronami finansowego działania jednostek samorządu terytorialnego. Regionalne izby obrachunkowe kontrolują i nadzorują sprawy budżetowe jednostek samorządu terytorialnego, kwestie związane z zadłużeniem się jednostek samorządu terytorialnego, emisją obligacji czy innych papierów wartościowych, kwestie podatków i opłat lokalnych, a oprócz tego świadczą pomoc fachową gminom, powiatom i województwom, gdy te zwracają się z prośbą o zaopiniowanie kwestii związanych z finansami.
Samorządowe kolegia odwoławcze to podmioty powołane do kontroli instancyjności. Samorządowe kolegium odwoławcze przede wszystkim jest organem drugiej instancji w postępowaniu administracyjnym, w którym decyzje wydawane są przez organy samorządu terytorialnego: wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, starostę, zarząd powiatu, marszałka województwa czy zarząd województwa.