Siedliskowe podstawy hodowli lasu

Załącznik nr 1 do
Zasad hodowli i użytkowania lasu wielofunkcyjnego

Warszawa 2003

Siedliskowe podstawy hodowli lasu

Opracowanie wykonane na zlecenie Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych w Warszawie.

Przez zespół Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego d/s. nowelizacji „Siedliskowych podstaw hodowli lasu” oraz „Instrukcji wyróżniania i kartowania siedlisk leśnych” w składzie:
Bańkowski Janusz, Cieśla Adam, Czerepko Janusz, Czępińska-Kamińska Danuta,

Kliczkowska Anna, Kowalkowski Alojzy, Krzyżanowski Adam, Mąkosa Kazimierz,
Sikorska Ewa, Zielony Roman (przewodniczący).

Współpraca: Bernadzki Eugeniusz, Chmurski Jerzy, Majer Adam, Marzec Marian, Wójcik Józef,
Zajączkowski Stanisław, Zalewa Stefan.

Opracowanie redakcyjne:

Kliczkowska Anna, Zielony Roman, Czępińska-Kamińska Danuta, Kowalkowski Alojzy, Sikorska Ewa,
Krzyżanowski Adam, Cieśla Adam, Czerepko Janusz

SPIS TREŚCI

Wstęp

Część I. - ogólna 1

1. Regionalizacja przyrodniczo-leśna 1

2. Podstawowe pojęcia używane w siedliskoznawstwie 2

3. Jednostki wyróżniane w pracach siedliskowych 5

3.1. Typy siedliskowe lasu 5

3.2. Odmiany siedliskowego typu lasu 7

3. Warianty uwilgotnienia siedlisk 8

4. Rodzaj siedliska leśnego 10

5. Stan siedliska 12

6. Typy lasu 17

4. Zasady wyróżniania siedliskowych typów lasu 18

Część II. Typy siedliskowe lasu 22

1. Charakterystyka cech geologiczno-glebowych 22

1. Siedliska terenów nizinnych 22

2. Siedliska terenów wyżynnych i podgórskich 37

3. Siedliska terenów górskich 43

2. Szata roślinna 53

1. Kraina Bałtycka 53

2. Kraina Mazursko-Podlaska 73

3. Kraina Wielkopolsko-Pomorska 94

4. Kraina Mazowiecko-Podlaska 113

5. Kraina Śląska 131

A. Siedliska terenów nizinnych 133

B. Siedliska terenów wyżynnych i podgórskich 149

C. Siedliska terenów górskich 157

6. Kraina Małopolska 162

A Siedliska terenów nizinnych 165

B. Siedliska terenów wyżynnych i podgórskich 181

B. Siedliska terenów górskich 192

7. Kraina Sudecka 194

A. Siedliska terenów wysokogórskich 196

B. Siedliska terenów górskich 198

C. Siedliska terenów wyżynnych i podgórskich 210

8. Kraina Karpacka 211

A. Siedliska terenów wysokogórskich 214

B. Siedliska terenów górskich 216

C. Siedliska terenów wyżynnych i podgórskich 230

Część III. Załączniki

1. Regionalizacja przyrodniczo-leśna

1. Mapa

2. Jednostki regionalizacji przyrodniczo-leśnej

2. Klasyfikacja gleb leśnych Polski - Typy i podtypy gleb

3. Odmiany podtypów gleb

4. Próchnica gleb leśnych

5. Wybrane dane klimatyczne

5.1. Średnia roczna temperatura powietrza

5.2. Średnia roczna suma opadów atmosferycznych

5.3. Średnie miesięczne temperatury powietrza w styczniu i lipcu

5.4. Średnie miesięczne sumy opadów atmosferycznych w styczniu i lipcu

6. Siedliskowe typy lasu w Lasach Państwowych

7. Gatunki panujące w Lasach Państwowych

8. Wykaz skrótów i symboli gatunków drzew i krzewów

WSTĘP

We współczesnym gospodarstwie leśnym zwraca się szczególną uwagę na zachowanie trwałości lasu, czyli stabilności odnawialnych, naturalnych zasobów leśnych. Wymaga to gospodarowania opartego na dokładnym poznaniu przyrodniczych warunków życia lasu, a zarazem produkcji drewna, czemu służy prezentowany w tym opracowaniu system typologii leśnej IBL.

Opracowanie typologiczne obiektu, według zasad systemu IBL wymaga zlokalizowania rozpatrywanego obszaru w odpowiednim regionie przyrodniczo-leśnym, aby w ten sposób określić geologiczno-glebowe i klimatyczne warunki, kształtujące strukturę siedlisk i składy gatunkowe drzewostanów. W regionalizacji przyrodniczo-leśnej Polski wyróżniono 8 krain, 57 dzielnic oraz 149 mezoregionów. Podział ten, który sprawdził się w praktyce leśnej, jest zamieszczony i wykorzystany w niniejszym wydaniu „Siedliskowych podstaw hodowli lasu”.

Naczelnym zadaniem prac typologicznych jest rozpoznanie i sklasyfikowanie warunków siedliskowych obiektu leśnego, wraz z wyróżnieniem i skartowaniem jednostek glebowych, siedliskowych i ich zdolności lasotwórczych. Podstawową jednostką w typologii jest siedliskowy typ lasu, wyróżniany zgodnie z kryteriami systemu typologicznego IBL, które przedstawiono w dalszych rozdziałach tego opracowania.

Stosowany w praktyce gospodarstwa leśnego system typologiczny wymaga doskonalenia i unowocześniania w miarę rozwoju dyscyplin naukowych i pokrewnych siedliskoznawstwu oraz pogłębiania wiedzy o zróżnicowaniu warunków siedliskowych kraju.

W niniejszym wydaniu „Siedliskowych podstaw hodowli lasu” wprowadza się pewne nowe elementy, a w szczególności:

• charakterystyki krainowych odmian typów siedliskowych lasu i jednostek podrzędnych,

• opisy jednostek glebowych zgodne z obowiązującą od 2000 roku klasyfikacją gleb leśnych Polski,

• podział siedlisk wyżynnych i górskich wg stopnia uwilgotnienia oraz wyróżnianie odmian fizjograficzno-klimatycznych tych siedlisk,

• typy lasu przyporządkowane typom siedlisk, które wskazują ogólny cel hodowlany, jaki winien być realizowany w określonych warunkach siedliskowych,

• znowelizowany system oceny stanu siedlisk,

• próba określenia zależności pomiędzy typem siedliskowym lasu, a zespołem potencjalnej roślinności naturalnej,

• wprowadzenie aktualnie obowiązujących nazw rodzajowych i gatunkowych roślin runa leśnego.

Nowe elementy zawarte w obecnym wydaniu „Siedliskowych podstaw hodowli lasu” winny służyć pełniejszemu poznaniu warunków siedliskowych, jak również ocenie stanu ekosystemów leśnych i zachodzących w nich zmian, co ułatwi poznanie i zachowanie, restytucję bądź wzbogacenie różnorodności biologicznej lasów. Będzie to zgodne z wymogami współczesnego leśnictwa, a zwłaszcza trwałej, zrównoważonej gospodarki leśnej, w ramach której siedlisko stanowi nie tylko podstawę postępowania hodowlanego i decyzji urządzeniowych, lecz także waloryzacji, kształtowania i ochrony naturalnej różnorodności lasu.

---