2
ENERGIE ODNAWIALNE
Alfred Adamczewski
Zasady uprawy i możliwoS
ci potencjalnych zysków z tych upraw
Rodzaje i właS
ciwoS
ci roS
lin
energetycznych
nik będzie uzyskiwał dofinansowanie łą iloS
ć popiołu, S
rednio 3-4 razy mniejszą
Założenia  Strategii rozwoju energetyki
pod warunkiem przetworzenia ich na ce- niż porównywalne z nimi krajowe trawy
odnawialnej i związane z tym rozporzą-
le energetyczne. Są to między innymi: typu C-3 (mozga trzcinowata, trzcina po-
dzenie ministra GPiPS z 30 maja 2003 r.
- roS
liny jednoroczne (rzepak, rzepik, spolita). Słomę z traw typu C-4 można
(DzU Nr 104 z 13.06.2003 r.) nakłada
żyto, len włóknisty, kukurydza); w przybliżeniu porównać do biomasy
obowiązek zakupu w Polsce energii ze
- roS
liny wieloletnie (róża bezkolcowa, z szybko rosnących drzew.
x
ródeł odnawialnych w iloS
ci minimum
S
lazowiec pensylwański, miskant ol- Trawy energetyczne są roS
linami wielo-
7,5% do roku 2010. W warunkach krajo- brzymi, topinambur, rdest sachaliński, letnimi, największe plonowanie wykazu-
mozga trzcinowata); ją po kilku latach uprawy, są wtedy bar-
wych potencjalnym x
ródłem takiej ener-
- zagajniki drzew leS
nych o krótkim dzo odporne na mrozy i długotrwałe su-
gii jest biomasa, której szacowany
okresie rotacji (wierzba energetyczna, sze. R
rednie plonowanie z hektara zależy
udział wyniesie aż 90%, a w przeliczeniu
robinia akacjowa, topola). od gatunku i warunków klimatycznych.
na suchą masę wyniesie ponad 11 mln
Z ww. roS
lin największe zainteresowanie Największe zbiory uzyskiwane są w gorą-
ton. Tak duże zapotrzebowanie, przy ro-
wS
ród rolników wzbudzają: wierzba ener- ce słoneczne lata i dochodzą wtedy na-
snącym jednoczeS
nie popycie na drewno getyczna i wieloletnie roS
liny naczyniowe wet do 25 ton s.m. z hektara. WartoS
ć
(w tym trawy energetyczne). energetyczna waha się od kilkunastu do
powoduje, że coraz większą uwagę przy-
20 MJ/kg suchej masy. Z gatunków aktu-
wiązuje się do plantacji roS
lin energe-
alnie dostępnych do uprawy w naszym
Trawy energetyczne
tycznych.
kraju wymienić należy:
Szczególne cenne są roS
liny o fotosynte- - miskant olbrzymi (Miscanthus giganteus),
RoS
liny energetyczne
zie typu C-4, które mają szybki przyrost - miskant cukrowy (Miscanthus sacchari-
z dofinansowaniem
masy i wysokie plonowanie z hektara, jak florus),
też niewielkie wymagania glebowe i wil- - mozgę trzcinową (Phalaris arundinacea),
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji gotnoS
ciowe. Ten typ roS
lin występuje - palczatkę Gerarda (Andropogon gerardi),
Rolnictwa wymienia kilka grup roS
lin głównie w Azji i Ameryce Północnej. Tra- - proso rózgowate (Panicum virgatum),
energetycznych, do których uprawy rol- wy typu C-4 dają po spaleniu bardzo ma- - Spartinę preriową (Spartina pectinata).
Spartina preriowa
Topinambur
Miskant olbrzymi R
lazowiec pensylwański
www.polskiinstalator.com.pl
Polski Instalator 6/2007
Fot. Miskant
Fot. IUNG-PIB
Fot. IUNG-PIB
Fot. IUNG-PIB
3
ENERGIE ODNAWIALNE
Charakterystyka traw energetycznych
na ta dorasta do 4-7 m wysokoS
ci, two-
rząc gęste zaroS
la. Na plantacjach sadzo-
na jest z rozstawem 1 m, dając plonowa-
nie 10-20 t suchej masy z hektara. Zbiór
odbywa się jesienią, kiedy łodygi są
zdrewniałe i mają niską wilgotnoS
ć. Pędy
S
cinane są 15-25 cm nad ziemią, a na-
stępnie cięte na zrębki, dzięki czemu
materiał szybciej schnie. Wysuszony mo-
że być poddany brykietowaniu, zgazowa-
niu lub bezpoS
rednio spalaniu.
Róża jest roS
liną o głębokich korzeniach,
może być sadzona na słabych glebach V
i VI klasy bonitacji. Dobrze znosi niską
temperaturę, susze, chroni też glebę
przed erozją wietrzną i wodną. Posadzo-
na w pobliżu lasu poprawia jego warunki
zdrowotne, jest też doskonałym schro-
nieniem dla okolicznego ptactwa i zwie-
rzyny. Latem pięknie kwitnie, a jesienią
daje całe grona czerwonych jagód.
R
lazowiec pensylwański
Malwa pensylwańska (Sida hermaphrodita)
został sprowadzony do Polski z Ameryki
Północnej. Tworzy zwarte krzewy o kilku-
dziesięciu łodygach S
rednicy do 4 cm i wy-
sokoS
ci do 4 m. Może być sadzony na
wszystkich typach gleb za wyjątkiem zale-
wanych i zbytnio przesuszonych. Dobrze
znosi przymrozki. Zbiór jesienią od drugie-
go roku uprawy, pędy S
cina się ręcznie lub
mechanicznie 3-7 cm nad ziemią, a następ-
nie rozdrabnia na zrębki długoS
ci 5-7 cm.
Nie wymaga dosuszania. Plonowanie wy-
nosi 12-18 ton s.m./ha, wartoS
ć energe-
tyczna: 12 000 (łodygi grube), 14 000 (ło-
dygi cienkie) i 17 000 kJ/kg s.m. (pelety).
Topinambur
Inaczej słonecznik bulwiasty (Helianthus
tuberosus) jest roS
liną z Ameryki Północnej
spokrewnioną z naszym rodzimym sło-
necznikiem zwyczajnym. Dorasta do 2-4
m wysokoS
ci, przy S
rednicy łodyg do 30
mm. Cechą charakterystyczną rosliny
jest silnie rozwinięta częS
ć podziemna
tworząca stolony (rozłogi) z jadalnymi
bulwami. Uprawiany może być na gle-
RoS
liny energetyczne liS
ciaste wiskowych. W kraju z roS
lin wieloletnich bach S
redniozwięzłych, przewiewnych.
liS
ciastych praktykowane są uprawy: Do celów energetycznych nadają się za-
W odróżnieniu do traw mogą one dorastać - róży bezkolcowej, równo częS
ci nadziemne (łodygi), jak
do 6 i więcej metrów, tworząc gęste, trud- - S
lazowca pensylwańskiego, i podziemne (bulwy).
ne do przebycia zagajniki. Często stanowią - topinambura,
doskonałą ostoję dla wielu zwierząt. Ich - rdestu sachalińskiego. Rdest sachaliński (Reynoutria sachalinensis)
tempo wzrostu i związane z tym szybkie Szybkorosnąca bylina z Azji Wschodniej,
wyjaławianie gleby może stanowić zagro- Róża bezkolcowa dochodząca do 6 m wysokoS
ci (4 m
żenie dla innych roS
lin, dlatego uprawa Inaczej zwana różą wielokwiatową (Rosa w pierwszym roku). W Polsce rdest za-
mniej znanych gatunków musi być poprze- multiphlora) nie bez przyczyny uzyskała czyna wegetacje w maju, a kończy z na-
dzona wnikliwą analizą warunków S
rodo- miano kwiatu polskiej energetyki. RoS
li- staniem pierwszych przymrozków. Zbiór
[e-mail]
Polski Instalator 6/2007
4
ENERGIE ODNAWIALNE
na przełomie jesieni i zimy, nie wymaga
OpłacalnoS
ć upraw energetycznych
dosuszania, wilgotnoS
ć w okresie zbioru
Zakładanie upraw roS
lin energetycznych budzi ciągle wiele obaw i niepewnoS
ci, brak jest doS
wiadczeń w tego
nie przekracza 36%. Po zbiorze może być
typu przedsięwzięciach, a potencjalne zyski mają często duże rozpiętoS
ci w odniesieniu zarówno do samej ro-
natychmiast spalany lub zgazowany.
Nienawożony rdest wyjaławia podłoże, S
liny, jak i różnych producentów.
jest roS
liną dominującą w swoim S
rodowi- Stosunkowo najlepiej na rynku krajowym poznana jest uprawa wierzby energetycznej i róży bezkolcowej. Do
sku, łatwo tłumi chwasty, ale łatwo też
tych dwóch gatunków w ostatnich latach rolnicy otrzymywali dopłaty krajowe w wysokoS
ci:
dziczeje tworząc gęste, trudne do likwi-
- 54,46 euro/ha w roku 2005,
dacji skupiska.
- 70 euro/ha w roku 2006.
Rozmnażanie przez wysiew nasion lub
Od roku 2007 rozporządzenie Rady Wspólnot Europejskich Nr 2012 z 19 grudnia 2006 r. przyznaje  Pomoc z ty-
przez długie, dochodzące do 6 m rozłogi.
tułu upraw roS
lin energetycznych w wysokoS
ci 45 euro/ha. Rada zgodziła się też na zakwalifikowanie upraw
energetycznych do płatnoS
ci bezpoS
rednich, a więc rolnicy zakładający takie uprawy będą mogli starać się
RoS
liny drzewiaste
o dwie płatnoS
ci, z tytułu:
- płatnoS
ci obszarowej do gruntów rolnych (grunt musi być zakwalifikowany do gruntu w dobrej kulturze rolnej),
Najpopularniejszym gatunkiem jest tu-
- uprawy roS
lin energetycznych.
taj wierzba wiciowa (Salix viminalis).
Obie płatnoS
ci będą finansowane z budżetu UE, jednoczeS
nie od roku 2007 Agencja Restrukturyzacji i Moder-
Wierzba ma duży przyrost biomasy, ła-
nizacji Rolnictwa nie będzie przyznawać pomocy krajowej do upraw róży bezkolcowej i wierzby energetycznej.
two się rozmnaża i jest roS
liną odporną
OpłacalnoS
ć upraw energetycznych to jednak przede wszystkim sprzedaż produktu na rynku. Zarabiać można na:
na większoS
ć chorób i szkodników. Może
być uprawiana na glebach klasy III-V, ale - sprzedaży suchej masy (cena za tonę s.m. zależy od jej wilgotnoS
ci i wynosi aktualnie od 100 do 150 zł),
z dostateczną iloS
cią opadów. Pole musi - sprzedaży nasion lub zrzezów w przypadku wierzby energetycznej (jeden zrzez kosztuje 0,10-0,15 gr. z jed-
być odchwaszczone, pH gleby 5,5-7,5,
norocznej uprawy z 1 hektara możemy uzyskać 300 000 sadzonek).
jako nawozu można używać osadów S
cie-
Zyskuje się też tanie paliwo na własne potrzeby.
kowych.
Koszty upraw energetycznych są najwięk-
Sadzenie wierzby odbywa się wiosną lub
sze w pierwszym roku i związane z założe-
jesienią, jako sadzonki służą zrzezy o dłu-
niem samej plantacji. W przypadku wierzby
goS
ci 20-25 cm i gruboS
ci 5-15 mm. Naj-
koszty te wynoszą 5000-7000 zł/ha planta-
lepsze są sadzonki pozyskane z odrostów
cji, z czego 70% kosztów to sadzonki (zrze-
jednorocznych. GęstoS
ć sadzenia wynosi
zy). W następnych latach koszty te znacz-
S
rednio 40 000 sadzonek na hektar. Sa-
nie spadają i nie przekraczają 1000 zł/ha.
dzonki sadzi się ręcznie, na dużych plan-
Warto dodać, że nawożenie wierzby można
tacjach warto zaS
korzystać z mechanicz-
wykonywać osadem S
ciekowym, co w prak-
nych sadzarek. Zrzezy przed sadzeniem
powinny być moczone w wodzie przez co tyce eliminuje wydatki z tytułu zakupu na-
Zrzezy
najmniej 48 godzin. Zrzezy sadzi się tak,
wozów. Niektóre oczyszczalnie są nawet
aby przynajmniej 2 uS
pione pączki wysta-
skłonne dopłacać do jego odbioru. Z doS
wiadczeń plantatorów wynika, że bez dopłat upra-
wały z gleby.
wowych zyski z jednego hektara wynoszą 1400-2000 zł netto. Okres użytkowania uprawy wy-
GęstoS
ć sadzenia zależy od sposobu
nosi do 25 lat.
zbioru, zwykle rzędy sadzi się co 50-70
Uprawy energetyczne można prowadzić na bardzo słabych gruntach, o dużej zawartoS
ci metali ciężkich, trak-
cm, a pojedyncze sadzonki w rzędzie co
towanych często jako nieużytki. Kępiasty rozwój roS
lin sprzyja w tym wypadku zapobieganiu erozji wietrznej
30-50 cm. Podczas zbioru mechanicz-
i wodnej, chroniąc grunty przyległe, a silnie rozwinięty system korzeniowy sprzyja stopniowej regeneracji
nego rozstaw może być inny, należy też
i rekultywacji gruntu. Korzenie wierzby sorbują z gleby ogromną iloS
ć metali ciężkich takich, jak: arsen, ołów,
przewidzieć drogi dojazdowe na polu,
kadm, cynk itp. JeS
li x
ródło emitujące tego typu zanieczyszczenia zostanie zatrzymane, wieloletnia uprawa
jak też przestrzegać osobnych przepi-
wierzby może nie tylko przynieS
ć korzyS
ci finansowe, ale też wydajnie przyczynić się do poprawy klasy boni-
sów (np. sadzonki wierzby nie mogą
tacyjnej gleby.
być posadzone bliżej niż 3 m od grani-
cy pola).
Sadzarka pędów wierzbowych Młoda wierzba Kombajn z rozdrabniarką zamienia od razu
pędy wierzbowe w zrębki
www.polskiinstalator.com.pl
Polski Instalator 6/2007
Fot. Bio-Wat
Fot. Bio-Wat
Fot. Bio-Wat
Fot. Bio-Wat
5
ENERGIE ODNAWIALNE
Brykiet wierzbowy
Pelety z różnych gatunków roS
lin energetycznych
Zbiór wierzby zaczyna się już w rok od
założenia plantacji. Uzyskuje się wtedy
najlepszy materiał rozsadowy, przycię-
cie wierzby pozwala też na jej znaczne
rozkrzewienie. Przycięcie odrostów wy-
konuje się tak, aby nad ziemią znalazły
się co najmniej 2-3 uS
pione pączki.
W następnych latach zbiór można pro-
wadzić w okresach jedno- lub trzylet-
nich. Wierzbę można S
cinać piłami spa-
linowymi lub sekatorem, na dużych
plantacjach wygodniejszy jest jednak
kombajn, który od razu przerabia wierz-
bę do formy zrębków.
R
wieżo S
cięta biomasa wierzbowa ma po-
nad 50% wilgotnoS
ci i doS
ć łatwo zagni-
wa, wymaga więc podsuszania. Podczas
S
cinania ręcznego wierzbę wiąże się
w snopki i ustawia do wyschnięcia. Wzra-
sta wtedy wartoS
ć energetyczna surowca.
Wierzbę można wykorzystywać do spalania
w formie zrębków, sieczki, a także prze-
tworzoną na pelety czy brykiety. Oprócz
celów grzewczych gałązki wierzbowe, mają
też szereg innych zastosowań, jak:
- ochrona gleb i skarp przed erozją
wietrzną i wodną,
- ochrona brzegów rzek i zbiorników
wodnych,
- wykorzystanie gospodarcze (sklejki,
płyty pilS
niowe).
[e-mail]
Polski Instalator 6/2007
Fot. Bio-Wat
Fot. KAHL