III. SĄDOWNICTWO W OKRESIE PRZEKSZTAŁCEŃ USTROJOWYCH
Sądy w okresie poprzedzającym reformy polityczne
Za PRL-u istniała zasada podległości ustawie, nawet tej złej. Istniał przy tym brak mechanizmów sądowo-kontrolnych służących weryfikacji zasad konstytucyjnych i legalizmu takich norm.
Przekształcenia w systemie źródeł prawa - skutki dla sądów
Sądy uzyskały uprawnienia kontrolne i równoważące wobec innych władz.
Umacniają się tendencje do wyeksponowania praw jednostki
Sądy i „stare” prawo
Obecnie (czyli w momencie powstania książki - a było to daaawnooo )sądy musza stosować wykładnię w stosowaniu starego prawa w nowych warunkach. SN jest zwolennikiem wykładni historyczno-statycznej (czyli co myślał ówczesny ustawodawca)
Bariery kreatywnej wykładni
Należy pamiętać, że żadna wykładnia nie może mijać się z prawem.
Wzrost zainteresowania prawem sędziowskim. Zwiększenie oczekiwań wobec sądów
Społeczeństwo chce by sądy miały większy udział w decyzjach rozstrzygających spory w warunkach młodej demokracji
Sądy zostały zauważone przez rządzących jako instrument walki politycznej. Wiąże się z tym zwiększenie zainteresowania mediów sprawami sadowymi.
Sędziowska działalność zwiększa też rozwijająca się gospodarka rynkowa i spory z nią związane.
Konstytucjonalizacja myślenia sądów
Nawet SN się wypowiedział stwierdzając, że: ”jeśli nie jesteś pewien, jaki kierunek interpretacji przepisu przyjąć w konkretnej sprawie, przyjmij taką wykładnie, jaka odpowiada zasadom wyrażonym w konstytucji.
Ważne jest tez to, że „prawo nie może być pułapka dla obywateli. Należy więc pamiętać, że działanie zgodne z ramami prawa pisanego to za mało.
RPO - instytucja promująca zasady państwa prawa i praw człowieka - czynnik wpływający na świadomość sądów
RPO powołano w listopadzie1987 roku.
Ombudsman w Polsce funkcjonuje dzięki powołaniu tego urzędu w okresie przemian ustrojowych. Dla silnej władzy jest on po prostu niewygodny.
RPO działa zgodnie z zasadą neutralności politycznej i ideowej.
Na początku swej działalności RPO naraził się kościołowi zaskarżając do trybunału Konstytucyjnego kilka ustaw dotyczących Kościoła. (Np.; wprowadzenie nauczania religii do szkól miała niewłaściwą rangę - instrukcji ministerialnej a nie ustawy)
Ważna funkcja ombudsmana w transformującym się społeczeństwie to edukacja i informowanie o prawach obywatelskich.
Konkluzja- konstytucyjna rola sądów i sędziów
Obecnie obserwujemy renesans pewnych koncepcji bliskich prawno-naturalnemu myśleniu czyli dotyczące praw człowieka i ochrony środowiska.
Sędzia staje się swego rodzaju przeciwwaga dla polityki. Stoi na straży trwałych norm.
Obecnie zmierza się do wyraźnego wzmocnienia obecności sędziego w procesach funkcjonowania państwa jako jedynego realnie możliwego gwaranta sprawiedliwości niezależnej od wszelkich manipulacji - politycznych czy ekonomicznych.