1. Cele przedsiębiorstwa a zarządzanie finansami firmy

Gospodarka rynkowa jest gospodarką pieniężną, zarówno w wymiarze makro-, jak i mikroekonomicznym. W szczególności pieniężny charakter gospodarowania dotyczy przedsiębiorstw. Pieniądz warunkuje i determinuje ich funkcjonowanie czego przykładem są

• procesy gromadzenia kapitału,

• konieczność porównywania osiąganych dochodów pieniężnych z ponoszonymi wydatkami bieżącymi czy kapitałowymi w toku funkcjonowania przedsiębiorstwa,

• mające pieniężny wymiar przyczyny, jak i konsekwencje ewentualnego bankructwa.

Cel przedsiębiorstwa ma też wymiar pieniężny.

Tradycyjne sformułowanie celu przedsiębiorstwa: maksymalizacja zysku. W koncepcji tej nie bierze się pod uwagę wpływu decyzji długookresowych na kształtowanie się wartości akcji firmy na rynku kapitałowym, czyli nie uwzględnia się ryzyka związanego z tymi decyzjami, którego poziom są skłonni zaakceptować akcjonariusze oraz rozkładu dochodów w czasie.

Współczesne sformułowanie podstawowego, długookresowego celu przedsiębiorstwa: maksymalizacja finansowych korzyści właścicieli, oznaczająca praktycznie maksymalizację ich majątku. Działanie firmy ma być sposobem pomnażania zaangażowanego majątku i w związku z tym istotą funkcjonowania firmy jest stałe poszukiwanie wszelkich możliwości osiągania tego celu.

Dla potrzeb procesu decyzyjnego tak sformułowany cel jest zbyt mało sformalizowany, aby mógł pełnić rolę praktycznego weryfikatora podejmowanych decyzji i ich efektywności. Należy więc sformułować taki cel, który będąc równoważny z celem głównym, pozwoli na praktyczne wykorzystywanie w procedurach decyzyjnych oraz na ocenę efektywności zarządzania. W toku weryfikacji funkcjonowania przedsiębiorstw w rozwiniętej gospodarce rynkowej uznano, że ogólnie sformułowanemu celowi odpowiada maksymalizacja rynkowej wartości firmy, a w szczególności maksymalizacja rynkowej wartości akcji, w dłuższym okresie.

Istotnym elementem procesu zarządzania przedsiębiorstwem, mającym prowadzić do realizowania celu firmy, jest zarządzanie finansami, czyli wszelkimi zjawiskami i procesami finansowymi zachodzącymi w firmie. Proces zarządzania finansami firmy może być rozpatrywany z punktu widzenia różnych kryteriów:

• funkcjonalnego wyznaczającego podział na dwa zasadnicze typy procesów finansowych: procesy gromadzenia (pozyskiwania) kapitału i procesy wykorzystywania kapitału,

• podmiotowego określającego zakres podejmowanych decyzji w ramach struktury organizacyjnej,

• przedmiotowego wyznaczającego podział na poszczególne zagadnienia, takie jak: działalność bieżąca, rozwojowa, planowanie, analiza finansowa.

2. Funkcje w zarządzaniu finansami firmy

Głównymi funkcjami osób odpowiedzialnych za decyzje finansowe przedsiębiorstwa są:

• funkcje związane z wydatkowaniem (inwestowaniem- rozumianym jako każde wydatkowanie kapitału w celu jego powiększenia) środków; podejmowane decyzje dotyczyć będą takich problemów jak: kiedy inwestować, w co inwestować, ile inwestować, jaki powinien być rozkład nakładów inwestycyjnych w czasie,

• funkcje związane z pozyskiwaniem środków (finansowaniem działalności inwestycyjnej); za podstawowe problemy decyzyjne należy uznać kwestie związane z wyborem form finansowania długookresowego wraz z określeniem kosztów pozyskiwania kapitału, z pozyskiwaniem kapitałów własnych i obcych, z kształtowaniem docelowej struktury kapitałowej przedsiębiorstwa,

• funkcje związane z bieżącą działalnością finansową przedsiębiorstwa; za podstawowe problemy decyzyjne należy uznać kształtowanie odpowiedniej struktury aktywów bieżących, określanie strategii i źródeł finansowania działalności bieżącej, wprowadzenie procedur umożliwiających efektywną kontrolę przepływów pieniężnych.

Ogólny schemat zależności między przedsiębiorstwem i otoczeniem oraz między procesami realnymi i rezultatami finansowymi

1. Przedsiębiorstwo funkcjonuje w otoczeniu, które wywiera decydujący wpływ na to co dzieje się wewnątrz przedsiębiorstwa;

2. Granice miedzy przedsiębiorstwem i otoczeniem nie są ostre przy czym samo otoczenie może być różnie rozumiane, interpretowane i rozpatrywane;

3. Z punktu widzenia finansowego wewnątrz przedsiębiorstwa są wyłącznie koszty - wszelkie przychody należy pozyskać z otoczenia;

4. Wewnątrz przedsiębiorstwa rezultaty finansowe uzależnione są głównie od przebiegu procesów realnych i ich adekwatności do wymagań otoczenia; w pewnym zakresie mogą one być kształtowane bezpośrednio przez otoczenie;

5. Rezultaty finansowe decydują o losie przedsiębiorstwa, stąd złe rezultaty finansowe powinny wywoływać takie zmiany w procesach realnych, które spowodują poprawę tych rezultatów (restrukturyzacja). Pomocniczym sposobem ratowania sytuacji może być interwencja nadzwyczajna bezpośrednio w sferze rezultatów finansowych.

6. Oprócz oddziaływania otoczenia i przebiegających w przedsiębiorstwie procesów realnych na rezultaty finansowe wywierają wpływ również istotny wpływ pętle wzajemnych sprzężeń wewnętrznych stanów i strumieni finansowych.

Źródło: opracowanie dr S.Stadtherr

Schemat przepływu funduszów w przedsiębiorstwie

Źródło: Oprac. dr S.Stadtherr na podstawie: J. Davies: „Sztuka zarządzania finansami”;

PWN 1993r. s.11

SPRAWOZDANIA FINANSOWE

W przedsiębiorstwie cykl produkcyjny ma najczęściej charakter ciągły. Ilustracją tego problemu jest schemat ruchu okrężnego środków, ukazujący poszczególne fazy przemiany kapitału. Aby mieć możliwość kontrolowania sytuacji i zarządzania przedsiębiorstwem, powszechnie stosuje się trzy podstawowe zestawienia, obrazujące stan przedsiębiorstwa w danym momencie lub efekty działalności w danym przedziale czasowym. Są to: bilans, rachunek zysków i strat oraz rachunek przepływów pieniężnych, dotychczas nazywany sprawozdaniem z przepływu środków pieniężnych.

BILANS

Bilans przedsiębiorstwa jest odzwierciedleniem stanu zasobów przedsiębiorstwa na dany moment (najczęściej na koniec roku finansowego). W Polsce ma on najczęściej formę dwustronnej tabeli, której lewa strona jest przeznaczona jest na zestawienie składników majątkowych firmy, nazywanych aktywami, a prawa strona obrazuje źródła sfinansowania majątku, nazywane pasywami. Czyli pasywa mówią o tym, skąd pochodzą kapitały firmy (skąd bierze ona pieniądze na swoją działalność), zaś aktywa o sposobie ich zużycia (w jaki sposób firma wykorzystuje pieniądze do sfinansowania różnych dóbr wykorzystywanych do jej egzystencji i rozwoju).

Podstawową zasadą tworzenia bilansu jest fakt, iż suma aktywów równa się sumie pasywów, ponieważ obie strony bilansu prezentują tą samą wartość środków gospodarczych, a tylko rozpatrywaną z różnych punktów widzenia.

AKTYWA = PASYWA

BILANS

AKTYWA	PASYWA
SKŁADNIKI MAJĄTKOWE (CO SKŁADA SIĘ NA MAJĄTEK PODMIOTU)	KAPITAŁY (KTO, JAKIEGO RODZAJU I W JAKIEJ WYSOKOŚCI MA PRAWA DO MAJĄTKU PODMIOTU)
SUMA BILANSOWA SUMA BILANSOWA AKTYWÓW = PASYWÓW

SPOSÓB ZAANGAŻOWANIA ŹRÓDŁA POKRYCIA

KAPITAŁÓW MAJĄTKU

Na aktywa przedsiębiorstwa składają się dwie główne grupy:

• aktywa trwałe,

• aktywa obrotowe.

Aktywa trwałe są to takie składniki majątku, które nie zużywają się w jednym cyklu produkcyjnym, ale niszczeją w miarę upływu czasu (czyli dekapitalizują się). Aktywa trwałe są podstawą funkcjonowania większości przedsiębiorstw.

Aktywa obrotowe są to takie aktywa, które zamieniają się w środki pieniężne w okresie cyklu produkcyjnego. Składniki aktywów obrotowych reprezentują różne stopnie płynności.

Po stronie pasywów przedsiębiorstwa występują głównie dwie grupy:

• kapitał własny,

• kapitały obce.

Kapitały obce są usystematyzowane według stopnia wymagalności, w celu podkreślenia trwałości związku danego typu kapitału z przedsiębiorstwem.

STRUKTURA MAJĄTKU ( AKTYWÓW )

ZGODNA Z OBOWIĄZUJĄCĄ DO KOŃCA 2001 R. USTAWĄ O RACHUNKOWOŚCI

1. MAJĄTEK TRWAŁY:

• WARTOŚCI NIEMATERIALNE I PRAWNE : WARTOŚĆ FIRMY, NABYTE PATENTY, KONCESJE, LICENCJE I INNE,

• RZECZOWY MAJĄTEK TRWAŁY: GRUNTY WŁASNE, BUDYNKI I BUDOWLE, URZĄDZENIA I MASZYNY, ŚRODKI TRANSPORTU, WYPOSAŻENIE, INWESTYCJE,

• FINANSOWY MAJĄTEK TRWAŁY: UDZIAŁY I AKCJE, INNE PAPIERY WARTOŚCIOWE, UDZIELONE POŻYCZKI DŁUGOTERMINOWE,

• NALEŻNOŚCI DŁUGOTERMINOWE

2. MAJĄTEK OBROTOWY:

• ZAPASY: MATERIAŁÓW, PÓŁPRODUKTÓW, PRODUKCJI W TOKU, PRODUKTÓW GOTOWYCH, TOWARÓW,

• NALEŻNOŚCI : OD ODBIORCÓW, SPORNE, INNE,

• PAPIERY WARTOŚCIOWE PRZEZNACZONE DO OBROTU,

• ŚRODKI PIENIĘŻNE: W KASIE, W BANKU, WEKSLE I CZEKI OBCE, INNE

3. ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE

AKTYWA SĄ SYSTEMATYZOWANE WEDŁUG KRYTERIUM PŁYNNOŚCI

STRUKTURA MAJĄTKU ( AKTYWÓW ) ZGODNA Z NOWELIZACJĄ USTAWY O RACHUNKOWOŚCI

A. AKTYWA TRWAŁE:

• WARTOŚCI NIEMATERIALNE I PRAWNE : KOSZTY ZAKOŃCZONYCH PRAC ROZWOJOWYCH, WARTOŚĆ FIRMY, NABYTE PATENTY, KONCESJE, LICENCJE I INNE,

• RZECZOWE AKTYWA TRWAŁE:

1.ŚRODKI TRWAŁE: GRUNTY, BUDYNKI I BUDOWLE, URZĄDZENIA TECHNICZNE I MASZYNY, ŚRODKI TRANSPORTU, INNE ŚRODKI TRWAŁE

2. ŚRODKI TRWAŁE W BUDOWIE

• NALEŻNOŚCI DŁUGOTERMINOWE

• INWESTYCJE DŁUGOTERMINOWE:

1. NIERUCHOMOŚCI

2. WARTOŚCI NIEMATERIALNE I PRAWNE

3. DŁUGOTERMINOWE AKTYWA FINANSOWE: UDZIAŁY LUB AKCJE, INNE PAPIERY WARTOŚCIOWE, UDZIELONE POŻYCZKI, INNE

4. INNE INWESTYCJE DŁUGOTERMINOWE

• DŁUGOTERMINOWE ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE

B. AKTYWA OBROTOWE:

• ZAPASY: MATERIAŁÓW, PÓŁPRODUKTÓW, PRODUKCJI W TOKU, PRODUKTÓW GOTOWYCH, TOWARÓW

• NALEŻNOŚCI KRÓTKOTERMINOWE

• INWESTYCJE KRÓTKOTERMINOWE: KRÓTKOTERMINOWE AKTYWA FINANSOWE (UDZIAŁY LUB AKCJE, INNE PAPIERY WARTOŚCIOWE, UDZIELONE POŻYCZKI, ŚRODKI PIENIĘŻNE I INNE AKTYWA PIENIĘŻNE), INNE INWESTYCJE KRÓTKOTERMINOWE

• KRÓTKOTERMINOWE ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE

STRUKTURA KAPITAŁU (PASYWÓW)

ZGODNA Z OBOWIĄZUJĄCĄ DO KOŃCA 2001 R. USTAWĄ O RACHUNKOWOŚCI

1. KAPITAŁ WŁASNY :

• KAPITAŁ PODSTAWOWY

• KAPITAŁ ZAPASOWY

• KAPITAŁY REZERWOWE

• NIE PODZIELONY WYNIK FINANSOWY Z LAT UBIEGŁYCH

• WYNIK FINANSOWY NETTO ROKU OBROTOWEGO

2. REZERWY

3. KAPITAŁY OBCE :

• ZOBOWIĄZANIA DŁUGOTERMINOWE

• ZOBOWIĄZANIA KRÓTKOTERMINOWE I FUNDUSZE SPECJALNE

4. ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE I PRZYCHODY

PRZYSZŁYCH OKRESÓW

PASYWA SĄ SYSTEMATYZOWANE WEDŁUG KRYTERIUM WYMAGALNOŚCI

STRUKTURA KAPITAŁU (PASYWÓW)

ZGODNA Z NOWELIZACJĄ USTAWY O RACHUNKOWOŚCI

A. KAPITAŁ WŁASNY :

• KAPITAŁ PODSTAWOWY

• NALEŻNE WPŁATY NA KAPITAŁ PODSTAWOWY (WIELKOŚĆ UJEMNA)

• UDZIAŁY (AKCJE) WŁASNE (WIELKOŚĆ UJEMNA)

• KAPITAŁ ZAPASOWY, W TYM:

• ZE SPRZEDAŻY AKCJI POWYŻEJ ICH WARTOŚCI NOMINALNEJ

• KAPITAŁ Z AKTUALIZACJI WYCENY

• KAPITAŁY REZERWOWE

• WYNIK FINANSOWY Z LAT UBIEGŁYCH

• WYNIK FINANSOWY NETTO ROKU OBROTOWEGO

• ODPISY Z ZYSKU NETTO W CIĄGU ROKU OBROTOWEGO (WIELKOŚĆ UJEMNA)

2. ZOBOWIĄZANIA I REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA:

• REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA W PODZIALE NA DŁUGOTERMINOWE

I KRÓTKOTERMINOWE: REZERWA Z TYTUŁU ODROCZONEGO PODATKU DOCHODOWEGO, REZERWA NA ŚWIADCZENIA EMERYTALNE I RENTOWE, POZOSTAŁE

• ZOBOWIĄZANIA DŁUGOTERMINOWE : KREDYTY I POŻYCZKI, ZOBOWIĄZANIA Z TYTUŁU EMISJI DŁUŻNYCH PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH, INNE ZOBOWIĄZANIA FINANSOWE, INNE ZOBOWIĄZANIA

• ZOBOWIĄZANIA KRÓTKOTERMINOWE : KREDYTY I POŻYCZKI, ZOBOWIĄZANIA Z TYTUŁU EMISJI DŁUŻNYCH PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH, INNE ZOBOWIĄZANIA FINANSOWE, ZOBOWIĄZANIA Z TYTUŁU DOSTAW I USŁUG, ZOBOWIĄZANIA WEKSLOWE, ZOBOWIĄZANIA PUBLICZNO-PRAWNE, ZOBOWIAZANIA Z TYTUŁU WYNAGRODZEŃ, INNE ZOBOWIĄZANIA KRÓTKOTERMINOWE, FUNDUSZE SPECJALNE

• ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE: UJEMNA WARTOŚĆ FIRMY, INNE ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE

STRUKTURA KAPITAŁU WŁASNEGO W ZALEŻNOŚCI OD FORMY PRAWNEJ PRZEDSIĘBIORSTWA

Forma prawna podmiotu	Kapitał założycielski (podstawowy)	Kapitały zapasowe i rezerwowe
Indywidualna działalność gospodarcza	wkłady rzeczowe i pieniężne	nie wyodrębnia się
Spółka cywilna	wkłady rzeczowe i pieniężne wspólników	nie wyodrębnia się
Spółka jawna	wkłady rzeczowe i pieniężne wspólników	nie wyodrębnia się
Spółka komandytowa	wkłady rzeczowe i pieniężne wspólników	nie wyodrębnia się
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością	kapitał zakładowy	kapitał zapasowy kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny wieloletnie rezerwy celowe
Spółka akcyjna	kapitał akcyjny	kapitał zapasowy, w tym kapitał zapasowy ze sprzedaży akcji powyżej ich wartości nominalnej kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny wieloletnie rezerwy celowe
Spółdzielnia	fundusz udziałowy	fundusz zasobowy kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny wieloletnie rezerwy celowe
Przedsiębiorstwo państwowe	fundusz założycielski	fundusz przedsiębiorstwa kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny wieloletnie rezerwy celowe

RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT

Rachunek zysków i strat jest syntetycznym obrazem strumieni pieniężnych, jakie wystąpiły w przeciągu okresu sprawozdawczego. Pokazuje on rezultaty działania firmy w kategoriach przychodów ze sprzedaży, kosztów i wyników.

Zasadniczym celem rachunku zysków i strat jest ustalenie wyniku działalności gospodarczej, traktowanego jako miara nadwyżki przychodów nad poniesionymi kosztami, czyli uzyskanie najbardziej syntetycznego obrazu efektywności gospodarczej.

Wynik finansowy wyliczony w ramach rachunku zysków i strat jest kategorią ekonomiczną, ale nie odzwierciedla rzeczywistego dopływu środków pieniężnych do przedsiębiorstwa. Należy pamiętać, iż zysk wypracowany w przedsiębiorstwie może okazać się papierowy, gdyż przychody ze sprzedaży (rejestrowane w momencie wystawienia faktury, a nie wpływu środków pieniężnych -tzw. zasada memoriału) mogą okazać się nieściągalne.

Określenie wysokości wyniku finansowego wymaga porównania przychodów i kosztów z uwzględnieniem współmierności przedmiotowej i czasowej obu tych elementów. Współmierność ta może być osiągana dwoma metodami.

W związku z tym ustawa o rachunkowości dopuszcza sporządzanie rachunku zysków i strat w dwóch wariantach:

• w wariancie porównawczym,

• w wariancie kalkulacyjnym.

Cechą charakterystyczną obecnie sporządzanego w Polsce rachunku zysków i strat jest jego segmentowa formuła, oznaczająca iż wynik finansowy przedstawiony jest jako suma wyników osiąganych w różnych sferach działalności przedsiębiorstwa.

Wariant porównawczy

Wariant ten polega na przeciwstawieniu przychodom ze sprzedaży danego okresu obrachunkowego wszystkich kosztów jakie zostały poniesione w danym okresie. Te dwie wielkości są współmierne czasowo i przedmiotowo, jeśli cała produkcja wytworzona w danym okresie zostaje w tymże okresie sprzedana, a zapasy mają charakter stały. W przypadku, gdy poziom zapasów produktów ulega zmianie, niezbędna jest korekta doprowadzająca przychody i koszty do współmierności.

Zalety wariantu porównawczego:

• stosunkowa łatwość sporządzania,

• możliwość bezpośredniego rozpoznania wysokości i wpływu na wynik zmian stanów wyrobów gotowych i produkcji w toku,

• możliwość wnioskowania co do kształtowania się wyniku w przyszłości na podstawie wpływu poszczególnych rodzajów kosztów na jego poziom.

Wady wariantu porównawczego:

• brak powiązania z procesami wytworzenia produktów i usług,

• brak strukturyzacji kosztów według komórek funkcjonalnych firmy.

• korekta na poziomie przychodów zmniejsza czytelność.

Koszty działalności operacyjnej według rodzajów:

• amortyzacja

• zużycie materiałów i energii

• usługi obce

• podatki i opłaty

• wynagrodzenia

• ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia

• pozostałe koszty rodzajowe

• wartość sprzedanych towarów i materiałów

Wariant kalkulacyjny

Wariant ten polega na przeciwstawieniu przychodom ze sprzedaży produktów kosztów wytworzenia sprzedanych produktów, a nie pełnych kosztów , jakie zostały poniesione w okresie obrachunkowym.

Zalety wariantu kalkulacyjnego:

• możliwość ustalenia wyniku brutto na sprzedaży,

• możliwość ustalenia wpływu poszczególnych komórek funkcjonalnych (produkcja, zbyt, zarząd) na wynik finansowy,

• czytelność informacyjna (związana również z faktem wymogu podawania uzupełniających danych w informacji dodatkowej),

• powszechność stosowania w układzie międzynarodowym.

Wady wariantu kalkulacyjnego:

• brak bezpośredniej informacji o całkowitych kosztach poniesionych w okresie obrachunkowym na wytworzenie świadczeń,

• zestawienie obok siebie wielkości kosztów okresu (koszty sprzedaży i koszty ogólnego zarządu) i kosztów wytworzenia sprzedanych produktów,

• problemy związane z powiązaniami między rachunkiem zysków i strat a ujęciem bilansowym.

Podział kosztów działalności operacyjnej na koszty bezpośrednie i pośrednie

Podział ten jest niezbędny do ustalenia kosztów sprzedanych produktów w wariancie kalkulacyjnym rachunku zysków i strat. Biorąc pod uwagę związki poszczególnych pozycji kosztów globalnych z technologią i organizacją procesu produkcyjnego wyróżnia się następujące kategorie kosztów:

Koszty bezpośrednie:

- materiały bezpośrednie, stanowiące wartość zużytych materiałów wchodzących w substancję produktu i bezpośrednio związanych z procesem technologicznym, opakowania podstawowe stanowiące integralną część produktu, półfabrykaty pochodzące z własnej produkcji,

- paliwo i energia technologiczna,

- wynagrodzenia bezpośrednie za czas pracy bezpośrednio związany z procesem technologicznym lub wynagrodzenie za ilość (i jakość) wykonanych operacji technologicznych oraz narzuty przypadające na wynagrodzenia bezpośrednie,

- inne (specjalne) koszty bezpośrednie, które można odnieść ściśle do obiektów kalkulacji, obejmujące np. koszty przygotowania nowej produkcji, koszty zużycia narzędzi i specjalnych przyrządów, koszty obróbki obcej, koszty delegacji pracowników zajmujących się montażem i rozruchem maszyn i urządzeń u odbiorców, wynagrodzenia za projekty wynalazcze i ekspertyzy techniczne, dotyczące określonego produktu,

Koszty pośrednie:

1. pośrednie koszty produkcyjne (wydziałowe)

• amortyzacja majątku trwałego,

• wynagrodzenia i narzuty na wynagrodzenia pracowników wydziałów,

• koszty paliwa, energii, ogrzewania,

• koszty remontów i konserwacji środków trwałych,

• zużycie materiałów,

• koszty utrzymania ruchu,

• koszty kontroli,

• inne koszty produkcyjne i nieprodukcyjne,

1. koszty sprzedaży:

ogólne koszty sprzedaży:

• wynagrodzenia i narzuty na wynagrodzenia,

• prowizje,

• zużycie materiałów,

• koszty reprezentacji,

• koszty podróży służbowych,

• opłaty pocztowe,

• inne,

wydatki na reklamę:

• druki reklamowe, katalogi,

• wydatki na reklamę w środkach masowego przekazu,

• wydatki związane z udziałem firmy w targach,

• opłaty pocztowe,

• zużycie materiałów biurowych,

• zużycie innych materiałów,

• inne,

koszty wysyłki i opakowań:

• zużycie opakowań,

• koszty przewozu,

• opłaty za ubezpieczenia transportowe,

• inne,

1. koszty administracyjno-gospodarcze:

• wynagrodzenia pracowników zarządu wraz z narzutami,

• koszty podróży służbowych,

• podatki i opłaty,

• opłaty za usługi i świadczenia związane z administrowaniem przedsiębiorstwem,

• inne,

1. koszty ogólnoprodukcyjne:

• koszty transportu ogólnozakładowego,

• koszty funkcjonowania straży przemysłowej,

• koszty utrzymania magazynów (o ile nie są to magazyny wydziałowe),

• inne,

e) koszty zakupu (nie objęte ceną zakupu koszty poniesione w związku z dostarczaniem zakupionych materiałów do miejsca ich składowania w przedsiębiorstwie związane z załadunkiem, przewozem, wyładunkiem i sortowaniem tych materiałów ).

RAMOWA STRUKTURA RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT WEDŁUG OBOWIĄZUJĄCEJ DO KOŃCA 2001 R. USTAWY O RACHUNKOWOŚCI ( WARIANT PORÓWNAWCZY)

1. PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY I ZRÓWNANE Z NIMI

2. KOSZTY DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ WEDŁUG RODZAJÓW

3. WYNIK FINANSOWY NA SPRZEDAŻY (A - B)

4. POZOSTAŁE PRZYCHODY OPERACYJNE

5. POZOSTAŁE KOSZTY OPERACYJNE

6. WYNIK FINANSOWY NA DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ (C + D - E)

7. PRZYCHODY FINANSOWE

8. KOSZTY FINANSOWE

9. WYNIK FINANSOWY BRUTTO NA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (F + G - H)

10. ZYSKI NADZWYCZAJNE

11. STRATY NADZWYCZAJNE

12. WYNIK FINANSOWY BRUTTO (I + J - K)

13. OBOWIĄZKOWE OBCIĄŻENIA WYNIKU FINANSOWEGO

14. WYNIK FINANSOWY NETTO (L - M)

RAMOWA STRUKTURA RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT

( WARIANT KALKULACYJNY)

1. PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY TOWARÓW I PRODUKTÓW

2. KOSZTY SPRZEDANYCH TOWARÓW I PRODUKTÓW

3. WYNIK FINANSOWY BRUTTO NA SPRZEDAŻY (A - B)

4. KOSZTY SPRZEDAŻY

5. KOSZTY OGÓLNEGO ZARZĄDU

6. WYNIK FINANSOWY NA SPRZEDAŻY (C -D - E)

7. POZOSTAŁE PRZYCHODY OPERACYJNE

8. POZOSTAŁE KOSZTY OPERACYJNE

9. WYNIK FINANSOWY NA DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ (F + G - H)

10. PRZYCHODY FINANSOWE

11. KOSZTY FINANSOWE

12. WYNIK FINANSOWY BRUTTO NA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (I + J - K)

13. ZYSKI NADZWYCZAJNE

14. STRATY NADZWYCZAJNE

15. WYNIK FINANSOWY BRUTTO (L + M - N)

16. OBOWIĄZKOWE OBCIĄŻENIA WYNIKU FINANSOWEGO

17. WYNIK FINANSOWY NETTO (O - P)

RAMOWA STRUKTURA RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT WEDŁUG ZNOWELIZOWANEJ USTAWY O RACHUNKOWOŚCI ( WARIANT PORÓWNAWCZY)

1. PRZYCHODY NETTO ZE SPRZEDAŻY I ZRÓWNANE Z NIMI,

W TYM :

- OD JEDNOSTEK POWIĄZANYCH

1. PRZYCHODY NETTO ZE SPRZEDAŻY PRODUKTÓW

2. ZMIANA STANU PRODUKTÓW

3. KOSZT WYTWORZENIA PRODUKTÓW NA WŁASNE POTRZEBY JEDNOSTKI

4. PRZYCHODY NETTO ZE SPRZEDAŻY TOWARÓW I MATERIAŁÓW

2. KOSZTY DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ WEDŁUG RODZAJÓW

1. AMORTTYZACJA

2. ZUŻYCIE MATERIAŁÓW I ENERGII

3. USŁUGI OBCE

4. PODATKI I OPŁATY , WTYM:

- PODATEK AKCYZOWY

5. WYNAGRODZENIA

6. UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE I INNE SWIADCZENIA

7. POZOSTAŁE KOSZTY RODZAJOWE

8. WARTOŚĆ SPRZEDANYCH TOWARÓW I MATERIAŁÓW

3. WYNIK FINANSOWY ZE SPRZEDAŻY (A - B)

4. POZOSTAŁE PRZYCHODY OPERACYJNE

1. ZYSK ZE ZBYCIA NIEFINANSOWYCH AKTYWÓW TRWAŁYCH

2. DOTACJE

3. INNE PRZYCHODY OPERACYJNE

5. POZOSTAŁE KOSZTY OPERACYJNE

1. STRATA ZE ZBYCIA NIEFINANSOWYCH AKTYWÓW TRWAŁYCH

2. AKTUALIZACJA WARTOŚCI NIEFINANSOWYCH AKTYWÓW TRWAŁYCH

3. INNE KOSZTY OPERACYJNE

6. WYNIK FINANSOWY Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ (C + D - E)

7. PRZYCHODY FINANSOWE

I. DYWIDENDY I UDZIAŁY W ZYSKACH,

W TYM: - OD JEDNOSTEK POWIĄZANYCH

II. ODSETKI, W TYM: - OD JEDNOSTEK POWIĄZANYCH

III. ZYSK ZE ZBYCIA INWESTYCJI

IV. AKTUALIZACJA WARTOŚCI INWESTYCJI

V. INNE

8. KOSZTY FINANSOWE

I. ODSETKI, W TYM: DLA JEDNOSTEK POWIĄZANYCH

II. STRATA ZE ZBYCIA INWESTYCJI

III. AKTUALIZACJA WARTOŚCI INWESTYCJI

IV. INNE

9. WYNIK FINANSOWY BRUTTO Z DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (F + G - H)

10. WYNIK ZDARZEŃ NADZWYCZAJNYCH

I. ZYSKI NADZWYCZAJNE

II. STRATY NADZWYCZAJNE

11. WYNIK FINANSOWY BRUTTO (I +/- J)

12. PODATEK DOCHODOWY

13. POZOSTAŁE OBOWIĄZKOWE ZMNIEJSZENIA ZYSKU (ZWIĘKSZENIA STRATY)

14. WYNIK FINANSOWY NETTO (K- L - M)

RAMOWA STRUKTURA RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT WEDŁUG ZNOWELIZOWANEJ USTAWY O RACHUNKOWOŚCI ( WARIANT KALKULACYJNY)

1. PRZYCHODY NETTO ZE SPRZEDAŻY TOWARÓW I PRODUKTÓW

W TYM :

- OD JEDNOSTEK POWIĄZANYCH

I. PRZYCHODY NETTO ZE SPRZEDAŻY PRODUKTÓW

II. PRZYCHODY NETTO ZE SPRZEDAŻY TOWARÓW I MATERIAŁÓW

2. KOSZTY SPRZEDANYCH PRODUKTÓW, TOWARÓW I MATERIAŁÓW,

W TYM:

- OD JEDNOSTEK POWIĄZANYCH

I. KOSZT WYTWORZENIA SPRZEDANYCH PRODUKTÓW

II. WARTOŚĆ SPRZEDANYCH TOWARÓW I MATERIAŁÓW

3. WYNIK FINANSOWY BRUTTO ZE SPRZEDAŻY (A - B)

4. KOSZTY SPRZEDAŻY

5. KOSZTY OGÓLNEGO ZARZĄDU

6. WYNIK FINANSOWY ZE SPRZEDAŻY (C -D - E)

POZOSTAŁE ELEMENTY JAK W WARIANCIE PORÓWNAWCZYM

ELEMENTY SKŁADOWE RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT WEDŁUG ZNOWELIZOWANEJ USTAWY O RACHUNKOWOŚCI

Pozostałe przychody operacyjne obejmują w szczególności:

• zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych,

• odpisanie zobowiązań przedawnionych, umorzonych i nieściągalnych,

• otrzymanie darowizn,

• otrzymanie kar, grzywien,

• przyznanie odszkodowania,

• otrzymanie dotacji, subwencji, dopłat na inne cele niż nabycie lub wykorzystanie środków trwałych,

• odpadki uzyskane z zaniechanej produkcji,

• inne pozycje.

Pozostałe koszty operacyjne obejmują w szczególności:

• strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych,

• odpisanie należności przedawnionych, umorzonych, nieściągalnych,

• odpisy aktualizujące wartość należności ( utworzenie i rozwiązanie rezerw),

• odpisy aktualizujące wartość zapasów materiałów, towarów, produktów gotowych, półfabrykatów i produkcji w toku, zarówno wynikające z tytułu zastosowania przy ich wycenie zasady ostrożności, jak i z tytułu odpisania zaniechanej lub nie podjętej produkcji, remontów, niedoborów i szkód, jeżeli nie powodują korekty kosztów,

• zapłatę odszkodowań, kar i grzywien,

• przekazanie darowizny,

• koszty postępowania sądowego,

• inne pozycje.

Przychody z operacji finansowych obejmują w szczególności:

• należne przychody z dywidend i innych udziałów w zyskach osób prawnych,

• należne odsetki od udzielonych pożyczek i należności,

• należne odsetki od lokat i rachunków bankowych,

• dyskonto przy zakupie weksli, czeków obcych i papierów wartościowych,

• zysk ze zbycia inwestycji,

• aktualizacja wartości inwestycji,

• dodatnie różnice kursowe.

Koszty operacji finansowych obejmują w szczególności:

• odsetki i prowizje od kredytów i pożyczek,

• odsetki za zwłokę w regulacji zobowiązań,

• dyskonto przy sprzedaży weksli, czeków obcych i papierów wartościowych,

• odpisy aktualizujące wartość,

• rezerwy tworzone na ryzyko finansowe,

• ujemne różnice kursowe.

Przez straty i zyski nadzwyczajne rozumie się skutki finansowe zdarzeń powstających niepowtarzalnie, poza zwykłą działalnością jednostki, takich jak : zdarzenia losowe ( powódź, pożar, kradzież z włamaniem itp.), zaniechanie lub zawieszenie pewnego rodzaju działalności, postępowanie układowe lub naprawcze.

RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH

(SPRAWOZDANIE Z PRZEPŁYWU ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH)

Zestawienie to jest formą zobrazowania relacji WPŁYWY - WYDATKI i bierze pod uwagę przepływy pieniężne. Wpływami będą wszelkie wpłaty gotówkowe, należności ściągnięte od odbiorców, zmniejszenie wartości aktywów w stosunku do okresu wyjściowego itd. Wydatkami będą wszelkie płatności bieżące, wydatki inwestycyjne, wzrost wartości aktywów w stosunku do okresu wyjściowego, pokryte zobowiązania itd. Potrzeba sporządzania dodatkowego zestawienia wynika z konieczności ustalenia sytuacji pieniężnej przedsiębiorstwa, nie pokrywającej się z obrazem firmy wynikającym z rachunku zysków i strat oraz z bilansu.

PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY ≠ WPŁYWY

KOSZTY ≠ WYDATKI

ZYSK NA SPRZEDAŻY ≠ „WOLNE” ŚRODKI PIENIĘŻNE

Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych ma dostarczyć odpowiedzi na następujące pytania:

• jakimi środkami pieniężnymi dysponowało przedsiębiorstwo w okresie sprawozdawczym?

• z jakich źródeł pochodziły te środki?

• jak środki te zostały zagospodarowane?

Zgodnie z nowelizacją ustawy o rachunkowości sprawozdanie to może być sporządzane metodą pośrednią i bezpośrednią. Stosowanie metody bezpośredniej, polegającej na porównaniu wpływów i wydatków, powoduje większą czytelność informacyjną. Metoda pośrednia nie bazuje na bieżących przepływach pieniężnych, a punktem wyjścia jest wynik finansowy zaczerpnięty z rachunku wyników. Stwarza to utrudnienia w odbiorze, jednak eksponuje związki między poszczególnymi sprawozdaniami i eksponuje różnicę między zyskiem a nadwyżką środków pieniężnych.

Sprawozdanie to jest podobnie jak rachunek zysków i strat sporządzane metodą segmentową, ukazując przepływy środków pieniężnych w następujących sferach działalności firmy:

• działalność operacyjna,

• działalność inwestycyjna,

• działalność finansowa.

Podział przepływów na trzy rodzaje pozwala określić udział poszczególnych rodzajów działalności w zmianach środków pieniężnych ogółem, a tym samym w sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.

W szczególności poprzez analizę przepływów z działalności operacyjnej -przez odpowiednie porównania- można ocenić czy kwota uzyskanych środków pieniężnych wystarczy do spłaty zaciągniętych kredytów i pożyczek, sfinansowania inwestycji w majątku trwałym, utrzymania operacyjnej zdolności do działania, wypłacenia dywidend lub dokonania lokat kapitałowych bez posiłkowania się zewnętrznymi źródłami finansowania.

Przepływy z działalności inwestycyjnej wiążą się z długoterminowymi podstawami działalności firmy.

W przepływach z działalności finansowej ujmowane są skutki pozyskania kapitałów zewnętrznych własnych lub obcych długo- i krótkoterminowych oraz wydatki związane z ich spłatą i obsługą.

METODA POŚREDNIA - PRZEPŁYW ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ

RELACJE MIĘDZY ZYSKIEM NETTO A PRZEPŁYWAMI PIENIĘŻNYMI Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ

Korekta przychodów do poziomu wpływów powinna polegać na odjęciu tych przychodów, które nie wiązały się z wpływem gotówki.

Korekta kosztów do poziomu wydatków powinna polegać na dodaniu tych kosztów , które nie powodują wypływu gotówki.

Należy również anulować wpływ tych transakcji, które nie powodują przepływu środków pieniężnych.

ZYSK NETTO

+ AMORTYZACJA

+ ZMNIEJSZENIE STANÓW ŚRODKÓW OBROTOWYCH ( Z WYJĄTKIEM

GOTÓWKI)

ALBO - ZWIĘKSZENIE STANÓW ŚRODKÓW OBROTOWYCH ( Z WYJĄTKIEM

GOTÓWKI)

+ ZWIĘKSZENIE ZOBOWIĄZAŃ BIEŻĄCYCH

ALBO - ZMNIEJSZENIE ZOBOWIĄZAŃ BIEŻĄCYCH

+ PODATEK DOCHODOWY KSIĘGOWY

- PODATEK DOCHODOWY ZAPŁACONY

+/- POZYCJE KORYGUJĄCE ZWIĄZANE Z WYELIMINOWANIEM WIELKOŚCI

DOTYCZĄCYCH DZIAŁALNOŚCI INWESTYCYJNEJ I FINANSOWEJ

= ŚRODKI PIENIĘŻNE NETTO Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ ( CASH FLOW OPERACYJNY)

STRUKTURA ŹRÓDEŁ POCHODZENIA ŚRODKÓW I KIERUNKI ICH WYKORZYSTANIA

ŹRÓDŁA POCHODZENIA ŚRODKÓW:

I ŹRÓDŁA WEWNĘTRZNE

• ZYSK NETTO

• AMORTYZACJA

• PRZYROST REZERW

• UWOLNIONE KAPITAŁY WŁASNE

II ŹRÓDŁA ZEWNĘTRZNE

• PRZYROST KAPITAŁÓW WŁASNYCH

• PRZYROST KAPITAŁÓW OBCYCH:

DŁUGOTERMINOWYCH I KRÓTKOTERMINOWYCH

III ZMNIEJSZENIE ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

KIERUNKI WYKORZYSTANIA ŚRODKÓW:

I INWESTYCJE (NETTO)

• PRZYROST RZECZOWEGO MAJĄTKU TRWAŁEGO

• PRZYROST FINANSOWEGO MAJĄTKU TRWAŁEGO

• PRZYROST KAPITAŁU OBROTOWEGO NETTO

II SPŁATA ZADŁUŻENIA

• KRÓTKOTERMINOWEGO

• DŁUGOTERMINOWEGO

III ZMNIEJSZENIE KAPITAŁU WŁASNEGO

• PŁATNOŚCI DYWIDEND

• SPADEK REZERW

IV ZWIĘKSZENIE ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

STRUKTURA PODZIAŁU ZYSKU

W SPÓŁCE PRAWA HANDLOWEGO

ZYSK BRUTTO

CZĘŚĆ PRZEJMOWANA ZYSK NETTO

PRZEZ BUDŻET W POSTACI

PODATKU DOCHODOWEGO

OBOWIĄZKOWE ODPISY

Z ZYSKU NETTO

REZERWA NA PODATEK INNE

DOCHODOWY

CZĘŚĆ DO DYSPOZYCJI

WŁAŚCICIELI FIRMY

CZĘŚĆ KONSUMOWANA : CZĘŚĆ AKUMULOWANA :

DYWIDENDY ZATRZYMANE ZYSKI

INWESTYCJE: ZWIĘKSZENIE

RZECZOWE KAPITAŁU

FINANSOWE WŁASNEGO

ZAKUP WARTOŚCI W OBROCIE

NIEMATERIALNYCH

I PRAWNYCH

PODSTAWOWE ASPEKTY OPODATKOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW

OBCIĄŻENIA NA RZECZ SYSTEMU BUDŻETOWEGO WYSTĘPUJĄCE W POLSCE

I. PODATKI:

1. Podatek dochodowy od osób prawnych - podlegają mu podmioty prowadzące

działalność gospodarczą i posiadające osobowość prawną

2. Podatek dochodowy od osób fizycznych - podlegają mu osoby fizyczne

uzyskujące przychody z różnych źródeł

3. Podatek od towarów i usług - podlegają mu podmioty prowadzące sprzedaż i

odpłatne świadczenie usług na terytorium RP

4. Podatek akcyzowy- jw.

4. Podatek rolny - podlegają mu podmioty prowadzące działalność rolniczą

5. Podatek leśny - podlegają mu podmioty prowadzące działalność leśną

6. Podatek od nieruchomości - podlegają mu podmioty, będące właścicielami lub użytkownikami nieruchomości i gruntów

7. Podatek od środków transportowych - podlegają mu podmioty, będące właścicielami środków transportowych

8. Podatek od czynności cywilnoprawnych- podlegają mu podmioty, dokonujące wymienionych w ustawie czynności cywilnoprawnych

9. Podatek od gier - podlegają mu podmioty prowadzące działalność polegającą na prowadzeniu kasyn, salonów gier itp., organizowaniu loterii

10. Podatek od spadków i darowizn - dotyczy wyłącznie osób fizycznych

11. Podatek od posiadania psów - dotyczy wyłącznie osób fizycznych

Podatek jest nieodpłatnym, bezzwrotnym, przymusowym i pieniężnym świadczeniem o charakterze ogólnym, które jest nakładane przez związek publiczno-prawny (najczęściej państwo).

2. OPŁATY: skarbowe, administracyjne, targowe, miejscowe, eksploatacyjne, koncesyjne, adiacenckie, parkingowe, opłaty za użytkowanie wieczyste, inne.

3. CŁA

4. OPŁATY NA RZECZ PUBLICZNYCH FUNDUSZÓW CELOWYCH

ELEMENTY KONSTRUKCJI PODATKU

1. podmiot opodatkowania - podatnik, płatnik (kto opłaca podatek)

2. przedmiot opodatkowania (od czego jest opłacany podatek)

3. podstawa opodatkowania (od czego jest obliczany podatek)

4. stawki i skale podatkowe (w jakiej wysokości jest płacony podatek)

5. elementy korygujące wymiar podatku (zwolnienia, ulgi i zwyżki podatkowe)

6. warunki płatności podatku (jak i kiedy płacony jest podatek)

OGÓLNY SCHEMAT NALICZANIA PODATKU DOCHODOWEGO

SUMA PRZYCHODÓW

- KOSZTY UZYSKANIA PRZYCHODÓW

= DOCHÓD

- DOCHODY ZWOLNIONE Z OPODATKOWANIA

- ODLICZENIA OD DOCHODU

= PODSTAWA OPODATKOWANIA

PODSTAWA OPODATKOWANIA x STAWKA PODATKOWA = NALEŻNY PODATEK DOCHODOWY

DOCHÓD ≠ ZYSK

KOSZTY UZYSKANIA PRZYCHODÓW ≠ KOSZTY DZIAŁALNOŚCI

KOSZTY UZYSKANIA PRZYCHODÓW UWZGLĘDNIANE PRZY OBLICZANIU DOCHODU JAKO PODSTAWY PODATKU DOCHODOWEGO

Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem wydatków wymienionych przez ustawodawcę jako nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów. koszty uzyskania przychodów są potrącalne tylko w tym roku podatkowym, którego dotyczą.

Główne grupy wydatków nie stanowiących kosztów uzyskania przychodów :

1/ wydatki inwestycyjne i modernizacyjne,

2/ wydatki na spłatę rat kredytów i pożyczek,

3/ grzywny, kary pieniężne, odszkodowania z różnych tytułów, odsetki za zwłokę od zobowiązań budżetowych,

4/ wydatki przekraczające wprowadzone limity np. w zakresie wydatków na reprezentację i reklamę, związanych z użytkowaniem i zakupem samochodów osobowych, w wydatkach na delegacje służbowe,

5/ podatki płacone z zysku oraz podatek od towarów i usług.

Wpływ amortyzacji na wysokość obciążeń podatkowych z tytułu podatków dochodowych

Tarcza podatkowa

Amortyzacja będąc elementem kosztów uzyskania przychodów w podatku dochodowym powoduje zmniejszenie kwoty podatku.

Wartość oszczędności podatkowych (tarcza podatkowa) = amortyzacja x stopa podatkowa

Metody amortyzacji dotychczas stosowane w Polsce:

• amortyzacja liniowa,

• amortyzacja degresywna.

Kwota odpisu amortyzacyjnego stosowana w metodzie liniowej:

roczny odpis amortyzacyjny = wartość początkowa środka trwałego x stawka amortyzacyjna, gdzie stawka amortyzacyjna = 100% / długość okresu użytkowania w latach

Kwota odpisu amortyzacyjnego stosowana w metodzie degresywnej:

roczny odpis amortyzacyjny = wartość bieżąca środka trwałego (tj. wartość początkowa środka trwałego -

dotychczasowe umorzenie) x stawka amortyzacyjna, gdzie stawka amortyzacyjna = 1,5 - 3-krotnej wysokości stawki, którą można by zastosować w przypadku wyboru metody liniowej w odniesieniu do danego środka trwałego

odpis w roku n-tym
,

gdzie
- wartość początkowa środka trwałego,

- stawka amortyzacyjna w metodzie degresywnej.

Zalety metody degresywnej : początkowe obniżenie obciążenia z tytułu podatku dochodowego (oznaczające realne obniżenie podatku ze względu na zmienną wartość pieniądza w czasie), umożliwiające wcześniejsze zgromadzenie środków na odtworzenie - forma podatkowego wspierania postępu technicznego.

Amortyzacja planowa a amortyzacja podatkowa

Amortyzacja planowa powinna odzwierciedlać rzeczywiste procesy zużywania się środka trwałego, a amortyzacja podatkowa jest wyrazem polityki inwestycyjnej państwa.

ZYSK BRUTTO A DOCHÓD PODATKOWY

ZYSK BRUTTO

- PRZYCHODY ZWOLNIONE Z OPODATKOWANIA PODATKIEM

DOCHODOWYM ORAZ PRZYCHODY OPODATKOWANE RYCZAŁTOWO

+ KOSZTY LUB STRATY NIE STANOWIĄCE KOSZTÓW UZYSKANIA

PRZYCHODÓW W SENSIE PODATKOWYM

- ODLICZENIA OD DOCHODU

= PODSTAWA OPODATKOWANIA

Przyczyny różnic między wynikiem finansowym a dochodem:

1. Występują różnice co do momentu ujmowania przychodów wg zasady memoriału dla celów sprawozdawczych, a ujmowaniem przychodów w sensie podatkowym, jak również różnice związane z faktem iż niektóre przychody rejestrowane sprawozdawczo nie są przychodami podatkowymi. Ustawa podatkowa definiuje również przychody, które podatnik powinien osiągnąć w danej sytuacji.

2. Część kosztów i strat ujmowanych w sprawozdawczości nie stanowi kosztów uzyskania przychodów w sensie podatkowym.

3. Niektóre koszty są ujmowane w sensie podatkowym w innym momencie niż koszty w sprawozdawczości.

PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG „VAT”

Kluczowe elementy podatku od towarów i usług

• czynności podlegające opodatkowaniu,

• podatek należny przy dokonywaniu czynności opodatkowanych,

• podatek naliczony przy nabyciu towarów i usług przez przedsiębiorstwo,

• kwota zobowiązania podatkowego z tytułu podatku od towarów i usług,

• stawki podatkowe,

• stawka 0 proc. w przypadku eksportu,

• odliczanie podatku od towarów i usług w przypadku zakupów inwestycyjnych,

• zwolnienia z podatku od towarów i usług,

• sankcje w podatku od towarów i usług.

Wpływ podatku od towarów i usług na ceny produktów

KOSZTY + ZYSK + PODATEK NALEŻNY VAT = CENA BRUTTO

Cena brutto jest rzeczywistą ceną płaconą przez nabywcę.

U podatników VAT koszty i przychody są rejestrowane według cen netto, a rozliczenie VAT jest dokonywane poza rachunkiem zysków i strat.

KOSZTY + ZYSK = CENA NETTO

Wyliczanie wysokości zobowiązania z tytułu podatku od towarów i usług

Jeżeli podatek VAT należny jest większy od podatku VAT naliczonego, to

WPŁATA DO BUDŻETU = VAT NALEŻNY - VAT NALICZONY

jeżeli podatek VAT należny jest mniejszy od podatku VAT naliczonego, to

ZWROT Z BUDŻETU ( LUB ZALICZKA NA POCZET PRZYSZŁYCH ZOBOWIĄZAŃ Z TYTUŁU PODATKU

OD TOWARÓW I USŁUG ) = VAT NALICZONY - VAT NALEŻNY

PRZEDSIĘBIORSTWO

PROBLEMY PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ

POJĘCIE PŁYNNOŚCI

• PŁYNNOŚĆ JAKO POZYTYWNY STAN ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

• PŁYNNOŚĆ W ROZUMIENIU WŁAŚCIWOŚCI SKŁADNIKÓW MAJĄTKU DO POWROTNEJ PRZEMIANY W PIENIĄDZ

• PŁYNNOŚĆ JAKO STOSUNEK POKRYCIA ZOBOWIĄZAŃ SKŁADNIKAMI MAJĄTKU

• PŁYNNOŚĆ JAKO MOŻLIWOŚĆ POKRYCIA W KAZDYM MOMENCIE ZOBOWIĄZAŃ PRZEDSIĘBIORSTWA

PŁYNNOŚĆ FINANSOWA = ZDOLNOŚĆ DO TERMINOWEGO REGULOWANIA ZOBOWIĄZAŃ

( WYRAZ DOBREJ KONDYCJI FINANSOWEJ FIRMY)

TAKTYKA FINANSOWA FIRMY: UTRZYMYWANIE STAŁEJ PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA UTRZYMYWANIE STAŁEJ PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ:

1. UZYSKIWANIE ODPOWIEDNICH PRZYCHODÓW ZWIĄZANE Z ODPOWIEDNIĄ WIELKOŚCIĄ SPRZEDAŻY ORAZ RYTMICZNOŚCIĄ PRODUKCJI I SPRZEDAŻY

2. OSIĄGANIE ODPOWIEDNIEGO POZIOMU RENTOWNOŚCI UMOŻLIWIAJACE REPRODUKCJĘ KAPITAŁU OBROTOWEGO NETTO

3. REGULARNY SPŁYW NALEŻNOŚCI UWARUNKOWANY POSIADANIEM WIARYGODNYCH (WYPŁACALNYCH) ODBIORCÓW

4. SKUTECZNA POLITYKA W ZAKRESIE KREDYTU HANDLOWEGO

5. UTRZYMYWANIE BEZPIECZNEGO TEMPA WZROSTU SPRZEDAŻY W SYTUACJI KREDYTOWANIA ODBIORCÓW

6. UTRZYMYWANIE ODPOWIEDNIEJ STRUKTURY SKŁADNIKÓW MAJĄTKOWYCH - EFEKTYWNE ZARZĄDZANIE ZAPASAMI ORAZ ŚRODKAMI PIENIĘŻNYMI RÓWNOZNACZNE Z OSIĄGANIEM WYSOKIEJ SPRAWNOŚCI GOSPODAROWANIA AKTYWAMI

7. WYKORZYSTYWANIE ODPOWIEDNICH ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA DZIAŁALNOŚCI BIEŻĄCEJ

8. EFEKTYWNE PLANOWANIE FINANSOWE, W SZCZEGÓLNOŚCI PLANOWANIE PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH

POJĘCIE KAPITAŁU OBROTOWEGO

KAPITAŁ OBROTOWY BRUTTO = SUMA KAPITAŁÓW POCHODZĄCYCH Z

RÓŻNYCH ŹRÓDEŁ FINANSUJĄCA ŚRODKI OBROTOWE PRZEDSIĘBIORSTWA

KAPITAŁ OBROTOWY NETTO = KAPITAŁ STAŁY - MAJĄTEK TRWAŁY CZYLI

KAPITAŁ OBROTOWY NETTO = AKTYWA BIEŻĄCE - KRÓTKOTERMINOWE

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA AKTYWÓW BIEŻĄCYCH

Kapitał obrotowy netto jest więc tą częścią kapitału stałego, która jest wykorzystywana w finansowaniu działalności bieżącej.

Na poziom kapitału obrotowego netto wpływają następujące czynniki:

• rodzaj prowadzonej działalności,

• długość cyklu operacyjnego,

• wielkość sprzedaży (ze względu na fakt, że wyższa sprzedaż jest najczęściej związana z wyższym poziomem zapasów i należności),

• polityki kształtowania zapasów,

• polityki kredytowej wobec odbiorców,

• przyjętej strategii w finansowaniu środków obrotowych.

Wysoki poziom kapitału obrotowego netto zapewnia zdolność firmy do finansowania jej bieżących zobowiązań. Firmy o niskim poziomie kapitału obrotowego netto są bardziej narażone na trudności finansowe niż firmy o wysokim poziomie tego kapitału.

Wysokość kapitału obrotowego netto jest wyrazem polityki finansowej firmy i wynika z kompromisu między koniecznością wywiązywania się ze zobowiązań bieżących i niechęcią do zamrożenia środków pieniężnych.

ZAPOTRZEBOWANIE NA KAPITAŁ OBROTOWY

Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy odpowiada tej części bieżących potrzeb finansowania przedsiębiorstwa, która nie została pokryta przez zobowiązania bieżące (bez kredytów obrotowych).

ZAPOTRZEBOWANIE NA KAPITAŁ OBROTOWY ZKO =

KAPITAŁ OBROTOWY KO - SALDO NETTO ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

Saldo netto środków pieniężnych, czyli środki pieniężne do dyspozycji przedsiębiorstwa są różnicą między gotówką i papierami wartościowymi przeznaczonymi do obrotu a środkami obcymi w postaci kredytów krótkoterminowych.

Wysokość zapotrzebowania na kapitał obrotowy jest znacznie zróżnicowana i zależy od długości cyklu eksploatacyjnego oraz rotacji środków obrotowych (zapasów, należności).

ZARZĄDZANIE MAJĄTKIEM OBROTOWYM

1. ZARZĄDZANIE NALEŻNOŚCIAMI (WIERZYTELNOŚCIAMI)

Problem ściągania wierzytelności jest jednym z najważniejszych zadań bieżącego zarządzania finansami firmy. Sprawna realizacja tego zadania wymaga wdrożenia procedur monitorowania należności, które pozwolą na bieżące identyfikowanie istotnych odchyleń od dotychczasowych lub branżowych standardów.

Zarządzanie należnościami obejmuje również działania mające na celu przyspieszenie dyspozycyjności należnościami, przy jednoczesnym utrzymywaniu sprzedaży kredytowej.

Do działań mających na celu przyspieszenie wpływu gotówki należą:

• udzielanie odbiorcom kredytu w formie wekslowej,

• udzielanie kredytu bankowego pod zastaw należności,

• cesja należności, w tym factoring,

• odsprzedaż należności wątpliwych i nieściągalnych.

Metody oceny należności przedsiębiorstw:

1. Porównanie tempa wzrostu należności z tempem wzrostu sprzedaży.

2. Analiza wskaźników udziału należności w majątku ogółem oraz w majątku obrotowym.

3. Analiza wskaźnika rotacji należności (przychody ze sprzedaży/przeciętny stan należności) oraz wskaźnika cyklu inkasowania należności.

Wskaźnik cyklu należności informuje, za ile dni sprzedaży klienci nie uregulowali swoich zobowiązań. Pokazuje on więc efektywność systemów kontroli kredytów udzielanych odbiorcom. Okresy inkasowania należności powinny być odrębnie analizowane dla poszczególnych rodzajów produktów, klientów, obszarów rynku zbytu, gdyż polityka kredytowa przedsiębiorstwa powinna być zróżnicowana według tych parametrów.

4. Analiza dłużników w postaci badania struktury wiekowej należności w celu uzyskania szczegółowego obrazu efektywności systemu kontroli kredytu.

5. Analiza wskaźników nieściągalnych należności: wskaźnika udziału należności nieściągalnych w należnościach ogółem oraz tzw. wskaźnika ryzyka kredytowego, stanowiącego udział należności nieściągalnych w przychodach ze sprzedaży.

6. Sporządzanie bilansowych zestawień wierzytelności według czasu ich spływu do przedsiębiorstwa.

7. Analiza wskaźników służących do monitorowania należności takich, jak:

• obieg wierzytelności stanowiący sumę sprzedaży kredytowej przypadającej na złotówkę wierzytelności

• okres ściągania należności DSO wyrażający liczbę dni sprzedaży, za którą nie zainkasowano gotówki (liczbę dni sprzedaży niezapłaconej)

POLITYKA KREDYTOWA PRZEDSIĘBIORSTWA

Firma podejmuje decyzje w sprawie udzielania kredytu swoim odbiorcom, jeżeli spowoduje to zwiększenie zysku osiągniętego dzięki wzrostowi sprzedaży lub jeżeli jest do tego zmuszona przez konkurencję.

W ramach polityki kredytowej firma musi określić:

• kryteria i metody używane do oceny wiarygodności kredytowej klienta,

• limity udzielanych kredytów,

• warunki kredytowe, tj. okres kredytu oraz jeżeli firma decyduje się na oferowanie dyskonta gotówkowego, to również stopę dyskonta i okres dyskonta,

• procedury ściągania opóźnionych należności.

Przy kształtowaniu polityki kredytowej przedsiębiorstwo powinno uwzględnić:

• rozwiązania stosowane przez inne konkurencyjne firmy, prowadzące zbliżoną działalność,

• możliwości sfinansowania należności kredytowych, szczególnie w przypadku rozszerzenia zakresu i liberalizowania sprzedaży kredytowej.

W prowadzeniu polityki kredytowej firmy mogą stosować następujące strategie:

• strategia konserwatywna polegająca na dążeniu do minimalizowania prawdopodobieństwa strat wskutek możliwej niewypłacalności klientów; kredyt handlowy udzielany jest jedynie stałym klientom, których wiarygodność została sprawdzona; warunkiem udzielania kredytu jest często uzyskanie odpowiednich gwarancji zapłaty.

• strategia umiarkowana polega na bardziej elastycznym udzielaniu kredytów przy rezygnacji z zaliczek i zapłaty z góry; stan zadłużenia klientów jest na bieżąco sprawdzany, a kolejne dostawy są na ogół realizowane po uprzednim uregulowaniu płatności za poprzednią dostawę.

• strategia agresywna polegająca na tworzeniu dogodnych warunków kredytowych dla klientów, nawet przy wysokim poziomie ryzyka kredytowego.

METODY ANALIZY RYZYKA KREDYTOWEGO

Ryzyko kredytowe - wielkość liczbowa charakteryzująca zdolność danego kontrahenta do wywiązywania się z jego zobowiązań płatniczych.

Ocena ryzyka kredytowego powinna być podstawą wyboru kontrahentów, którym zostanie udzielony kredyt handlowy oraz podstawą doboru instrumentów (parametrów) polityki kredytowej.

Znajomość ryzyka kredytowego pozwala:

• scharakteryzować skłonność dowolnego kontrahenta lub całych grup klientów do regulowania zobowiązań,

• oszacować przewidywaną wielkość należności nieściągalnych przy danym poziomie sprzedaży,

• ocenić czy prowadzona polityka kredytowa przyniesie korzyści przedsiębiorstwu, gdyż umożliwia ocenę realnych możliwości finansowych firmy (z uwzględnieniem zdolności finansowej kontrahentów),

• eliminować zawczasu tych klientów, którzy będą mieć problemy płatnicze.

Metody analizy ryzyka kredytowego:

• metody jakościowe,

• metody ilościowe,

• metody mieszane.

METODA PUNKTOWA

Metoda punktowa oceny ryzyka kredytowego polega na określeniu wartości granicznych wskaźników analitycznych i nadaniu poszczególnym wskaźnikom odpowiednich wag punktowych w zależności od ich poziomu. Na podstawie danych finansowych kontrahenta (zawartych w bilansie, rachunku zysków i strat oraz sprawozdaniu z przepływów pieniężnych) dokonuje się wyliczenia odpowiednich wskaźników celem określenia jego zdolności do wywiązywania się ze zobowiązań. Wyliczone wielkości wskaźników zestawia się w tabeli, a następnie porównuje z wartościami granicznymi uznanymi jako dopuszczalne, maksymalne bądź minimalne z punktu widzenia zdolności płatniczej klienta.

Wartości graniczne są ustalane na podstawie:

• przeciętnych wartości wskaźników charakteryzujących daną branżę,

• wartości ustalonych na podstawie danych historycznych,

• wartości modelowych.

METODA STANDARDU KREDYTOWEGO

Metoda standardu kredytowego jest oparta na ocenie tzw. „pięciu C kredytu”. Ocena dotyczy następujących kryteriów, które należy wziąć pod uwagę przy ocenie wiarygodności kredytowej klienta. Są to charakter klienta, wypłacalność (zdolność kredytowa klienta), pokrycie kapitałowe, jakość aktywów (zabezpieczenie), ogólne warunki otoczenia gospodarczego.

2. ZARZĄDZANIE ZAPASAMI

Zarządzanie zapasami obejmuje określenie wielkości zamawianej partii, ustalenie poziomu zapasów, przy których należy składać kolejne zamówienia, wyznaczenie rozmiaru zapasu bezpieczeństwa oraz monitorowanie zapasów.

Przyczyny utrzymywania zapasów są zróżnicowane w zależności od rodzaju zapasów. Zapasy materiałów:

• ułatwiają zachowanie rytmiczności produkcji,

• chronią przed skutkami zmian cen materiałów,

• chronią przed brakiem podaży materiałów oraz skutkami wydłużenia okresu dostaw,

• pozwalają osiągnąć korzyści związane z dyskontem ilościowym możliwym w przypadku zakupu odpowiednio dużej partii.

Zapasy produkcji w toku zapewniają płynność produkcji.

Zapasy wyrobów gotowych:

• pozwalają natychmiast zaspokoić popyt klientów,

• stabilizują produkcję.

Alternatywnymi rozwiązaniami w stosunku do utrzymywania zapasów są:

• kontrakty futures na dostawy materiałów,

• produkowanie wyłącznie na zamówienie,

• just-in-time systems,

• oferowanie klientom dłuższych terminów dostaw w zamian za niższe ceny lub wydłużenie okresu kredytowania.

Koszty związane z zapasami obejmują:

1. Koszty utrzymywania zapasów:

• koszt kapitału zaangażowanego w zapasy (stanowiący koszt utraconych korzyści),

• koszty magazynowania,

• koszty przemieszczania zapasów,

• koszty ubezpieczeń,

• koszty starzenia i psucia się zapasów.

2. Koszty zamówień:

• koszty dostawy, rozładunku,

• koszty opłat pocztowych, telekomunikacyjnych itp.

3. Koszty samych zapasów

4. Koszty braku zapasów:

• koszty związane z utratą zamówień,

• koszty interwencyjnego zakupu materiałów po wyższych cenach,

• koszty zatrzymania produkcji.

W zarządzaniu zapasami wykorzystywane są modele zapasów, które pozwalają ustalić:

• optymalny poziom zamówienia,

• poziom zapasów, przy którym należy złożyć ponowne zamówienie,

• częstotliwość zamówień,

• czy należy skorzystać z oferowanego dyskonta ilościowego.

W modelach zapasów minimalizowany jest całkowity koszt związany z zapasami.

Najczęściej wykorzystywanymi modelami zapasów są:

• model EOQ (Economic Order Quantity Model),

• model POQ (Production Order Quantity Model)

• dwuskładnikowy model zapasów.

MONITOROWANIE ZAPASÓW

Firmy utrzymują wiele różnych pozycji zapasów. Nie wszystkie pozycje powinny być obserwowane z taką samą uwagą. Koszty monitorowania są przeważnie wysokie, a zatem powinno się postępować zgodnie z zasadą 20/80, co oznacza konieczność skoncentrowania się na tych pozycjach, których koszt utrzymywania lub koszt braku zapasów jest największy.

Przykładem systemu umożliwiającego optymalizacje monitorowania zapasów jest system

A-B-C oparty na podziale zapasów na trzy kategorie:

• kategoria A - pozycje zapasów, które wymagają dużych inwestycji lub są niezbędne dla funkcjonowania firmy; ich brak naraża firmę na duże koszty,

• kategoria B - pozycje pośrednie,

• kategoria C - pozycje zapasów, które albo są tanie, albo nie muszą być dostępne natychmiast.

Bardzo dokładnie jest monitorowana tylko kategoria A, kategorii B poświęca się mniej uwagi, natomiast pozycje należące do kategorii C są obserwowane w ograniczonym zakresie.

3. ZARZĄDZANIE ŚRODKAMI PIENIĘŻNYMI

Podstawowymi celami zarządzania gotówką (środkami pieniężnymi) jest

1. zredukowanie trzymanej sumy środków pieniężnych do minimum koniecznego do prowadzenia firmy,

2. umożliwienie jak najszybszego przepływu gotówki przez przedsiębiorstwo.

Minimalny zasób gotówki powinien chronić firmę przed ryzykiem niezaspokojenia nieoczekiwanych potrzeb gotówkowych. Powinien również umożliwić jej skorzystanie z dyskonta gotówkowego. Utrzymywanie pewnego poziomu gotówki podnosi wiarygodność kredytową firmy.

Minimalizacja posiadanej gotówki wymaga przede wszystkim zapewnienia synchronizacji wpływów i wydatków. Minimalizacja stanu gotówki oznacza możliwość takiego zaangażowania jej pozostałej kwoty, aby zmaksymalizować dochody z jej posiadania. Wzrost zysku z całości zasobów gotówkowych może być osiągnięty przez inwestycje w papiery wartościowe lub inne lokaty o wyższej rentowności lub poprzez zmniejszenie udziału gotówki nieoprocentowanej, lub poprzez połączenie obu tych możliwości.

Modele optymalizujące zasób gotówki starają się pomóc w ustaleniu takiej jego wysokości, aby koszt utraconych odsetek nie przeważał nad pozytywnymi aspektami utrzymywania zasobu gotówkowego. Do takich modeli należą: model Baumola, model Millera-Orra,

model Stone'a.

Przyspieszenie tempa przepływu gotówki przez przedsiębiorstwo jest realizowane przez:

• przyspieszanie inkasowania należności,

• opóźnianie regulowania zobowiązań.

KRÓTKOTERMINOWE ŹRÓDŁA ZASILANIA PRZEDSIĘBIORSTWA

• ZOBOWIĄZANIA Z TYTUŁU EMISJI KRÓTKOTERMINOWYCH PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH,

• KRÓTKOTERMINOWE KREDYTY I POŻYCZKI

• ZOBOWIĄZANIA WOBEC DOSTAWCÓW

• ZOBOWIĄZANIA WEKSLOWE

• ZOBOWIĄZANIA WOBEC BUDŻETÓW I INNYCH ISTYTUCJI PUBLICZNO-PRAWNYCH

• INNE ZOBOWIĄZANIA

PLANOWANIE FINANSOWE

Utrzymywanie płynności finansowej w przedsiębiorstwie wymaga planowania finansowego. Dokonywanie projekcji wpływów i wydatków jest podstawowym narzędziem wskazującym, w jaki sposób w danym okresie planistycznym zachować między nimi równowagę. Dynamiczne spojrzenie na oba strumienie finansowe pozwala przewidywać i planować skutki określonych działań przedsiębiorstwa w zakresie wpływów i wydatków gotówkowych. Planowanie finansowe uwzględniające strumienie gotówkowe powinno dotyczyć zarówno długiego horyzontu czasowego (planowanie strategiczne), jak i okresów krótszych, takich jak rok, kwartał, miesiąc, dekada (planowanie operatywne, często nazywane budżetowaniem).

Planowanie strategiczne ma na celu umożliwienie realizacji długookresowych celów działalności firmy. Jednym z warunków realizacji tych celów jest utrzymywanie płynności finansowej. Zestawienie przepływów pieniężnych powinno umożliwić ocenę przyszłości przedsiębiorstwa pod tym względem, a w szczególności uzyskanie odpowiedzi na następujące pytania:

• jakie będzie przewidywane saldo strumienia gotówkowego w poszczególnych okresach?

• w jakim stopniu w poszczególnych okresach rozwój przedsiębiorstwa będzie finansowany ze środków własnych generowanych wewnątrz przedsiębiorstwa, a w jakim zakresie niezbędne jest uzupełnienie kapitału z zewnątrz (wzrost kapitału własnego, kredyty, pożyczki)?

• czy ogólna sytuacja finansowa będzie dobra? czy też, w przypadku występowania kłopotów finansowych, w jakim czasie nastąpi uzdrowienie sytuacji?

PRELIMINARZ OBROTÓW GOTÓWKOWYCH

Z finansowego punktu widzenia funkcjonowanie przedsiębiorstwa w krótkich odcinkach przejawia się ciągłym dwustronnym ruchem środków pieniężnych: wpływami i wydatkami. Oba kierunki ruchu gotówki nakładają się w czasie.

W związku z tym firma musi zwracać szczególną uwagę na to, aby być w każdym momencie wypłacalną. Gotówką należy więc zarządzać na bieżąco: planować jej przepływy i kontrolować ich realizację. Kontrolę taką umożliwia plan obrotów gotówkowych, zwany preliminarzem.

Preliminarz:

• programuje obieg środków pieniężnych w odpowiednich przedziałach czasu w sposób zapewniający utrzymanie płynności finansowej przedsiębiorstwa przy racjonalnym kształtowaniu kosztów finansowych utrzymania tej płynności,

• określa z góry działania podejmowane dla zapewnienia dodatkowych źródeł finansowania lub zmierzające do odpowiedniego przesunięcia płatności,

• wyznacza przedsięwzięcia pozwalające na najkorzystniejsze lokowanie nawet krótkoterminowych nadwyżek finansowych.

Do planowania przyszłych potrzeb finansowych można podchodzić w dwojaki sposób. Pierwszy rozpoczyna się od wyliczenia zapotrzebowania na dodatkowy kapitał w przyszłym roku, następnie budowane są plany szczegółowe i dopasowane do potrzeb firmy poszczególne instrumenty finansowe.

Druga metoda jest odwrotnością pierwszej, czyli najpierw buduje się miesięczne plany wpływów i wydatków gotówkowych. Z takiego zestawienia wynikają potrzeby finansowe firmy, a co za tym idzie, zapotrzebowanie na odpowiednie źródło finansowania.

W obu metodach punktem wyjścia i najważniejszym krokiem w całym procesie planowania jest oszacowanie przewidywanej w przyszłym roku wielkości sprzedaży. Prognozowanie wielkości sprzedaży powinno być jednym z podstawowych zadań działu marketingu.

Umiejętne posługiwanie się preliminarzem obrotów gotówkowych pozwala w praktyce na racjonalne podejmowanie decyzji dotyczących zarówno wpływów, np. skracania lub wydłużania terminów płatności dla odbiorców, stosowania opustów ceny w celu przyspieszenia wpływu gotówki, jak i wydatków, np. wydłużania terminów płatności zobowiązań, szerszego korzystania z kredytów handlowych, renegocjowania warunków umów kredytowych.

Wykorzystanie preliminarza obrotów gotówkowych do sterowania wpływami i wydatkami przedsiębiorstwa wymusza bieżącą kontrolę zgodności faktycznie uzyskanych wpływów i dokonanych wydatków z wielkościami założonymi w preliminarzu. Eliminowanie przyczyn odchyleń od przyjętego planu pozwala na obniżenie kosztów kapitału, a szybkie zagospodarowywanie wolnej gotówki zapobiega powstawaniu kosztów utraconych korzyści.

PODSTAWOWE SPOSOBY PRZYWRACANIA PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ

1. PODNIESIENIE RENTOWNOŚCI SPRZEDAŻY

2. PODWYŻSZENIE KAPITAŁU WŁASNEGO

3. PRZYSPIESZENIE ROTACJI ŚRODKÓW OBROTOWYCH

4. UWOLNIENIE ŚRODKÓW ZAMROŻONYCH W SKŁADNIKACH MAJĄTKU TRWAŁEGO

5. ZMIANA STRUKTURY ZOBOWIĄZAŃ

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Struktura źródeł pozyskiwania kapitału w przedsiębiorstwie:

Źródła wewnętrzne:

• zatrzymane zyski,

• odpisy amortyzacyjne,

• uwolnienie kapitału wynikające z przyspieszenia obrotu,

• długookresowe rezerwy,

• środki uwolnione poprzez zbycie nieproduktywnych składników majątku

Źródła zewnętrzne:

własne

• emisja udziałów lub akcji,

• dopłaty udziałowców,

obce

• pożyczki pieniężne od innych podmiotów,

• obligacje,

• krótkoterminowe kredyty bankowe (m.in. kredyty w rachunku bieżącym, kredyty rewolwingowe, kredyty wekslowe, kredyty w rachunku kredytowym),

• długoterminowe kredyty bankowe,

• kredyty dostawców (handlowe),

• przedpłaty odbiorców,

• zobowiązania prawidłowe,

• leasing,

• factoring,

• venture capital,

• cesja wierzytelności,

• dotacje.

NARZĘDZIA ANALIZY FIRMY NA POZIOMIE EKSPLATACYJNYM

DŹWIGNIA OPERACYJNA

W sytuacji występowania kosztów stałych każdy przyrost wielkości sprzedaży przyniesie przedsiębiorstwu ponad proporcjonalny przyrost zysku (przy założeniu stałości innych czynników wpływających na jego poziom. Zjawisko to jest nazywane dźwignią operacyjną.

Miarą wpływu dźwigni operacyjnej na wzrost zysku jest stopień dźwigni operacyjnej obliczany następująco:

gdzie:

Δ EBIT - procentowy przyrost zysku przed spłatą odsetek i opodatkowaniem,

Δ S - procentowy przyrost sprzedaży,

S₀ - sprzedaż netto w wariancie bazowym,

Kz₀ - poziom kosztów zmiennych w wariancie bazowym,

EBIT₀ - zysk przed spłatą odsetek i opodatkowaniem w wariancie bazowym.

ZASTOSOWANIE ANALIZY PROGU RENTOWNOŚCI

Analiza progu rentowności może służyć do:

• wyznaczania ceny,

• wyboru technologii produkcji,

• wyznaczenia wielkości sprzedaży,

• analizy wrażliwości przedsiębiorstwa, czyli analizy wpływu zmian poszczególnych czynników na poziom rentowności.

Analiza wrażliwości w szczególności może być wykorzystywana do zbadania:

• jaki spadek popytu na produkowane wyroby może doprowadzić do całkowitej utraty rentowności przez przedsiębiorstwo,

• jakie są możliwości zwiększenia zysku przedsiębiorstwa przez odpowiednie kształtowanie czynników określających jego poziom.

Uwagi podsumowujące:

• wysoki próg rentowności nie jest dogodny, gdyż w takiej sytuacji przedsiębiorstwo jest bardzo wrażliwe na zmiany w poziomie sprzedaży,

• im wyższe koszty stałe, tym wyższy próg rentowności,

• im wyższa jest różnica między jednostkową ceną sprzedaży a jednostkowymi operacyjnymi kosztami zmiennymi, tym niższy jest próg rentowności, gdyż koszty stałe są absorbowane znacznie szybciej przez różnicę między jednostkową ceną sprzedaży a jednostkowymi kosztami zmiennymi.

Wskaźnik bezpieczeństwa:

Margines bezpieczeństwa:

MB = Q - BEP

gdzie:

Q - planowana wielkość (wartość) produkcji (= sprzedaży)

BEP - próg rentowności wyrażony ilościowo lub wartościowo

DŹWIGNIA FINANSOWA

Występowanie dodatniego efektu dźwigni finansowej oznacza podniesienie rentowności kapitału własnego w sytuacji mieszanej struktury kapitału (kapitał własny - kapitał obcy). Warunkiem wykorzystywania dodatniego efektu dźwigni finansowej jest osiąganie wyższej rentowności całego kapitału przedsiębiorstwa (obliczonej jako relacja zysku przed spłatą odsetek i opodatkowaniem EBIT do kapitału ogółem) od stopy oprocentowania kapitału obcego i_k oraz zachowanie właściwej struktury kapitału, gdyż zbyt wysoki udział kapitału obcego w kapitale przedsiębiorstwa spowoduje wzrost oprocentowania kapitału obcego.

Dynamiczne ujęcie efektu dźwigni finansowej pozwala ocenić jaką zmianę rentowności kapitału własnego wywoła zwiększenie zysku przed spłatą odsetek i opodatkowaniem EBIT o określony procent. Miarą wpływu dźwigni finansowej na wzrost rentowności jest stopień dźwigni finansowej obliczany następująco:

gdzie:

Δ EBIT - procentowy przyrost zysku przed spłatą odsetek i opodatkowaniem,

Δ r - procentowy przyrost rentowności kapitału własnego,

EBIT₀ - zysk przed spłatą odsetek i opodatkowaniem w wariancie bazowym,

O_d - odsetki od kapitału obcego.

Punkt graniczny dźwigni finansowej (X) jest to taki poziom zysku przed spłatą odsetek i opodatkowaniem

( EBIT_x ), który gwarantuje osiągnięcie identycznej rentowności kapitału własnego (r_x) bez względu na zastosowany wariant finansowania.

gdzie: EBIT_x - graniczny poziom zysku przed spłatą odsetek i opodatkowaniem,

r_x - graniczny poziom rentowności kapitału własnego,

Kog - kapitał ogółem,

Kw - kapitał własny,

i_k - stopa oprocentowania kapitału obcego,

Od - odsetki od kapitału obcego,

T - stopa podatkowa.

Źródło: M.Sierpińska, T.Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych. PWN 1996

ANALIZA KONDYCJI FINANSOWEJ FIRMY

Obraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa uzyskiwany na podstawie rocznych sprawozdań finansowych może mieć dla kadry kierowniczej dużą wartość informacyjną, jeżeli menedżerowie będą przygotowani do dokładnego i pogłębionego przeanalizowania różnych elementów składających się na ten obraz. Sprawozdania finansowe są bowiem bardzo ważnym źródłem informacji pozwalającym ocenić stan kondycji finansowej firmy.

„ Kondycja finansowa firmy rozumiana jest jako jej zdolność do generowania zysków, powiększania majątku i kapitału oraz zachowania wypłacalności.” (T.Cebrowska)

Tak zdefiniowane pojęcie kondycji finansowej oznacza, że oparcie oceny „stanu zdrowia” przedsiębiorstwa wyłącznie na ocenie wielkości wypracowanego zysku, a nawet jego trendu jest niewystarczające. W rzeczywistości może dochodzić do sytuacji, w których przedsiębiorstwo wykazujące znaczne przyrosty zysku ma poważne problemy z płynnością finansową. Jednakże, z drugiej strony, nie należy umniejszać znaczenia zysku, gdyż jest on

• wskaźnikiem efektywności gospodarowania,

• źródłem finansowania wymiany majątku,

• „nagrodą” za ryzyko i niepewność towarzyszące każdej działalności gospodarczej,

• źródłem kapitału finansującym dalszy wzrost firmy.

Główną słabością analizy danych sprawozdawczych jest fakt, że jej przedmiotem są zawsze dane historyczne, których już nie można zmienić.

Jaki jest więc cel przeprowadzania analizy? Jest nim niewątpliwie pozyskanie informacji o przyczynach i czynnikach, jakie miały wpływ na zaistniałą sytuację, w szczególności o sła- bościach i zagrożeniach dla firmy, jak również pozytywnych aspektach poprawiających kondycję finansową.

Identyfikację przyczyn (diagnozę sytuacji) należy traktować jako pierwszy krok w rozwiązywaniu problemów przedsiębiorstwa.

Zagadnieniami, które powinny stać się przedmiotem szczególnej uwagi w „czytaniu” sprawozdań finansowych są:

Rentowność

• czy wygospodarowany zysk jest adekwatny w stosunku do zaangażowanego majątku, kapitału i osiąganej sprzedaży?

Efektywność (sprawność) gospodarowania

• czy przychody ze sprzedaży są odpowiednie ? czy aktywa będące w użytkowaniu firmy są „dobrze” wykorzystywane?

Płynność finansowa

• czy występują jakieś problemy związane z wypłacalnością? czy zarządzanie aktywami bieżącymi jest prawidłowe?

Struktura kapitałowa

- czy sposób finansowania działalności przedsiębiorstwa jest prawidłowy?

Przeprowadzanie analizy informacji zawartych w sprawozdaniach finansowych jest dokonywane najczęściej w dwóch etapach:

• wstępna analiza sprawozdań finansowych w ujęciu statycznym (analiza struktury majątkowej i kapitałowej, struktury kapitałowo-majątkowej oraz analiza źródeł pozyskania i kierunków wykorzystania środków pieniężnych) i dynamicznym (analiza zmian i trendów),

• analiza wskaźnikowa.

Wskaźniki obrazują relacje między dwoma wielkościami finansowymi i są używane do mierzenia i oceny kondycji finansowej. Ponieważ wiele wielkości ekonomicznych wykazuje wzajemną współzależność, należy uznać za bardzo istotny problem wybór takiego zestawu wskaźników, który uwzględniałby najważniejsze dla danego przedsiębiorstwa elementy. Analiza wskaźnikowa może mieć ogólny charakter (wykorzystanie 6 - 12 wskaźników) lub bardzo szczegółowy (wykorzystanie ponad 400 wskaźników).

Przy dokonywaniu analizy wskaźnikowej należy wziąć pod uwagę następujące czynniki:

• znaczenie zmiany wielkości poszczególnych wskaźników;

należy podkreślić, że sama zmiana wielkości wskaźnika nie jest wystarczającą podstawą oceny i może głównie sygnalizować konieczność dokonania pogłębionej analizy w celu zidentyfikowania czynników, które tą zmianę spowodowały,

• wpływ inflacji na realność wyceny poszczególnych wielkości ekonomicznych,

• stabilność stosowanych metod rachunkowości, gdyż zmiana tych metod może w dużym stopniu wpłynąć np. na wycenę aktywów i praktycznie uniemożliwić porównywalność danych w czasie,

• występowanie nadzwyczajnych zmian i zdarzeń oraz wahań sezonowych, które mogą znacząco zniekształcać obraz sytuacji przedsiębiorstwa w danym okresie.

Analiza kondycji finansowej powinna być dokonywana w kontekście następujących danych:

• wielkości historyczne; uwzględnienie dotychczas osiąganych rezultatów pozwala na uchwycenie trendów, co może mieć istotne znaczenie dla procesu podejmowania decyzji,

• wielkości planistyczne; porównywanie wartości osiągniętych z planowanymi może stanowić podstawę oceny działania menedżerów oraz podstawę korekty planowanych przedsięwzięć,

• wielkości osiągane przez inne przedsiębiorstwa tej samej branży czy też sektora gospodarki; poziomem odniesienia mogą być średnie wartości branżowe lub wartości osiągane przez liderów danej branży; taka analiza porównawcza może być jednak utrudniona ze względu na brak dostępu do danych, czy też trudności z zakwalifikowaniem danego przedsiębiorstwa do odpowiedniej kategorii.

OGÓLNE REGUŁY OCENY WYSOKOŚCI WSKAŹNIKÓW

1. W przypadku wskaźników rentowności, takich jak rentowność kapitałów, rentowność sprzedaży, rentowność majątku oraz wskaźników efektywności (sprawności) gospodarowania, takich jak wskaźnik rotacji aktywów, wskaźniki rotacji i efektywności poszczególnych składników majątku należy przyjąć, że im wyższa wartość wskaźnika, tym lepsza ocena działalności.

Wysokość tych wskaźników ma jednak w znacznym stopniu charakter branżowy i ich analizę w oderwaniu od informacji o wynikach w branży należy uznać za niewystarczającą.

W dodatku przyjęta strategia działania nastawiona przykładowo na „duży obrót - mały zysk jednostkowy”, czy też strategie finansowe wpływają w istotny sposób na wysokość tych wskaźników.

2. W przypadku wskaźników płynności w literaturze finansowej sugeruje się, że

• wskaźnik szybkiej wypłacalności na idealnym poziomie powinien odzwierciedlać relację 1:1,

• wskaźnik bieżącej płynności na idealnym poziomie powinien odzwierciedlać relację 2:1,

• wskaźnik spłaty zobowiązań (ale nie przeterminowanych) powinien być wyższy niż 30 dni.

Należy jednak podkreślić, że zastosowanie nowoczesnych metod zarządzania, takich jak metoda „just in time”, czy też produkowanie wyłącznie pod zamówienia, powinny spowodować znaczne ograniczenie wysokości zapasów. W tych przypadkach za prawidłowe należy uznać kształtowanie się wskaźnika bieżącej płynności i wskaźnika szybkiej wypłacalności na zbliżonym poziomie.

3. Ocena położenia finansowego (zadłużenia, wypłacalności)

Analiza położenia finansowego pozwala ocenić politykę przedsiębiorstwa w zakresie źródeł finansowania działalności.

Wskaźniki służące do oceny położenia finansowego można podzielić na dwie grupy:

• wskaźniki ilustrujące strukturę finansową przedsiębiorstwa, w tym w szczególności poziom zadłużenia,

• wskaźniki informujące o zdolności przedsiębiorstwa do obsługi długu.

Wskaźniki ilustrujące strukturę finansową przedsiębiorstwa:

• wskaźnik udziału kapitałów obcych, ilustrujący zakres wykorzystywania kapitałów obcych w finansowaniu działalności

Zbyt wysoki poziom tego wskaźnika może podważać wiarygodność finansową firmy i tym samym sygnalizować potencjalnemu pożyczkodawcy ponad przeciętne ryzyko zaangażowania środków. Zbyt niski poziom tego wskaźnika może świadczyć o niewykorzystywaniu długu jako zewnętrznego źródła finansowania dla zwiększenia rentowności kapitałów własnych.

• wskaźnik zadłużenia długoterminowego (wskaźnik długu, wskaźnik ryzyka)

Sugerowany w literaturze poziom tego wskaźnika jest związany ze strukturą kapitału 33:67 (zobowiązania długoterminowe : kapitał własny), a więc wynosi 0,5. Racjonalny poziom tego wskaźnika powinien mieścić się w granicach 0,5 - 1,0.

Jeżeli poziom tego wskaźnika jest wyższy niż 1,0, to oznacza to wysoki poziom ryzyka w finansowaniu działalności firmy.

• wskaźnik pokrycia zobowiązań długoterminowych rzeczowym majątkiem trwałym

Wskaźnik ten nawiązuje do faktu, że częsta formą zabezpieczenia udzielanych pożyczek i kredytów długoterminowych są zabezpieczenia na trwałych elementach majątku pożyczkobiorcy. W związku z tym wyliczana przy pomocy tego wskaźnika relacja może być szczególnie istotna w przypadku przedsiębiorstw zagrożonych upadłością.

Wskaźniki ilustrujące zdolność przedsiębiorstwa do obsługi zadłużenia:

• wskaźniki pokrycia obsługi długu

Wskaźnik pokrycia obsługi długu I informuje ile razy zysk (przed spłatą odsetek i przed opodatkowaniem) pokrywa roczne spłaty kredytu długoterminowego i wartość płaconych odsetek. Jest to więc odzwierciedlenie stopnia zabezpieczenia obsługi kredytu. Bank Światowy za minimalny poziom przyjmuje 1,3.

Wskaźnik pokrycia obsługi długu II przyjmuje ostrzejsze kryterium obsługi zadłużenia zakładając konieczność obsługi długu z wygospodarowanego zysku netto.

• wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem, informujący ile razy zysk (przed spłatą odsetek i przed opodatkowaniem) przewyższa wartość płaconych odsetek

Wysokość tego wskaźnika nie może być niższa od jedności. Jednakże wysokość wskaźnika bliska jedności świadczy o bardzo dużym stopniu ryzyka w odniesieniu do spłaty odsetek. W związku z tym im wyższy jest poziom tego wskaźnika, tym pewniejsze zabezpieczenie pokrycia odsetek przez firmę, nawet w sytuacji pogorszenia wyników finansowych firmy. W literaturze sugeruje się, że idealny poziom tego wskaźnika powinien odzwierciedlać relację 3 : 1.

• wskaźnik obsługi kredytu z cash flow

Wskaźnik ten jest jednym z najistotniejszych wskaźników wyliczanych na podstawie bussines planu w celu określenia zdolności przedsiębiorstwa do spłacania kredytu. Za wartość normatywną przyjmuje się 1,5, oznaczający że suma: zysk netto + amortyzacja powinna być co najmniej o 50% wyższa niż roczna rata kredytu wraz z odsetkami. Niższy poziom tego wskaźnika może w niektórych przypadkach być dopuszczalny, ale projekt inwestycyjny tak finansowany uznaje się za przedsięwzięcie o podwyższonym ryzyku wymagające dodatkowych gwarancji kredytowych.

ZESTAW PODSTAWOWYCH ELEMENTÓW W ANALIZIE KONDYCJI FINANSOWEJ FIRMY

WSKAŹNIK WZROSTU SPRZEDAŻY - OKREŚLA PUNKT WYJŚCIA DO ANALIZY

ANALIZA CASH FLOW - UMOŻLIWIA ANALIZĘ KONKRETNYCH ASPEKTÓW, DAJE OBRAZ ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA DZIAŁALNOŚCI FIRMY

RENTOWNOŚĆ KAPITAŁU CAŁKOWITEGO - JEST SYNTETYCZNĄ MIARĄ EFEKTYWNOŚCI FUNKCJONOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA

RENTOWNOŚĆ SPRZEDAŻY - DETERMINUJE POMYŚLNY ROZWÓJ FIRMY

WSKAŹNIK ROTACJI AKTYWÓW

WSKAŹNIK ROTACJI WSKAŹNIK ROTACJI

MAJĄTKU TRWAŁEGO MAJĄTKU OBROTOWEGO

- SĄ WYRAZEM EFEKTYWNOŚCI ZARZĄDZANIA PIENIĄDZEM W FIRMIE

POZIOM DŹWIGNI OPERACYJNEJ I FINANSOWEJ - OKREŚLA WRAŻLIWOŚĆ FIRMY NA WAHANIA

WIELKOŚCI SPRZEDAŻY

SCHEMAT SYNTETYCZNEJ OCENY RENTOWNOŚCI FIRMY ( SCHEMAT DU PONT'A )

SPOSOBY POPRAWY RENTOWNOŚCI FIRMY

2

Procesy realne

Rezultaty finansowe

Polityka eko-nomiczna

i finansowa

państwa

Oddziaływanie pośrednie podmiotów pozarynkowych

Polityka finansowa państwa

Pętle wzajemnych zależności wewnętrznych stanów i strumieni finansowych

Oddziaływanie

pośrednie

RYNEK

INFORMACJE REJESTROWANE

WEDŁUG ZASADY KASY

INFORMACJE REJESTROWANE WEDŁUG ZASADY MEMORIAŁU

PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ

KOREKTA

KOSZTÓW

DO POZIOMU

WYDATKÓW

KOREKTA PRZYCHODÓW

DO POZIOMU WPŁYWÓW

ZYSK

NETTO

PONIESIONE

KOSZTY

OSIĄGNIĘTE

PRZYCHODY

ZAKUPY ŚRODKÓW DO PRODUKCJI PO CENIE NETTO OD DOSTAWCÓW

+ VAT NALICZONY

WARTOŚĆ PRZENIESIONA

(KOSZTY ZWIĄZANE Z ZAKUPAMI)

+ WARTOŚĆ DODANA

(INNE KOSZTY + ZYSK)

SPRZEDAŻ WYROBÓW

GOTOWYCH I USŁUG

PO CENIE NETTO

+ VAT NALEŻNY

Źródło: Opracowanie dr S.Stadtherr

Rys.11. ELEMENTY ANALIZY RENTOWNOŚCI EKSPLOATACYJNEJ

Koszty nie skutkujące wydatkowo

Koszty skutkujące wydatkowo

K, S_n

Próg rentowności

Marża przemysłowa

(brutto, pokrycia )

WE

+

WE

-

Margines bez- pieczeństwa

„mała”

-

+

„duża”

dźwignia operacyjna

Próg płynności

K_S

K_Sw

K_Sn

K_c

K_z

S_n

P

WSKAŹNIK ZWROTU Z KAPITAŁU WŁASNEGO ROE

MNOŻNIK KAPITAŁU WŁASNEGO

( AKTYWA OGÓŁEM / KAPITAŁ WŁASNY )

WSKAŹNIK ZWROTU Z AKTYWÓW

( INWESTYCJI ) = RENTOWNOŚĆ MAJĄTKU ROA ( ROI )

X

+

MAJĄTEK OBROTOWY

AKTYWA OGÓŁEM

MAJĄTEK TRWAŁY

:

SPRZEDAŻ

:

X

ZYSK NETTO

WSKAŹNIK ROTACJI AKTYWÓW

WSKAŹNIK RENTOWNOŚCI NETTO SPRZEDAŻY ( ROS )

WZROST ZWROTU Z KAPITAŁU WŁASNEGO ROE

POPRZEZ:

ZWIĘKSZENIE RENTOWNOŚCI MAJĄTKU ROA ( ROI )

ZWIĘKSZENIE MNOŻNIKA KAPITAŁU WŁASNEGO

POPRZEZ ZWIĘKSZENIE ZADŁUŻENIA - WYKORZYSTYWANIE DODATNIEGO EFEKTU DŹWIGNI FINANSOWEJ

X

SPADEK ZAANGAŻOWANYCH SKŁADNIKÓW MAJĄTKU TRWAŁEGO ORAZ SPADEK KAPITAŁU OBROTOWEGO NETTO

WZROST SPRZEDAŻY POPRZEZ WZROST WIELKOŚCI SPRZEDAŻY LUB WYSOKOŚCI CEN DOTYCHCZASOWYCH LUB NOWYCH PRODUKTÓW

ZMNIEJSZENIE KOSZTÓW POPRZEZ ZMNIEJSZENIE CEN LUB ZUŻYCIA CZYNNIKÓW PRODUKCJI

X

WZROST ZYSKU NETTO

POPRAWĘ ROTACJI AKTYWÓW

PODNIESIENIE RENTOWNOŚCI NETTO SPRZEDAŻY ( ROS )

---