MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Izabela Rosiak
Użytkowanie maszyn i urządzeń magazynowych
741[02].Z2.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Ludwika Karwacka
dr inż. Janina Potiopa
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Danuta Bajor
Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 741[02].Z2.01
 Użytkowanie maszyn i urządzeń magazynowych , zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu piekarz.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Transport i magazynowanie surowców 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 19
4.1.3. Ćwiczenia 19
4.1.4. Sprawdzian postępów 25
4.2. Maszyny i urzÄ…dzenia magazynowe 26
4.2.1. Materiał nauczania 26
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 38
4.2.3. Ćwiczenia 39
4.2.4. Sprawdzian postępów 41
5. Sprawdzian osiągnięć 42
6. Literatura 46
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten może okazać się dla Ciebie pomocny w przyswojeniu zagadnień związanych
z użytkowaniem maszyn i urządzeń magazynowych. Poradnik zawiera wiadomości dotyczące
transportu i magazynowania surowców piekarskich oraz maszyn i urządzeń magazynowych.
Dużą wagę zwrócono na zastosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas
posługiwania się maszynami i urządzeniami stanowiącymi wyposażenie magazynów zakładów
piekarskich.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, jakie są konieczne byś mógł przystąpić do realizacji tej jednostki
modułowej,
- cele kształcenia, które opanujesz podczas kształcenia w tej jednostce modułowej,
- materiał nauczania (podzielony na dwa rozdziały) umożliwiający samodzielne opanowanie
materiału i przygotowanie się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianu. W celu
poszerzenia wiedzy powinieneś zapoznać się ze wskazaną literaturą oraz innymi z
ródłami
informacji np. katalogami, dokumentacjami techniczno-ruchowymi maszyn i urządzeń,
- pytania sprawdzające  przed przystąpieniem do ćwiczeń w celu sprawdzenia stopnia
opanowania materiału powinieneś udzielić odpowiedzi na zawarte pytania,
- ćwiczenia po każdym z rozdziałów, które pozwolą osiągnąć umiejętności praktyczne
związane z tą jednostką modułową,
- sprawdzian postępów, który umożliwi Ci sprawdzenie poziomu wiedzy po wykonaniu
ćwiczeń,
- sprawdzian osiągnięć, który pozwoli Ci na sprawdzenie wiadomości i umiejętności
opanowanych podczas realizacji programu jednostki modułowej. Sprawdzian podany jest
w formie testu,
- wykaz literatury.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
741[02].Z2
Techniczna obsługa produkcji
741[02].Z2.02
741[02].Z2.01
Użytkowanie maszyn
Użytkowanie maszyn
i urządzeń do wytwarzania
i urządzeń magazynowych
i obróbki półproduktów
piekarskich
741[02].Z2.03
Użytkowanie maszyn
i urządzeń do wypieku oraz
konfekcjonowania pieczywa
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
- interpretować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,
- charakteryzować zagrożenia związane z wykonywaniem pracy,
- określać sposoby udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
- określać zasady i techniki utrzymania higieny produkcji,
- posługiwać się instrukcjami obsługi maszyn i urządzeń,
- posługiwać się Dokumentacją Techniczno-Ruchową maszyn i urządzeń,
- odczytywać schematy i rysunki techniczne,
- sporządzać schematy i rysunki techniczne,
- charakteryzować maszyny i urządzenia stosowane w przetwórstwie spożywczym,
- charakteryzować instalacje techniczne zakładu spożywczego oraz rozpoznawać
i odczytywać ich oznakowanie,
- określać zasady korzystania z urządzeń elektrycznych i racjonalnego wykorzystywania
energii elektrycznej,
- określać zasady obsługi urządzeń chłodniczych,
- określać zasady posługiwania się sprzętem i aparaturą kontrolno-pomiarową,
- charakteryzować materiały konstrukcyjne,
- charakteryzować surowce, dozwolone substancje dodatkowe oraz substancje stosowane
w procesie przetwarzania,
- korzystać z przepisów, receptur i norm obowiązujących w produkcji piekarskiej,
- odczytywać oraz sporządzać schematy technologiczne,
- charakteryzować etapy procesu technologicznego, sporządzać harmonogram produkcji,
- określać zdolność produkcyjną zakładu,
- magazynować oraz prowadzić racjonalną gospodarkę surowcami, dozwolonymi
substancjami dodatkowymi oraz substancjami wspomagajÄ…cymi procesy przetwarzania,
- określać zasady dokonywania organoleptycznej oceny surowców piekarskich,
- obliczać namiary surowców na podstawie receptur,
- przygotowywać surowce do procesu produkcji,
- sporządzać dokumentację produkcyjną,
- określać zagrożenia związane z produkcją piekarską,
- przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
- scharakteryzować magazyny zakładów piekarskich,
- scharakteryzować środki transportu wewnętrznego i zewnętrznego stosowane
w piekarniach,
- dobrać środki transportu w zależności od potrzeb produkcyjnych,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
podczas obsługi środków transportu,
- scharakteryzować i porównać systemy przyjmowania mąki,
- dokonać charakterystyki pneumatycznego transportu mąki,
- zestawić ciąg pneumatycznego transportu mąki,
- odczytać wskazania przyrządów kontrolno-pomiarowych stosowanych w magazynach,
- scharakteryzować wyposażenie magazynu podłogowego,
- określić zasady budowy silosów,
- określić sposoby zapobiegania zwisom mąki w silosach,
- scharakteryzować oraz porównać konstrukcje przesiewaczy,
- obsłużyć maszyny i urządzenia magazynowe,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
podczas obsługi maszyn i urządzeń magazynowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Transport i magazynowanie surowców
4.1.1. Materiał nauczania
W każdym zakładzie piekarskim znajdują się pomieszczenia magazynowe, przeznaczone
do gromadzenia i czasowego przechowywania zapasu towarów. Magazyny w zależności od
potrzeby mogą być uniwersalne lub specjalne. W piekarni najczęściej wyodrębniony jest
magazyn mąki, magazyn dodatków i opakowań oraz magazyn wyrobów gotowych. Małe
piekarnie posiadają zazwyczaj jeden magazyn mąki, z którego pobiera się mąkę do produkcji.
W dużych zakładach jest magazyn główny i produkcyjny (zmianowy lub dobowy).
Magazyn mąki powinien być suchy, czysty, jasny, wolny od obcych zapachów. Jego
podłogi powinny być betonowe, gładkie, bez nierówności, szpar i pęknięć. Ewentualne okna
w pomieszczeniach magazynowych muszą być zabezpieczone gęstymi siatkami chroniącymi
przed dostaniem się szkodników. Należy stosować specjalne tynki i pokrycia ścian
o właściwościach grzybo- i bakteriobójczych. Optymalna temperatura składowania mąki
wynosi 15 18ÚC, wilgotność powietrza do 75%. Magazyn powinien być wyposażony
w instalacjÄ™ elektrycznÄ… i wentylacyjnÄ…. Wentylacja i przewietrzenie zapobiegajÄ… gromadzeniu
się pyłu, powstawaniu wilgoci i gromadzeniu się niekorzystnych dla przechowywanych
towarów  obcych zapachów.
Do sprzątania magazynów zaleca się stosowanie odkurzacza przemysłowego.
Dostawa i magazynowanie mąki /surowców/ w opakowaniu
Mąka do piekarni dostarczana jest w workach, najczęściej o masie 45 lub 50 kg. Worki
mogą być wykonane z tkaniny (z juty), papieru (wielowarstwowe) lub tworzywa sztucznego
(gęsto tkane z tasiemki polipropylenowej).
Worki z mąką dostarczane są do zakładu piekarskiego przeważnie transportem
samochodowym, rzadziej kolejÄ….
Worki w magazynie układane są w określony sposób na drewnianych podestach, zwanych
paletami lub legarami. Palety przeważnie są zrobione z drewnianych desek. Jest to sztywna
podstawa złożona z płyty górnej i z zamontowanych od dołu trzech podłużnych podstaw,
między którymi są wolne przestrzenie, umożliwiają one wsunięcie dwóch płaskich platform
wózka widłowego.
Rys. 1. a) paleta drewniana, b) worki ułożone na palecie [6, s. 30]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Bezpośrednie stawianie worków na podłodze sprzyja przenikaniu wilgoci i jest
niehigieniczne. Worków z mąką nie należy opierać o ściany. Sposób układania worków zależy
od wilgotności mąki, pory roku (temperatury) również od posiadanych środków transportu
(układanie worków z mąką w stosy liczące powyżej 6 warstw ze względów bhp powinno
odbywać się przy użyciu urządzeń mechanicznych). Zabrania się rozwiązywania, ściągania lub
wyciągania worków z mąką ułożonych w stosie. Worki z mąką należy ze stosów zdejmować,
poczynając od najwyższej warstwy. Wchodzenie na stos powinno odbywać się przy użyciu
drabin zabezpieczonych przed pośliz
nięciem. Nie należy używać drabin do wnoszenia i
znoszenia worków.
Przejścia w magazynie powinny być dostępne i oświetlone. Podłogi suche i czyste.
Przejścia między rzędami stosów nie powinny być mniejsze niż 0.75 m.
Zabrania się trzepania worków w pomieszczeniach magazynach. W pomieszczeniach,
w których odbywa się trzepanie worków, powinny być zainstalowane urządzenia do
odprowadzania pyłów, zabezpieczające przed przekroczeniem dopuszczalnego stężenia pyłów
w powietrzu strefy roboczej. W zakładach korzystających z energii elektrycznej trzepanie
worków powinno się odbywać przy pomocy urządzeń mechanicznych, z równoczesnym
odciąganiem pyłów.
Surowce dodatkowe takie jak: sól, cukier, nasiona, miód itp. przechowuje się na paletach
lub regałach. Regały oraz szafy służą również do przechowywania drobnego sprzętu, ubrań
roboczych itp.
Jaja świeże powinny być przechowywane oddzielnie w pomieszczeniach chłodnych (do
10°C) i zaciemnionych.
Tłuszcze, mleko, drożdże i inne surowce które należy przechowywać w warunkach
obniżonej temperatury (ok. 4ÚC) umieszcza siÄ™ w urzÄ…dzeniach chÅ‚odniczych. W mniejszych
piekarniach mają zastosowanie szafy chłodnicze natomiast w większych zakładach buduje się
specjalne wyposażone komory chłodnicze. Szafa chłodnicza ma konstrukcję stalową i jest
obudowana blachÄ… stalowÄ…. Wszystkie powierzchnie sÄ… pokryte specjalnymi lakierami
ochronnymi. Szafy mają od 1 3 komór zamykanych drzwiczkami. Wewnętrzne pułki są
umocowane w odległościach regulowanych a wewnątrz szafy jest oświetlenie. Temperatura
utrzymywana jest za pomocą termostatu. Chłodzenie przestrzeni składowej odbywa się za
pośrednictwem specjalnego agregatu chłodniczego. Miejsce ustawienie szafy chłodniczej
powinno być suche, przewiewne, zaciemnione i oddalone od z
ródła ciepła. Urządzenia
chłodnicze należy utrzymywać w nieskazitelnej czystości. Wszelkie czynności eksploatacyjne
i konserwacyjne należy wykonywać zgodnie z dokumentacją techniczną.
Do przemysłowych zakładów piekarskich dostarcza się duże ilości surowców
w różnych opakowaniach. Przyjmowanie i rozmieszczanie ich w magazynach jest uciążliwe.
Dlatego dąży się do uproszczenia czynności wykonywanych ręcznie i usprawniania ich,
a wręcz ich wyeliminowaniu. Jeżeli nie ma możliwości uniknięcia ręcznego przemieszczania
ciężarów, należy podjąć odpowiednie przedsięwzięcia dotyczące prawidłowego sposobu ich
przenoszenia. Pracownik powinien wykonywać czynności transportowe zachowując
prawidłową pozycję ciała oraz przestrzegać dopuszczalnych mas ładunku. Dla mężczyzn masa
ta nie może przekroczyć 30 kg przy pracy stałej i 50 kg przy pracy dorywczej. Dla kobiet
12 kg przy pracy stałej i 20 kg przy pracy dorywczej. Pracownicy młodociani nie mogą
przekroczyć przy dz
wiganiu i przenoszeniu masy 12 kg dla chłopców (8 kg dla dziewcząt)
przy powtarzalnym obciążeniu oraz 20 kg dla chłopców (14 kg dla dziewcząt) przy
jednostkowym obciążeniu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Do przewozu mąki i innych surowców ze środków transportowych do magazynów, jak
również z magazynów do pomieszczeń produkcyjnych, używa się różnego rodzaju środków
transportu wewnętrznego takich jak: pochylnie (ześlizgi), przenośniki i wózki.
Ześlizgi do worków
Ześlizgi służą do transportowania worków z mąką z kondygnacji wyższych na niższe.
Rozróżnia się ześlizgi proste i spiralne. Wykonane są często z blachy stalowej. Obrzeże
ześlizgu jest podniesione w celu zabezpieczenia worków przed wypadnięciem. Kąt nachylenia
zeÅ›lizgu nie powinien przekraczać 30 35°. Optymalny kÄ…t nachylenia 20 25°. PÅ‚yta
wyładunkowa ześlizgu powinna być umieszczona na wysokości umożliwiającej łatwe
zdejmowanie worków z mąką. Ześlizgów nie wolno używać do innych celów, np. do
przesuwania skrzyń. Uszkodzone powierzchnie ześlizgów powinny być natychmiast naprawione,
żeby nie powodować rozrywania worków. Wloty do ślizgów powinny być chronione
kratownicami. Konserwacja ześlizgów polega na ich czyszczeniu i naprawianiu.
Rys. 2. Ześlizgi do worków [1, s. 115]
a) spiralny, b) prosty, 1  rynna ślizgowa, 2  próg ześlizgu, 3  pokrywa otworu
Przenośniki
Przenośnik taśmowy jest stosowany m.in. do poziomego transportowania worków
z mąką. Szerokość taśmy wynosi zazwyczaj 600 mm, długość wg potrzeby. Obsługa przenośnika
sprowadza się do nakładania worków oraz utrzymywania przenośnika
w należytym stanie technicznym (sprawdzanie naciągu taśmy, smarowanie łożysk).
Przenośnik workowy (szczebelkowy) może być używany do pionowego transportu
worków z mąką na wyższe kondygnacje. Składa się on z głowicy, stopy, łańcucha nośnego,
rynny transportowej, rynny spadowej i napędu. Rynna transportowa jest połączona za pomocą
Å›rub z gÅ‚owicÄ… oraz stopÄ… i jest nachylona do poziomu pod kÄ…tem 82°. Worki podnoszone sÄ…
za pomocą poprzecznych szczebli przymocowanych do łańcuchów nośnych. Załadowanie
i wyładowanie worków z mąką następuje w czasie ruchu podnośnika. Worki
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
z mąką podwozi się i podnosi do podnośnika wózkiem i opiera dnem o szczebel, bokiem zaś
o rynnę transportową. Worki podniesione w górę są odbierane ręcznie lub kierowane do rynny
transportowej. Podczas eksploatacji podnośników workowych należy zwrócić uwagę na
odpowiedni naciąg łańcuchów (nie powinny one zbytnio przeciążać łożysk tocznych ani mieć
zbyt dużych luzów, aby nie spowodować uszkodzenia). Wszystkie pracujące powierzchnie
podnośnika należy systematycznie smarować.
Rys. 3. Podnośnik worków z mąką [1, s. 116]
1  stopa, 2  napęd, 3  łańcuch, 4  rynna
Przenośniki powinny być zbudowane w sposób zapewniający bezpieczeństwo pracy.
Urządzenia przenośników powinny być uziemione. Stanowiska obsługi przenośników muszą
być wyposażone w wyłączniki bezpieczeństwa umieszczone na widocznym miejscu
i zaopatrzone w napisy objaśniające sposób ich użycia oraz instalację sygnalizującą o ruchu
przenośników. Miejsca pracy powinny być dobrze oświetlone. Dokonywanie jakichkolwiek
napraw, zdejmowanie lub otwieranie osłon urządzenia w czasie ruchu urządzenia, przez
pracowników obsługi przenośnika jest zabronione. Naprawy powinny być wykonywane przez
osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje i uprawnienia. Przenośniki wykazujące
uszkodzenia powinny być bezzwłocznie zatrzymane. Przenośniki należy umieścić
w odległości nie mniejszej niż 1m od przedmiotów stałych (ścian, słupów), stanowisk pracy,
szlaków transportowych i innych dróg komunikacyjnych. Zabronione jest przenoszenie
materiałów innych niż przewidziane dla danej konstrukcji przenośnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Wózki
Najczęściej stosuje się:
- wózki dwukołowe pionowe; wózek wykonany ze spawanych stalowych kształtowników,
w dolnej części ramy wózka znajduje się oś, na której umocowane są koła jezdne; na wózek
ten nie należy ładować więcej niż jeden worek z mąką lub np. dwa worki z cukrem, albo solą
kuchenną (nośność 75 kg),
- wózki z platformą stałą; najczęściej czterokołowe; posiada masywną metalową ramę, na
której są przymocowane dwie osie z kołami na łożyskach; dwa koła są kołami kierunkowymi,
dwa pozostałe umocowane na stałe; na wózku można przewiez
ć 4 6 worków z mąką lub 5 8
worków z cukrem czy solą; wózków pustych lub obciążonych nie wolno ciągnąć za sobą, lecz
należy je pchać przed sobą,
Rys.4. Wózki z platformą stałą [6, s. 29],
a) dwukołowy, b) czterokołowy
- wózki widłowe ręczne; wózek zbudowany jest z platformy opartej na podnoszonych
kółkach, z koła prowadzącego za pomocą zaczepu oraz układu hydraulicznego do
podnoszenia i opuszczania platformy wózka; wózek ten umożliwia transport palety
z surowcami; konstrukcja wózka wraz z ładunkiem powinna być ciągnięta przez pracownika za
pomocÄ… specjalnego zaczepu,
- wózki jezdne widłowe, o napędzie elektrycznym (akumulatorowe) z hydraulicznym
podnośnikiem widłowym; wózki te są zwrotne, szybkie, posiadają możliwość szybkiego
załadunku i rozładunku oraz wysokiego podnoszenia materiałów składowanych piętrowo; tego
typu wózki stosowane są prawie wyłącznie do transportu surowców ze środków
transportowych do magazynu lub w dużych magazynach; ułożenie wielu pojedynczych sztuk
towaru na palecie umożliwia operowanie całymi jednostkami ładunkowymi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Rys. 5. Wózki widłowe [2, s. 138]
a) ręczne z hydraulicznym układem podnoszenia, b) wózki elektryczne (akumulatorowe)
Masa ładunków przemieszczanych przy użyciu wózków nie powinna przekraczać
dopuszczalnej nośności tych wózków. Dopuszczalna masa ładunku przemieszczanego na
wózku po terenie płaskim o twardej powierzchni nie może przekroczyć 450 kg na pracownika,
łącznie z masą wózka. Sposób ładownia oraz rozmieszczenia ładunków na wózkach powinien
zapewniać ich równowagę i stabilność podczas przemieszczania. Przedmioty przewożone nie
powinny wystawać poza obrys wózka i przysłaniać pola widzenia. Niedozwolone jest
przewożenie ludzi środkami transportu wewnętrznego.
Wózki jezdne podlegają dozorowi Urzędu Dozoru Technicznego. Nie wolno ich
użytkować bez aktualnej decyzji UDT. Wózki te podlegają oznakowaniu C i powinny
spełniać wymagania zasadnicze. Do obsługi ich może być dopuszczony pracownik, który
ukończył 18 lat i uzyskał uprawnienia operatora do obsługi wózka.
W piekarni należy określić drogi transportowe, po których poruszają się środki transportu.
Wózki z napędem akumulatorowym nie zanieczyszczają powietrza, można z nich korzystać
w pomieszczeniach zamkniętych, w których pracują ludzie.
Dostawa i magazynowanie mąki /surowców/ luzem
Do piekarni mąkę można dostarczać luzem, czyli bez opakowania. Mąkę luzem dowozi się
w specjalnych cysternach (mąkowozach) i składuje w zbiornikach magazynowych  silosach. Ze
zbiorników mąka transportem pneumatycznym (niekiedy transportem spiralnym lub mechanicznie)
jest transportowana do stanowiska przygotowania ciasta.
Duże piekarnie wyposażone są w silosy magazynowe i dobowe (produkcyjne), w mniejszych używa
się silosów jednego typu. Czasami bywa, że warunki lokalowe nie pozwalają na zastosowanie
silosów wewnętrznych, wówczas istnieje możliwość zainstalowania silosów zewnętrznych.
Silosy najczęściej budowane są ze stali, tworzywa sztucznego rzadziej żelbetonu,
o przekroju kwadratowym, prostokątnym lub okrągłym. Silosy w zależności od potrzeby mogą
mieć zróżnicowaną pojemność, najczęściej od 2 do 100 ton.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Mąkę doprowadza się do silosu od góry, przewodem. Pod wlotem instaluje się urządzenie
do wytracania prędkości mąki. Właściwe napełnienie zbiornika zapewniają wskaz
niki poziomu
mąki. Zbiorniki opróżnia się przy użyciu tzw. wybieraków, umieszczonych w dnie zbiornika.
Wybieraki  mogą być pneumatyczne lub mechaniczne. Najczęściej stosowane są wybieraki
jedno- lub dwuślimakowe. Zbiornik jest zwykle zakończony lejem (stożkiem)
wprowadzającym mąkę do wybieraka. Główna część zbiornika wyposażona jest w filtr
odprowadzający nadmiar powietrza i klapę bezpieczeństwa.
Magazynowanie mąki w silosach likwiduje wiele czynności magazynowych takich jak
przewożenie mąki, warzenie i liczenie worków, układanie stosów, przekazywanie mąki do
produkcji. Ponadto system silosowy umożliwia lepsze wykorzystanie przestrzeni magazynowej
i ograniczenie jej powierzchni.
Negatywnym zjawiskiem magazynowania mąki w silosach, jest jej skłonność do tworzenia
zwisów. Zwisy mogą mieć charakter sklepień między ściankami. Powstają wskutek przylegania
mąki do ścian silosów, a w przypadku zakłóceń w odpływie (wybieraniu) mąki mogą tworzyć
się po bokach komory zastoiny w postaci słupów mąki. Mąka należy do materiałów  trudno
płynących i stwarza wiele kłopotów podczas składowania, gdyż ma skłonność do osiadania,
co prowadzi do jej zbijania się. Mąka, szczególnie o wilgotności powyżej 15,5% oraz
o temperaturze powyżej 16ÚC, Å‚atwo przywiera do Å›cian silosu, tworzÄ…c zgÄ™szczenia, mostki
i sklepienia. Powstawanie zwisów, jak i ich wielkość, są również uwarunkowane wielkością
współczynnika tarcia mąki o ściany silosu.
W celu zapobiegania powstawaniu zwisów mąki należy zapewnić jej swobodny wlot do
silosu przez wytrącanie jej prędkości podczas napełniania silosów. Mąka transportowana
pneumatycznie uzyskuje znaczną prędkość (energię kinetyczną) zależną od ciśnienia
w przewodzie. Zmniejszenie energii mąki sypanej do silosu można uzyskać przez zmniejszenie
wysokości silosu, a więc zmniejszenie wysokości swobodnego spadku, oraz przez użycie
urządzeń do wytracania prędkości mąki. Do wytracania prędkości mąki używa się prostego
urządzenia w postaci obrotowego stożka zawieszonego pod otworem zasilającym. Wpadająca do
silosu mąka napotyka na swojej drodze powierzchnię stożkową i przez uderzenie o nią wytraca
swoją prędkość. Dzięki temu i równomiernemu opadaniu na całym przekroju silosu masa mąki
jest równa i w małym stopniu zbita, co zapewnia jej bezkolizyjne wybieranie. Mąka spływa
równomiernie warstwami z całego przekroju silosu. Bez tego urządzenia następuje osuwanie się
mąki środkowym torem. Kształt i rozmiar komór, gładkość ich ścian mają ogromne znaczenie
dla swobodnego, niezakłóconego wypływu mąki podczas opróżniania silosów. Ściany silosów
pokrywane są substancjami antyadhezyjnymi, co zapewnia im powierzchnię o dużej gładkości
i małej przyczepności. Mąka łatwo ześlizguje się po takiej powierzchni. Inny system ułatwiający
wybieranie mÄ…ki z silosu polega na zastosowaniu tzw. aeracji dennej.
Obsługiwanie silosów za pośrednictwem tablicy sterowniczej odbywa się dzięki
urzÄ…dzeniom automatycznym.
Co pewien czas, należy całkowicie opróżniać silosy z mąki i czyścić ich wnętrze. Do pracy
w silosach mącznych dopuszcza się tylko specjalistów odpowiednio przeszkolonych. Do
wnętrza silosu wolno tylko wpuszczać pracowników w specjalnym oprzyrządowaniu. Wszelkie
czynności wykonywane wewnątrz komór mącznych powinny odbywać się pod nadzorem
osoby specjalnie wyznaczonej przez kierownika zakładu. Pracownicy muszą posiadać
odpowiedni ubiór ochronny, powinni być wyposażeni w hermetyczne lampy elektryczne
o napięciu zredukowanym do 24V. W wyjątkowych przypadkach dopuszczalne jest używanie
w komorach mącznych hermetycznych lamp kieszonkowych o zasilaniu bateryjnym o napięciu
do 6V.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
MÄ…kÄ™ magazynowanÄ… luzem, w silosach dowozi siÄ™ w specjalnych cysternach
(mąkowozach). Ze zbiorników mąka transportem pneumatycznym (niekiedy transportem
spiralnym lub mechanicznie) jest przemieszczana do stanowiska przygotowania ciasta.
W małych zakładach załadunek mąki do silosu może odbywać się mechanicznie przy pomocy
przenośnika ślimakowego i czerpakowego.
Rys. 6. Schemat pneumatycznego transportu mąki w piekarni [1, s. 124], linia ciągła oznacza przewody dla
mieszaniny powietrza z mÄ…kÄ… (70 kPa), przerywana  przewody czystego powietrza (70 kPa), linia przerywana
dwoma punktami  przewód sprężonego powietrza (600 kPa), 1  silosy; 2  waga wozowa, 3  dmuchawy,
4  wybieraki, 5  przenośnik łańcuchowy, 6  filtrocyklon, 7  waga dozująca do mąki, 8  zasilacze śluzowe
z napędem, 9  rozdzielacze dwudrogowe, 10  rozdzielacze ośmiodrogowe, 11  filtry kopertowe,
12, 13  przesiewacz z zasypem, 14  zapora magnesowa, 15  przenośnik, 16  sygnalizatory napełnienia,
17  sprężarka, 18  kontrolne wzierniki, 19  przenośnik ślimakowy, 20  zbiornik, 21  filtr rękawowy,
22  rozdzielacze 3  drogowe, 23  sygnalizatory napełnienia zbiorników produkcyjnych, 24  wybieraki
ślimakowe, 25  wagi dozujące, 26  miesiarki, 27  filtr rękawowy, 28  silosy produkcyjne (dzielone)
Cysterny rozładowywane są w piekarniach przemysłowych przy pomocy dmuchaw
(sprężarek) stacjonarnych. W piekarniach małych i średniej wielkości rozładunku dokonuje
dostawca, przy użyciu sprężarki zainstalowanej na cysternie, podłączenie do z
ródła energii
elektrycznej zapewnia piekarnia. Mąkowóz rozładowuje kierowca pojazdu po połączeniu
króćca zbiornika z elastycznym wężem połączonym z rurą doprowadzającą mąkę do elementów
transportu pneumatycznego w piekarni.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Główne elementy transportu pneumatycznego
Urządzenia tłoczące lub ssące  umożliwiają wytwarzanie sprężonego powietrza, które
transportuje mÄ…kÄ™. Zazwyczaj wykorzystywana jest dmuchawa rotacyjna (typu Roots a).
Składa się ona z dopasowanych w kształcie cyfry  8 tłoków. Tłoki wirując zasysają powietrze
przez specjalny filtr, sprężają je i wypychają do przewodu rurowego.
Rys. 7. Schemat pracy dmuchawy typu Rootsa [1, s. 127],
1  korpus, 2  przewód ssący, 3  przewód tłoczący, 4  tłoki wirujące, 5  przestrzeń ssąca,
6  przestrzeń tłocząca, 7  komora
Przewody transportujące  to odcinki proste i łukowe, bez szwu, o średnicy
90  100mm, wykonane ze stali lub z tworzywa sztucznego (z wkładką antystatyczną). Często
w przewód wstawia się okienka w postaci krótkich odcinków rur ze szkła w celu
obserwowania transportu.
Zasilacze  to urzÄ…dzenia podajÄ…ce mÄ…kÄ™ do sieci transportu pneumatycznego,
jednocześnie uniemożliwiając wypływ powietrza z sieci na zewnątrz. Często stosowany jest
zasilacz śluzowy (dozator rotacyjny). Dzięki obrotom silnika mąka przesypuje się między
łopatkami do dolnej części korpusu, przez którą przepływa powietrze. Powietrze miesza się
z mąką i wpływa do rury transportowej. Dozator musi być szczelny co uzyskuje się przez
uszczelnienie łopatek wirnika dzięki nakładaniu na krawędzie wirnika listw z brązu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Rys. 8. Zasilacz śluzowy [1, s. 134]
1  korpus, 2  wirnik na łożyskach tocznych, 3  pokrywa z przelotem, 4  przewód do
wyrównywania ciśnienia w komorach wirnika, 5  uszczelniająca listwa z brązu, 6  wlot
powietrza, wylot materiału, 8  wylot mieszaniny
Przenośnik zgarniakowy (redler)  w przenośniku mąka jest przesuwana w rynnie przez
zgarniacze zamocowane na łańcuchu, którego prędkość wynosi 0,10  0,40m/s. Stosuje się
redlery o różnych kształtach, od poziomych przez pochyłe do pionowych. Dla właściwej
eksploatacji redlerów niezbędny jest należyty naciąg łańcuchów i konserwowanie
mechanizmów, głównie smarowanie łożysk.
Zawory kierunkowe (rozdzielacze wielodrogowe)  umożliwiają zmianę drogi mąki
w sieci transportu pneumatycznego przez rozgałęzienie jednego przewodu w kilku kierunkach.
W głowicy zaworu jest tyle otworów wyjściowych w ilu kierunkach jest dostarczana mąka, a
tylko jeden otwór wlotowy. Przez odpowiednie przestawienie mąka może być kierowana do
różnych wylotów.
Przesiewacz  służy do wydzielania zanieczyszczeń z mąki oraz jej rozpulchniania
i napowietrzania. Głównymi elementami przesiewacza są: stożkowe sito, przenośnik
ślimakowy i wirnik ze szczotkami, napędzane silnikiem elektrycznym przez przekładnię
pasową. W górnej części przesiewacza znajduje się króciec, do którego można przymocować
rękaw filtracyjny. Mąka dostaje się do przesiewacza przez otwór wlotowy
i jest przemieszczana za pomocą ślimaka do stożkowego sita, przez które przedostaje się, by
opaść do wylotu. Zanieczyszczenia pozostałe na sicie są transportowane za pomocą wirnika
i odprowadzane przez otwór. Stosowane są także przesiewacze dostosowane do przyjęcia
mÄ…ki w workach, zaopatrzone w urzÄ…dzenie zasypowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Rys. 9. Przesiewacz mÄ…ki [1, s. 142]
1  otwór wlotowy, 2  wylot, 3  otwór (wylot zanieczyszczeń)
Waga dozująca  jednorazowo umożliwia zważenie 150kg mąki. Składa się ze zbiornika
na mąkę i układu wagowego. Napełnienie zbiornika odbywa się za pośrednictwem rękawów
elastycznych. Ilość mąki do zważenia ustala się za pomocą wskazówki na skali wagi.
Wyłącznik wagi działa przez układ cięgnowy, powodując wstrzymanie dozowania mąki do
dozownika i zsypanie jej lejem po uruchomieniu dz
wigni otwierajÄ…cej wylot mÄ…ki. Waga
(dozownik) jest najczęściej zainstalowana w dziale produkcyjnym (ciastowni).
Rys. 10. Waga dozujÄ…ca [1, s. 156]
1  zbiornik mąki, 2  elastyczne rękawy wlotu mąki, 3  skala wagi z mechanizmem do ustalenia danej porcji
mąki, 4  mechanizm wagi, 5  układ cięgnowy, 6  lej, 7  dz
wignia otwierajÄ…ca wylot mÄ…ki
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Tablica sterująca  praca całej linii jest zautomatyzowana i sterowana automatycznie
często za pomocą modułu komputerowego.
Ciąg transportu pneumatycznego umożliwia również przyjmowanie mąki dostarczanej
awaryjnie w workach.
Instalacje transportu pneumatycznego sÄ… montowane w specjalnych pomieszczeniach,
zazwyczaj przylegajÄ…cych do ciastowni.
Instalacje transportu pneumatycznego w zależności od sposobu rozwiązania dzieli się na:
- ssÄ…ce,
- tłoczące,
- ssąco-tłoczące,
a pod względem wielkości ciśnienia na:
- niskoprężne,
- wysokoprężne.
Stosowane w piekarniach instalacje transportu pneumatycznego różnią się zarówno
rozwiązaniami funkcjonalnymi, w zależności od wielkości piekarni, jak i stopniem
zautomatyzowania.
Różnica między tradycyjnym przewozem mąki i przewozem luzem polega głównie na:
- zastąpieniu ciężkich, ręcznych czynności ładunkowych czynnościami zmechanizowanymi
i zautomatyzowanymi,
- wyeliminowaniu opakowania (worków) oraz pakowania,
- zastosowaniu specjalnych pojazdów, zamiast uniwersalnych środków transportowych.
Korzyści wynikające z przewozu i składowania mąki luzem.
Korzyści techniczne:
- wyeliminowanie ciężkich prac ładunkowych przez zastosowanie kompleksowej
mechanizacji i automatyzacji,
- poprawa warunków bhp,
- zmniejszenie niezbędnej powierzchni magazynowej,
- przyspieszenie procesu dojrzewania mÄ…ki przez jej napowietrzenie podczas transportu
pneumatycznego i stworzenie możliwości podgrzewania mąki.
Korzyści ekonomiczne:
- prawie dwukrotnym zwiększeniu wydajności pracy w sferze transportu, a także czynności
poprzedzających w młynie i wykonywanych w piekarni,
- zmniejszeniu kosztów transportu i magazynowania,
- większej efektywności inwestycji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie środki transportu wewnętrznego stosowane są w piekarni do transportu mąki
w workach?
2. W jaki sposób należy prawidłowo obsługiwać wózki ręczne?
3. Które z wózków podlegają Urzędowi Dozoru Technicznego?
4. Z jakich elementów zbudowane są wózki widłowe?
5. Które instalacje są niezbędne w magazynie?
6. Jakie środki transportu wewnętrznego umożliwiają przemieszczanie worków z mąką
w kierunku pionowym?
7. Z jakich głównych elementów składa się transport pneumatyczny?
8. Jakie główne elementy budowy można wyróżnić w silosie?
9. Na czym polega zjawisko powstawania zwisów mąki w silosie?
10. Co jest przyczyną powstawania zwisów mąki w silosie?
11. Które przenośniki umożliwiają mechaniczny załadunek i rozładunek silosów?
12. Czym charakteryzuje siÄ™ magazynowania mÄ…ki w opakowaniu?
13. Czym charakteryzuje siÄ™ magazynowania mÄ…ki luzem?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozwiąż krzyżówkę.
1. Wózki, których nie wolno ciągnąć za sobą, lecz należy pchać przed sobą.
2. Układa się na nich worki z mąką.
3. Urząd Dozoru ................, któremu podlegają wózki jezdne.
4. Jeden z ześlizgów.
5. Podnośnik używany do transportu worków z mąką.
6. Układ ......... umożliwiający podnoszenie i opuszczanie platformy wózka widłowego.
7. Instalacja niezbędna w magazynie.
1
2
3
4
5
6
7
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z warunkami magazynowania mąki w workach,
2) przeanalizować budowę, działanie i obsługę środków transportu wewnętrznego służących
do transportu worków z mąką,
3) rozwiązać krzyżówkę,
4) odczytać hasło,
5) zapisać i zaprezentować rozwiązanie krzyżówki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- film dydaktyczny nt.  Dostawa i magazynowanie mÄ…ki w opakowaniu ,
- schematy środków transportu wewnętrznego służących do transportu worków z mąką,
- diagram krzyżówki,
- przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Zidentyfikuj rodzaj podnośnika pokazanego na rysunku. Omów jego zastosowanie,
budowę, działanie i zasady prawidłowej eksploatacji.
Rysunek do ćwiczenia 2. Podnośnik .................... [7, s. 131]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić rodzaj podnośnika, który umożliwia transport mąki w workach,
2) zapoznać się z budową i działaniem podnośnika,
3) określić zasady prawidłowej eksploatacji zgodne z bhp,
4) zaprezentować rozwiązanie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- schemat budowy silosu na mÄ…kÄ™,
- model silosu na mÄ…kÄ™,
- foliogramy/plansze ukazujące powstawanie zwisów mąki w silosie,
- zeszyt, przybory do pisania.
Ćwiczenie 3
Na schemacie przedstawiającym ciąg transportu pneumatycznego wskaż:
a) najkrótszą drogę przebiegu mąki z cysterny samochodowej do dzieży w ciastowni,
b) miejsca występowania zaworów kierunkowych (rozdzielaczy).
W oparciu o schemat budowy rozdzielacza dwudrożnego, wyjaśnij zasadę działania
zaworów kierunkowych.
Rysunek do ćwiczenia 3. Zawór kierunkowy [6, s. 18]
1  otwór przelotowy, 2  zamknięty otwór wylotu, 3  głowica, 4  tarcza przesłonowa.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z budową, działaniem i obsługą ciągu transportu pneumatycznego,
2) przeanalizować schemat ciągu transportu pneumatycznego,
3) wskazać najkrótszą drogę przebiegu mąki z cysterny samochodowej do dzieży
w ciastowni,
4) wskazać miejsca występowania zaworów kierunkowych (rozdzielaczy),
5) przeanalizować schemat budowy zaworu dwudrożnego,
6) omówić działanie zaworu dwudrożnego,
7) w oparciu o działanie rozdzielacza dwudrożnego, wyjaśnij zasadę działania zaworów
kierunkowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Wyposażenie stanowiska pracy:
- film dydaktyczny nt.  Transport pneumatyczny mÄ…ki ,
- schemat ciÄ…gu transportu pneumatycznego,
- schemat budowy zaworu dwudrożnego (dwukierunkowego),
- model zaworu dwudrożnego.
Ćwiczenie 4
Narysuj schemat budowy silosu magazynowego na mąkę. Wyjaśnij działanie
poszczególnych elementów budowy silosu. Oceń wpływ konstrukcji wybieraka ślimakowego
na prawidłową pracę silosu.
Rysunek do ćwiczenia 4. Schemat wybierania mąki ze zbiornika przy użyciu wybieraka ślimakowego [1, s. 131]
a) o zmiennym skoku i zmiennej średnicy zwojów, b) o stałym skoku i stałej średnicy zwojów
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z budową silosu, jego poszczególnymi elementami,
2) narysować uproszczony schemat budowy silosu zaznaczając jego poszczególne elementy
budowy,
3) określić działanie poszczególnych elementów budowy silosu,
4) przeanalizować budowę i działanie wybieraka ślimakowego,
5) dokonać analizy pracy wybieraka w zależności od różnic związanych z jego konstrukcją,
6) zapisać i zaprezentować rozwiązanie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- schemat budowy silosu na mÄ…kÄ™,
- model silosu na mÄ…kÄ™,
- schemat przenośnika ślimakowego,
- plansze/foliogramy przedstawiające konstrukcję i pracę wybieraka ślimakowego,
- zeszyt, przybory do rysowania i pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Ćwiczenie 5
Zidentyfikuj elementy ciÄ…gu mÄ…cznego przedstawionego na schemacie.
Rysunek do ćwiczenia 5. Schemat ciągu mącznego w małym zakładzie piekarskim. [6, s. 132]
.....  przesiewacz,
.....  waga pomostowa zegarowa,
.....  silnik elektryczny,
.....  wsporniki wspierajÄ…ce silosy,
.....  rękaw, przez który zsypuje się mąkę,
.....  przenośnik ślimakowy (poziomy),
.....  podnośnik czerpakowy,
.....  bateria silosów mącznych,
.....  przenośnik ślimakowy,
.....  wzierniki umożliwiające kontrolę stopnia napełnienia silosów,
.....  boczny spust,
.....  przenośnik ślimakowy,
.....  kład ważąco  dozujący,
.....  dz
wignia otwierajÄ…ca zbiornik wagi,
.....  dzieża.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z działaniem ciągu mącznego,
2) przeanalizować schemat ciągu mącznego,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
3) opisać jego zasadę działania,
4) dopasować nazwy poszczególnych elementów ciągu transportu pneumatycznego do cyfr
oznaczonych na schemacie (od 1 do 15), dopisujÄ…c odpowiednie cyfry przy danym
elemencie,
5) wskazać różnice między ciągiem transportu pneumatycznego, a ciągiem mącznym często
stosowanym w małej piekarni (przedstawionym na schemacie),
6) zaprezentować rozwiązanie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- schemat ciÄ…gu mÄ…cznego,
- schemat ciÄ…gu transportu pneumatycznego,
- zeszyt, przybory do pisania.
Ćwiczenie 6
Porównać i ocenić zalety i wady dostawy i magazynowania mąki w opakowaniu
i luzem.
Tabela do ćwiczenia 6. Magazynowanie mąki [opracowanie własne]
cechy
zalety wady
sposób dostawy
i magazynowania
mÄ…ka w opakowaniu ..................... .....................
(workach)
mÄ…ka luzem ..................... ......................
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się ze sposobem dostawy i magazynowania mąki w workach i luzem,
2) porównać dostawę i magazynowanie mąki w workach i luzem,
3) wskazać zalety i wady poszczególnych rodzajów dostawy i magazynowania mąki,
4) wypełnić tabelkę,
5) zaprezentować pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- filmy dydaktyczne nt.  Dostawa i magazynowanie mÄ…ki w opakowaniu ,  Transport
pneumatyczny mÄ…ki ,
- foliogramy/plansze przedstawiające sposób magazynowania mąki w opakowaniu oraz
silosach,
- zeszyt, przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić środki transportu wewnętrznego stosowane do transportu
mÄ…ki w workach?
ðð ðð
2) określić prawidłowe zasady obsługi wózków ręcznych?
ðð ðð
3) wskazać, które z wózków podlegają Urzędowi Dozoru
Technicznego?
ðð ðð
4) scharakteryzować budowę wózków widłowych?
ðð ðð
5) wskazać instalacje, które są niezbędne w magazynie?
ðð ðð
6) wymienić środki transportu wewnętrznego umożliwiają
przemieszczanie worków z mąką w kierunku pionowym?
ðð ðð
7) scharakteryzować budowę i działanie podnośnika szczebelkowego?
ðð ðð
8) omówić działanie transportu pneumatycznego?
ðð ðð
9) wymienić główne elementy transportu pneumatycznego?
ðð ðð
10) określić przeznaczenie głównych elementów transportu
pneumatycznego?
ðð ðð
11) scharakteryzować budowę i działanie zaworu kierunkowego?
12) określić cel stosowania głównych elementów budowy silosu?
ðð ðð
13) scharakteryzować zjawisko powstawania zwisów mąki w silosie?
ðð ðð
14) wskazać przyczyny powstawania zwisów mąki w silosie?
ðð ðð
15) wskazać sposoby, które zapobiegają powstawanie zwisów mąki
w silosie?
ðð ðð
16) wymienić przenośniki, które umożliwiają mechaniczny załadunek
i rozładunek silosów?
ðð ðð
17) wymienić zalety i wady magazynowania mąki w opakowaniu?
ðð ðð
18) wymienić zalety i wady magazynowania mąki luzem?
ðð ðð
19) porównać warunki magazynowania mąki w opakowaniu i luzem?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4.2. Maszyny i urzÄ…dzenia magazynowe
4.2.1. Materiał nauczania
Wyposażenie techniczne magazynów zależy od ich wielkości i konstrukcji.
W magazynie poza wyposażeniem podstawowym powinny znajdować się przesiewacze,
przyrządy kontrolno-pomiarowe: wagi, termometry, psychrometry itp. oraz sprzęt
przeciwpożarowy: gaśnice, hydranty, łopaty skrzynki z piaskiem.
Każda maszyna powinna być zaopatrzona w dokumentację techniczno-ruchową.
Pracownicy przed obsługą maszyn i urządzeń magazynowych muszą zaznajomić się z DTR
i przejść odpowiednie przeszkolenie. Pracownikom nie wolno dokonywać napraw maszyn
i urządzeń magazynowych. Dozwolone jest to tylko osobom specjalnie przeszkolonym
i wyznaczonym do napraw i konserwacji. Pracowników magazynu obowiązuje znajomość
postępowania związanego z ochroną przeciwpożarową oraz użytkowania podstawowego
sprzętu gaśniczego.
Przesiewacze
Przesiewacze mąki umożliwiają oddzielenie od niej wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń
jednocześnie spulchniając ją i napowietrzając. Istnieje kilka rodzajów przesiewaczy.
W dużych zakładach piekarskich, w których znajduje się transport pneumatyczny,
przesiewacze znajdują się w ciągu transportu pneumatyczego lub stanowią jego zakończenie.
W zakładach rzemieślniczych stosowane są przesiewacze wolnostojące, do przesiania mąki
bezpośrednio z worków. Mąka po przesianiu podawana jest bezpośrednio do dzieży.
Przesiewacz odśrodkowy
Przesiewacz zazwyczaj wyposażony jest w stolik (podpórkę) przeznaczony do kładzenia
worka z mÄ…kÄ…. MÄ…ka wsypywana jest do sita przez wsyp mÄ…ki. Sito wykonuje ruch obrotowy,
siła odśrodkowa oddziałuje na cząstki mąki, powodując jej przesianie. Przenośnik
przemieszcza mąkę na wysokość wylotu. Kształt rury wysypowej umożliwia bezpośrednie
dozowanie mąki np. do miesiarki. Po przesianiu mąki, przy wyłączonym urządzeniu, sito
należy ręcznie oczyścić z zanieczyszczeń mąki. Wymiana sita na specjalną tarkę pozwala
użytkować urządzenie do tarcia bułki.
Rys. 11. Przesiewacz odśrodkowy a) widok ogólny [www.jeremy.pl], b) schemat budowy [opracowanie własne]
1  zasyp mąki, 2  sito, 3  przenośnik ślimakowy, 4  wylot przesianej mąki, 5  korpus przesiewacza
z układem napędowym, 6  podest do układania worka z mąką
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Aby przesiać mąkę należy:
- włączyć maszynę,
- wsypać mąkę (kosz mieści ok. 1 worka mąki),
- odebrać przesianą mąkę do dzieży lub worka zamocowanego do rury wylotowej,
- oczyścić sito przy wyłączonym urządzeniu.
Aby zetrzeć bułkę należy:
- wyluzować śruby zaciskowe sita (dostęp przez drzwiczki serwisowe),
- zamienić sito na tarkę,
- wrzucać systematycznie kawałki suchej bułki,
- odebrać tartą bułkę do worka.
Przesiewacz bębnowy
Mąka przez zasyp, a następnie przenośnik ślimakowym przedostaje się do sita bębnowego.
Tam jest rzucana za pomocą wirujących cepów. Przesiana mąka po przejściu przez otwory sita
spada do rynny, w której pracuje przenośnik ślimakowy. Zanieczyszczenia, które gromadzą się
wewnątrz sita bębnowego, są odprowadzane przez specjalny wylot. Z przesiewaczem może
współpracować przenośnik czerpakowy, który odbiera przesianą mąkę i wynosi ją na dowolną
wysokość. Przed uruchomieniem przesiewacza bębnowego należy sprawdzić czystość sit, ich
umocowanie do ram bębna, drożność wylotów na odpady, naciąg pasów przenoszących napęd
oraz napełnienie smarowniczek smarem. Sprawdzanie przesiewacza może się odbywać tylko
podczas postoju maszyny.
3
1
1
2
2
4 5
Rys. 12. Przesiewacz bębnowy [opracowanie własne]
1  zasyp mąki, 2  przenośnik ślimakowy, 3  sito, 4  wylot przesianej mąki, 5  wylot zanieczyszczeń
Typowe zagrożenia podczas pracy przy obsłudze przesiewaczy mąki to:
- porażenie prądem elektrycznym,
- uderzenie przez wózek z workiem mąki,
- pochwycenie przez ruchome elementy przesiewacza (przesiewacza odśrodkowego),
- szkodliwe działanie pyłów mąki unoszących się w powietrzu podczas przesiewania,
- wybuch na skutek nagromadzenia się pyłu mącznego w powietrzu,
- upadek np. worka z mÄ…kÄ….
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Zasady bezpieczeństwa pracy podczas obsługiwania przesiewaczy.
- Pracownik korzystający z przesiewcza mąki musi posiadać odpowiednie przeszkolenie
w zakresie obsługi tego urządzenia oraz być wyposażony w odpowiednie środki ochrony
indywidualnej, takie jak fartuch ochronny, czepek, rękawiczki, odpowiednie obuwie
antypoślizgowe.
- Należy przestrzegać zasad ergonomii przy załadunku worków na wózek jezdny.
Oczyszczanie mąki z zanieczyszczeń magnetycznych odbywa się za pomocą
wychwytywacza magnetycznego, który może być zainstalowany jako element
w przesiewaczu bębnowym lub jako oddzielne urządzenie.
Wagi
Wagi służą do pomiaru masy.
Wagi (działające w oparciu o porównanie siły, z jaką Ziemia przyciąga ważone ciało,
z siłą równoważącą, wytworzoną w układzie pomiarowym wagi) można podzielić na:
- dz
wigniowe /odważnikowe/: ze stałą lub zmienną długością ramion,
- równoramienne np. szalkowa,
- nierównoramienne np.: dziesiętna, pomostowa,
- uchylne,
- elektroniczne,
- i inne.
Waga pomostowa-wozowa
Waga pomostowa wozowa służy do ważenia mąkowozów (pojazdów). W celu
skontrolowania ilości mąki przyjmowanej do silosów magazynowych waży się cysternę
samochodową z mąką, a po przyjęciu mąki do silosów następuje ponowne ważenie cysterny,
lecz już opróżnionej z mąki. Różnica ciężaru cysterny napełnionej i opróżnionej daje ilość mąki
przyjętej do silosów. Pomost wagowy, na który wjeżdża cysterna, stanowi płytę, której
powierzchnia jest zrównana z powierzchnią nawierzchni jezdnej. Urządzenia wskazujące wynik
ważenia mogą być wprowadzone do pomieszczenia, w którym przebywa wagowy.
Pomost wagowy spoczywa na układzie dz
wigniowym wspartym na nożach. Układ
wagowy składa się z dz
wigni Å‚adunkowych, dz
wigni przewodniej, cięgna i dz
wigni
przesuwnikowiej. Jeżeli pomost wagi nie jest obciążony, wówczas prawy koniec dz
wigni jest
uniesiony, a przesuwnik znajduje się w lewym końcu, natomiast zębatka znajduje się
w położeniu najwyższym. Jeżeli na pomost wjedzie cysterna, dz
wignia pomocnicza wraz
z przytwierdzonym do niej na stałe ciężarem unosi się. Odpowiednia zapadka zwalnia zębatkę,
która spada i uruchamia przesuwnik za pomocą kół zębatych. Przesuwnik porusza się
w kierunku strzałki i dochodzi do miejsca, w którym dz
wignia pozostanie
w równowadze. Następuje wówczas uruchomienie liczydła i ewentualnie mechanizmu
zapisującego wynik ważenia. Jeżeli cysterna zjedzie z pomostu, opadnie wówczas długie ramię
dz
wigni pod wpływem ciężaru. Zębatka unosi się, po czym przesuwnik cofa się
i kasuje liczydło (ustawia na 0). Ponieważ cysterna wjeżdżając na pomost wagi powoduje jej
wstrząsy, w celu szybszego uspokojenia wagi i chronienia jej od nadmiernych wstrząsów
podłączony jest tłumik. Należy dbać, żeby przesuwniki wagi zawsze były ustawione
prawidłowo.
Podczas drukowania wyniku ważenia dz
wigienka naciskowa do drukowania prawidłowo
powinna być uruchamiana ostrożnie. Wszystkie części wagi powinny być starannie przeglądane
i co najmniej raz w miesiącu czyszczone. Otoczenie wagi powinno być starannie sprzątane, a
jezdnia w dni upalne i wietrzne powinna być zraszana wodą. W zimie należy dbać o uprzątanie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
śniegu z otoczenia wagi. Między rampą pomostową a nawierzchnią terenu może się gromadzić
piasek, kurz i błoto, które powodują szybkie zużywanie się noży
i dz
wigni. Zanieczyszczone dz
wignie należy oczyścić stalową szczotką i pomalować farbą
przeciwkorozyjną. Po oczyszczeniu waga powinna być sprawdzona ze zwróceniem uwagi na
to, czy wszystkie noże są osadzone prawidłowo. Nie wolno polewać pomostu wagi wodą.
Rys. 13. Waga pomostowa wozowa [6, s. 9]
1  pomost wagowy, 2  dz
wignie Å‚adunkowe, 3  dz
wignia przewodnia, 4  cięgno, 5  dz
wignia
przesuwnikowa, 6  przesuwnik, 7  dz
wignia pomocnicza, 8  zębatka, 9  koła zębate,
10  tłumik, 11  ciężar, 12  cysterna
Najnowsze wagi samochodowe składają się z pomostów wagowych, przetworników
tensometrycznych, modułu cyfrowego oraz komputera PC. Pomost wagi może być zagłębiony
w podłożu lub wyniesiony. Obciążenie max może wahać się od 30 60t
w zależności od wagi. Dokładność ważenia wynosi od 0,5kg do 2kg, odpowiednio do nośności
wagi. Umożliwia ważenie pojazdów o długości nie przekraczającej długości pomostu wagi.
Warunki prawidłowego użytkowania wagi samochodowej:
- wjazd i zjazd z pomostu wagi z prędkością do 5 km/h,
- zakaz nagłego hamowania na pomoście wagowym,
- w czasie silnych wyładowań atmosferycznych należy wyłączyć zasilanie wagi.
Dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania wagi należy utrzymywać przestrzeń pod
pomostem wagi w czystości. Niedopuszczalne jest, aby w przestrzeni pomiędzy pomostami
oraz podłożem, a pomostami, znajdowały się materiały, które mogłyby spowodować złe
działanie lub uszkodzenie wagi. Szczególną uwagę należy zwrócić na to, aby przestrzeń obok
przetworników tensometrycznych była w należytej czystości (niedopuszczalne jest blokowanie
czymkolwiek pracy przetworników).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Rys. 14. Pomost wagi pomostowej wozowej zagłębiony w podłożu [www.radwag.pl]
Ważenie surowców w magazynie i półproduktów również w innych pomieszczeniach
produkcyjnych odbywa siÄ™ m.in. na wagach pomostowych (mechanicznych lub
elektronicznych), dziesiętnych, szalkowych oraz uchylnych.
Waga pomostowo  uchylna (mechaniczna)
Wagi te mogą być wykonane w wersji wolnostojącej lub fundamentowej. Pomost wagi
oparty jest na czterech ostrzach noży ładunkowych, może się on kołysać na wszystkie strony.
Wielkość wahań ograniczają specjalne odboje pomostowe. Obciążenie pomostu przenosi się na
przyrząd uchylny, wskazujący samoczynnie wynik ważenia. Do ważenia nie używa się
odważników, odczyt odbywa się na skali kołowej. Przyrząd uchylny składa się z dwóch
równolegle pracujących dz
wigni uchylnych, zawieszonych na elastycznych taśmach stalowych.
Przy obciążaniu pomostu stalowe taśmy nawijają się na odpowiednie krzywki powodując
ruch wskazówki. Przyrząd uchylny znajduje się w głowicy i jest zabezpieczony przed kurzem
i wilgocią za pomocą uszczelki gumowej i zamknięcia hydraulicznego. Specjalne urządzenie
uruchamiane korbką umożliwia zamknięcie mechanizmu wagi dla zabezpieczenia go przed
wstrząsem przy przenoszeniu. Waga posiada regulowany tłumik olejowy, tłumiący wahania
wskazówki podczas ważenia towaru. Wagi posiadają zróżnicowane wymiary pomostów
i nośności maksymalną od 25 kg do 3000 kg w zależności od typu.
Rys. 15. Waga pomostowo-uchylna [www.wagmar.com.pl]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Waga dziesiętna  przesuwnikowa
Waga posiada dz
wigniowy układu zwielokrotniający ciężar odważnika., dla wagi
dziesiętnej jest on 10  krotnie zwiększony. Nadaje się do ważenia produktów o dużej masie
(powyżej kilku kilogramów). Nie wymaga stosowania kłopotliwych w użytkowaniu
i kosztownych dużych odważników.
Ważony przedmiot należy położyć na platformie, która związana jest z belką główną za
pośrednictwem dz
wigni nośnych. Dzięki temu miejsce położenia ładunku na platformie nie ma
wpływu na wynik pomiaru. Długości dz
wigni i miejsce ich zawieszenia na belce sÄ… tak dobrane,
że równowaga zostaje osiągnięta wówczas, gdy na szalce jest odważnik o masie
dziesięciokrotnie mniejszej od znajdującej się na platformie. W celu dokładnego
zrównoważenia belki nośnej, jest umieszczony na niej ruchomy obciążnik zwany
przesuwnikiem. Wynikiem pomiaru na wadze dziesiętnej jest suma masy odważnika
umieszczonego na szalce pomnożona przez dziesięć i wartości odpowiadającej położeniu
przesuwnika.
Rys. 16. Waga dziesiętna [3, s. 128]
1  przesuwnik, 2  belka główna, 3 i 6  dz
wignie nośne, 4  ważony ładunek, 5  platforma,
7  szalka odważnikowa
Waga szalkowa
Jest to waga mechaniczna, której działanie oparte jest na zasadzie porównywania mas.
Może być stosowana w miejscach o bardzo dużym zapyleniu i wilgotności. Można na niej
ważyć surowce (półprodukty) o max wadze od 1 do 20 kg w zależności od modelu wagi. Do
prawidłowego działania wymaga odważników legalizowanych.
Rys. 17. Waga szalkowa [www.exalt.home.pl/wagi.php]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Rys. 18. Komplet odważników [www.exalt.home.pl/wagi.php]
Waga uchylno-odważnikowa
Waga uchylno-odważnikowa pozwala na szybkie i dokładne ważenie towarów
o ciężarze do 1kg bez użycia odważników. Obciążenie maksymalne to 15 kg. Zakres ważenia
100g 15kg. Siłą równoważącą wagi jest ciężar wbudowanego, umocowanego obrotowo
obciążnika oraz ciężar odważników stawianych na szalce. Ważoną masę kładzie się na szalce
opartej na łożysku nożowym związanym z belką. Na drugim końcu belki oparta jest szalka, na
którą kładzie się odważniki w celu zgrubnego zrównoważenia (z dokładnością do l kg).
Stateczność szalek zapewniają dz
wignie oraz wysięgniki. Na wysięgniku znajduje się nóż
łożyska. Jest ono związane za pomocą łącznika z dz
wignią połączoną ze wskazówką. Na
końcu dz
wigni jest umocowany obrotowy obciążnik równoważący ważoną masę w zakresie od
0 do l kg, a wynik równoważenia odczytuje się na podzielni. Wagi uchylne należy bardzo
dokładnie ustawić względem pionu, stąd są wyposażone są one w poziomnice (najczęściej
kuliste) i wkręcane nóżki, służące do korekcji ustawienia.
a) b)
Rys. 19. Waga uchylno  odważnikowa a) widok ogólny [www.wagmar.com.pl], b) schemat budowy [3, s.130]
1  podzielnia, 2  wskazówka, 3 i 4  dz
wignie, 5, 14  wysięgniki, 6  łącznik, 7  nóż łożyska, 8  szalka
na odważniki, 9  nóżka, 10  belka, 11  szalka, na której kładzie się ważony produkt, 12  obciążnik,
13  dz
wignia
Wagi mechaniczne nadal stosowane są w cukierniach lecz coraz częściej zastępowane są
przez wagi elektroniczne. Działanie wag elektronicznych opiera się na wykorzystaniu
zależność parametrów elektrycznych od siły przyłożonej do czujnika. Wagi wyposażone są
w cyfrowy układ wskazujący.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Wagi pomostowe elektroniczne
Wagi te zbudowane są w oparciu o układ dz
wigniowy podpomostowy oraz czujnik
tensometryczny. Pomost wagi wykonany jest z kształtowników stalowych i pokryty blachą.
Wagi mogą występować w wersji wolnostojącej i zagłębionej (fundamentowej). Układ
elektroniczny umieszczony jest w obudowie miernika odczytowego wolnostojÄ…cego. Wagi
mogą pracować przy maksymalnym obciążeniu w zależności od typu od 15 do 300 kg.
Rys. 20. Waga pomostowa a) fundamentowa, b) wolnostojÄ…ca [www.fawag.pl/oferta.php]
Do odważania mniejszych mas często stosuje się tzw. wagi stołowe o różnej konstrukcji
np. z pomostem stałym (miernik na kolumnie lub przy szalce), zdejmowaną szalką.
Rys. 21. Wagi pomostowe stołowe [www.fawag.pl/oferta.php]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Wagi elektroniczne zasilane są napięciem sieciowym 230V, z akumulatorów lub baterii.
Waga powinna stać w pomieszczeniu o ustabilizowanej temperaturze (temp. w pomieszczeniu
powinna wynosić 0ºC  40ºC i wilgotnoÅ›ci (wilgotność wzglÄ™dna od 45% do 75%). Powinna
być ustawiona z daleka od z
ródeł ciepła. Jeżeli elektryczność statyczna będzie miała wpływ na
wskazania wagi, należy uziemić jej podstawę. Wagi te poza określaniem masy bardzo często
posiadają dodatkowe funkcje np.: możliwość wyboru jednostki ważenia, automatyczne
zerowanie masy pustego pomostu, automatyczne wygaszanie wyświetlacza. Ponadto bardzo
często wagi elektroniczne posiadają możliwość współpracy z komputerem lub drukarką.
Warunki właściwego stosowania wag:
- wagę należy ustawić na stabilnym nie podlegającym drganiom i wstrząsom podłożu lub
stole,
- waga nie może być narażona na przeciągi i gwałtowne podmuchy powietrza,
- waga powinna stać w pomieszczeniu o ustabilizowanej temperaturze i wilgotności,
- wagę należy wypoziomować w celu zapewnienia odpowiedniej dokładności ważenia,
- waga musi być czysta i nieuszkodzona,
- wagi oraz odważniki podlegają legalizacji.
Legalizacja wag
Nowe wagi nie posiadają świadectwa legalizacji tylko odpowiednie naklejki i tabliczkę
znamionową. Świadectwa wydaje się tylko i wyłącznie po naprawie wagi na zlecenie
właściciela wagi lub zakładu naprawiającego wagę. Ewentualnie po zniszczeniu tabliczki
znamionowej lub naklejek legalizacyjnych. Wagi mogą być również zaopatrzone w tzw.
świadectwo zgodności C i czasem tzw. zatwierdzenie typu. Ale nie jest to obowiązkowe.
Oznaczenia dotyczÄ… wszystkich wag wyprodukowanych po 01.05.2004r. Oznaczenia
legalizacyjne na nowej wadze posiadajÄ…cej legalizacjÄ™ sÄ… umieszczone na tabliczce
znamionowej lub w jej pobliżu.
Waga posiada legalizację Wspólnoty Europejskiej (znak metrologiczny M)
Waga posiada certyfikat europejski
Rok legalizacji jest zamieszczony na naklejce legalizacyjnej. Rok legalizacji to dwie pierwsze
duże cyfry na naklejce z folii metalowej.
Nowe wagi posiadajÄ… tzw. pierwotnÄ… legalizacjÄ™ producenta lub importera. KupujÄ…c nowÄ…
wagę z tzw. pierwotną legalizacją zyskujemy dodatkowy okres ważności legalizacji gdyż
legalizacja pierwotna producenta ma 3 lata ważności (lub więcej w zależności od typu wagi)
podczas gdy legalizacja wtórna ma tylko 2 lata ważności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Rys. 22. Przykładowa tabliczka znamionowa i naklejki (tzw. cechy) legalizacyjne na nowych wagach.
[www.exalt.home.pl/infprawne/legalizacja_1htm]
Rys. 23. Waga oznaczona tabliczkÄ… znamionowÄ… [www.exalt.home.pl/infprawne/legalizacja_1htm]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Termometry
Termometr to przyrzÄ…d do mierzenia temperatury.
Najczęściej stosuje się termometry rozszerzalnościowe lub elektryczne.
Termometry rozszerzalnościowe działają w oparciu o zmianę właściwości fizycznych tzw.
ciała termometrycznego (np. obojętność cieczy, rtęci, oporu drutu metalowego) pod wpływem
zmian temperatury w zetknięciu z badanym układem fizycznym.
Bardzo często stosowanym termometrem jest termometr cieczowy
rozszerzalnościowy, w którym wykorzystano zjawisko rozszerzalności
cieplnej cieczy. Temperatura jest reprezentowana przez wysokość
poziomu cieczy zamkniętej w naczyniu. Naczynie, w którym zamknięta
jest ciecz, składa się ze zbiorniczka o znacznej objętości oraz rurki
o małej średnicy. W rurce tej zmienia się położenie powierzchni cieczy
w zależności od temperatury.
Nad powierzchnią cieczy jest próżnia. Obok rurki termometru
znajduje siÄ™ podzielnia, wyskalowana w jednostkach temperatury.
Podzielnia z rurką pomiarową znajduje się wewnątrz szklanej osłony,
zakończonej uchem do zawieszania termometru. Termometry cieczowe
wypełniane są najczęściej alkoholem (w celu umożliwienia odczytu
wysokości słupa cieczy w rurce termometru alkohol jest zabarwiony) oraz
rtÄ™ciÄ… w termometrach do pomiaru wysokich temperatur (do 360°C).
Termometry cieczowe umożliwiajÄ… pomiar z dokÅ‚adnoÅ›ciÄ… do 0,02°C.
Rys. 24. Termometr cieczowy rozszerzalnościowy [3, s. 119]
1  zbiornik z cieczÄ… termometrycznÄ…, 2  rurka
kapilarna, 3  podzielnia, 4  osłona szklana,
5  ucho do zawieszenia termometru
Termometr rozszerzalnościowy bimetalowy mierzy temperaturę za
pomocą dwóch złączonych pasków metalowych o różnej rozszerzalności termicznej.
Zewnętrzna warstwa metalowa rozszerza się w czasie ogrzewania bardziej i powoduje
przesunięcie wskazówki, z którą jest połączona. W czasie chłodzenia, zewnętrzny pasek
bardziej się kurczy, co przekazywane jest na wskazówkę.
Coraz częściej stosowane są termometry elektryczne. Charakteryzują się one dużym
zakresem pomiarowym i możliwością umieszczania urządzenia wskazującego w dowolnym
miejscu. Może się on znajdować nawet w znacznym oddaleniu od punktu, w którym
dokonywany jest pomiar. Dodatkową zaletą jest możliwość rejestracji ich wskazań.
Przyrządy do pomiaru wilgotności powietrza
Higrometr  jest to przyrząd służący do wyznaczania wilgotności powietrza. Powszechnie
używa się higrometru włosowego. Jego działanie opiera się na zdolności włosa ludzkiego do
zmiany długości w zależności od zmiany wilgotności względnej. Można nim dokonywać
ciągłego pomiaru wilgotności w zakresie 0  100%, z dokładnością nie przekraczającą 3%.
Pod wpływem zmiany wilgotności otaczającego powietrza włos ulega wydłużeniu lub
skróceniu. Powoduje to obrót związanej z nim wskazówki, umożliwiając odczyt wilgotności na
tarczy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Rys. 25. Higrometr włosowy [3, s. 137]
1  włos, 2  sprężyna, 3  cięgno, 4  wskazówka, 5  szybka, 6  tarcza
Psychrometr  przyrząd służący do pomiaru wilgotności powietrza. Głównymi elementami
urządzenia są umieszczone obok siebie dwa dokładne termometry rtęciowe: suchy
i mokry. Zbiorniczek rtęci jednego termometru jest owinięty tkaniną, której wolny koniec
zanurzono w naczyniu z wodą destylowaną. Dzięki włoskowatości tkaniny woda jest
doprowadzana do miejsca, w którym znajduje się zbiorniczek rtęci termometru (stąd nazwa 
termometr mokry).
W psychrometrach aspiracyjnych zbiorniczek termometru mokrego poddany jest działaniu
strumienia powietrza wytworzonego przez wentylator napędzany silnikiem sprężynowym lub
elektrycznym. Termometr suchy wskazuje temperaturÄ™ otaczajÄ…cego powietrza. Na skutek
parowania wody termometr mokry będzie wskazywać temperaturę niższą. Pomiar wilgotności
powietrza polega na odczytaniu wskazań obu termometrów i ustaleniu na tej podstawie
wilgotności względnej, odczytanej z nomogramu lub z wykresu i  x (zależności entalpii od
wilgotności bezwzględnej), przedstawionego na rysunku. Korzystanie z nomogramu polega na
połączeniu linią prostą (linijką) wskazania termometru suchego na podziałce ts ze wskazaniem
termometru mokrego na skali tm, miejsce przecięcia tej linii z osią Ć wskaże wilgotność
względną wyrażoną w %.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Rys. 26. Psychrometr aspiracyjny a) wygląd zewnętrzny,
b) nomogram do odczytu wilgotności względnej [3, s. 137]
1  termometr suchy (ts), 2  termometr mokry (tm), 3  substancja porowata, 4  zbiornik wody
Termohigrometry
To przyrządy, które mierzą wilgotność i temperaturę powietrza oraz materiałów stałych.
Są one coraz częściej stosowane w piekarniach. Wyposaża się je w układy elektroniczne
służące do przetwarzania uzyskiwanych wyników na sygnały binarne, co zdecydowanie
zwiększa funkcjonalność przyrządów i wydajność pomiarów. Takie rozwiązania umożliwiają
wyświetlanie rezultatów w postaci cyfrowej na wyświetlaczu, szybkie ich zapisywanie
w pamięci przyrządu lub bezpośrednie przesyłanie do współpracującego komputera lub do
urządzeń automatycznego sterowania.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie jest niezbędne wyposażenie magazynu piekarni?
2. Jakie jest przeznaczenie poszczególnych maszyn i urządzeń magazynowych?
3. Z jakich elementów zbudowany jest przesiewacz odśrodkowych?
4. W jaki sposób działa przesiewacz odśrodkowy?
5. Jakie czynności wykonuje się przy obsłudze przesiewacza odśrodkowego?
6. Z jakich elementów zbudowany jest przesiewacz bębnowy?
7. W jaki sposób działa przesiewacz bębnowy?
8. Jakie czynności wykonuje się przy obsłudze przesiewacza bębnowego?
9. Które rodzaje wag stosuje się w piekarni?
10. Jakie jest przeznaczenie poszczególnych rodzajów wag?
11. Jak jest zbudowany i jak działa psychrometr aspiracyjny?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
4.2.2. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaproponuj wyposażenie magazynu podłogowego w rzemieślniczym zakładzie
piekarskim.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przyjąć założenia, jakie musi spełniać magazyn,
2) zapoznać się z rodzajami oraz przeznaczeniem maszyn i urządzeń magazynowych,
3) dobrać odpowiednie wyposażenie magazynowe,
4) uzasadnić swój wybór,
5) zapisać i zaprezentować rozwiązanie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- katalogi maszyn i urządzeń magazynowych,
- zeszyt, przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Dokonaj charakterystyki przesiewaczy.
- małe gabaryty,
- łatwa obsługa,
- konieczność opróżniania sita z zanieczyszczeń,
- praca ciągła,
- praca okresowa,
- oddzielanie zanieczyszczeń i usuwanie ich oddzielnym wylotem,
- obudowa zaopatrzona w kółka;
Tabela do ćwiczenia 2. Charakterystyka przesiewaczy [opracowanie własne]
Przesiewacz odśrodkowy Przesiewacz bębnowy
- ..................... - ....................
- .......... - ......
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z budową i działaniem przesiewaczy: odśrodkowego i bębnowego,
2) znać sposób obsługi poszczególnych przesiewaczy,
3) przeanalizować podane opisy dotyczące przesiewaczy,
4) dopasować opisy do danych typów przesiewaczy (uzupełniając tabelkę),
5) wpisać do tabelki inne cechy przesiewaczy (nie wymienione w opisie),
6) wskazać różnice między przesiewaczami,
7) zaprezentować rozwiązanie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Wyposażenie stanowiska pracy:
- film dydaktyczny dotyczÄ…cy przesiewaczy,
- foliogramy/plansze przedstawiające schematy budowy przesiewacza odśrodkowego
i bębnowego,
- modele przesiewaczy,
- dokumentacje techniczne przesiewaczy,
- zeszyt, przybory do pisania.
Ćwiczenie 3
Dobierz odpowiednią wagę do zważenia:
a) surowców w magazynie np. worki z mąką, cukrem,
b) surowców w niewielkich ilościach,
c) przy sprawdzaniu ciężaru kęsów ciasta,
d) większej ilości surowców i półproduktów w toku produkcji (np. dzieży z ciastem).
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z budową, działaniem i przeznaczeniem wag,
2) zaproponować wagę, przy pomocy której można dokonać pomiaru masy
w poszczególnych przypadkach,
3) odpowiedz uzasadnić,
4) zapisać i zaprezentować rozwiązanie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- film dydaktyczny dotyczÄ…cy wag,
- foliogramy/plansze przedstawiajÄ…ce schematy budowy wag,
- dokumentacje techniczne wag,
- zeszyt, przybory do pisania.
Ćwiczenie 4
Odczytaj wartość wilgotności powietrza posługując się psychrometrem aspiracyjnym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z budową i działaniem psychrometru aspiracyjnego,
2) odczytać wskazania temperatury na termometrze suchym i mokrym,
3) nanieść odpowiednie wartości temperatur na nomogram,
4) wyznaczyć na nomogramie wartość wilgotności względnej,
5) zapisać i zaprezentować rozwiązanie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Wyposażenie stanowiska pracy:
- psychrometr aspiracyjny,
- instrukcja postępowania przy odczycie wartości wilgotności za pomocą psychrometru
aspiracyjnego,
- nomogram,
- zeszyt, przybory do pisania.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić niezbędne wyposażenie magazynu piekarni?
ðð ðð
2) wskazać zastosowanie maszyn i urządzeń magazynowych?
ðð ðð
3) wymienić rodzaje przesiewaczy stosowanych w piekarni?
ðð ðð
4) omówić budowę przesiewacza odśrodkowego?
ðð ðð
5) określić działanie przesiewacza odśrodkowego?
ðð ðð
6) wymienić kolejne czynności obsługi przesiewacza odśrodkowego?
ðð ðð
7) scharakteryzować budowę przesiewacza bębnowego?
ðð ðð
8) określić działanie przesiewacza bębnowego?
ðð ðð
9) wymienić kolejne czynności obsługi przesiewacza bębnowego?
ðð ðð
10) wskazać różnice i podobieństwa występujące między
przesiewaczami?
ðð ðð
11) wymienić rodzaje wag stosowanych w piekarni?
ðð ðð
12) omówić różnice charakteryzujące poszczególne wagi?
ðð ðð
13) dobrać rodzaj wagi do danego procesu ważenia?
ðð ðð
14) wskazać zastosowanie psychrometru aspiracyjnego?
ðð ðð
15) omówić budowę i działanie psychrometru aspiracyjnego?
ðð ðð
16) dokonać pomiaru wilgotności stosując psychrometr aspiracyjny?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań wyboru czterokrotnego (tylko jedna odpowiedz jest prawidłowa).
5. Test składa się z pytań o różnym stopniu trudności: pytania 10, 15, 18, 19 są z poziomu
ponadpodstawowego, pozostałe z poziomu podstawowego.
6. Odpowiedzi udzielaj na załączonej karcie odpowiedzi. Prawidłową odpowiedz
zakreśl
 X .
7. W przypadku pomyłki dotyczącej wyboru odpowiedzi, poprzednio zaznaczoną odpowiedz

zakreśl  kółkiem i zaznacz ponownie  X właściwą odpowiedz
.
8. Przestrzegaj podanej przez nauczyciela normy czasowej (40 min).
9. Pracuj sam, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
10. Porozumiewanie się z innymi uczniami lub korzystanie ze  środków pomocy wiąże się
z otrzymaniem oceny niedostatecznej.
11. Jeżeli masz jakieś wątpliwości dotyczące testu spytaj nauczyciela.
12. Po skończonej pracy test wraz z kartą odpowiedzi oddaj nauczycielowi.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Optymalne warunki w pomieszczeniach magazynowych to
a) temperatura 0  10ÚC, wilgotność do 75%.
b) temperatura 10  15ÚC, wilgotność do 45%.
c) temperatura 15  18ÚC, wilgotność do 75%.
d) temperatura 18  23ÚC, wilgotność do 65%.
2. Do przemieszczania worków z mąką w kierunku poziomym, w piekarni można
zastosować przenośnik
a) zgarniakowy.
b) taśmowy.
c) szczebelkowy.
d) ślimakowy.
3. Nośność wózka dwukołowego wynosi
a) 20 kg.
b) 45 kg.
c) 75 kg.
d) 90 kg.
4. Wózki widłowe jezdne może obsługiwać osoba, która
a) przeczytała DTR dla wózka.
b) zna budowę i działanie wózka.
c) ma ukończone 17 lat.
d) ma uprawnienia operatora obsługi wózka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
5. Przedmioty przewożone na wózkach
a) mogą wystawać za obrzeże wózka w granicach 30cm.
b) nie mogą przysłaniać widoczności pracownika obsługującego wózek.
c) muszą być przewożone pojedynczo.
d) należy zawsze przypinać je specjalnymi linkami.
6. Mąkowóz służy do
a) magazynowania mÄ…ki.
b) transportu mÄ…ki.
c) ogrzewania mÄ…ki.
d) oczyszczania mÄ…ki.
7. W skład silosu wchodzą
a) mąkowóz, zawór wielodrożny, filtr.
b) wybierak, filtr, wskaz
nik poziomu mÄ…ki.
c) cyklon, filtr, przesiewacz.
d) przesiewacz, przewody rurowe, wybierak.
8. Filtr w silosie umożliwia oddzielenie mąki od
a) zanieczyszczeń mechanicznych.
b) zanieczyszczeń ferromagnetycznych.
c) sprężonego powietrza.
d) wilgotnego powietrza.
9. Zwisy mąki w silosie można eliminować przez
a) stosowanie urządzenia przyśpieszającego prędkość mąki na wlocie do silosu.
b) magazynowanie mąki o wilgotności powyżej 16%.
c) wytwarzanie specjalnych chropowatych powierzchni na wewnętrznych ściankach
silosu.
d) areacjÄ™ dennÄ….
10. Do zbiornika wagi dozujÄ…cej mÄ…ka pobierana jest z
a) dozatora.
b) zaworu wielodrożnego.
c) silosu.
d) worka.
11. WadÄ… transportu pneumatycznego jest
a) koszt instalacji ciÄ…gu pneumatycznego.
b) zmniejszenie powierzchni magazynowej.
c) połączenie ciągu mąki z młyna do piekarni.
d) cotygodniowe czyszczenie instalacji ciÄ…gu pneumatycznego.
12. W przesiewaczu bębnowym zanieczyszczenia oddzielone od mąki
a) pozostajÄ… na sicie
b) gromadzone sÄ… w specjalnym zbiorniku.
c) transportowane są przenośnikiem zgarniakowym do wylotu.
d) usuwanie sÄ… oddzielnym wylotem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
13. Zaletą przesiewacza odśrodkowego jest
a) wmontowana magneśnica.
b) małe pylenie mąki.
c) korpus na kółkach.
d) ręczne oczyszczanie sita z zanieczyszczeń.
14. Znak C na produkcie oznacza
a) legalizacjÄ™.
b) świadectwo zgodności.
c) bezpieczeństwo ekologiczne.
d) zdatność do utylizacji.
15. Do odważania mąki o masie 20kg na wadze dziesiętnej należy użyć odważnika
a) 0.2 kg.
b) 20 kg.
c) 10 kg.
d) 2 kg.
16. Waga nie powinna być
a) zalegalizowana.
b) wytarowana.
c) wypoziomowana.
d) brudna.
17. Netto oznacza masÄ™
a) towaru bez opakowania.
b) towaru z opakowaniem.
c) opakowania.
d) maszyny.
18. Urządzenie kontrolno-pomiarowe w magazynie wskazujące wartość 80% to
a) higrometr.
b) termometr.
c) czasomierz.
d) przepływomierz.
19. W termometrze rozszerzalnościowym wraz ze wzrostem temperatury
a) zmienia siÄ™ kolor cieczy.
b) zwiększa się objętość cieczy.
c) zmniejsza się objętość cieczy.
d) zwiększa się ilość odparowanej cieczy.
20. Dwa termometry (mokry i suchy) wchodzą w skład
a) higrometru.
b) termohigrometru.
c) psychrometru.
d) wagi elektronicznej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Użytkowanie maszyn i urządzeń magazynowych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1
a b c d
2
a b c d
3
a b c d
4
a b c d
5
a b c d
6
a b c d
7
a b c d
8
a b c d
9
a b c d
10
a b c d
11
a b c d
12
a b c d
13
a b c d
14
a b c d
15
a b c d
16
a b c d
17
a b c d
18
a b c d
19
a b c d
20
a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
6. LITERATURA
1. Ambroziak Z.: Produkcja piekarsko-ciastkarska. Cz.1. WSiP, Warszawa 1998
2. Bożenko L.: Maszynoznawstwo. WSiP, Warszawa 1996
3. Dąbrowski A.: Podstawy techniki w przemyśle spożywczym. WSiP, Warszawa 1999
4. Giergielewicz S.: Wyposażenie techniczne w przemyśle ciastkarskim. WSiP,
Warszawa 1998
5. Poradnik Piekarza. Organizacja pracy piekarni, podstawy technologii, normy, porady
i przepisy prawne. Handlowo-Usługowa Spółdzielnia  Samopomoc Chłopska , Warszawa
1996
6. Reński A.: Aparatura i urządzenia techniczne w piekarstwie. WSiP, Warszawa 1987
7. Reński A.: Piekarstwo. Cz.1. WSiP, Warszawa 1995
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46