Bakiera, L. (2003) Rodzicielstwo a rozwój dorosłych w wieku średnim.

1. WPROWADZENIE:

Rodzina jest źródłem doświadczeń indywidualnych, inicjujących zmiany rozwojowe jednostki. Jest ona podstawowym, prymarnym kontekstem rozwojowym. Prawidłowe relacje w rodzinie są szczególnie ważne w takich przełomowych okresach, jak np. moment, kiedy dzieci przeżywają problemy dorastania a ich rodzice- problemy wieku średniego. Zmiany rozwojowe zachodzą nie tylko u dzieci pod wpływem ich rodziców, ale i odwrotnie !

2. ZNACZENIE RODZICIELSTWA DLA ROZWOJU CZŁOWIEKA DOROSŁEGO.

Aktywność wobec dziecka kształtuje nowe zachowania rodziców. Ich zachowanie stanowi dla dziecka model współżycia społecznego. Rodzice także podlegają procesowi uczenia się, np. jak reagować na nowe zachowania swej pociechy. Uspołeczniają dziecko, ale też sami uspołeczniają się pod jego wpływem ;>

Trudności w wychowaniu dziecka motywują dorosłych do nowych sposobów postępowania, do elastyczności. W szczególny sposób rozwija się wtedy wrażliwość na potrzeby i oczekiwania innych osób.

Rodzicielstwo wiąże się też z zaspokajaniem potrzeb naszych staruszków- potrzeby aktywności, uznania, macierzyństwa czy ojcostwa. Badania wykazują (Williams, za: Gurba, 2000), że bycie rodzicem jest najbardziej satysfakcjonującym obszarem aktywności. Ponadto rodzicielstwo jest źródłem samooceny i punktem odniesienia dla porównań z innymi osobami.

Pojawiają się tu także procesy motywacyjne, chęć przekazania dzieciom swoich osiągnięć, wiedzy, wartości (wg Eriksona ma to miejsce głównie w okresie średniej dorosłości). Przekaz ten jest wzajemny, dziecko jest aktywną stroną interakcji.

„Poznanie przeżyć charakterystycznych dla młodszego pokolenia pozwala rodzicom być uczestnikami dzieciństwa własnego dziecka w takim stopniu, w jakim nie było im dostępne ich własne dzieciństwo”.

3. WSPOMAGANIE ROZWOJU POTOMSTWA JAKO ZADANIE ROZWOJOWE OSÓB W ŚREDNIEJ DOROSŁOŚCI.

Osoba będąca w wieku średnim doświadcza rozmaitych zmian i zadań. Szczególnie istotne stają się te, które maja na celu osiągnięcie poczucia dzielenia się, opiekowania, wspierania młodych osób. Niemczyński łączy tę tendencję z eksterioryzacją osobowości. Levinson z kolei mówi o roli seniora- który pomaga młodemu człowiekowi określić się w świecie dorosłych, kształtować osobowość, wyznaczać drogę życiową oraz skonkretyzować marzenie.

Według Havighursta, rodzice mają za zadanie wprowadzić młodzież w świat obowiązków i przywilejów. Pomoc ta odbywa się na zasadzie komunikowania interpersonalnego.

Powinni oni-rodzice- patrzeć łaskawym okiem na próby uzyskania samodzielności i niezależności ;) -wspierać, a nie sterować z dominującej pozycji (oł jee;))

Generatywność- wg Eriksona jest to skoncentrowanie się na pomaganiu młodszym osobom w rozwoju, ukierunkowywanie, doradzanie, przekazywanie filozofii życiowej, przekonań, wartości. Zachowania te przyjmują postać troski, którą Erikson definiuje jako cnotę, nową siłę witalną. Istotna jest też potrzeba bycia ważnym dla innych. Generatywność jest najbardziej widoczna- nasilona- w wieku średnim (mniej w wczesnej i późnej dorosłości).

Generalnie- pełnienie ról rodzicielskich jest ważnym czynnikiem rozwojowym w życiu dorosłego człowieka.

4. GENERATYWNOŚĆ RODZICÓW W WIEKU ŚREDNIEJ DOROSŁOŚCI.

Rodzice powinni tworzyć optymalne warunki dla rozwoju swoich pociech, okazywać zainteresowanie, zrozumienie, powinni wspierać , akceptować niezależność, pomagać w pokonywaniu trudności. Wychowanie dziecka wiąże się oczywiście z wieloma problemami, których pokonanie wymaga od rodziców wrażliwości, otwartości, elastyczności metod wychowawczych. Interakcja z dorastającym nastolatkiem skłania rodziców do innego spojrzenia na potrzeby dziecka, prowokuje zmiany w systemach poznawczych i emocjonalnych oraz wpływa na zachowanie dorosłych. Krytycyzm młodzieży zmusza rodziców do refleksji nad własnym stanem wiedzy, przekonaniami, wartościami ;)

Często trzeba zrewidować dotychczasowe zasady postępowania, wypracować nowe sposoby, aby uzyskać adekwatne do potrzeb rozwojowych dziecka metody wychowawcze.

Podejmowanie tych wszystkich działań może stać się dla dorosłych źródłem satysfakcji, poczucia użyteczności, spełnienia w roli rodzicielskiej. Chroni przed stagnacją, nadmiernym koncentrowaniem się na własnej osobie. Jak pisał Erikson: „dojrzały człowiek potrzebuje, aby być potrzebnym”.

Istotną kwestią jest to, że nastolatki domagają się z reguły zwiększenia swobody, prawa do własnych poglądów, decyzji, działań. Po raz kolejny więc należy przypomnieć, jak ważna jest elastyczność i umiejętność podjęcia dialogu przez rodzica. Komenderowanie, narzucanie wartości, rozkazy nie są odpowiednim, ani skutecznym sposobem i noszą znamiona autorytaryzmu;] Zachowaniu rodziców powinna towarzyszyć zasada delegowania autorytetu- dopuszczanie młodych dorastających do udziału w decyzjach, podejmowanych podmiotowo. Nadmierne używanie władzy kłóci się z opiekuńczością, z kolei nadopiekuńczość ogranicza rozwój;> Granice zaangażowania dorosłych powinny być przede wszystkim wyznaczane przez potrzeby rozwojowe dziecka.

Transmisja międzypokoleniowa wartości i przekonań jest uzależniona od relacji rodziców z pociechami, klimatu emocjonalnego i struktury rodziny. Wkład rodzica w wychowanie jest nie tylko odpowiedzią na potrzeby dziecka, ale także działaniem z wyprzedzeniem.

Istotne są:

-wsparcie emocjonalne- ułatwia dziecku zaakceptowanie dynamicznych zmian podczas wchodzenia w okres dorosłości

-wsparcie instrumentalne- przekazywanie informacji, obiektywnej wiedzy, doświadczeń, umożliwia radzenie sobie z oczekiwaniami społeczeństwa.

Bakiera po raz kolejny podkreśla, że generatywność jest bezinteresowna, jest przejawem altruizmu.

Jednak nie każda forma zaangażowania rodziców jest przejawem generatywności. Zbyt silne lub słabe zainteresowanie aktywnością dziecka może być przejawem skoncentrowania rodzica głównie na własnych przeżyciach, emocjach, potrzebach, problemach, korzyściach(stagnacja).

W takim przypadku zdolność do opiekowanie się dzieckiem jest słaba bądź.. żadna. Taki rodzic dąży jedynie do ochrony własnej wiedzy i doświadczeń- jest to niestety źródłem zubożenia osobowości..

Zachowanie generatywne nie jest również tożsame z poświęceniem. Człowiek, nawet w sytuacji dużego zaangażowania, zachowuje „krytyczny sąd i dystans”, który jest tu niezbędny.

Cele generatywności (dwa rodzaje):

-podmiotowy- wynika z potrzeby bycia potrzebnym

-przedmiotowy- troska o wprowadzenie młodych w dorosłość

Rozwój dzieci odbywa się dzięki rodzicom. Rozwój rodziców odbywa się dzięki dzieciom. Zależność tę widać głównie w piątej fazie w cyklu życia rodziny (Duvall), czyli wtedy, gdy dzieci są nastolatkami.

I tu macie taki radosny;P schemat:

Rysunek 1. Schemat rozwojowej komplementarności rodziców w wieku średnim i dorastających dzieci

Według Eriksona, gotowość do działań generatywnych kształtuje się w toku rozwojowym jednostki i zależy od rozwiązania wcześniejszych kryzysów. Istotną rolę odgrywają czynniki środowiskowe, oraz jakość stosunków emocjonalnych w rodzinie. Pozytywne nastroje w rodzinie tworzą poczucie emocjonalnego bezpieczeństwa, które to z kolei ułatwia rodzicom rozwinięcie generatywnego zaangażowania a dzieciom umożliwia otwartość na zachowania generatywne ;)

5. SUM UP:

Rodzice i dzieci stanowią dla siebie podstawowy kontekst rozwoju. Pełnienie ról rodzicielskich jest przejawem rozwojowego funkcjonowania dorosłych. Rodzicielstwo, choć nie gwarantuje generatywności, stwarza dla niej optymalne warunki.

„..by wychowanie dzieci przestało być rodzicielską zmorą, lecz ukazało się nam jako fascynująca szansa osobistego rozwoju każdego człowieka- matki, ojca, dziecka”

W E S O Ł Y C H Ś W I Ą T ^ ^

---