"poezja polska xx-lecia"
POEZJA POLSKA XX LECIA MIEDZYWOJENNEGO
SKAMADRYCI
? Julian Tuwim, Antoni Slonimski, Kazimierz Wierzynski, Jan Lechon, Jaroslaw Iwaszkiewicz
? satelici: Kazimiera Illakowiczówna, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Jerzy Libert
? poczatki zwiazane z Uniwersytetem Warszawskim i pismem "Pro Arte et Studio"
? tworzyli kabaret "Pod Pikadorem" (1918-19)
? wydawali pismo "Skamander" (1920-29, 35-39)
? zwiazani z pismem "Wiadomosci literackie"
? nie stworzyli programu poetyckiego
? zwiazek poetów z terazniejszoscia
? kult codziennosci, zycia, witalizm, fascynacja swiatem
? wolnosc w wyborze tematów i srodków wyrazu
? prosty jezyk
? bohater poezji skamandryckiej to czlowiek z ulicy, zwykly
? poezja dla szarego czlowieka, nie elitarna
? mlodosc, dojrzewanie w niepodleglej Polsce, ciekawosc swiata
Tuwim, Wierzynski Slonimski, Iwaszkiewicz, Lechon
optymizm, witalizm, energia,
radosc, pochwala zycia, miasto wiersze powazniejsze, symbolika,
przywiazanie do tradycji
Julian Tuwim
? debiut "Czyhanie na Boga" w 1918r., "Sokrates tanczacy" w 1919r.
? poeta codziennosci
"Poezja"
T. chce byc jednym z wielu zwyczajnych ludzi (pisal o zwyklym czlowieku i jego otoczeniu)
"Nie chce byc przewodnikiem,
Chetnie w tlum sie wcisne,
Bede Ultimus inter pares" (ostatni wsród równych).
"Do Krytyków"
Podmiot liryczny jezdzi tramwajem po miescie. Jest tym zachwycony, upojony urokiem miasta. Rozpiera go entuzjazm, energia. Adresatem sa krytycy, którzy nazwani sa tez "wielce szanowni panowie !". Podmiot liryczny kpi z oczekiwan krytyki. Emocji i uniesien moze takze dostarczyc codziennosc.
"Zycie"
Podmiot liryczny raduje sie, bo zyje. Swiat jest piekny. Cieszy go taki jaki jest.
"Do prostego czlowieka"
Obrona prostego czlowieka przed szlachta. Polega ona na otworzeniu oczu naiwnemu czlowiekowi na to na czym polega agitacja polityczna. Autor wystepuje w roli nauczyciela. Ci, którzy maja w swoich rekach propagande chca wykorzystac zwyklych ludzi do realizacji wlasnych planów.
"Rewizja"
Rewizja mieszkania. Osoby prowadzace ja znajduja to czego szukali i aresztuja podejrzanego. Podmiot liryczny jest rewidowany. Poznajemy jednoczesnie zdarzenie i jego mysli. Cala sytuacja jest dramatyczna.
Podmiot liryczny nie nazywa niczego, jedynie sugeruje co sobie myslec.
"Mieszkancy"
Tematem wiersza jest zycie przecietnego mieszkanca miasta. We wczesnej twórczosci Tuwim wyrazal pochwale przecietnosci i zwyklosci, aprobowal codzienne zycie. Tutaj te sady ulegly calkowitej zmianie. Mieszczanin jawi sie w wierszu jako czlowiek glupi, o ograniczonych horyzontach, bezmyslny, zajmujacy sie rzeczami nieistotnymi. Jego zycie jest schematyczne. Codziennie jego czynnosci sa identyczne. Pozbawiony jest wlasnych pogladów. Wszystkie poglady czerpie z gazet i radia. Takie zycie jest puste i nie ma uzasadnienia. Wiersz jest osmieszeniem trybu zycia mieszczanstwa.
"Straszne mieszkania. W strasznych mieszkaniach
Strasznie mieszkaja straszni mieszczanie."
"Pogrzeb prezydenta Narutowicza"
Podmiot liryczny zwraca sie do morderców. Wiersz przedstawia kondukt zalobny. Oskarza zabójców i ich czyn. Nie sa oni przeciwnikami konkretnej osoby lecz sa przeciwnikami calego panstwa i stabilizacji.
"Et Arceo"
Nawiazujac do Horacego, poeta wyraza dystans do rzeczywistosci, w której mu przyszlo zyc, nastroje smutku, zniechecenia, goryczy, wyobcowania. Ukazany swiat jawi sie poecie jako "chaos i zgroza, i pustka smiertelna". Poeta zauwaza pospolitosc i glupote ludzka. Przeraza go panoszace go zlo i zepsucie.
Nie angazuje sie w zycie publiczne. Wyraza tez odczucie innosci i wyzszosci wobec tlumu oraz wynikajacej stad pogardy.
"Do losu"
? refleksja na temat zycia i twórczosci poetyckiej
? poeta mówi o sobie jako o czlowieku hojnie obdarzonym przez los, któremu zawdzieczal milosc, mlodosc, ambicje a nawet majatek
? najbardziej jednak ceni sobie dar twórczy, natchnienie artystyczne, które wyróznia go sposród innych ludzi i sprawia, ze zwykly, szary swiat jawi sie jako bogactwo kolorów i muzyka
? dzieki swojemu talentowi poeta moze w chaosie rzeczywistosci i natloku codziennych zdarzen szukac jakiegos ladu i sensu
? w tym wierszu Tuwim wyraza swój program artystyczny, koncepcje twórczosci pojmowanej jako klasyczny rygor
? widoczna jest rezygnacja ze spontanicznosci
? nawiazal do antycznej koncepcji artystycznej, która miala zapewnic poecie niesmiertelnosc
"Sitowie"
"Zielen"
"Rzecz Czarnoleska"
Boleslaw Lesmian
? debiut "Sad rozstajny" w 1912r.
? rozpuszczenie wyobrazni
? fantastyka
? granica dwóch swiatów
? wymyslony swiat jest ciekawszy niz normalny
? opisuje to co krótkie, chwilowe, niedostepne czlowiekowi w swiecie zmieniajacej sie rzeczywistosci
? posluguje sie symbolem
? w wierszach uzywa duzo neologizmów, wprowadza oksymorony
? intuicjonizm w poznawaniu swiata - wplyw Bergsona
? odwoluje sie czesto do literatury ludowej
"Dusiolek"
Wiersz w kompozycji i stylu przypomina ballade. Narrator wykreowany zostal na ludowego gawedziarza, opowiadajacego gromadzie sluchaczy historie Bajdaly. Uzywa jezyka stylizowanego na gware. Tematem wiersza jest pretensja do Boga o to, ze na swiecie przez niego stworzonym istnieje nie tylko dobro, ale i zlo, na które czlowiek jest nieustannie narazony i z którym musi samotnie walczyc.
"Dziewczyna"
Dzieje dwunastu braci, którzy uslyszeli glos dziewczyny za murem. Wierzac w jej istnieje, o czym swiadczyl rozlegajacy sie placz, pokochali ja i starali sie ja uwolnic walac mlotami w mur. Wszyscy zmarli. Po nich prace przejely ich cienie a nastepnie same mloty. Po rozwaleniu muru okazalo sie, ze nikogo tam nie bylo.
Wiersz ma forme ballady. Nawiazuje do ludowych podan, basni. Przeznaczeniem czlowieka jest smierc poniewaz jest on slamy i kruchy.
"Trupiegi"
Wiersz ten pokazuje problematyke nedzy i ubóstwa, znikomosci ludzkiej egzystencji. Symbolem tych cech zycia ludzkiego sa trupiegi - buty z lyka, w które ubiera sie do trumny nedzarzy. Poeta ma swiadomosc nedzy zycia ludzkiego i wie, ze on takze takiego losu nie uniknie, chociaz wolalby tworzyc poezje pogodna, radosna, zajmujaca sie tematami odleglymi od ponurej codziennosci. Utozsamia sie z biedakiem, jego losem i nieszczesciami. Solidarnosc wobec ludzi wywoluje bunt przeciw Stwórcy Swiata. Bóg odpowiedzialny jest za zlo dotyczace ludzi, a zarazem bezradnosci czlowieka, którego gniew i bunt jest calkowicie bezsilny, niczego nie moze zmienic.
"Urszula Kochanowska"
Wiersz ten nawiazuje do trenów J. Kochanowskiego a takze do jego humanizmu, czyli do przekonania, ze czlowiek jest centrum swiata, jest najwyzsza wartoscia. Podmiotem lirycznym wiersza jest córka Kochanowskiego, która opowiada o swoim przybyciu do Nieba. Bóg stwarza dla niej raj. Jest to dom w Czarnolesie. Bóg odchodzac stwierdza, ze jej rodzice niedlugo nadejda. Urszula czeka na rodziców nie na Boga. Stad jego nadejscie wywoluje rozczarowanie i zal. Szczescie dla czlowieka jest równoznaczne z miloscia i czuloscia. Bóg mimo swej doskonalosci nie moze zastapic jej rodziców.
"W malinowym chrusniaku"
Wiersz rozpoczynajacy cykl erotyków pod takim samym tytulem. Podmiot liryczny opisuje spotkanie z dziewczyna, wspólne zbieranie malin, które stalo sie forma milosnego zblizenia, a maliny podawane chlopcu - pieszczota. Z sytuacja erotyczna wspólgra stan przyrody, opis elementów otaczajacej kochanków natury.
"Bak zlosnik huczal basem, jakby straszyl kwiaty,
Rdzawe guzy na sloncu wygrzewal lisc chory,
Zlachmanialych pajeczyn skurczyly sie wisiory
I szedl tylem na grzbiecie jakis zuk kosmaty."
Opis ten silnie dziala na zmysly, podkresla takie cechy przyrody, które sa przez nie odbierane: przyjemny, basowy dzwiek wydawany przez baka, mily w dotyku kosmaty zuk, skrzace sie w sloncu pajeczyny, goraco i duchota upalnego dnia, slodki zapach owoców. Wszystko to pobudza wzrok, sluch i dotyk. Podkreslona zostaje takze atmosfera intymnosci, zblizenia, poniewaz wskazane elementy natury mozna zobaczyc tylko z bliska (owady, pajeczyny, guzy na lisciu). Para kochanków ukryta jest przed swiatem i ludzkimi oczyma w gaszczu malinowych krzewów, który stwarza warunki dla przezycia intymnych wrazen. Poeta bardzo subtelnie buduje nastrój erotycznych przezyc.
I. Galczynski
? cecha charakterystyczna jego poezji jest laczenie liryzmu, osobistej refleksji i basniowosci z humorem, groteska i satyra
? siebie, poeta przedstawia jako artyste-cygana, ale jednoczesnie czlowieka zwyklego, przecietnego
? motywy banalne, pospolite wzbogacal fantastyka i liryzmem
? poruszajac tematy spoleczno-polityczne poslugiwal sie czesto satyra i groteska
? tematyka codziennosci
? twórczosc swa traktowal jako zabawe
? jezyk potoczny
? regularny rym i rytm
"Serwus, madonna"
? tematem wiersza jest sztuka i artysta
? czyniac podmiotem lirycznym poete, przedstawil swoja koncepcje artysty
? poeta w wierszu stwierdza, ze nie dba o slawe
? pisanie ksiag i slawe pozostawia innym
rezygnuje z tego co bylo wazne dla artystów od czasów Horacego (celem twórczosci jest "Stawienie sobie pomnika trwalszego niz ze spizu")
? przedstawia wizerunek artysty-cygana
? wiersz adresowany jest do madonny, która poeta okresla jako matke, kochanke i muze
? poeta zwraca sie do niej "Serwus, madonna" - zderzajac slowo: madonna, z potocznym: serwus
? moze to wskazywac na brak szacunku ale jest wyrazem silnego i bezposredniego zwiazku artysty z jego muza oraz charakteryzuje samego artyste, który laczy w sobie sprzecznosci: codzienna zwyklosc i swietosc sztuki
"Kryzys w branzy szarlatanów"
? poeta siega do czestych motywów swojej poezji: kultury jarmarcznej, podmiejskiego folkloru, piosenki ulicznej
? przedstawia szarlatana sprzedawajacego na pustym targu woskowe lalki
? bezskutecznie usiluje namówic przechodniów do kupienia od niego czegokolwiek
? uwazany jest za oszusta, poniewaz sprzedawane przez niego rzeczy sa dziwne "lalki od milosci, masci od samotnosci i Polikarpa kosc" - sa to rzeczy fantastyczne, nierealne, które z jednej strony przypominaja jarmarczna tandete a z drugiej zas jakas dziwaczna wlasna twórczosc
? na tej podstawie szarlatana mozna uznac za jeden z wizerunków artysty
? liryzm osiaga Galczynski przez polaczenie melancholii z humorem, zwyklosci i banalnosci z fantastyka i modlitewnym tonem na koncu wiersza
"Zima z wypisów szkolnych"
? podmiot liryczny zwraca sie do dziecka (zdrobnienia, kompozycja bajkowa), które jest uosobieniem naiwnosci
? zima jest dobrodziejstwem administracji panstwowej, a nie natury
? szyderstwo z propagandy, która daje niedorzeczne informacje
"Prosba o wyspy szczesliwe"
? sa one pelne spokoju, harmonii, ucieczka przed rzeczywistoscia, kontaktem z natura, oaza szczescia, lekarstwem na zlo
"Farlandia"
? dwie czesci tekstu kontrastuja ze soba
? swiat rzeczywisty: smutno, ciasno, duszno, troski
? ucieczka przed smutkiem do kraju Farlandii (wymyslonego przez poete)
"O mej poezji"
? poezja jest uspokojeniem, ukojeniem, ucieczka przed rzeczywistoscia
? jest prosta, przepelniona uczuciami, pomaga mu dostrzec piekno w banalnych sprawach
? codziennosc to dla niego "proste dziwy"
"Ulica towarowa"
? charakterystyka proletariackiej dzielnicy
? podmiot liryczny próbuje odnalezc elementy piekna takie jak muzyka, poezja
? ulica zdominowana jest przez kino i elektrownie (zaklad pracy)
? oczekuja od ulicy czegos wiecej niz ona moze im dac
? rozrywka tych ludzi jest alkohol, kino, chodzenie po ulicy
LEOPOLD STAFF - POETA KLASYCZNY
"Ars poetica"
? wiersz zawiera skrót programu poetyckiego
? poezja ma utrwalac przelotne, chwilowe uczucia, mysli, doznania i zdarzenia
? ma byc latwa w odbiorze, komunikatywna
? echo z dna serca - uczucia najbardziej intymne, doznania, emocje ulotne, nieuchwytne
? trescia ma byc to co przemija
? cecha charakterystyczna sa rymy i dzwieki
? podmiot liryczny chce byc zrozumialy, szczery
"Poeta"
? wiersz ten okresla miejsce poety w spoleczenstwie
? uczucia poety sa odmienne od odczuc innych ludzi
? musi byc w stanie odzwierciedlac wszystkie uczucia
? poeta jest wyrazicielem uczuc przeciwstawnych nastrojom ogólu
? Afirmacja zycia
"Wysokie drzewa"
? wiersz ma kompozycje klamrowa (rozpoczyna i konczy sie tym samym wersem: "O, cóz jest piekniejszego niz wysokie drzewa")
? zachwyt nad krajobrazem, pieknem drzew, które sa opisane na tle przyrody
? podmiot liryczny jest urzeczony pieknem przyrody, kontempluje ja
? obraz jest podniosly, wspanialy i zachwycajacy dzieki wyszukanym srodkom wyrazu
? poeta oddzialowuje na rózne zmysly odbiorcy: wzrok (poprzez bogactwo barw), wech (zapach wody) i sluch poprzez nasladowanie przyrody
? stosuje synestezje (przeniesienie wrazen pochodzacych z jednego zmyslu na inny, np. opis zapachu przy pomocy barw)
? natura wplywa na stan duszy czlowieka, wyzwala w nim wartosci duchowe, pozwala doznac pelnego spokoju i ciszy
? Zwrot ku codziennosci
"Kartoflisko"
? zwyczajny, banalny temat zaczerpniety z zycia codziennego wsi
? uzycie wysokiej formy dla zwyczajnego tematu uwzniosla go, nadaje mu range poetycka, dodaje waznosci
? na pierwszy plan wysuwa sie opis bardzo realistyczny i plastyczny, bogaty w szczególy, odzialywujacy na wyobraznie
? technika filmowa (zblizenia)
? opisowi towarzyszy nastrój powagi, smutku, zaloby podkreslony pora roku, kolorystyka obrazu
? poeta oddaje hold codziennosci i realizuje zalozenie prostoty poezji - operuje prostymi srodkami wyrazu
? Uwielbienie dla Kochanowskiego
"Lipy"
? hold zlozony poezji Kochanowskiego
? zachwyt dla jego twórczosci (królewski rym, pogodny nastrój, harmonia poezji, tematy humanistyczne)
? forma odpowiada klasycznej idei poezji K. - postawa odczuc i wyrazu, jasnosc, klarownosc
? Pochwala dla formy klasycznej, harmonii, porzadku
"Lipy" , "Wysokie drzewa"
AWANGARDA KRAKOWSKA
? avant-garde - straz przednia
? Tadeusz Pejper, Julian Przybos
? czasopismo "Zwrotnica"
? 3xM (miasto, masa, maszyna)
? metafora terazniejszosci
? jezyk rozwija sie wraz z technologia
? poezja powinna wspólbrzmiec z rzeczywistoscia, prezentacja rzeczywistosci
? fascynacja cywilizacja, urbanizmem
? sztuka powinna sluzyc spoleczenstwu
? przeciwstawienie sie tradycji romantycznej, zerwanie z romantycznym pojeciem natchnienia
? poezja ma streszczac swiat a nie odtwarzac wnetrze poety
? poezja jest wynikiem swiadomej pracy intelektualnej, literatura to rzemioslo
? nowy typ metafory, która nie bylaby stylistyczna ozdoba ani sposobem odtwarzania rzeczywistosci,
jej opisu, porównania
? miala byc zwiazkiem pojeciowym, miala tworzyc nowa rzeczywistosc czysto poetycka
? jezyk zblizony do potocznego
Julian Przybos
"Lipiec""
"Na swiadectwach wzbici w radosc, odlecieli uczniowie
Drzy powietrze po ich smiglym zniku"
"Z Tatr"
? metaforyczny obraz swiata (ruch skal, huk wody)
? tragedia zmarlej taterniczki obok krajobrazu Tatrzanskiego
"Notre - Dame"
? poczucie przytloczenia wobec wspanialosci filarów katedry
? podmiot liryczny jest przerazony budowla
? zostala ona wzniesiona ku czci Boga ale stala sie miejscem niezbednym ludziom a nie Bogu
"Ulica Mila"
Wiersz o tematyce spolecznej. Jedna z ulic pelna brudu, nedzy cierpienia, smierci, wywoluje strach. Ulica ta to synonim ubóstwa, cierpienia. Elementy beznadziejnego zycia.
"Bar Pod zdechlym psem"
Wladyslaw Broniewski
? tworzyl poezje proletariacka
? poezja ma powiedziec to, czego nie moga powiedziec inni
? popierac proletariat
? ma byc ostra, zagrzewac
? poezja jako forma walki o nowy lad spoleczny
? ma wyrazac problemy robotników
? poeta romantyczny
? poezja ma agitowac, podrywac do czynów
? obecnosc historii
? wiara w przeszlosc, w jej role w zyciu czlowieka i w zyciu calego narodu
? jej obecnosc jest czyms niezbednym
? podejmuje tematy spoleczno-polityczne i rewolucyjne
? nawiazuje do romantyzmu i do nasycenia wierszy tradycjami rewolucyjnymi
? poezja czynna, nawolujaca do walki
? tworzy miedzy innymi liryki patriotyczne wzywajace do walki z wrogami ojczyzny
? "Do przyjaciól poetów"
? nazwal sie Prometeuszem
? nie dba o konsekwencje
? jest dobroczynca
(prometeizm - postawa polegajaca na bezintdnosownym poswieceniu sie dla sprawy, idei, która dotyczy duzej grupy luIzabci)
"Poezja"
? wiersz ma charakter programowy, ukazuje stosunek Broniewskiego do poezji i okresla jej zadania
? poezja ma towarzyszyc czlowiekowi w kazdym momencie zycia
? ma zagrzewac do walki, dawac nadzieje
? ma byc zywiolowa, odpowiednia do chwili
? po walce ma przypominac slawe tych, którzy zgineli
? ma dawac ukojenie, uspokojenie, ma wyniszczyc emocje negatywne
"Manlicher"
? poezja to sposób walki
? to nie walka frontowa ale ideologiczna o prawa
? dzieki poezji ma wieksze mozliwosci dzialania, oczekuje nowego ladu
"Zaglebie Dabrowskie"
? trescia jest Zaglebie Dabrowskie, bieda, nedza
? kryzys w przemysle doprowadza robotników do nedzy
? poeta wyraza interesy pokrzywdzonych robotników w sporze z pracodawcami i calym systemem politycznym, który dopuszcza do wyzysku
? policjant, który powinien pilnowac ladu i porzadku w swiadomosci pokrzywdzonych górników jest wrogiem strzegacym niesprawiedliwosci
? ponury nastrój i poczucie gniewu ilustruje ekspresjonistyczna kolorystyka -czern mocy i czerwien krwi
? Zaglebie Dabrowskie zamiast byc podstawa dobrobytu panstwa, utwierdza nedze i krzywde
Warmuz Marcin