Rozdział 18
Nacjonalizacja i prywatyzacja
Nacjonalizacja-przejęcie przedsiębiorstw prywatnych przez sektor publiczny.
Prywatyzacja-sprzedaż firm będących własnością publiczną sektorowi prywatnemu.
W idealnej sytuacji przedsiębiorstwa państwowe powinny ustalać ceny na poziomie społecznego kosztu krańcowego i inwestować, aż wartość zaktualizowana przyszłej produkcji zrówna się z wyjściowym kosztem społecznym dokonywanych inwestycji, łącznie z kosztem oprocentowania początkowych wydatków inwestycyjnych.
Pożądane może być ustalenie cen na poziomie znacznie wyższym od społecznego kosztu krańcowego, co pozwoli na obniżenie powodujących zakłocenia podatków. Podatki te byłyby niezbędne do sfinansowania deficytu budżetowego, który pojawiłby się wówczas, gdyby koszt krańcowy był niższy od kosztu przeciętnego.
Wprowadzenie cen obciążenia szczytowego oznacza obciążenie odbiorcuy pełnym społecznym kosztem krańcowym. Dzięki większemu obciążeniu użytkowników szczytowych popyt rozkłada się bardziej równomiernie, a społeczeństwo może poświęcić mniej zasobów na tworzenie mocy produkcyjnych potrzebnych do zaspokojenia „szczytowego” popytu.
Sprzedaż aktywów majątkowych po uczciwej cenie rynkowej nie zmienia stanu majątkowego państwa. Jeśli przed prywatyzacją przedsiębiorstwa publiczne stają się bardziej efektywne, podności to ich wartość, a zarem rakże wartość majątku państwa. Jeżeli jednak państwo wykorzysta dochody z prywatyzacji na obniżenie podatków, a nie na inwestycje, to majątek państwa może się zmniejszyć.
Co jest bardziej efektywne: przedsiębiorstwo prywatne czy państwowe?
-jedną z płaszczyzn dyskusji na powyższy problem jest aspekt motywacji menadżerów do obniżania kosztów
-w sektorze prywatnym konkurencja jest najskuteczniejszym środkiem dyscyplinującym do kierowania przedsiębiorstwem
-w sektorze publicznym wszystko zależy od skuteczności państwowego nadzoru nad pracą menadżerów, kierujących przedsiębiorstwem
Argumenty na rzecz nacjonalizacji
Wyeliminowanie prywatnego monopolu z kluczowego dla społeczeństwa przedsięwzięcia.
Zmniejszenie nierówności społecznych.
Ograniczenie wolnej konkurencji, kiedy nacjonalizuje się wiele prywatnych firm i tworzy państwowy monopol.
Ochrona gospodarki przed wpływami zagranicznymi.
Zmiana odpowiedzialności przed właścicielami na odpowiedzialność przed “bardziej sprawiedliwą” władzą państwową.
Nacjonalizacja zyskownych przedsiębiorstw sprawia, że ich dochody zasilają państwo, a nie prywatnych udziałowców.
Nacjonalizacja ratuje upadające przedsiębiorstwa, które są istotne dla społeczeństwa (świadczą istotne, choć mało dochodowe usługi; dają pracę).
Zapewnienie bardziej racjonalnego wykorzystania zasobów narodowych. W Polsce - Argumenty na rzecz prywatyzacji
Zarządzanie państwowe powoduje, że często firmom trudniej szybko dostosować się do zmian na rynkach. Wiele firm zamiast inwestować w nowoczesne technologie, utrzymuje przestarzały przemysł ciężki.
Zdaniem zwollenników prywatyzacji państwowy monopolista nie musi odpowiadać przed konsumentem, który nie może wybierać różnych usługodawców. Podział i prywatyzacja firmy może wprowadzić konkurencję.
Państwowe zakłady stają się polem do walki o wpływy polityczne. Odbywają się wojny o to, kto ma być prezesem państwowej firmy. Populistyczni politycy próbują rozgrywać głosy załóg wielkich państwowych molochów. Obiecują im “walkę z bezrobociem” i w zamian za to chcą, żeby na nich głosować. Zdaniem zwolenników prywatyzacji efektem są ogromne straty generowane przez państwowe firmy, za które musi płacić całe społeczeństwo.
Argumenty przeciwko prywatyzacji
W wielu krajach średnio lub słabo rozwiniętych szybka prywatyzacja stwarza nierówne szanse dla rodzimego przemysłu. Bogate koncerny z krajów wysokouprzemysłowionych wygrywają przetargi prywatyzacyjne ze względu na lepszą ofertę, jaką mogą złożyć. W niektórych sektorach przemysłowych jest to zagrożeniem dla bezpieczeństwa kraju, np. w przypadku surowców lub energii.
Wiele przedsiębiorstw zajmujących się mnożeniem kapitału (inwestorzy finansowi) wykorzystuje prywatyzację jako instrument do wzbogacania się. Starają się tanio zakupić i drożej sprzedać. Często zaniedbują przy tym interesy zatrudnionych, czasami nawet zakładając w swojej strategii działania masowe zwolnienia.
Czasami prywatyzacja prowadzi do zaniku rodzimych marek, które zostają zmienione na nazwy nowych zagranicznych właścicieli.
Prywatyzacja, mimo iż argumentuje się inaczej, najczęściej prowadzi do zwolnień lub ograniczeń dla zatrudnionych w ramach tzw. restrukturyzacji.
Międzynarodowy Fundusz Walutowy stawia przeważnie wprowadzenie procesów prywatyzacyjnych jako warunek uzyskania kredytów dla państw tzw. wschodzących rynków. Często powoduje to "falę" prywatyzacyjną - okres w którym znaczna część gospodarki tych krajów zostaje zdominowana przez światowe koncerny. Zdaniem krytyków, owe koncerny czują się zobowiązane przede wszystkim swoim akcjonariuszom, toteż w wielu przypadkach zamiast prowadzić do dobrobytu, prywatyzacja powoduje zubożenie i bezrobocie. Najczęściej koncerny te mają swoją siedzibę w USA, UE lub w tzw. azjatyckich tygrysach. Zdaniem przeciwników niekontrolowanej prywatyzacji, prowadzi ona do wzbogacenia najbogatszych kosztem słabszych i stwarza poważne zagrożenie nowoczesnego wyzysku.
odbudowa kraju w sposób planowany.
Pojęcia:
Ceny obciążenia szczytowego-system różnicowania cen, w którym odbiorcy w okresie największego zapotrzebowania płacą wyższe ceny, co odpowiada wyższemu kosztowi krańcowemu zaspokojenia ich potrzeb.