PROGRAM EDUKACJI
EKOLOGICZNEJ
DLA KLAS I  III
Opracowały : Joanna Betańska
Ewa Jachimska
Szkoła Podstawowa nr1
im. Henryka Sienkiewicza
w Grodzisku Mazowieckim
1
Spis treści
1. Założenia programowe
2. Cele edukacji ekologicznej
3. Cele ogólne
4. Zasady edukacji ekologicznej
5. Dlaczego warto realizować edukację ekologiczną
6. Treści kształcenia ekologicznego:
7. Osiągnięcia uczniów
8. Uwagi o realizacji
9. Ewaluacja
10.Scenariusze zajęć do klasy I
11.Scenariusze zajęć do klasy II
12.Scenariusze zajęć do klasy III
2
Założenia programowe
Ze względu na różnorodne zagrożenia, które powodują degradację
środowiska współczesne społeczeństwo musi promować wartości ekologiczne.
Dlatego też w procesie dydaktyczno-wychowawczym w klasach I-III ważną
rolę odgrywa edukacja ekologiczna będąca systemem czynności
pedagogicznych nauczyciela podejmowanych w celu wdrażania uczniów do
poszanowania zasobów naturalnych: wody, z
ródeł energii, powietrza i gleby
oraz propagowania ekologicznego stylu życia.
Wysoka aktywność poznawcza i duże zaangażowanie emocjonalne
charakteryzujące dzieci w młodszym wieku szkolnym sprzyjają kształceniu
i rozwijaniu u nich aktywnych postaw wobec przyrody i jej ochrony, zgodnych
ze współczesnymi potrzebami i wymogami życia.
Program edukacji ekologicznej jest propozycjÄ… poszerzenia programu
kształcenia zintegrowanego o treści ekologiczne. Treści zawarte w programie
dotyczą najbliższego środowiska ucznia- domu i szkoły, ale także problemów
globalnych.
Zadaniem programu jest wdrażanie uczniów do aktywnego uczestnictwa
w rozwiązywaniu zagadnień ekologicznych.
Cele edukacji ekologicznej
Ogólnym celem edukacji ekologicznej jest przygotowanie do zdrowego,
odpowiedzialnego i zrównoważonego stylu życia oraz do dbałości o zasoby
naturalne Ziemi.
Celem Programu edukacji ekologicznej dla klas I-III jest uświadomienie
zależności istniejących w świecie przyrody, kształtowanie proekologicznych
postaw i nawyków , budzenie poczucia odpowiedzialności za zmiany w
otaczającym nas środowisku oraz rozbudzanie wrażliwości na potrzeby tegoż
środowiska.
3
Cele ogólne
Cele poznawcze:
- wzbogacanie wiedzy uczniów o terminy i pojęcia ekologiczne,
- poznanie mechanizmów funkcjonujących w przyrodzie,
- ukazywanie różnorodności życia w świecie przyrody,
- poznanie przyczyn i skutków degradacji środowiska,
- poznanie sposobów przetwarzania odpadów,
- wzbogacanie wiedzy o sposoby ochrony przyrody przed destrukcyjnÄ…
działalnością człowieka.
Cele kształcące:
- rozumienie mechanizmów istniejących w przyrodzie i zależności w ich
występowaniu,
- rozumienie skutków działalności człowieka,
- samodzielne korzystanie z informacji i umiejętność ich zastosowania,
- dokonywanie obserwacji i formułowanie wniosków,
- samodzielne prowadzenie prac pielęgnacyjnych,
Cele wychowawcze:
- poszanowanie środowiska naturalnego,
- otwartość na problemy środowiska,
- odpowiedzialność za środowisko w którym żyje,
- zaangażowanie w działania związane ze zdrowym i ekologicznym stylem
życia,
- umiejętność współpracy i współdziałania,
- poczucie przydatności dla otaczającego środowiska,
- doświadczanie przyjemności w obcowaniu z przyrodą,
- wrażliwość na piękno przyrody.
Zasady edukacji ekologicznej:
1. Stopniowania trudności.
2. Permanentności.
3. Sensoryczności (rozwijanie zmysłów).
4. Bezpośredniości (kontakt z rzeczywistością).
5. Kompleksowości.
6. Odwróconych ról edukacji (uczeń pełni rolę nauczyciela wobec rodziców,
innych osób).
7. Podwójnego adresowania (nauczyciel oddziaływuje na uczniów i na
rodziców).
4
Dlaczego warto realizować edukację ekologiczną
·ð Ochrona naturalnych zasobów Ziemi winna być przedmiotem najwiÄ™kszej
troski każdego społeczeństwa.
·ð Jest to inwestycja w przyszÅ‚ość bo to nasi uczniowie bÄ™dÄ… mieli wpÅ‚yw na
gospodarowanie zasobami naturalnymi.
·ð KsztaÅ‚cÄ…c dzieci wpÅ‚ywamy na zmianÄ™ postaw i zachowaÅ„ dorosÅ‚ych.
Treści kształcenia ekologicznego:
I. Ochrona przyrody.
·ð PiÄ™kno przyrody w różnych porach roku.
·ð Gatunki roÅ›lin i zwierzÄ…t wystÄ™pujÄ…cych w otoczeniu
człowieka.
·ð RoÅ›liny i zwierzÄ™ta chronione.
·ð Opieka nad ptakami i zwierzÄ™tami zimÄ….
·ð Znaczenie przyrodnicze i gospodarcze lasów.
·ð Przyczyny niszczenia lasów.
·ð Parki narodowe, rezerwaty i pomniki przyrody.
·ð Instytucje zajmujÄ…ce siÄ™ ochronÄ… przyrody.
·ð Destrukcyjna dziaÅ‚alność czÅ‚owieka.
·ð WpÅ‚yw haÅ‚asu na zdrowie ludzi i zwierzÄ…t.
II. Odpady.
·ð Zanieczyszczenie Å›rodowiska przez odpady.
·ð Segregowanie Å›mieci.
·ð Wykorzystanie odpadów.
III. Woda.
·ð Znaczenie wody w życiu ludzi, roÅ›lin i zwierzÄ…t.
·ð Zanieczyszczenia wód.
·ð Sposoby oszczÄ™dzania wody.
·ð Uzdatnianie wody.
IV. Powietrze.
·ð y
ródła zanieczyszczenia powietrza.
·ð Powstawanie kwaÅ›nych deszczów.
5
·ð Zapobieganie zanieczyszczaniu powietrza.
V. Energia.
·ð Elektrownie.
·ð Ekologiczne z
ródła energii.
·ð OszczÄ™dne korzystanie z energii elektrycznej.
VI. Ekologiczne podróżowanie.
·ð Różne Å›rodki lokomocji i ich wpÅ‚yw na degradacjÄ™ Å›rodowiska.
·ð Sposoby na zmniejszenie skutków zanieczyszczania Å›rodowiska
przez pojazdy.
VII. Żywność i zakupy.
·ð Owoce i warzywa z
ródłem witamin.
·ð Å»ywność z gospodarstw ekologicznych.
·ð Substancje szkodliwe w produktach spożywczych.
·ð Produkty nieszkodliwe dla Å›rodowiska.
·ð Wybór odpowiednich opakowaÅ„ towarów.
·ð Znajomość oznaczeÅ„ na opakowaniach towarów.
·ð  Zielony ogródek na parapecie.
Osiągnięcia uczniów:
Uczeń:
·ð potrafi uważnie obserwować Å›rodowisko, w którym żyje i wyciÄ…gać
wnioski,
·ð rozpoznaje i nazywa najczęściej spotykane roÅ›liny i zwierzÄ™ta z jego
otoczenia oraz wymienia ich cechy charakterystyczne,
·ð potrafi wyjaÅ›nić znaczenie roÅ›lin dla czÅ‚owieka,
·ð potrafi wymienić potrzeby życiowe roÅ›lin,
·ð wyjaÅ›nia zwiÄ…zek miÄ™dzy warunkami życia roÅ›liny a jej wzrostem i
rozwojem,
·ð potrafi opiekować siÄ™ roÅ›linami,
·ð wie w jaki sposób odżywiajÄ… siÄ™ zwierzÄ™ta zimÄ… i potrafi je dokarmiać,
·ð zauważa zależność życia ludzi od Å›rodowiska przyrodniczego,
·ð wie jak zachować siÄ™ w różnych Å›rodowiskach przyrodniczych (Å‚Ä…ka, las,
park) i jak chronić je przed zniszczeniem,
·ð rozumie i potrafi wyjaÅ›nić potrzebÄ™ ochrony zwierzÄ…t np.: jeża, ropuchy,
mrówek,
·ð zna gatunki zwierzÄ…t, którym grozi wyginiÄ™cie,
·ð potrafi wymienić niektóre roÅ›liny i zwierzÄ™ta chronione żyjÄ…ce w różnych
środowiskach,
6
·ð potrafi wyjaÅ›nić termin  zielone pÅ‚uca ,
·ð potrafi wymienić znaczenie przyrodnicze i gospodarcze lasów,
·ð potrafi wymienić przyczyny niszczenia lasów,
·ð potrafi przewidzieć skutki wycinania lasów,
·ð uzasadnia konieczność ochrony lasów,
·ð uzasadnia konieczność zbierania makulatury,
·ð uzasadnia istnienie parków narodowych, rezerwatów i pomników
przyrody,
·ð zna zasady zachowania siÄ™ w parkach narodowych i rezerwatach,
·ð zna pomniki przyrody znajdujÄ…ce siÄ™ w najbliższej okolicy,
·ð zna nazwy instytucji zajmujÄ…cych siÄ™ ochronÄ… przyrody,
·ð ogranicza natężenie haÅ‚asu w swoim otoczeniu,
·ð zna skutki przebywania w haÅ‚asie,
·ð doÅ›wiadcza pozytywnych emocji w kontakcie z przyrodÄ…,
·ð zna problemy zwiÄ…zane z pozbywaniem siÄ™ odpadów,
·ð rozumie potrzebÄ™ zmniejszania iloÅ›ci odpadów,
·ð potrafi zmniejszać ilość odpadów poprzez ich segregacjÄ™ i odzyskiwanie
surowców wtórnych,
·ð rozumie pojÄ™cie: recykling,
·ð zna sposoby pozbywania siÄ™ odpadów szkodliwych np.: baterii, leków,
·ð zna sposoby wykorzystywania niektórych odpadów np. wykorzystanie
odpadów organicznych do sporządzenia kompostu,
·ð potrafi wykorzystać odpady do tworzenia prac plastycznych lub form
użytkowych,
·ð rozumie znaczenie wody dla życia ludzi, roÅ›lin i zwierzÄ…t,
·ð potrafi wskazać z
ródła zanieczyszczania wód,
·ð wskazuje sposoby przeciwdziaÅ‚ania zanieczyszczaniu wody,
·ð potrafi oszczÄ™dnie gospodarować wodÄ…,
·ð wie na czym polega proces uzdatniania wody,
·ð potrafi wskazać i wymienić z
ródła zanieczyszczania powietrza,
·ð rozumie szkodliwy wpÅ‚yw zanieczyszczeÅ„ wody i powietrza dla zdrowia
człowieka,
·ð wyjaÅ›nia zjawisko powstawania kwaÅ›nych deszczów,
·ð wskazuje sposoby zmniejszania iloÅ›ci zanieczyszczeÅ„ w powietrzu,
·ð wie do czego sÅ‚użą elektrofiltry,
·ð rozumie szkodliwość emisji pyłów i zanieczyszczeÅ„ przez spalarnie,
kotłownie i elektrownie węglowe,
·ð zna ekologiczne sposoby pozyskiwania energii ze z
ródeł odnawialnych
(słońce, wiatr, biomasa),
7
·ð rozumie konieczność zmniejszenia zużycia energii,
·ð wymienia sposoby oszczÄ™dnego gospodarowania energiÄ… elektrycznÄ…
i cieplnÄ…,
·ð rozumie szkodliwość spalin samochodowych dla zdrowia,
·ð potrafi wymienić ekologiczne sposoby podróżowania,
·ð wskazuje sposoby zmniejszania zanieczyszczania powodowanego przez
ruch samochodowy,
·ð wie, że aktywny wypoczynek i ruch na Å›wieżym powietrzu jest niezbÄ™dny
dla zdrowia,
·ð zna zasady racjonalnego odżywiania siÄ™,
·ð wie, że owoce i warzywa sÄ… z
ródłem witamin,
·ð wie dlaczego warzyw i owoców nie powinniÅ›my uprawiać w pobliżu
dróg,
·ð potrafi prowadzić wÅ‚asnÄ… uprawÄ™ roÅ›lin (rzeżuchy, szczypiorku, natki),
·ð zna pojÄ™cie  gospodarstwo ekologiczne ,
·ð zna naturalne sposoby nawożenia roÅ›lin i korzyÅ›ci z tego pÅ‚ynÄ…ce,
·ð wymienia negatywne skutki stosowania Å›rodków chemicznych,
·ð potrafi eliminować ze swojej diety produkty szkodliwe dla zdrowia,
·ð wie co oznaczajÄ… umowne znaki na opakowaniach towarów,
·ð stara siÄ™ kupować produkty w opakowaniach wielokrotnego użytku,
·ð stara siÄ™ stosować w gospodarstwie domowym produkty nieszkodliwe dla
środowiska,
·ð próbuje ocenić wÅ‚asne postÄ™powanie ekologiczne,
·ð swojÄ… postawÄ… i zachowaniem zgodnym z zasadami ekologii stara siÄ™
wpłynąć na postawy innych.
Uwagi o realizacji
Edukacja ekologiczna nie może stanowić odrębnej dyscypliny, ale musi być
włączona do ciągłego i jednolitego procesu nauczania i wychowania. Dlatego
niniejszy program ma na celu poszerzenie treści nauczania i jest realizowany
przez nauczyciela poprzez włączenie go w trzyletni program kształcenia
zintegrowanego w klasach I-III szkoły podstawowej.
Przy realizacji tego programu wskazane jest stosowanie różnorodnych metod
i form pracy takich jak: wycieczki, spacery, zajęcia w terenie, spotkania,
wywiady, ankiety, obserwacje, doświadczenia, eksperymenty, drama i metody
twórczego rozwiązywania problemów.
8
Ewaluacja
Badanie osiągnięć uczniów będzie się odbywać poprzez:
- obserwację działań uczniów takich jak planowanie i prowadzenie
doświadczeń, obserwacji, upraw,
- rozmowy,
- karty pracy,
- testy,
- konkursy,
- ankiety,
- prezentacje dokonań uczniowskich na forum klasy i szkoły,
- analizę prac uczniów- albumów, gazetek, itp.
9
SCENARIUSZE ZAJ
Ć DO KLASY I
10
Temat: Nasza klasa jest ekologiczna.
Cele: Uczeń:
 tworzy warunki do efektywnego uczenia siÄ™,
- przyjmuje prawidłową pozycję ciała podczas pracy w ławce,
- ogranicza natężenie hałasu,
- dba o czystość otoczenia,
- używa prawidłowego oświetlenia podczas pracy przy biurku,
- uświadamia sobie wpływ odpowiednich warunków w klasie na jego zdrowie,
Metody: problemowa, praktycznego działania.
Formy pracy: zbiorowa i indywidualna jednolita.
Środki dydaktyczne: podręcznik Wesoła Szkoła, lampka stołowa, kreda, gąbki, 2 kawałki
ciemnego materiału, nagranie  Dz
więki miłe i nieprzyjemne , magnetofon, karty pracy.
Przebieg zajęć
I Rozmowa na temat wielogodzinnego pobytu uczniów w sali lekcyjnej oraz wpływu
wystroju klasy na ich samopoczucie.
- Co wam siÄ™ podoba w naszej klasie?
- Co zrobić, żeby w sali miło spędzać czas?
Ustalenie, że postaramy się zrealizować propozycje podane przez uczniów: ozdabianie
tablic pracami dzieci, stworzenie kącika zabaw, klasowej biblioteczki, uprawa roślin
doniczkowych, dbanie o porządek na ławkach i czystość w klasie.
II Czynniki wpływające na efektywność uczenia się.
1. Prawidłowa pozycja w ławce.
Obserwacja uczniów przyjmujących różne pozycje w ławce. Porównanie z rysunkami
w podręczniku Wesoła Szkoła. Ustalenie , która pozycja jest prawidłowa.
Uczniowie prawidłowo siadają i starają się zachować taką pozycję do końca zajęć.
2. Wietrzenie pomieszczenia.
Uświadomienie konieczności wymiany powietrza w pomieszczeniu zamkniętym.
3. Gimnastyka śródlekcyjna  Wykonanie prostych ćwiczeń oddechowych
i kształtujących postawę przy otwartym oknie.
4. Prawidłowe oświetlenie.
Doświadczenie z wykorzystaniem lampki stołowej ustawionej na ławce w różnych
pozycjach. Ustalenie wniosku z której strony powinna stać lampka dla dzieci
praworęcznych i leworęcznych.
Uświadomienie korzystnego wpływu światła dziennego i prawidłowego ustawienia biurka
względem okna.
5. Ograniczenie ilości pyłu kredowego.
Doświadczenie: dwoje dzieci wyciera zapisaną tablicę kolejno mokrą i suchą gąbką.
Dwoje innych dzieci trzyma podczas tych czynności kawałki ciemnego materiału.
11
 Uczniowie obserwują ilość pyłu kredowego jaka osiadła na materiałach podczas
wycierania tablicy mokrÄ… i suchÄ… gÄ…bkÄ….
Ustalenie wniosku, że tablicę i rynienkę należy wycierać mokrą gąbką aby ograniczyć
ilość pyłu kredowego w powietrzu , które wdychamy.
6. Ograniczenie hałasu.
Doświadczenie: uczniowie słuchają nagrania z kasety  Dz
więki miłe i nieprzyjemne .
Ustalenie wniosku: hałas przeszkadza w pracy, męczy, może sprawić ból. Powinno się
ograniczyć hałas w czasie przerw, a pracować w ciszy.
7. Uczniowie otrzymujÄ… kartki ze schematycznym rysunkiem klasy i dorysowujÄ…
elementy sprzyjające miłej i efektywnej pracy w klasie.
8. Omówienie wykonanych prac.
Temat: Co czuje drzewo?
Cele: Uczeń  dostrzega skutki działalności człowieka wobec środowiska przyrodniczego,
- wie jaką rolę spełniają drzewa w przyrodzie,
- wie jakie działania należy podejmować, dla ochrony drzew,
- zna budowÄ™ drzew,
- rozpoznaje gatunki drzew rosnÄ…ce w jego otoczeniu,
- rozumie potrzebÄ™ ochrony drzew,
- czuje więz
emocjonalnÄ… z przyrodÄ…,
- doświadcza pozytywnych emocji w kontakcie z przyrodą.
Metody: problemowa, praktycznego działania, oglądowa, gry dydaktyczne.
Formy pracy: zbiorowa i indywidualna jednolita, zespołowa.
Åšrodki dydaktyczne: zagadka, tekst  Rozmowa drzew , rysunki przedstawiajÄ…ce zdrowe
drzewo i zniszczone, materiały do pracy plastycznej.
Przebieg zajęć
1 Organizacja sytuacji inspirującej aktywność uczniów.
Odgadnięcie zagadki: /drzewo/
Ma koronę, lecz nie jest królem.
Ma zielonÄ… szatÄ™ latem,
Lecz przed zimÄ… zrzuca szatÄ™.
2 Życie drzewa od nasionka do dojrzałości.
Pantomimiczne odtwarzanie procesu rośnięcia drzewa wg proponowanego tekstu:
Wyobraz
sobie, że jesteś malutkim nasionkiem, leżącym pod powierzchnią ziemi
(przykucamy i skulamy się). Jest tam ciemno, ciasno i niewygodnie. Zupełnie nie można
się poruszyć. Czujesz tylko przyjemne ciepło, gdy ogrzewa cię słonko i chłód, gdy na
dworze jest zimno i pada deszcz. Zaczynasz się niecierpliwić, bo stajesz się coraz większy
i taką ciasnotę trudno ci już znieść. Wiercisz się i kiedy wreszcie któregoś dnia robi się
bardzo gorąco, twoja skorupka pęka. Wypuszczasz maleńki, zielony kiełek, który pnie się
12
w górę (podnosimy w górę palec wskazujący i nieco się rozprostowujemy). Potem stale
rośniemy w górę (aż do uzyskania pozycji pionowej).
Jesteś teraz młodym, ale słabym drzewkiem. Wiatr kołysze tobą, na wszystkie strony
(machamy rękami, zginamy się na boki, przyginamy do ziemi, naśladujemy też szum
wiatru).
Z biegiem czasu stajesz się coraz większym i większym drzewem. Nabierasz siły. Twoje
korzenie są teraz mocno wrośnięte w ziemie (naciskamy stopami na podłogę) i nawet silny
wiatr nie jest już w stanie cię przygiąć na boki ani złamać. Po wielu latach jesteś już
bardzo silnym, dużym i pięknym drzewem (nogi w rozkroku, tułów nieruchomy, ręce w
górze nieznacznie kołyszą się na boki. Potrafisz oprzeć się największym wichurom. W
twoich konarach znalazły bezpieczne schronienie ptaki, owady i inne zwierzęta. Z
wdzięczności umilają ci czas swoim ćwierkaniem i bzyczeniem (naśladujemy ich głosy).
3 Rola drzew w przyrodzie.
Na podstawie tekstu i doświadczeń dzieci werbalizują znaczenie drzew dla środowiska:
- dają schronienie zwierzętom,
- sÄ… z
ródłem pokarmu dla ludzi i zwierząt,
- dają cień,
- chronią przed hałasem,
- produkujÄ… tlen,
- oczyszczajÄ… powietrze,
4 Wpływ człowieka na drzewa. Negatywne i pozytywne oddziaływania człowieka.
Rozmowa drzew
- Dzieci o mnie bardzo dbały- wcześniej zakwitłem.
- A mnie przechodzące dzieci połamały gałęzie.
- Niedaleko, gdzie rosnę postawiono ule. Pszczoły odwiedzają mnie i zapylają kwiaty.
- Tu, gdzie ja rosnę, stosowano środki owadobójcze. Oprócz szkodników zginęły też
pszczoły i nie zapyliły moich kwiatów. Mam bardzo mało owoców. Niedaleko są
fabryki i zatruwają powietrze. Liście moje nie są już w stanie pochłaniać trujących
substancji. Nie mogę oddychać.
- Mam więcej szczęścia. Rosnę w parku , wśród innych drzew. Wspólnie wytwarzamy
dużo tlenu.
- Ja jestem sam. W dodatku ludzie zalali asfaltem ziemię wokół mnie. Brakuje mi
wody.
- Ja rosnę koło alejki, ale wyłożona jest małymi płytkami i woda przesiąka pomiędzy
nimi do moich korzeni.
- Obok mnie ktoś wysypał śmieci, ktoś inny umył samochód i wylał stary olej. Jestem
zatruty. Ty cieszysz wszystkich swoim widokiem. A ja straszÄ™.
- Mój przyjacielu przykro mi , gdy słyszę z daleka twój smutny szum. Jaka szkoda gdy
człowiek nie może zrozumieć o czym szumią drzewa.
5. Zabawa dydaktyczna  Co czuje drzewo?
Nauczyciel przypina do tablicy 2 rysunki przedstawiajÄ…ce drzewa- zdrowe i zniszczone.
13
Rozmowa na temat czynników jakie wpłynęły na rozwój jednego drzewa i zahamowanie
rozwoju drugiego.
- Wyobraz
sobie , że jesteś drzewem. Stań przy drzewie, którego rolę chciałbyś
odegrać.
Rozmowa improwizowana.
Dzieci odgrywają role drzew i wyrażają uczucia drzew związane z ich sytuacją.
Nauczyciel może kierować do  drzew pytania:
- Co czujesz , gdy ludzie łamią twoje gałęzie?
- Co czujesz, gdy spaliny i dymy z kominów opadają na twoje liście?
- Co powiesz ludziom , którzy wylali asfalt wokół twojego pnia?
- Co powiesz kierowcy , który blisko ciebie umył samochód i wylał stary olej?
- Co myślisz, gdy ludzie patrzą na ciebie z zachwytem?
- Co czujesz, gdy ludzie odpoczywajÄ… w twoim cieniu?
6. Zajęcia w terenie.
Obserwacja drzew wokół szkoły.
Rozpoznawanie gatunków drzew rosnących wokół szkoły.
Przypomnienie budowy drzewa .
Ocena kondycji drzew  uczniowie oglądają korę, gałęzie , liście, pień, oceniają średnicę
pasa ziemi wokół drzewa/ powinna być co najmniej zbliżona do szerokości korony /.
- Czy drzewa wokół szkoły są szczęśliwe?
- Co przyniesie radość drzewom?
7. Zabawa  Przytul drzewo.
Uczniowie różnymi zmysłami wyczuwają drzewo.
- Przytul siÄ™ do wybranego drzewa.
- Obejmij rękami jego pień.
- Pogłaszcz korę drzewa.
- Posłuchaj jak szumi twoje drzewo, co mówią jego mieszkańcy.
- PowÄ…chaj jaki zapach ma twoje drzewo.
- Popatrz na drzewo, pomyśl co czujesz.
8. Zajęcia plastyczne - Szczęśliwe drzewo
Po powrocie do klasy dzieci przedstawiają środkami plastycznymi skojarzenia i uczucia
doznane pod wpływem odegranych ról i obserwacji
14
Temat: Ptasia stołówka.
Cele: Uczeń  dokarmia ptaki zimą,
- stosuje zasady dokarmiania ptaków,
- wie jaki pokarm nasypać do karmnika,
- potrafi wykonać prosty karmnik,
- jest współodpowiedzialny za los ptaków,
- zachowuje higienÄ™,
- doświadcza pozytywnych emocji w kontakcie z przyrodą,
Metody: problemowa, praktycznego działania, pogadanka.
Formy pracy: indywidualna, zbiorowa, grupowa.
Środki dydaktyczne: wykreślanka, podręcznik Wesoła Szkoła, ilustracje przedstawiające
ptaki zimujące w Polsce, różnorodny pokarm dla ptaków, pojemniki po maśla, smalec, ziarno
słonecznika, dyni, siemię sznurek, nożyce.
Przebieg zajęć
1. Organizowanie sytuacji budzącej aktywność uczniów.
Wykreślanka  Jakie ptaki pozostają na zimę w Polsce.
S I K O R A K
A R K A W K A
W R Ó B E L M
N G A W R O N
I G O A

B K
W ostatnim oknie uczniowie zapisują litery odczytane poziomo tworzące hasło KARMNIK.
2. Rozmowa na temat konieczności dokarmiania zwierząt zimą, a w warunkach
miejskich ptaków.
3. Praca z podręcznikiem.
Na podstawie ilustracji w podręczniku Wesoła Szkoła uczniowie ustalają jaki pokarm
należy przygotować dla różnych gatunków ptaków.
Karta Pracy- co jedzÄ… ptaki?
4. Zabawa dydaktyczna.
Klasa jest podzielona na zespoły. Każdy zespół otrzymuje różnorodny pokarm dla
ptaków, który segregują i układają na kartach z ilustracjami ptaków zimujących. Pokarm,
którym nie należy karmić ptaków odkładają na pustą kartę.
5. Ustalenie zasad dokarmiania ptaków:
- dokarmiamy ptaki przez cały okres zimy
- pokarm wysypujemy codziennie o tej samej porze, najlepiej rano,
15
- nie podajemy pokarmu gotowanego, solonego, zepsutego np. spleśniałego
pieczywa,
- nie podajemy ciast,
- czyścimy karmnik z resztek pokarmu i odchodów,
- pamiętamy o higienie- zawsze po wysypaniu pokarmu do karmnika
dokładnie myjemy mydłem ręce,
- nie dotykamy ptaków, jeśli padły niedaleko karmnika,
6. Wykonanie prostego karmnika dla sikorek.
Przygotowanie pojemników po margarynie, sznurka, smalcu, ziaren słonecznika , dyni,
siemienia.
- Nakłucie dwóch otworów w pojemniku, przez które przeciągamy sznurek do
zawieszenia karmnika.
- Wymieszanie smalcu z ziarnem i nałożenie do pojemnika.
- Karmnik zawieszamy na gałęzi drzewa lub ustawiamy na parapecie okna.
- Nie należy karmnika umieszczać wśród gęstych krzewów ze względu na
polujÄ…ce koty
7. Dzieci zawieszajÄ… karmniki na drzewach przy szkole lub domu.
Temat: Ziemia - nasz wspólny dom.
/Cykl lekcji do realizacji w ośrodku tematycznym  Ziemia - nasz wspólny dom . Lekcja 1/
Cele: Uczeń- zauważa wpływ człowieka na środowisko przyrodnicze,
- postępuje zgodnie z zasadami ekologii,
- uświadamia sobie potrzebę poszanowania otaczającego środowiska,
- odczuwa odpowiedzialność za środowisko , w którym żyje.
Metody : problemowa, praktycznego działania,
Formy pracy: zbiorowa jednolita, indywidualna jednolita i zróżnicowana.
Środki dydaktyczne: globus, mapa świata, rysunki roślin , ludzi, zwierząt zamieszkujących
różne środowiska, podręcznik  Wesoła szkoła , kaseta z nagraniem piosenki  Śmieciu
precz , płatki kwiatka z wpisanymi zdaniami, zaszyfrowane hasło.
Przebieg zajęć
I Rozmowa na temat Åšwiatowego Dnia Ziemi.
1 Rozwiązanie zaszyfrowanego hasła./załącznik 1/
Każde dziecko otrzymuje kartkę z działaniami oraz klucz do szyfru. Dzieci słabiej
liczące otrzymują kartki z mniejszą liczbą działań.
2 Odczytanie hasła: Światowy Dzień Ziemi.
3 Ustalenie daty święta  22 kwietnia.
4 Uczniowie podają propozycje w odpowiedzi na pytanie : Dlaczego ustanowiono święto
Ziemi?
II Uświadomienie konieczności zachowań proekologicznych.
16
1 Nauczycie pokazuje globus, przypina na tablicy uproszczoną mapę świata. Wyjaśnia,
czym jest globus i mapa.
2 Uczniowie odpowiadajÄ… na pytania:
- Co wiecie o naszej planecie?
- Kto zamieszkuje ZiemiÄ™?
Uczniowie przypinają na mapce rysunki ludzi, zwierząt i roślin.
3 Ustalenie i zapisanie wniosku  Ziemia jest wspólnym domem ludzi, zwierząt i
roślin .
4 Praca z podręcznikiem  Wesoła szkoła / str. 72-73/
Wypowiedzi uczniów na temat:
- Dlaczego Ziemia jest smutna?
- Dlaczego należy dbać o naszą planetę?
- Co możemy zrobić , żeby Ziemia była wesoła?
5 Uzupełnienie wniosku zdaniem  Każdy z nas musi dbać o naszą planetę .
6 Nauka piosenki  Åšmieciu precz .
III Klasyfikacja i ocena zachowań pozytywnych i negatywnych.
Uczniowie otrzymują płatki z wpisanymi zdaniami. / załącznik 2/
Wybierają płatki na których są zapisane zachowania proekologiczne. Wycinają je
i układają z płatków kwiatek dla Ziemi z okazji jej święta. Naklejają na kartkę i kolorują.
Dzieci , które wcześniej ułożyły kwiatek dostają puste płatki do wpisania własnych
propozycji  co zrobić, żeby Ziemia była zadowolona.
IV Podsumowanie
Ustawienie w kole. Uczniowie przekazują sobie globus  symbol Ziemi i mówią /obiecują/
co będą robiły, żeby Ziemia była zadowolona.
17
Grupa1 Załącznik 1
6 7 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
A W O I Åš Y D T E Z M C

9+2 = 7+6= 9+7=
12-5= 8+8= 14-4=
15-5= 8+2= 20-5=
12-6= 8+7= 10+7=
8+6= 20-2= 6+4=
13-4=
15-8=
6+6=
Grupa2
6 7 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
A W O I Åš Y D T E Z M C

7+6= 9+7=
8+8= 14-4=
8+2= 20-5=
8+7= 10+7=
20-2= 6+4=
18
Załącznik 2
Nie zrywamy roślin
chronionych!
Åšmieci wyrzucamy do kosza.
Zbieramy makulaturÄ™.
Åšmieci wywozimy do lasu.
Nie zrywamy roślin
chronionych!
Krzyczymy w lesie.
Nie łamiemy gałęzi.
Robimy bukiety z zawilców i
krokusów.
Zakręcamy kran podczas mycia
zębów.
Dokarmiamy ptaki zimÄ….
Wyrzucamy śmieci do wody.
19
Temat: Segregujemy śmieci.
/Cykl lekcji do realizacji w ośrodku tematycznym  Ziemia - nasz wspólny dom . Lekcja 2/
Cele: Uczeń- zna problemy związane z pozbywaniem się odpadów,
- prawidłowo segreguje śmieci,
- wie jak wykorzystać surowce wtórne,
- własnymi słowami wyjaśnia terminy- kompost, odpady organiczne,
segregowanie śmieci, recykling,
- wykorzystuje makulaturÄ™ do prac plastycznych i zabawy,
- uświadamia sobie, że jest odpowiedzialny za ilość  wytwarzanych śmieci,
- potrafi zachęcić innych do segregowania śmieci,
Metody: problemowa, praktycznego działania, obserwacja, pogadanka,
Formy pracy: zbiorowa jednolita, indywidualna jednolita, zespołowa,
Åšrodki dydaktyczne: kaseta z nagraniem piosenki  Åšmieciu precz , ilustracje
przedstawiające drogę śmieci na wysypisko, worek z odpadami, pojemniki z etykietami 
plastik, szkło, papier, kompost, metal, przedmioty wykonane z przetworzonych odpadów,
karta pracy-  Sortowanie śmieci z Jeremiaszem , globus, gazety, podręcznik  Wesoła
szkoła
Przebieg zajęć
I Åšmieci  i co dalej?
1. Rozmowa na temat  wytwarzania śmieci przez człowieka./Można podąć za przykład
śmieci w koszu w klasie./
2. Oglądanie ilustracji w podręczniku. Wypowiedzi uczniów na temat zaśmiecania
środowiska.
3. Åšpiewanie piosenki  Åšmieciu precz .
4. Rozmowa na temat- Co się dzieje ze śmieciami, które wyrzucamy do kosza?
Wypowiedzi uczniów ilustrowane są rysunkami przypinanymi do tablicy:
kosz, kontener, śmieciarka, wysypisko, spalarnia.
II Zachęcenie uczniów do sortowania śmieci.
1. Czytanie wiersza  Ekologiczny potwór / załącznik 1/
2. Rozmowa związana z treścią wiersza:
- Gdzie żył potwór ?
- Co robił?
- Do czego nas zachęcał?
3. Uświadomienie uczniom, że wiele odpadów można ponownie wykorzystać.
Nauczyciel rozpakowuje worek ze śmieciami wcześniej przygotowany .Pokazuje
oznaczenia na opakowaniach, mówiące, że opakowanie przeznaczone jest do
recyklingu. Wyjaśnia termin recykling.
4. Uczniowie odszukują na etykietach opakowań oznakowanie recyklingu. Umieszczają
odpady w pojemnikach oznaczonych napisami: szkło, papier, metal, plastik.
5. Rozmowa na temat  Co można zrobić z przetworzonych opakowań ?
Nauczyciel pokazuje przedmioty wykonane z surowców wtórnych  doniczka,
skrzynka do kwiatów, papier toaletowy, papier pakowy, puszka aluminiowa, butelka.
6. Uczniowie sprawdzają, które z przedmiotów i przyborów szkolnych nadają się do
recyklingu.
20
7. Rozmowa na temat odpadów organicznych. Kompostowanie.
- Które z odpadów można wykorzystać , mimo że nie mają znaczka recyklingu?
III Sortowanie śmieci.
Uczniowie otrzymują kartkę z rysunkiem pojemników do segregowania śmieci .i kartkę
z nazwami odpadów. Segregują śmieci- naklejają nazwę śmiecia na odpowiedni pojemnik.
/ załącznik 3 i 4/
IV Praca domowa.
Uczniowie wypełniają karty-  Segreguję śmieci z Jeremiaszem
V Podsumowanie
Ustawienie w kole. Dzieci przekazują sobie globus i obiecują Ziemi, że będą zachęcały
rodziców do segregowania śmieci i same będą segregowały śmieci.
VI Zajęcia plastyczne.
Wykorzystanie makulatury do zajęć plastycznych.
Uczniowie wykonujÄ… czapki z kolorowych gazet.
VII Zajęcia ruchowe.
Wykorzystanie makulatury do zabaw.
Czapki wykonane na zajęciach plastycznych można wykorzystać do oznaczenia zespołów.
Wyścigi w zespołach po gazetach.
Rzuty kulÄ… z gazety do celu.
21
Załącznik 1
Natalia Usenko
EKOLOGICZNY POTWÓR
Raz potwór na śmietniku żył,
Wybredny niesłychanie.
Od wschodu słońca aż po zmrok
Wciąż chrupał śmiecie niczym smok-
Na podwieczorek oraz obiad,
Kolację i śniadanie.
Miał śliczny przód i cudny tył
I uszy miał futrzane.
By wszędzie porządeczek był,
Pochłaniał śmiecie z całych sił,
Lecz tylko& .. SORTOWANE.
Zapamiętacie jak to szło?
ODDZIELNIE PLASTIK, PAPIER, SZKA
O,
OBIERKI I OGRYZKI!
By nam oczyścić ślicznie świat,
Potworek wstrętne śmiecie jadł
Bez łyżki i bez miski.
Więc skoro już się znalazł ktoś
Kto nasze brudy zjada,
Chyba zgodzicie siÄ™- no nie?
Że warto posortować je,
Bo wymieszanych dań na stół
Podawać nie wypada!
22
Załącznik 4
SZKLANA BUTELKA SA
OIK OBIERKI
PLASTIKOWA BUTELKA REKLAMÓWKA STA
UCZONA ŻARÓWKA
PUDEA
KO PO MAÅšLE KUBEK PO JOGURCIE GAZETA
ZAPISANY ZESZYT SKORUPKI JAJ SERWETKA
TEKTUROWE PUDEA
KO OGRYZEK RESZTKI JEDZENIA
23
Załącznik 3
PAPIER
SZKA
O
PAPIER
PLASTIK KOMPOST
24
Temat: Dbamy o wodÄ™.
/Cykl lekcji do realizacji w ośrodku tematycznym  Ziemia - nasz wspólny dom . Lekcja 3/
Cele: Uczeń- wyjaśnia znaczenie wody dla ludzi, roślin i zwierząt,
- wymienia z
ródła zanieczyszczeń wód,
- wskazuje sposoby przeciwdziałania zanieczyszczeniom wód,
- oszczędnie gospodaruje wodą,
- zachęca innych do oszczędzania wody,
- nie zanieczyszcza zbiorników wodnych,
Metody: problemowa, praktycznego działania, oglądowa
Formy pracy: zbiorowa jednolita, indywidualna, grupowa.
Åšrodki dydaktyczne: wiersz  Rzeczka , ilustracje przedstawiajÄ…ce przyczyny
zanieczyszczenia wód, krople wody wycięte z papieru, karty pracy  Oszczędzamy wodę z
Jeremiaszem , globus.
Przebieg zajęć
I Znaczenie wody w przyrodzie.
1. Nauczyciel prezentuje na globusie zasoby wodne Ziemi.
2. Rozmowa z uczniami na temat znaczenia wody dla ludzi, zwierząt i roślin.
3. Uświadomienie dzieciom , że do życia niezbędna jest czysta woda.
II Przyczyny zanieczyszczenia wód.
1. Wysłuchanie wiersza  Rzeczka ./ załącznik 1/
2. Rozmowa na podstawie wiersza o przyczynach zanieczyszczenia rzeki.
Podczas gdy uczniowie podajÄ… przyczyny zanieczyszczenia rzeki nauczyciel przyczepia do
tablicy ilustracje: ścieki z fabryki i domów, detergenty, smary i oleje spływające podczas
mycia samochodów, środki ochrony roślin, katastrofy tankowców, śmieci wyrzucane i
zatapiane na dnie zbiorników.
III Sposoby zapobiegania zanieczyszczeniom wód.
Uczniowie podają propozycje zapobiegania zanieczyszczeniom wód. W tym czasie
nauczyciel zmienia ilustracje na tablicy wg. sugestii uczniów: mycie samochodów w
myjniach, budowanie oczyszczalni, wyrzucanie śmieci do pojemników, itp.
IV Oszczędzanie wody.
1. Nauczyciel uświadamia dzieciom konieczność oszczędzania wody.
2. Burza mózgów- uczniowie w grupach wymyślają i zapisują propozycje oszczędzania
wody.
Odczytanie propozycji.
3. Uzupełnianie karty pracy-  Oszczędzamy wodę z Jeremiaszem .
4. Uczniowie otrzymują krople wody wycięte z papieru i zapisują na nich własne
propozycje oszczędzania wody.
5. Wykonanie  naklejek zachęcających rodziny uczniów do oszczędzania wody w
domu.
6. Zadanie domowe  rozmowa z rodzicami o konieczności oszczędzania wody,
przyklejenie naklejek nad umywalkÄ….
25
Załącznik 1
RZECZKA
PÅ‚ynie ,wije siÄ™ rzeczka
Jak błękitna wstążeczka,
Tutaj szemrze, tam ginie,
A tu znowu wypłynie.
Ale co to ?
W tej rzeczce żadna ryba żyć nie chce,
Ani raka , ni żaby nie zobaczysz tu wcale.
Cóż się dziwić zwierzętom,
Że w tej rzece żyć nie chcą!
Niedaleko przy krzaczku
Z rury wypływa wartko
Brudna woda do rzeki-
To z fabryki są ścieki!
A dalej ktoś nad brzegiem brudny samochód umył.
Samochód aż się błyszczy, lecz tłusty smar i benzyna
Do wody strużką spływa w białej otoczce z piany
trujących detergentów.
Pod lśniącą powierzchnią wody
Wiele się ukryć może.
Więc ludzie po kryjomu na dno śmieci rzucają
A z tych odpadów na dnie - trujące związki powstają.
I tak to z naszej rzeczki
Ryby, żaby i raki
Uciekły, hen daleko!
A finał teraz jest taki,
Że z czystej, błękitnej rzeki
Powoli zrobiły się ścieki!
26
Temat: Powietrze  bezcenny gaz.
/Cykl lekcji do realizacji w ośrodku tematycznym  Ziemia - nasz wspólny dom . Lekcja 4/
Cele: Uczeń - wymienia z
ródła zanieczyszczenia powietrza,
- rozumie znaczenie powietrza dla istot żywych,
- wyjaśnia szkodliwy wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie człowieka,
- wyjaśnia zjawisko powstawania kwaśnych deszczów,
- wymienia sposoby zmniejszania emisji trujących gazów,
- rozumie szkodliwy wpływ dymu papierosowego na zdrowie człowieka,
- nie spala śmieci w ogniskach,
- zachęca rodziców do zaniechania palenia papierosów, spalania śmieci.
Metody: oglądowa, pogadanka, praktycznego działania, doświadczenie.
Formy pracy: zbiorowa jednolita, indywidualna jednolita.
Środki dydaktyczne: opowiadanie  Komin , który przestał dymić , ilustracje  przyczyny
zanieczyszczeń powietrza, powstawanie kwaśnych deszczów, zapobieganie
zanieczyszczeniom powietrza, karta pracy   Dbamy o czyste powietrze z Jeremiaszem ,
Przebieg zajęć
I Znaczenie powietrza dla istot żywych.
Doświadczenie. Próba wstrzymania powietrza. Uczniowie podają swoje wrażenia.
Uświadomienie, że człowiek i inne istoty żywe potrzebują powietrza do życia.
II Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie człowieka.
1 Nauczyciel czyta opowiadanie  Komin, który przestał dymić / załącznik nr 1/.
2 Rozmowa kierowana dotyczÄ…ca tekstu:
- Co robił komin?
- Dlaczego musiał iść do lekarza?
- Co było przyczyną, że komin z
le się czuł?
- Jakie choroby wywołuje zanieczyszczenie powietrza?
3 Nauczyciel wyjaśnia, że alergie, zapalenie spojówek, choroby układu oddechowego,
bóle głowy mogą być spowodowane wdychaniem zanieczyszczonego powietrza.
Wyjaśnia szkodliwy wpływ związków ołowiu w spalinach unoszących się nisko nad ziemią
na wysokości wzrostu dzieci.
4 Ustalenie wniosku-  Ludzie , zwierzęta i rośliny potrzebują czystego powietrza do
życia.
5 Nauczyciel wyjaśnia , że rośliny oddychają, ale też mają zdolność wytwarzania tlenu,
który jest ważnym składnikiem powietrza.
6 Przerwa śródlekcyjna.
Ćwiczenia oddechowe przy otwartym oknie.
III Przyczyny zanieczyszczeń powietrza.
1 Uczniowie podają przyczyny zanieczyszczeń powietrza. Jednocześnie nauczyciel
przyczepia do tablicy ilustracje: dymy z kominów, spalanie śmieci, spaliny
samochodowe, papierosy, itp.
2 Nauczyciel wyjaśnia zjawisko powstawania kwaśnych deszczów i ich skutki dla
środowiska. Umieszcza na tablicy rysunki przedstawiające- zniszczone lasy/ głównie
iglaste/, skażone uprawy, wody,/omawia ich wpływ na zdrowie ludzi i zwierząt/,
niszczenie zabytków.
27
IV Sposoby zapobiegania zanieczyszczeniom powietrza.
1 Uczniowie podajÄ… propozycje zapobiegania zanieczyszczeniom powietrza. Nauczyciel
ilustruje je na tablicy  filtry na kominach, śmieci wrzucane do pojemników na
odpady, katalizatory spalin w samochodach,  rzucenie palenia papierosów przez
dorosłych, tworzenie pasów zieleni wzdłuż ulic, ograniczenie wycinki drzew, itp.
2 Praca z kartą pracy-  napełniamy balon Jeremiasza propozycjami sposobów
zapobiegania zanieczyszczeniom powietrza./załącznik 2/
Nauczyciel podkreśla konieczność tworzenia i ochrony terenów zielonych jako z
ródła
tlenu.
3 Praca domowa  rozmowa z rodzicami o wpływie palenia papierosów na zdrowie całej
rodziny. Zachęcanie do rzucenia palenia.
V Zajęcia plastyczne.
Wykonanie plakatu zachęcającego do działań na rzecz ochrony czystego powietrza.
Załącznik 1
O kominie, który przestał dymić.
W pewnym mieście stał fabryczny komin. Od lat jego dym kłębił się nad miastem i
snuł się po ulicach. Przedzierał się przez okna do domów, szkodząc mieszkańcom a zwłaszcza
dzieciom. Zdarzały się takie dni, że czarne chmury wisiały nad miastem i nawet wiatr nie miał
siły ich przegonić.
Pewnego dnia stało się coś dziwnego. Komin zaczął kasłać, krztusić się, nie mógł
oddychać. Wyrzucał snopy iskier i kłęby sadzy. Chwiał się i bez przerwy trzęsły nim
dreszcze. Wszystko wskazywało na to, że komin jest chory. Poszedł do najbliższego lekarza.
Pan doktor troskliwie go zbadał, opukał, osłuchał:
- Oj , pan chyba dużo dymi i kurzy.
- To prawda. Przez całe życie nic innego nie robię tylko wypuszczam z siebie dym, panie
doktorze. Co mogę robić skoro, jestem fabrycznym kominem.
- Proszę zakasłać.
Komin nie dał się dwa razy prosić i zakasłał tak, że aż zadrżały szyby w oknach.
-Stwierdzam ostre zapalenie oskrzeli i zalecam natychmiastowe zaprzestanie dymienia,
wypuszczania iskier i sadzy.
-To co mam robić, panie doktorze?
-Co pan ma robić? Na początek płukanie gardła . To przyniesie pewną ulgę. Nade wszystko
jednak potrzebuje pan świeżego powietrza! Radzę przenieść się tam , gdzie pola , łąki i lasy
zielone. Gdzie się swobodnie oddycha czystym powietrzem. Musi pan całkowicie zapomnieć
o zatruwaniu powietrza sobie
i innym.
Komin fabryczny wziął sobie do serca rady lekarza. Bez żalu opuścił miasto i
przeniósł się na wieś. Tam zapomniał o chorobie i z przyjemnością wciągał w płuca pachnące
lasem i łąką powietrze. A i mieszkańcy miasta mogli nareszcie spokojnie odetchnąć.
28
Temat: Z ekologiÄ… za pan brat.
/Cykl lekcji do realizacji w ośrodku tematycznym  Ziemia - nasz wspólny dom . Lekcja 5/
Cele: Uczeń- potrafi wyjaśnić termin ekologia,
- próbuje ocenić własne postępowanie ekologiczne,
- swoją postawą stara się wpływać na postawy najbliższych,
- rozumie zależność stanu środowiska od działań człowieka.
Metody: problemowa, praktycznego działania.
Formy pracy: zbiorowa i indywidualna jednolita.
Środki dydaktyczne: krzyżówka, podręcznik Wesoła Szkoła, znaczek ekologa,
Przebieg zajęć
1 Wyjaśnienie terminu ekologia.
- Rozwiązanie krzyżówki i odczytanie hasła : Ekologia.
1
2
3
4
5
6
7
8
1.Odważny jak .../ lew/
2.Zdrowy jak .../ koń/
3.MÄ…dry jak ... /sowa/
4.Sprytny jak.../ lis/
5. Niezbędna do życia / woda/
6. Nie można go palić w lesie / ogień/
7. Wierny jak ... /pies/
8. Wielkie skupisko drzew /las/
- Wysłuchanie wiersza pt.  Wspólny dom ./Załącznik1/
- Wyjaśnienie terminu ekologia w oparciu o tekst wiersza. Ekologia rozumiana jako
nauka o zależnościach w przyrodzie oraz termin oznaczający dbałość człowieka
o środowisko naturalne.
- Nauka na pamięć rymowanki:
Ekologia nas uczy
Jak nie szkodzić przyrodzie
Stosuj siÄ™ do jej zasad
DziÅ› ekologia jest w modzie!
29
2. Wykonanie ekologicznej książeczki.
Zaprojektowanie strony tytułowej książeczki:
- wybranie tytułu spośród propozycji podanych przez uczniów,
- zaprojektowanie i narysowanie znaczka ekologicznego,
- wpisanie nazwiska i imienia autora książeczki
Zebranie i spięcie wszystkich kart /cykl  Chronimy przyrodę z Jeremiaszem / i rysunków
dotyczących ochrony środowiska wykonanych przez uczniów.
3. Kodeks ekologów./Załącznik 2/
Przypomnienie zasad ekologicznego stylu życia.
1. W lesie będę zachowywał spokój i ciszę.
2. Nie będę niszczył drzew, kwiatów, aby cieszyły innych swoim pięknem.
3. Będę pamiętał o dokarmianiu ptaków .
4. Będę oszczędzał wodę i energię.
5. Będę segregował śmieci.
Złożenie obietnicy postępowania wg ustalonego kodeksu.
Każdy uczeń otrzymuje znaczek przyjaciela Ziemi.
4. Prezentacja książeczek ekologicznych w domu.
Uczniowie pokazują książeczkę ekologiczną w domu i rozmawiają z rodzicami
o konieczności dbania o środowisko.
30
Załącznik 1
WSPÓLNY DOM
Człowiek, drzewo, ptak czy ryba
Mają wspólny dom  to Ziemia.
Jak rodzina w jednym domu
Wszyscy muszą sobie pomóc.
Motyl przenosi pyłek kwiatów,
Kwiaty nektarem karmiÄ… go za to.
Zwierzęta do roślin mają ważną sprawę
Proszą o świeże liście i soczystą trawę.
Trawa też czuje się wypoczęta,
Gdy ją  na jeża przystrzygą zwierzęta.
Ze słońca energię chwytają rośliny-
ProdukujÄ… dla nas cenne witaminy.
A jakie w przyrodzie ma człowiek zadania?
Swoje środowisko najlepiej ochraniać!
Każdy z nas jest niewielką cząsteczką przyrody,
Więc , żeby przyrodę poznać mamy ważne powody.
We wspólnym świecie ludzi, zwierząt, roślin
Są ciągłe zależności , nierozerwalne związki.
Musimy , więc z naturą żyć w życzliwej zgodzie.
Nie śmiecić i nie brudzić , by jej nie zaszkodzić,
Uczmy siÄ™ od dziecka zasad ekologii
Im więcej wiemy o świecie- tym lepiej możemy go chronić.
31
SCENARIUSZE ZAJ
Ć DO KLASY II
32
Temat: Ruch samochodowy a środowisko.
Cele: Uczeń-
- potrafi obserwować środowisko, w którym żyje i wyciągać wnioski,
- wskazuje ruch samochodowy jako jedno ze z
ródeł zanieczyszczenia
środowiska,
-rozumie szkodliwość spalin samochodowych dla człowieka,
-rozumie szkodliwy wpływ hałasu na zdrowie człowieka,
-potrafi wymienić ekologiczne sposoby podróżowania,
-wskazuje sposoby zmniejszenia ilości zanieczyszczeń spowodowanych przez
ruch samochodowy.
Metody: obserwacja, pogadanka, działalności praktycznej uczniów.
Formy pracy: zbiorowa, indywidualna.
Åšrodki dydaktyczne: karty obserwacji
Przebieg zajęć:
1.Przygotowanie do wyjścia w teren:
-przypomnienie zasad bezpieczeństwa obowiązujących podczas poruszania się
po ulicach miasta,
-podział na 4 zespoły, przydział zadań i rozdanie kart obserwacji: zespół 1- liczy
samochody osobowe i motocykle jadące w kier. zach., zespół 2 - liczy
samochody osobowe i motocykle jadące w kier. wsch., zespół 3 - liczy
samochody ciężarowe i autobusy jadące w kier. zach.,
zespół 4  liczy samochody ciężarowe i autobusy jadące w kier. wsch.
Ponadto wybrane osoby w zespołach zwracają uwagę na ilość osób
podróżujących w samochodach osobowych.
2. Obserwacja ruchu ulicznego na głównej ulicy miasta i zapisywanie wyników
obserwacji.
Czas Ilość pojazdów: Inne spostrzeżenia związane z ruchem
obserwacji: ulicznym:
& & & & & & & & & & & & & &
& & & & ... & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & &
3. Przedstawienie wyników obserwacji ze szczególnym zwróceniem uwagi na:
- natężenie ruchu samochodowego,
-oraz inne zaobserwowane zjawiska takie jak: emisja spalin, hałas, zagrożenie
wypadkami komunikacyjnym, ilość podróżnych w samochodach.
33
4.Wyciągnięcie wniosków z dokonanych obserwacji. Uczniowie odpowiadają
na pytanie:, Jaki wpływ na środowisko ma ruch samochodowy? (Nauczyciel
może uzupełnić lub rozwinąć te wypowiedzi dodatkowymi informacjami.)
-zanieczyszczanie powietrza- emisja spalin ( ź CO2 emitowanego do
środowiska pochodzi ze spalin samochodowych; w ciągu godziny drzewo
produkuje 1200 litrów powietrza, człowiek zużywa 30 litrów na godzinę, a
samochód zamienia w spaliny 6000 litrów; CO2 to szkodliwy gaz cieplarniany))
- zużywanie zasobów naturalnych ( w Polsce samochód osobowy zużywa
przeciętnie 420 l paliwa / rok )
- hałas komunikacyjny ( często przekraczana jest dopuszczalna górna granica
hałasu -65 db)
- zmiany w krajobrazie (budowa dróg, parkingów i garaży)
- zagrożenie wypadkami ( w Polsce rocznie ginie ok. 6 tys. ludzi w wypadkach,
nie znamy liczby rozjechanych zwierzÄ…t).
5. Praca w zespołach  Nasze propozycje działań podejmowanych w celu
zmniejszenia ujemnego wpływu ruchu samochodowego na środowisko.
6. Przedstawienie pomysłów poszczególnych zespołów i przeanalizowanie ich
pod kÄ…tem zalet i wad danego rozwiÄ…zania. Zapisanie na tablicy najlepszych
pomysłów.
7. Ocena pracy uczniów. Praca domowa: Opowiedz rodzicom o tym, czego
dowiedziałeś się o wpływie ruchu samochodowego na środowisko. Zastanówcie
się, który z pomysłów na zmniejszenie tych negatywnych skutków możecie
wcielić w życie w waszej rodzinie.
34
 Temat: Ekologiczny pojazd z odpadów.
Cele: Uczeń-
-potrafi wykorzystać odpady do wykonania pracy plastycznej,
-rozumie potrzebę zmniejszania ilości odpadów,
-rozumie pojęcie: recykling,
-wykonuje pracę przestrzenną według własnego pomysłu.
Metody: działalności praktycznej uczniów.
Formy pracy: zbiorowa, indywidualna.
Środki dydaktyczne: papierowe pudełka, plastikowe kubeczki, butelki,
nakrętki, kapsle itp.,
Przebieg zajęć:
1.Wypowiedzi uczniów uzasadniające konieczność zmniejszania ilości
odpadów.
2.Przypomnienie działań podejmowanych w celu zmniejszenia ilości odpadów:
-rezygnacja z opakowań,
-wybieranie opakowań wielokrotnego użytku,
-segregacja odpadów ( w ten sposób wiele odpadów może stać się surowcem
przydatnym w cyklu produkcyjny np. nowych opakowań czy papieru),
-recykling, czyli przetwarzanie odpadów np. kompostowanie.
-oszczędzanie papieru.
3.Podanie zadania: Wykonajcie według własnego pomysłu ekologiczny pojazd
przyszłości wykorzystując przyniesione odpady. W ten sposób przestaną one
być odpadami, nie trafią na śmietnik a staną się surowcem.
4.Wykonywanie prac. Bezpieczne posługiwanie się narzędziami.
5.Demonstrowanie przez uczniów wykonanych prac i uzasadnianie, dlaczego
jego pojazd jest ekologiczny.
6.Zorganizowaniewystawy pojazdów.
35
 Temat: Czy wiesz, co jesz?
Cele: Uczeń-
-wie, że owoce i warzywa są z
ródłem witamin,
-wie, dlaczego warzyw i owoców nie powinno uprawiać się w pobliżu dróg,
-zna pojęcie gospodarstw ekologicznego,
-potrafi eliminować ze swojej diety produkty szkodliwe dla zdrowia,
-wie, co oznaczają umowne znaki na opakowaniach towarów.
Metody: pogadanka połączona z pokazem, działalności praktycznej uczniów.
Formy pracy: zbiorowa, indywidualna, jednolita
Środki dydaktyczne: opakowania po produktach spożywczych, kartki dla
uczniów  toksyczny batonik objaśnienie oznaczeń składu surowcowego
produktów, przybory kuchenne: noże, tarki, deski do krojenia, miseczki,
fartuszki.
Przebieg zajęć:
1.Odczytywanie z przyniesionych opakowań po produktach spożywczych ich
składu surowcowego i zapisanie na tablicy niektórych składników np. E.. ,
sztuczne barwniki, konserwanty, benzoesan sodu itp.
2.Samodzielne odszukiwanie na kartkach  toksyczny batonik wypisanych
składników i odczytywanie, jaki negatywny wpływ mogą wywierać na nasze
zdrowie.
3.Uświadomienie uczniom, że najzdrowsze są produkty świeże niepoddane
żadnym procesom przetwórczym w przeciwieństwie do produktów
przeznaczonych do tzw. błyskawicznej konsumpcji np. gotowe dania
przeznaczone do podgrzania: mrożonki, potrawy w słoikach, zupki w kostkach i
torebkach (zawierające mnóstwo chemii).
4.Zdrowe przekąski. Czym możemy zastąpić niezdrowe chipsy, batoniki, coca-
colę itp. by nie szkodzić swojemu zdrowiu?
5.Do świeżych produktów mających duże znaczenie w żywieniu człowieka
należą owoce i warzywa. Dlaczego?
Próby odpowiedzenia na pytanie:, Jakie warunki muszą być spełnione by
spożywane owoce i warzywa były z
ródłem zdrowia?
- Muszą być świeże, więc najlepiej kupować owoce sezonowe od lokalnych
producentów.
-Nie powinny zawierać szkodliwych substancji, dlatego najzdrowsze będą te
wyhodowane w gospodarstwach ekologicznych, gdzie stosuje siÄ™ naturalne
nawozy i sposoby ochrony roślin, a także położone są w czystym środowisku
przyrodniczym.
6.Przygotowanie surówki warzywnej, ze szczególnym zwróceniem uwagi na
higienę i bezpieczeństwo podczas pracy oraz estetykę podania.
7.Degustacja przygotowanej surówki. Kultura spożywania posiłku.
36
Temat: Oszczędzając energię chronimy Ziemię.
Cele: Uczeń:
-rozumie szkodliwość emisji pyłów i zanieczyszczeń przez elektrownie
węglowe,
-zna ekologiczne sposoby pozyskiwania energii ze z
ródeł odnawialnych: słońce,
wiatr, woda,
-rozumie konieczność zmniejszenia zużycia energii elektrycznej,
-wymienia sposoby oszczędnego gospodarowania energią,
-wykonuje dodawanie z przekroczeniem progu dziesiÄ…tkowego typu:8 + n.
-układa zdania rozkazujące na podany temat.
Metody: słowna, oglądowa, działalności praktycznej
Formy pracy : zbiorowa, indywidualna, grupowa
Środki dydaktyczne: elementy magnetyczne ( elektrociepłownia, elektrownia
atomowa, elektrownia wiatrowa, elektrownia wodna, elektrownia
słoneczna),kolorowy pas papieru ilustrujący proporcje pozyskiwanej energii z e.
węglowej. i energii ekologicznej, podpisy do obrazków, zagadki , tekst
opowiadania  Anatol Skowronek na tropie znikajÄ…cej energii , ilustracje do
opowiadania, karty pracy do pracy w grupach, papier samoprzylepny, zeszyt
 Wesoła szkoła cz.3
Przebieg zajęć:
1.Dodawanie z przekroczeniem progu dziesiÄ…tkowego typu 8+n:
a. RozwiÄ…zywanie zadania tekstowego:
Woz
ny wymienia żarówki na korytarzu. Wkręcił już 8 żarówek a do wkręcenia pozostały
mu jeszcze 3. Ile wszystkich żarówek wkręci woz
ny?
b. Uzupełnianie zapisu działań zgodnie z ilustracją.
c. Wykonywanie ćwiczenia 2 s.7 w zeszycie  Wesoła szkoła z
wykorzystaniem  liczydełka sznurkowego  .
d. Odszyfrowanie hasła  dodawanie z przekroczeniem progu dziesiątkowego
typu 8+n. Uczniowie w czterech zespołach odszyfrowują po jednym wyrazie:
Grupa I : OSZCZ
DZAJ
C
Grupa II: CHRONISZ
Grupa III: ENERGI

Grupa IV: ZIEMI

Ułożenie i zapisanie hasła z odszyfrowanych wyrazów: OSZCZ
DZAJ
C
ENERGI
 CHRONISZ ZIEMI
.
2. Wzorcowe odczytanie wiersza J. Tuwima  Pstryk przez ucznia.
Jak autor wyjaśnił to, że po włączeniu kontaktu świeci się światło?
Gdzie powstaje prÄ…d czyli energia elektryczna?
37
3. N. Umieszcza na tablicy obrazek przedstawiający elektrociepłownię
węglową.
Przyjrzyjcie się uważnie obrazkowi. Jak sądzicie, czy elektrociepłownia
węglowa jest przyjazna dla środowiska?
U. zapewne zwrócą uwagę na dymiące kominy, które emitują zanieczyszczenia
do środowiska. N. wyjaśnia szkodliwe skutki emisji dwutlenku węgla.
Odczytanie przez N. Fraszki:
Chrońmy przyrodę i pod ziemią,
Gdzie od prawieków skarby drzemią.
(Tadeusz Fangrat)
Jaki związek mają te słowa z elektrociepłownią? O jakich skarbach jest tu
mowa?
N. wyjaśnia, że pokłady węgla są ograniczone i wkrótce może go zabraknąć.
4. Zapoznanie uczniów z odnawialnymi z
ródłami energii.
Czy znacie inne, przyjazne dla środowiska, sposoby pozyskiwania energii?
(Jeśli uczniowie mają trudności z udzieleniem odpowiedzi N. dla ułatwienia
zadaje zagadki) .
Po wymienieniu przez uczniów danego z
ródła energii N. umieszcza na tablicy
obrazek przedstawiajÄ…cy odpowiadajÄ…cy mu typ elektrowni.
N. wyjaśnia, że wiatr, słońce i woda to ekologiczne i odnawialne z
ródła energii
bo nie zanieczyszczają środowiska i nie ulegają wyczerpaniu.
5. Uświadomienie uczniom, jaka część energii produkowanej w Polsce pochodzi
z elektrowni węglowych (96%) a jaka ze z
ródeł odnawialnych (4%) i że zmiana
tych proporcji to kwestia wielu lat (nawiÄ…zanie do szczytu energetycznego
państw Unii)
Aby uświadomić te proporcje nauczyciel przedstawia je na pasie papieru.
energia z elektrowni węglowych e.
ekol.
N: Dlatego póki co jedynym sposobem zmniejszania szkodliwych skutków
działalności elektrowni węglowych jest oszczędzanie energii. Jednak nie
wszyscy o tym wiedzą o czym możecie się przekonać słuchając opowiadania 
Detektyw Skowronek na tropie znikającej energii. Słuchajcie uważnie by
pomóc detektywowi w wyjaśnieniu tej zagadki.
6. SÅ‚uchanie opowiadania czytanego przez nauczyciela (w trakcie czytania
nauczyciel umieszcza na tablicy obrazki - klucze do rozwiÄ…zania
detektywistycznej zagadki).
7. Omówienie treści opowiadania:
Dlaczego rachunek za energię zużywaną w mieszkaniu pani Fiołkowej był taki
wysoki?
Jakich porad możecie udzielić rodzinie Fiołków by rachunki były niższe?
8. Układanie haseł propagujących oszczędzanie energii:
38
Grupa I: uczniowie kończą samodzielnie zdania:
GaÅ›..............................................................!
Wyłączaj .......................................................!
Wymień ...........................................................!
Grupa II: uczniowie łączą w całość podzielone zdania:
Gaś światło wybieraj ten, który jest
energooszczędny!
Kupując sprzęt elektryczny uszczelnij okna i drzwi!
Zamiast dogrzewać gdy opuszczasz
pomieszczenia pomieszczenie!
Grupa III: uczniowie układają zdania z rozsypanki wyrazowej:
energooszczędnych!. Używaj żarówek
programu! obejrzeniu po Wyłączaj telewizor
Grupa IV: Na obrazkach, przy przedmiotach i sytuacjach sprzyjajÄ…cych
oszczędzaniu energii zapisz TAK.
Sprawdzenie wykonanej pracy  odczytanie haseł i omówienie wybranych w
grupie IV ilustracji.
9.Zadanie pracy domowej: ćw. 3 s.7, wykonanie naklejek na kontakt
przypominających o konieczności oszczędzania energii.
39
 Temat: Oszczędzamy energię. Ocieplacz na okno.
Cele: Uczeń-
-rozumie szkodliwość emisji pyłów i zanieczyszczeń przez kotłownie i
elektrownie węglowe,
-rozumie konieczność zmniejszania zużycia energii,
-wymienia sposoby oszczędnego gospodarowania energią cieplną,
-potrafi wykorzystać odpady do tworzenia form użytkowych.
Metody: słowna, oglądowa, działalności praktycznej uczniów.
Formy pracy: zbiorowa, indywidualna.
Środki dydaktyczne: świece, ubrania nienadające się już do noszenia.
Przebieg zajęć:
1.Wypowiedzi uczniów na temat najpowszechniejszych z
ródeł energii cieplnej
(węgla i gazu) i skutków ich stosowania dla środowiska.
(Najpowszechniej stosowane z
ródła energii cieplnej to węgiel i gaz. W wyniku
ich spalania powstaje szkodliwy dla środowiska gaz cieplarniany CO2. Ponadto
przy tak dużym zużyciu tych surowców jak obecnie wkrótce może ich
zabraknąć).
2.Próby odpowiedzenia na pytanie, co zrobić by zmniejszyć szkodliwy wpływ
spalania węgla i gazu na środowisko?
( -zmniejszyć zużycie energii,
-zastępować ekologicznymi z
ródłami energii  energia słoneczna, z
ródła
geotermalne).
3.Szukanie sposobów oszczędzania energii cieplnej.
Propozycje:
-zaciągać zasłony - przez szyby tracimy dużo ciepła,
-uszczelnić okna  ź energii tracimy przez przeciągi i nieszczelne okna,
-na noc obniżyć temperaturę w pokoju,
-zamiast podkręcać termostat założyć cieplejszy sweter,
-nie utrudniać cyrkulacji powietrza w pobliżu kaloryfera.
W celu pokazania uczniom, w jaki sposób powietrze krąży w pomieszczeniu
proponuję wykonać doświadczenie ze świeczką. Kierunek pochylania się
płomienia świeczki pokazuje kierunek przepływu powietrza w pomieszczeniu.
40
powietrze
ogrzane
powietrze
zimne
okno
Wnioski: Zimne powietrze jest cięższe i opada ku podłodze po nagrzaniu się np.
od kaloryfera unosi się do góry. Po drodze, gdy unosi się od grzejnika ku górze
może ulegać ochłodzeniu przez szyby bądz
uciekać przez nieszczelne okna.
4.Wykonanie uszczelniacza na okna.
Ponieważ zmniejszamy liczbę odpadów wykorzystamy do tego stare ubrania
nienadające się już do noszenia.
a. Możemy wykorzystać nogawki rajtuzów czy rękawy, które zszywamy i
wypełniamy pociętymi fragmentami starej odzieży, a następnie ozdobnie
zawiązujemy obydwa końce.
b. Szyjemy rulon z prostokątnego kawałka tkaniny wyciętej ze starego
ubrania i wypełniamy jak
poprzednio.
5.Ocena wykonanych prac.
41
 Temat: Obszary przyrody chronionej w obrębie powiatu
grodziskiego. Wycieczka do rezerwatów  Skulski Las i
Skulskie Dęby.
Cele: Uczeń-
-doświadcza pozytywnych emocji w kontaktach z przyrodą,
-uzasadniania istnienie rezerwatów i pomników przyrody,
-zna zasady zachowania siÄ™ w rezerwacie,
-zna najczęściej spotykane rośliny z jego otoczenia,
-zna pojęcia: rezerwat, łęg, szkółka leśna, uprawy leśne,
-wie, na czym polega praca leśnika.
Metody: oglądowa, słowna.
Formy pracy: zbiorowa.
Środki dydaktyczne: Mapa leśna Polski, Encyklopedia, atlas roślin
Przebieg zajęć:
1.Przygotowanie do wycieczki.
Odszukanie na Mapie leśnej Polski miejsc, do których jedziemy. Odczytanie z
mapy, że tereny leśne, do których jedziemy należą do Nadleśnictwa Grójec i
podlegają Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu.
( Nadleśnictwo Grójec jest największą jednostką pod względem obszaru podlegającą tej
dyrekcji. Na jego terenie jest 10 rezerwatów przyrody, w tym te, które zamierzamy odwiedzić
leżą w powiecie grodziskim.)
Odszukanie innych znaków na mapie w tym rejonie i sprawdzenie w legendzie,
co one oznaczajÄ….
Odszukanie w Encyklopedii i odczytanie znaczenia hasła  rezerwat.
2.Wycieczka.
a. Spacer w towarzystwie leśnika po ścieżkach rezerwatów Skulski Las i
Skulskie Dęby:
·ð Odczytanie z tablicy na granicy rezerwatu zasad zachowania
obowiÄ…zujÄ…cych na tym terenie.
·ð WysÅ‚uchanie informacji leÅ›nika na temat rezerwatów i ich
osobliwości.
Skulski Las - rezerwat leśny częściowy. Celem ochrony jest zachowanie kompleksów lasów
liściastych wraz z wyspowym występowaniem buka. Występuje łęg  liściasty las
nadrzeczny.
Skulskie Dęby  przedmiotem ochrony jest starodrzew dębowy (217 lat) oraz bagienne
zbiorowiska roślinno- leśne i łąkowo  torfowiskowe. Występuje tu wiele roślin chronionych:
bluszcz pospolity, kopytnik pospolity, konwalia majowa oraz storczyk szerokolistny.
W 1410 roku gościł w tych stronach Król Władysław Jagiełło.
·ð Rozpoznawanie roÅ›lin.
c. Rozmowa z leśnikiem na temat jego pracy.
d. Zwiedzanie szkółki leśnej i oglądanie upraw leśnych.
3.Omówienie wycieczki.
4.Zapisanie w formie notatki najważniejszych informacji.
42
 Temat: Wykonanie albumu o drzewach
Cele: Uczeń-
-zna drzewa rosnÄ…ce w jego otoczeniu,
-zna budowÄ™ drzewa,
-potrafi wyjaśnić termin  zielone płuca ,
-zna pomniki przyrody znajdujące się w najbliższej okolicy,
Metody: słowna, oglądowa, działalności praktycznej uczniów.
Formy pracy: zbiorowa, indywidualna.
Środki dydaktyczne: atlas roślin, książki o drzewach, bloki techniczne, gazety
Przebieg zajęć:
1.Spacer do Parku Skarbków i po najbliższej okolicy.
a. Przypomnienie z klasy I wiadomości na temat budowy drzew (korzeń,
pień, korona  konary, gałęzie).
b. Próby odpowiedzenia przez uczniów na pytanie:, jaką rolę w środowisku
odgrywajÄ… drzewa?
- pochłaniają CO2, a produkują tlen (produkują1200 litrów tlenu na
godzinę) dlatego nazywamy je  zielonymi płucami ,
-są zaporą dla pyłów,
-stanowią naturalny ekran chroniący przed hałasem,
-dają schronienie naszym sprzymierzeńcom ptakom,
-upiększają krajobraz.
c. Oglądanie drzew, nazywanie ich, zbieranie liści i owoców,
odwzorowywanie faktury kory, rysowanie pokroju drzewa, oglÄ…danie pnia
ściętego drzewa i próby określenia jego wieku na podstawie ilości słojów
na przekroju pnia.
d. Odszukanie pomników przyrody znajdujących się w parku:
·ð dÄ™by,
·ð cypryÅ›nik bÅ‚otny,
Oglądanie tabliczek umieszczonych na tych drzewach i wyjaśnienie
pojęcia  pomnik przyrody .
2.Suszenie liści do albumu (przekładanie gazetami i przyciśnięcie).
3.Wykonanie  Albumu drzew .
Każdy uczeń przygotowuje jedną kartę dla drzewa, na której umieszcza: nazwę,
:zasuszony liść, odwzorowaną fakturę kory, rysunek przedstawiający pokrój
sylwetki drzewa i rysunek ewentualnego owocu
Kartki wkładamy do koszulek a następnie do segregatora.
Taki album może służyć jako pomoc dydaktyczna.
43
Temat: Kupuj z głową  ogranicz ilość odpadów.
Cele ogólne: - Wzbogacanie wiedzy ucznia o sposoby ochrony przyrody przed
destrukcyjną działalnością człowieka.
- Rozumienie skutków działalności człowieka.
- Budzenie odpowiedzialności za środowisko, w którym żyje.
Cele szczegółowe:
Uczeń:
- rozumie potrzebę zmniejszenia ilości odpadów,
- stara się kupować produkty w opakowaniach wielokrotnego
użytku,
- wie co oznaczajÄ… znaki umowne na opakowaniach,
- wybiera opakowania przeznaczone do recyklingu,
- rozumie pojęcie recyklingu,
- stara się zmniejszyć ilość śmieci poprzez ich segregację
i odzyskiwanie surowców wtórnych,
- swojÄ… postawÄ… i zachowaniem zgodnym z zasadami ekologii stara
się wpłynąć na postawy innych;
Metody: problemowa, oglądowa, słowna, praktycznego działania.
Formy pracy: zbiorowa, indywidualna jednolita i zróżnicowana.
Åšrodki dydaktyczne: karty do pracy indywidualnej, umowne znaki ekologiczne,
opisy do znaków, worki do segregacji śmieci, artykuły spożywcze / warzywa,
pieczywo/ , opakowania do jaj, butelki po napojach szklane i plastikowe , 2 zabawki,
2 torebki ozdobne papierowe, torebki foliowe, torby ekologiczne wielokrotnego
użytku, koszyk, lista zakupów.
Przebieg zajęć
1. Rozmowa na temat pomocy dzieci w robieniu przedświątecznych zakupów.
2. Inscenizacja improwizowana  Zakupy z mamÄ… .
Dwoje dzieci /dziecko i rodzic/ idą po zakupy do sklepu ogólno spożywczego i do
sklepu z zabawkami. Dokonują zakupów wg listy.
Lista zakupów
- 3 bułki, bagietka,
- napoje,
- jajka,
- marchew,
- pietruszka,
- seler,
- cebula,
- mandarynki,
- 2 zabawki dla rodzeństwa,
Nauczyciel  sprzedawca pakuje zakupy osobno w torby foliowe, zabawki w torebki
ozdobne i foliowe.
3. Ocena ilościowa wykorzystanych opakowań.
Rozmowa na temat dużej ilości opakowań wykorzystanych podczas zakupów.
Opakowania są wyrzucane do śmieci, wywożone na wysypiska śmieci, a tam
zalegają wiele lat. Niektóre z nich są segregowane i są ponownie przetworzone
co określamy pojęciem recyklingu.
Ustalenie wniosków: - kupujący powinni wykorzystywać torby wielokrotnego
użytku,
- nie pakować rzeczy już będących w opakowaniach,
44
- wybierać opakowania papierowe łatwiejsze do przetworzenia ,
- wybierać szklane opakowania zwrotne,
- wybierać opakowania przeznaczone do recyklingu.
- segregować śmieci.
4. Inscenizacja improwizowana  Zakupy z rodzicem .
Ponowne zakupy . Dziecko i rodzic dokonują świadomych zakupów i zgodnie
z zasadami ekologii ograniczają ilość opakowań.
Zakupy pakujÄ… do koszyka, warzywa i owoce do jednej torby, pieczywo do
torebek papierowych, wybierajÄ… butelki szklane, zabawki pakujÄ… tylko w torby
ozdobne lub kupujÄ… bez torebki.
5. Ekologiczne znaki umowne na opakowaniach.
Prezentacja znaków na tablicy. Dobieranie odpowiednich podpisów.
6. Segregowanie zużytych opakowań.
Obserwacja oznakowań na opakowaniach. Wyrzucenie zbędnych opakowań do
worków do segregacji śmieci.
.
6. Redagowanie i zapisywanie wniosków.
Praca indywidualna zróżnicowana dla trzech poziomów. Uczniowie formułują
wnioski z zajęć : poziom I  samodzielnie,
II  uzupełniają zdania z lukami,
III  łączą części zdań.
7. Indywidualne dobieranie podpisów do oznakowań umownych / może być jako
praca domowa/.
8. W domu uczniowie zachęcają rodziców do ograniczenia ilości
wykorzystywanych opakowań.
45
Temat: Szkodniki roślin i sprzymierzeńcy człowieka w
walce z nimi.
Cele: Uczeń-
-wymienia negatywne skutki stosowania chemicznych środków ochrony roślin,
-rozumie i potrafi wyjaśnić potrzebę ochrony zwierząt np. ropuchy, jeża,
mrówek, szpaka, kreta.
-wyjaśnia pożyteczne działania zwierząt w ogrodnictwie, uprawach rolnych i
sadownictwie,
-zna pojęcie gospodarstwa ekologicznego.
Metody: pogadanka połączona z pokazem, działalności praktycznej uczniów.
Formy pracy: zbiorowa, indywidualna.
Środki dydaktyczne: atlasy i książki o zwierzętach, karty pracy uczniów,
obrazek przedstawiajÄ…cy ogrodnika w stroju ochronnym stosujÄ…cego chemiczne
środki ochrony roślin, naturalne okazy warzyw i owoców.
Przebieg zajęć:
1.Pokaz przyniesionych warzyw i owoców. Próby odpowiedzenia przez uczniów
na pytanie: skÄ…d one pochodzÄ…?
2.Wypowiedzi uczniów na temat prac wykonywanych w ogrodzie na podstawie
doświadczeń własnych z prac w przyszkolnym ogródku.
Omówienie ilustracji przedstawiającej sadownika w ochronnym stroju
dokonującego opryski. Konkluzją wypowiedzi uczniów powinno być
stwierdzenie, że jest to zabieg niebezpieczny dla sadownika czy ogrodnika, a
stosowane środki są trucizną stosowaną do zabicia szkodników roślin.
3.Zapoznanie ze szkodnikami roślin uprawianych w ogrodach i sadach.
Załącznik - zadanie 1.
4. Odszukanie informacji o wymienionych szkodnikach w atlasach i książkach o
zwierzętach, odczytanie ich i obejrzenie ilustracji.
5.Naturalne metody zwalczania szkodników:
-zbieranie ręczne np. stonki
-opryski roztworem z szarego mydła.
6.Zapoznanie ze sprzymierzeńcami człowieka w walce ze szkodnikami roślin.
Załącznik- zadanie 2. Wymienione w zadaniu zwierzęta zjadają szkodniki.
7.Zapisanie w zeszycie zdań o zwierzętach, które w Polsce są pod ochroną:
ropucha, kret, jeż, szpak.
8.Gospodarstwa ekologiczne.
Nauczyciel przypomina pytanie z początku lekcji i zwraca uwagę uczniów, na
to, że dla konsumenta nie jest obojętne, w jakich warunkach i jakimi sposobami
wyhodowano owoce i warzywa.
Gospodarstwa ekologiczne produkują zdrową żywność, bo:
-stosują naturalne nawozy( kompost, obornik, nawozy zielone, minerały np.
kredÄ™, wapno),
46
-do ochrony roślin stosują środki roślinne i inne naturalne,
-są położone w czystym środowisku przyrodniczym.
9. Oznaczenia produktów ekologicznych  etykieta organizacji kontrolnej
EKOLAND z numerem i adresem producenta.
Załącznik
Zadanie1
Skreśl, co drugą literę. Dowiesz się, jakie szkodniki żyją w ogrodach. Zapisz ich
nazwy.
MKSGZNYHCBA & & & & & & & & & & & .
BKIAENLOINSEJK KWAOPWUYSRTDNJIMK
& & & & & & & & & & & & & ..
ODWUOSCVÓDWMKIA JHASBNA
MKJÓPWEKLA
& & & & & & & & & & & & & .
SRTYODNMKSA ZXIOEJMKNJIGASCVZXAGNBA
& & & & & & & & & & & & & .
Zadanie 2
Połącz jednakowe kształty, a dowiesz się, czym żywią się te zwierzęta.
ZJADA
SZPAK
OWADY,
ICH
LARWY,
DŻDŻOW
POLUJE NA
-NICE I
OWADY I
ÅšLIMAKI
ÅšLIMAKI.
ROPUCHA
KRET
ODŻYWIA SI

SZKODNIKAMI
ŻYWI SI
OWADAMI,
ŻYJ
CYMI W
SZKODNIKAMI I ICH
JEÅ»
ZIEMI
LARWAMI.
47
Temat: A
ąka domem roślin i zwierząt.
Cele: Uczeń-
-potrafi wyjaśnić znaczenie przyrodnicze i gospodarcze łąki,
-potrafi wymienić niektóre rośliny i zwierzęta żyjące w ekosystemie - łąka,
-rozpoznaje wybrane gatunki zwierząt chronionych występujących na łąkach,
-zna budowÄ™ trawy,
-potrafi uzasadnić, dlaczego nie wolno wypalać traw,
-wykazuje postawÄ™ szacunku wobec przyrody.
Metody: pogadanka połączona z pokazem, działalności praktycznej uczniów.
Formy pracy: zbiorowa, indywidualna.
Środki dydaktyczne: krzyżówka, prezentacja multimedialna,, okazy naturalne
traw, karty pracy, szablon mapy mentalnej.
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie do tematu- rozwiązanie krzyżówki z hasłem  A

KA
(załącznik zad. I)
Samodzielne, ciche czytanie ze zrozumieniem zagadek, wpisywanie haseł
do diagramu i odczytanie rozwiÄ…zania.
2. A
Ä…ka  prezentacja multimedialna.
Plan prezentacji:
·ð PojÄ™cia: Å‚Ä…ka, darÅ„
·ð Znaczenie przyrodnicze i gospodarcze Å‚Ä…k
-z
ródło zdrowej i taniej paszy
-miejsce występowania roślin leczniczych i miododajnych
-miejsce bytowania wielu zwierząt w tym gatunków chronionych
-kumulowanie nadmiaru wody
-darń jako filtr biologiczny
-walory krajobrazowe i rekreacyjne
·ð RoÅ›liny ( w tym budowa traw)
·ð ZwierzÄ™ta
·ð Wypalanie traw
W trakcie prezentacji N. nawiązuje do badań (wilgotności gleby,
składu gatunkowego roślinności)przeprowadzonych podczas
wycieczki na Å‚Ä…kÄ™.
3. Wykonywanie mapy mentalnej   Nie wypalaj traw, bo&  - praca w
zespołach (załącznik zad. II).
Stworzenie sytuacji problemowej: Rolnicy w najbliższej okolicy jesienią i
wiosną wypalają suche trawy, przygotuj mapę tak by pomogła ci
przekonać ich do zaniechania tego procederu.
4. Prezentacje map wykonanych przez zespoły.
48
5. Uzupełnianie kart pracy w oparciu o informacje zdobyte podczas lekcji i
podręcznik (załącznik zad. III i IV).
-Wymienianie korzyści, jakie mamy z łąk.
-Podpisanie obrazków nazwami zwierząt i otoczenie pętlą gatunków
chronionych.
6. Podsumowanie, ocena pracy uczniów.
49
SCENARIUSZE ZAJ
Ć DO KLASY III
50
Temat: Wyprawa badawcza do lasu.
Cele: Uczeń:
·ð rozpoznaje roÅ›liny i zwierzÄ™ta leÅ›ne
·ð posÅ‚uguje siÄ™ przewodnikiem do oznaczania roÅ›lin
·ð okreÅ›la warstwy lasu
·ð posÅ‚uguje siÄ™ przyrzÄ…dami mierniczymi i optycznymi
·ð wÅ‚aÅ›ciwie zachowuje siÄ™ w lesie
·ð jest wrażliwy na piÄ™kno lasu
Metody: praktycznego działania, waloryzacyjne, problemowa.
Formy pracy: zbiorowa, indywidualna, grupowa.
Åšrodki dydaktyczne: naturalne okazy, miarki, lornetki, lupy, przewodniki do rozpoznawania
roślin, kredki, kartki papieru, sznurek, saperka, karta pracy.
Przebieg zajęć
I Omówienie zasad bezpieczeństwa podczas dojazdu do lasu i pobytu w lesie.
II Wstępna obserwacja lasu.
­ OkreÅ›lenie typu lasu
­ Rozpoznawanie popularnych gatunków roÅ›lin
­ SÅ‚uchanie odgÅ‚osów lasu
­ Podziwianie jesiennych barw lasu
III Rozmowa na temat zachowania w lesie badacza ekologa.
- Nie zrywaj dzikich kwiatów i nie wykopuj młodych drzewek. Staraj się
obejrzeć je na miejscu.
- Nie zbieraj ptasich jaj, żywych owadów, ani innych żywych zwierząt.
Gniazda i młode zwierzęta oglądaj cicho z oddali.
- Kiedy szukasz zwierząt pod zwalonymi konarami, pamiętaj, by położyć
konar tak, jak leżał. Dzięki temu nie zniszczysz zwierzęcych domów.
- Nie zostawiaj żadnych śmieci. Plastikowe torebki, puszki i butelki
szkodzÄ… lasom. Nigdy nie rozpalaj ognia.
- Nie jedz żadnych roślin, ani grzybów, jeśli ktoś dorosły nie powie ci,
że wolno. Niektóre z nich mogą być trujące.
- Trzymaj się ścieżek .
IV Zajęcia praktyczne
Zadanie 1
Rozpoznanie roślin z wykorzystaniem przewodników i zapisanie ich nazw.
W tym celu uczniowie wyznaczają sznurkiem teren na którym będą dokonywać obserwacji.
a. Grupa 1- wyznacza kwadrat 10 x 10 kroków  spisuje jakie drzewa i ile
jednego gatunku rośnie na tym obszarze.
b. Grupa 2  wytycza teren jak wyżej  spisuje krzewy.
c. Grupa 3  wyznacza kwadrat 2 x 2 kroki  spisuje rośliny zielne, mchy, grzyby
51
Zadanie 2
Metryczka drzewa
Każdy uczeń wykonuje metryczkę trzech drzew  dębu, brzozy, sosny na osobnych kartach.
W celu wykonania metryczki mierzą i zapisują obwód pnia drzewa, kalkują kredką korę,
kalkują i obrysowują liść drzewa.
V Obserwacja warstwowej budowy lasu. Wypełnianie karty pracy./załącznik 1/
1. Każda grupa badawcza relacjonuje obserwacje dotyczące roślinności
w poszczególnych warstwach lasu: drzew, podszytu, runa leśnego.
2. Rozpoznawanie elementów ściółki leśnej
W 2-3 osobowych grupach uczniowie zdejmują niewielką warstwę ściółki i wysypują
na białą kartkę. Rozpoznają elementy ściółki i zapisują wynik obserwacji.
3. Nauczyciel wykopuje niewielki dołek na głębokość ok. 10 cm. Uczniowie obserwują
przekrój przez warstwę próchniczą oraz badają próchnicę różnymi zmysłami / wzrok,
węch, dotyk/ . Rozmowa na temat pochodzenia i znaczenia próchnicy.
VI Podpatrywanie życia mieszkańców lasu.
Uczniowie praktycznie posługują się lupą, lornetką. Słuchają głosów leśnych zwierząt.
VII Zbieranie skarbów lasu z zaznaczeniem , że nie mogą to być zerwane rośliny ani
części rosnących roślin.
VIII Zajęcia rekreacyjne.
Wyścig ekologów wg podanych zasad:
­ 4-5 osobowe zespoÅ‚y
­ Kapitan ma kartki i dÅ‚ugopis
­ ZespoÅ‚y majÄ… 2 minuty na zapisanie zasad zachowania w lesie
­ Podczas wyÅ›cigu zawodnicy wrzucajÄ… do czapek zapisane hasÅ‚a
­ Po skoÅ„czonym wyÅ›cigu kapitanowie odczytujÄ… hasÅ‚a swojego zespoÅ‚u
Zabawy ruchowe z wykorzystaniem warunków naturalnych.
IX Podsumowanie i samoocena.
Przypomnienie wyników spostrzeżeń dokonanych podczas pobytu w lesie.
Przeglądanie wykonanych rysunków.
X Powrót do szkoły.
52
Załącznik 1
Warstwa
lasu Roślinność
Drzewa
Podszyt
Runo leśne
Ściółka
53
Temat: Znaczenie przyrodnicze i gospodarcze lasów.
Cele: Uczeń:
­ WyjaÅ›nia znaczenie lasów dla równowagi w przyrodzie
­ Wymienia znaczenie gospodarcze lasów
­ WyjaÅ›nia termin  zielone pÅ‚uca
­ Zna przyczyny niszczenia lasów
­ Przewiduje skutki wycinania lasów
­ Uzasadnia konieczność ochrony lasów w tym lasów tropikalnych
­ Uzasadnia konieczność zbierania makulatury
­ Rozumie konieczność tworzenia terenów chronionych
Metody: waloryzacyjne  debata, metoda śnieżnej kuli
Formy pracy: indywidualna, grupowa.
Środki dydaktyczne: ogłoszenie
Przebieg zajęć
I. Stworzenie sytuacji problemowej
Mieszkańcy miejscowości Leśny Zakątek odczytali w lokalnej gazecie ogłoszenie
o następującej treści:
 Zagrożone lasy wokół Leśnego Zakątka
W naszym pięknym mieście, otoczonym lasami, życie płynie cicho i spokojnie. Zieleń
i czyste powietrze wpływają ma samopoczucie mieszkańców Leśnego Zakątka. Miła
atmosfera i przyjazne stosunki widać wszędzie: w szkołach, urzędzie, na placach zabaw
i w naszych małych, lokalnych sklepikach.
Radnym naszego miasta jednak doskwiera fakt, że większe zakupy muszą robić w
sąsiednim mieście. Dlatego władze miasta postanowiły przeznaczyć pod wycinkę lasy
w południowej części miasta i wybudować wielki kompleks sklepów. Wokół sklepów
powstanie rozległy parking.
Debata dotycząca ww. inwestycji odbędzie się w urzędzie miejskim w dniu& .. & & .
o godz. 11.00 .
Zapraszamy mieszkańców do obrony naszych lasów przed wycinką.
Nauczyciel zachęca uczniów do odegrania ról mieszkańców Leśnego Zakątka.
Uczniowie wybierajÄ… role:
­ Przedstawicieli Rady Miejskiej
­ Ekologów - przeciwników wycinki lasów
­ PrzewodniczÄ…cego debaty
­ Dwóch sekretarzy notujÄ…cych argumenty obydwu grup
II. Ustalenie argumentacji grup mieszkańców metodą  śnieżnej kuli .
Uczniowie najpierw indywidualnie zastanawiajÄ… siÄ™ nad argumentami za lub
przeciw wycinaniu lasu i budowie centrum handlowego. Potem konsultujÄ… argumenty
w parach, czteroosobowych grupach i wreszcie w grupie.
III. Debata mieszkańców Leśnego Zakątka.
Podczas debaty przedstawiciele ekologów i radnych prezentują swoje argumenty.
54
Rolą nauczyciela jest kierowanie uwagi uczniów na zaakcentowanie znaczenia lasu
dla mieszkańców, środowiska przyrodniczego oraz gospodarki.
IV. Odczytanie argumentów i ustalenie wniosków.
Wnioski można zapisać w formie  plakatu drzewa , na który uczniowie naklejają
liście z wpisaną informacją o roli lasów.
ROLA LASÓW
Życie ludzi i zwierząt jest niemożliwe bez zdrowego i
różnorodnego świata roślin. Lasy to największe bogactwo naturalne Ziemi. Wszyscy
powinniśmy dbać, aby lasów na Ziemi było jak najwięcej - korzyści są ogromne,
gdyż:
1. Lasy Å‚agodzÄ… klimat.
2. W okresie upałów w lesie jest chłodniej.
3. W czasie ostrych mrozów temperatura w lesie jest wyższa.
4. Drzewa leśne zmniejszają szybkość i siłę wiatrów.
5. Las zatrzymuje duże ilości wilgoci.
6. Daje naturalne schronienie wielu gatunkom zwierzÄ…t.
7. Rośliny leśne pobierają olbrzymie ilości dwutlenku węgla w zamian wydzielają do
atmosfery tlen.
8. Lasy pochłaniają duże ilości pyłów z powietrza, dlatego oczyszczają powietrze ze
szkodliwych substancji.
9. Tłumią hałas.
10. Wydzielają wiele specjalnych substancji  olejków, które zabijają drobnoustroje
chorobotwórcze znajdujące się w powietrzu.
11. Niektóre rośliny leśne służą ludziom jako pożywienie, używane są w
ziołolecznictwie.
12. Drzewa dostarczajÄ… drewna - surowca do wytwarzania papieru, mebli i innych
przedmiotów.
13. StanowiÄ… miejsce wypoczynku i uprawiania sportu.
55
 Temat: Ekologiczne zakupy.
Cele: Uczeń-
-stara się stosować w gospodarstwie domowym produkty nieszkodliwe dla
środowiska,
-wie, co oznaczają umowne znaki na opakowaniach towarów,
-stara się kupować produkty w opakowaniach wielokrotnego użytku,
-potrafi eliminować ze swojej diety produkty szkodliwe dla zdrowia.
Metody: aktywizujące, działalności praktycznej uczniów.
Formy pracy: zbiorowa, indywidualna, zróżnicowana i jednolita.
Środki dydaktyczne:  podania potencjalnych najemców lokalu na sklep , karty
pracy uczniów, wzory oznaczeń na produktach ekologicznych.
Przebieg zajęć:
1.Stworzenie sytuacji problemowej: Jesteście członkami wspólnoty
mieszkaniowej, a na parterze waszego domu jest lokal przeznaczony na sklep.
Musicie dokonać wyboru kupca, któremu sklep wynajmiecie.
2.Drama:  Zebranie członków wspólnoty mieszkaniowej .
a. wybór prezydium zebrania (przewodniczącego, zastępcy i
sekretarza),
b. odczytanie podań kupców,
c. dyskusja,
d. powołanie zespołów roboczych mających na celu,
opracowanie analizy obydwu propozycji z uwzględnieniem
ich wad i zalet,
e. zaprezentowanie analiz,
f. głosowanie,
3.Redagowanie  Poradnika rozsÄ…dnego konsumenta .
Praca indywidualna, zróżnicowana ( 3 stopnie trudności ).
Załącznik: Zadanie 1
4.Rozpoznawanie umownych znaków umieszczanych na opakowaniach
produktów.
56
Jan Kowalski
ul. Jasna 7
05-825 Grodzisk Maz.
Do Wspólnoty Mieszkańców
ul. Spokojna 10A
05-825 Grodzisk Maz.
Podanie
Zwracam się z prośbą o wynajęcie z przeznaczeniem na sklep
pomieszczenia znajdujÄ…cego siÄ™ w budynku administrowanym przez
Państwa. Zamierzam otworzyć w nim sklep z produktami EKO.
Będzie tam można kupić artykuły masowe, czyli mąkę, cukier,
makarony, płatki, kasze, produkty roślin strączkowych, a wszystkie
pochodzenia krajowego od lokalnych wytwórców. W ofercie znajdą
siÄ™ sezonowe owoce i warzywa z pobliskich gospodarstw
ekologicznych, co gwarantuje, że będą świeże i nie będą zawierały
substancji szkodliwych. Znajdą się w nim soki, dżemy, nektary i
marynaty niezawierające konserwantów, a także miody z
ekologicznych pasiek. Większość towarów będzie sprzedawanych w
opakowaniach możliwych do odzysku, dzięki czemu w śmietnikach
Wspólnoty nie będzie przybywało dużo śmieci.
W moim sklepie będzie można kupić przyjazne dla środowiska środki
czystości takie jak: proszki do prania niezawierające fosforanów ,
mydła w płynie z surowców roślinnych, płyn do mycia naczyń
pochodzenia roślinnego, proszki do czyszczenia bez wybielaczy itp.
Klienci, którzy przyjdą bez własnych toreb dostaną do zapakowania
torby papierowe wytwarzane z makulatury.
Wyrażam nadzieję, że docenicie Państwo zalety tej oferty i
pozytywnie rozpatrzycie moją prośbę.
Jan Kowalski
57
Józef Nowak
ul. Konwaliowa 3
05-825 Grodzisk Maz.
Do Wspólnoty Mieszkańców
ul. Spokojna 10A
05-825 Grodzisk Maz.
Podanie
Zwracam się z prośbą o wynajęcie z przeznaczeniem na sklep
pomieszczenia znajdujÄ…cego siÄ™ w budynku administrowanym przez
Państwa. Zamierzam otworzyć w nim sklep wielobranżowy.
Znajdziecie w nim Państwo modne produkty spożywcze znanych
producentów zagranicznych, w tym wiele produktów przetworzonych
gotowych tylko do podgrzania, czy zalania wrzÄ…tkiem. Sprzedawane
w opakowaniach pieczywo, dzięki konserwantom zachowa świeżość
przez kilka dni. OfertÄ™ tÄ… wzbogacÄ… nawet najbardziej egzotyczne
owoce i warzywa z całego świata dostępne u mnie przez cały rok.
W stoisku z chemią znajdziecie Państwo, znane z reklam, środki
czystości produkowane przez wiodących europejskich wytwórców.
Dla milusińskich będą elektroniczne zabawki z Chin może nie
najwyższej jakości, ale za to tanie, więc zawsze można zrobić dziecku
miłą niespodziankę.
Wszystkie towary będą sprzedawane w pięknych, kolorowych,
przyciÄ…gajÄ…cych wzrok opakowaniach z tworzyw sztucznych i folii.
Dla klientów, którzy przyjdą bez własnych toreb będą pod ręką tzw.
reklamówki.
Mam nadzieję, że docenicie Państwo zalety mojej oferty i pozytywnie
rozpatrzycie mojÄ… ofertÄ™
Jan Nowak
58
Załącznik
Zadanie1(poziom1)
Samodzielnie zredaguj i zapisz wskazówki w  Poradniku rozsądnego
konsumenta :
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie1 (poziom2)
Odszukaj błędne rady w  Poradniku rozsądnego konsumenta
i popraw je.
1. Kupuj artykuły gorszej jakości za to tańsze.
2. Wybierając towar zwracaj uwagę by opakowanie było kolorowe
i Å‚adne.
3. Kupuj warzywa i egzotyczne owoce pochodzÄ…ce z zagranicy.
4. Wybieraj towary o długim okresie ważności.
5. Kupuj środki czystości zawierające fosforany i związki chloru,
bo sÄ… najskuteczniejsze.
6. Wybieraj kosmetyki przetestowane na zwierzętach, bo są
najbezpieczniejsze.
Zadanie1 (poziom 3)
Uzupełnij zdania w  Poradniku rozsądnego konsumenta
1.Kupuj artykuły & & & & jakości by dłużej ci służyły.
2.Wybieraj towary w opakowaniach & & & & & & .. użytku, lub
nadajÄ…cych siÄ™ do recyklingu.
3.Wybieraj towary świeże nie zawierające& & & & & & & & & & & .
4.Kupuj warzywa i owoce sezonowe wyhodowane w gospodarstwach
& & & & & & . .
5. Wybieraj środki czystości nie zawierające fosforanów i związków
chloru bo sÄ… nieszkodliwe dla & & & & & & & & . .
6.Kupuj kosmetyki nie testowane na & & & & & & & & .
59
Temat: Wpływ człowieka na krajobraz.
Cele: Uczeń:
­ Wyróżnia elementy skÅ‚adowe krajobrazu
­ OkreÅ›la kierunki na mapie
­ WyjaÅ›nia wpÅ‚yw czÅ‚owieka na zmianÄ™ krajobrazu
­ WyjaÅ›nia pojÄ™cie dewastacja krajobrazu
­ Uzasadnia konieczność ograniczenia destrukcyjnego wpÅ‚ywu czÅ‚owieka na krajobraz
­ Rozumie potrzebÄ™ podejmowania dziaÅ‚aÅ„ ekologicznych
­ Jest wrażliwy na piÄ™kno przyrody
Metody: asymilacji wiedzy- pogadanka, problemowa, giełda pomysłów
Formy pracy: zbiorowa, indywidualna, zespołowa jednolita.
Åšrodki dydaktyczne: rebus, prezentacja multimedialna, tabela.
Przebieg zajęć
I. Wprowadzenie do tematu lekcji.
RozwiÄ…zanie rebusu: kraj + obraz ~ krajobraz.
Wyjaśnienie terminu krajobraz.
II. Opisywanie krajobrazu wokół szkoły.
Przykładowy sposób opisania krajobrazu.
drzewa
domy
krzewy
krajobraz
wokół szkoły
boisko ulice
osiedle chodniki
Co stworzyła natura?
Co jest dziełem człowieka?
Które elementy przeważają w otoczeniu szkoły?
60
III. Prezentacja multimedialna  Krajobrazy Polski .
Plan prezentacji
­ Elementy krajobrazu: naturalne i kulturowe
­ Krajobraz Polski w różnych regionach kraju
­ WpÅ‚yw czÅ‚owieka na zmianÄ™ krajobrazu  pojÄ™cie krajobraz zdewastowany.
IV. Giełda pomysłów - pozytywny i negatywny wpływ człowieka na krajobraz.
Wyniki pracy w zespołach uczniowie zapisują w tabeli.
Wpływ człowieka na krajobraz
Pozytywny ( + ) Negatywny ( - )
Liderzy zespołów prezentują notatki.
Uczniowie porównują , które działania człowieka przeważają w kształtowaniu krajobrazu.
V. Działania ekologiczne chroniące krajobraz naturalny
­ ZakÅ‚adanie parków narodowych, rezerwatów, obszarów chronionych
­ Zbieranie makulatury / 1 tona = 17 uratowanych drzew/
­ Segregowanie odpadów
­ OszczÄ™dzanie energii
­ Dbanie o zieleÅ„
­ Pomoc zwierzÄ™tom
­ Zaniechanie kupowania wyrobów z drzew egzotycznych,
­ Itp.
VI. Uświadomienie , że każdy ma wpływ na kształtowanie krajobrazu.
Uczniowie rozwijajÄ… zdanie : ChroniÄ™ krajobraz naturalny poprzez& & .
61
Temat: Ochrona środowiska w Grodzisku Maz.
Cele: Uczeń :
­ Wskazuje z
ródła zanieczyszczenia środowiska w mieście
­ Zna sposoby ograniczenia zanieczyszczenia Å›rodowiska naturalnego w mieÅ›cie
­ Próbuje ocenić wÅ‚asne postÄ™powanie ekologiczne
­ ZachÄ™ca rodzinÄ™ do podejmowania dziaÅ‚aÅ„ ekologicznych
Metody: pogadanka, problemowa, giełda pomysłów.
Formy pracy: zbiorowa, grupowa, indywidualna.
Środki dydaktyczne: zdjęcia, rzutnik, plansze z planem Grodziska Maz.
Przebieg zajęć
I. Rozmowa dotycząca warunków życia w naszym mieście z uwzględnieniem oceny
jakości środowiska naturalnego.
­ Prezentacja zdjęć lotniczych Grodziska i okolic /str. Internetowa Grodzisk
Maz. panorama/.
­ Rozmowa dotyczÄ…ca zieleni w mieÅ›cie i wokół miasta
­ Przebieg głównych dróg
­ Usytuowanie zakÅ‚adów przemysÅ‚owych
­ Oczyszczalnia Å›cieków , kompostownia
II. Ochrona środowiska naturalnego w mieście.
1. y
ródła zanieczyszczenia środowiska
Uczniowie , w grupach, otrzymujÄ… plansze z uproszczonym planem Grodziska
/ zaznaczone są główne drogi, osiedla mieszkaniowe, zakłady przemysłowe, rzeki,
szkoła, park Skarbków, tory kolejowe, dworzec/.
Na planach miasta uczniowie zaznaczajÄ… z
ródła zanieczyszczenia środowiska
w naszym mieście, np. rysują samochody na drogach, dymy z kominów zakładów
i kotłowni osiedlowych, ścieki spływające do rzek, dzikie wysypiska śmieci, itp.
2. Działania na rzecz ochrony środowiska
Wprowadzenie na planie miasta elementów, które wpłyną na ochronę i poprawę
jakości środowiska naturalnego miasta, np. dorysowują elementy dotyczące:
a) ochrony powietrza:
­ filtry na kominach,
­ obwodnica miasta,
­ pasy zieleni wzdÅ‚uż dróg i ulic
­ zieleÅ„ w mieÅ›cie
­ ekrany akustyczne
­ Å›cieżki rowerowe
b) ochrony wód:
­ oczyszczalnia Å›cieków
­ kompostownia
­ kanalizacja miejska
c) zmniejszenia ilości odpadów:
­ pojemniki do segregacji odpadów
­ pojemniki do zbiórki leków, baterii, sprzÄ™tu elektrycznego i elektronicznego
62
­ budowa ekologicznej spalarni Å›mieci
­ likwidacja dzikich wysypisk
d) ochrony zwierząt i roślin
­ oznaczanie pomników przyrody
­ tworzenie obszarów chronionych: parki , kompleksy leÅ›ne
­ ochrona zwierzÄ…t przed bezdomnoÅ›ciÄ…/ chipy, sterylizacja, adopcje/
­ ekologiczne korytarze dla zwierzÄ…t wzdÅ‚uż dróg- bariery i przejÅ›cia
­ ochrona gatunkowa roÅ›lin i zwierzÄ…t/ na terenie gminy Grodzisk
występują min. storczyk, konwalia, jastrzębie, gołębie, kukułki, wróble,
jerzyki, sowy, dzięcioły, jeże, krety, nietoperze, wiewiórki, łasice, wydry,
bocian biały i czarny
III. Działania dzieci i ich rodzin mające wpływ na ochronę środowiska naturalnego w
naszym mieście i okolicach.
Uświadomienie dzieciom , że każdy z nas ma wpływ na jakość środowiska, bez
konieczności dokonywania dużych inwestycji, oraz oczekiwanie na decyzje
innych ludzi.
Apel do mieszkańców Grodziska Mazowieckiego.
Na podstawie wykonanych plansz uczniowie wypisują do zeszytu jakie działania
mogą podjąć oni i ich rodziny dla ochrony środowiska, w którym żyją.
63
Temat: Rzeki w naszym mieście  wyprawa badawcza.
Cele: Uczeń:
­ Zna zbiorniki wodne naszego miasta
­ Wymienia z
ródła zanieczyszczeń zbiorników wodnych
­ Dokonuje pomiaru temperatury wody w warstwie powierzchniowej i gÅ‚Ä™bszej
­ OkreÅ›la barwÄ™ i zapach wody
­ Ocenia stan czystoÅ›ci wody na podstawie prostych obserwacji
­ Rozpoznaje pospolite roÅ›liny i zwierzÄ™ta żyjÄ…ce wodne
­ Przewiduje skutki zanieczyszczeÅ„
­ Rozumie zwiÄ…zek czystoÅ›ci wód z bogactwem gatunków roÅ›lin i zwierzÄ…t wodnych
­ Rozumie potrzebÄ™ ochrony wód
Metody: badawcza, praca z mapÄ….
Formy pracy: zbiorowa, grupowa, indywidualna.
Środki dydaktyczne: czerpaki na drążku, termometry, lupki, kuwety, pojemniki szklane
/słoiki/, instrukcje, play Grodziska Maz., karty z rysunkami roślin i zwierząt wodnych.
Przebieg zajęć
I. Praca z mapÄ….
1. Odnalezienie punktów orientacyjnych na planie Grodziska Mazowieckiego.
Odszukanie na planie zbiorników wodnych i odczytanie ich nazw: rzeki Mrowna,
Rokicianka, Rokitnica; stawy.
2. Rozmowa na temat jakości wód w grodziskich zbiornikach wodnych.
Przypomnienie i utrwalenie wiadomości o rodzajach zbiorników wodnych, znaczeniu
wody dla organizmów żywych i gospodarki człowieka, głównych użytkownikach
wody, z
ródłach zanieczyszczeń.
II. Wyjście nad rzekę Rokiciankę.
1. Przystanek pierwszy - bieg rzeki na południe od stawów Walczewskiego.
Prace badawcze w grupach wg instrukcji:
Zadanie 1
Nabierz wody do słoika. Określ jej barwę i zapach. Obserwacje zapisz w tabeli.
/Załącznik 2/
Zadanie 2
Zmierz temperaturę wody pod powierzchnią i w głębszych partiach. Wyniki pomiaru
wpisz do tabeli. /załącznik 2/
Zadanie 3
Zanurz czerpak i zbierz niewielką warstwę z dna. Zapisz co zaobserwowałeś.
/Załącznik 2/
64
Zadanie 4
Napisz nazwy roślin i zwierząt wodnych , które rozpoznajesz./Załącznik2/
2. Przystanek drugi  bieg rzeki w pobliżu szkoły przy ulicy Bartniaka.
Uczniowie w grupach wykonujÄ… zadania jw.
III. Powrót do szkoły.
Ocena jakości wody w rzece Rokiciance na podstawie dokonanych obserwacji.
Porównanie wyników badań w dwóch punktach biegu rzeki:
­ Barwy wody
­ Zapachu wody
­ WyglÄ…du dna zbiornika
­ RoÅ›linnoÅ›ci  ilość i różnorodność gatunków
­ ZwierzÄ…t
IV. Zapisanie wniosków.
V. Praca podsumowująca  rozwiązanie krzyżówki  Chrońmy wody . /Załącznik
1/
65
Załącznik 1
1 Miejsce, gdzie rzeka kończy swój bieg.
1
2 Środek chemiczny używany w procesie uzdatniania
2
wody.
3
3 Powstaje najczęściej z kilku potoków.
4
4 Miejsce, w którym dno rzeki nagle się obniża,
a płynąca woda spada z szumem.
5
5 Ryba słodkowodna z ciemnymi pasami na
6
grzbiecie.
7
6 Inaczej mała rzeczka, potok.
7 Roślina wodna o białych kwiatach.
8
8 Największy skarb na Ziemi.
R
9 Rzeka przepływająca przez Grodzisk Maz.
R
10
10 Ssak morski.
11 Opływowy kształt ciała pozwala jej szybko pływać. 11
66
Załącznik 2
BARWA WODY I MIEJSCE II MIEJSCE
POMIARU POMIARU
Bezbarwna
Brunatna
Zielonkawa
Szara
Inna
Przezroczysta / Mętna / /
ZAPACH I MIEJSCE II MIEJSCE
POMIARU POMIARU
Bez zapachu
Obornik
Gnilny
Chemikalia
Inny
TEMPERATURA I MIEJSCE II MIEJSCE
POMIARU POMIARU
Warstwa przy
powierzchni
Warstwa głębsza
67
DNO RZEKI I MIEJSCE II MIEJSCE
POMIARU POMIARU
Piasek
Żwir
Kamienie
Muł
Inne
ROÅšLINY WODNE I MIEJSCE II MIEJSCE
POMIARU POMIARU
ZWIERZ
TA I MIEJSCE II MIEJSCE
WODNE POMIARU POMIARU
68
Temat: Wycieczka do oczyszczalni ścieków.
Cele: Uczeń-
-rozumie znaczenie wody dla życia ludzi, roślin i zwierząt,
-wskazuje ścieki komunalne jako z
ródła zanieczyszczania wód,
-wie, że budowanie oczyszczalni to sposób przeciwdziałania zanieczyszczaniu
wód ściekami,
-wie, na czym polega proces oczyszczania ścieków,
Metody: słowna, oglądowa, działalności praktycznej uczniów.
Formy pracy: zbiorowa, indywidualna.
Środki dydaktyczne: plan Grodziska Mazowieckiego, materiały potrzebne do
wykonania filtra: plastikowa butelka, sitko, żwir, piasek, gaza, szklanka
Przebieg zajęć:
1.Przygotowanie do wycieczki.
a. Wypowiedzi uczniów na temat znaczenia wody w życiu ludzi, roślin i
zwierzÄ…t.
Odpowiedz
na pytania:, Do czego nam jest potrzebna woda, na co dzień? Co
dzieje się ze zużytą wodą?
b. Samodzielne czytanie wiersza:  Rzeczka
PÅ‚ynie, wije siÄ™ rzeczka
Jak błyszcząca wstążeczka,
Tu siÄ™ srebrzy, tam ginie,
A tam znowu wypłynie.
Ten samochód nad rzeczką
Umył miękką gąbeczką,
Inny rowek wykopał po cichutku od domu,
Puścił szambo do rzeczki nic nie mówiąc nikomu.
PÅ‚ynie przez park Rokicianka,
Mętna, smutna smrodzianka,
BiegnÄ…c mruczy i szumi,
Ale kto jÄ… zrozumie?
Skargi rzeczki wysłuchali,
OczyszczalniÄ™ zbudowali
MÄ…drzy rajcy miasteczka
I znów czysta jest rzeczka.
Woda w rzece przejrzysta,
Zimna, bystra i czysta,
BiegnÄ…c mruczy i szumi,
69
Ale kto jÄ… zrozumie?
Tylko kamień i ryba
ZnajÄ… mowÄ™ tÄ™ chyba,
Ale one jak wiecie,
Znane milczki na świecie.
Omówienie treści wiersza
c. Odszukanie na planie Grodziska Maz. rzeki Rokitnicy, a także ulicy
Chrzanowskiej gdzie w latach 80-tych zbudowano oczyszczalnię ścieków.
Od 1985 roku ścieki ze skanalizowanej części Grodziska płyną kolektorem (rura
o średnicy 1m) do oczyszczalni, tam są oczyszczane i odprowadzane do
przepływającej obok Rokitnicy.
d. Aby przybliżyć uczniom mechanizm działania oczyszczalni przeprowadzamy
doświadczenie z filtrowaniem brudnej wody.
SITKO
ŻWIREK
PIASEK
GAZA
SZKLANKA NA
PRZEFILTROWAN

WOD
(OSADNIK)
Wyjaśnienie uczniom, że w oczyszczalni pierwszy etap mechanicznego
oczyszczania odbywa siÄ™ to na podobnych zasadach:
·ð na kracie
·ð w piaskowniku
·ð w osadnikach wstÄ™pnych
70
Etap drugi to część biologiczna:
·ð komory osadu czynnego
·ð osadniki wtórne
·ð pompownia osadu czynnego
2. Wycieczka do oczyszczalni ścieków.
3. Omówienie wycieczki i wspólne zredagowanie notatki.
71