MATERIAŁY SZKOLENIOWE

SZKOLENIE OKRESOWE

Z ZAKRESU BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY

DLA OSÓB KIERUJĄCYCH PRACOWNIKAMI

W

YDZIAŁ

H

ISTORYCZNY

U

NIWERSYTET

W

ARSZAWSKI

Spis treści:
1. Prawo pracy:
1.1 Podstawowe obowiązki pracodawcy
1.2 Podstawowe obowiązki pracownika
1.3 Odpowiedzialność za naruszenie przepisów z zakresu ochrony pracy
1.4 Ochrona pracy kobiet oraz mężczyzn sprawujących opiekę nad dzieckiem
1.5 Wypadki przy pracy i choroby zawodowe oraz świadczenia z nimi związane
1.6 Profilaktyczna opieka zdrowotna. Badania do celów sanitarno-epidemiologicznych
1.7 Podstawowe zagrożenia na stanowisku pracy i profilaktyka
1.8 Organizacja stanowisk pracy biurowej, ze szczególnym uwzględnieniem stanowisk z
komputerami i innymi urządzeniami biurowymi
1.9 Wybrane zmiany w prawie pracy. Kwestia szkoleń z zakresu bhp

2. Ochrona przeciwpożarowa
2.1 Źródła powstawania pożaru oraz możliwość jego rozprzestrzeniania.
2.2 Możliwość rozprzestrzeniania się pożaru.
2.3 Zasady zapobiegania możliwości powstania pożaru oraz innym zagrożeniom.
2.4 Środki gaśnicze. Próbna ewakuacja
2.5 Zasady postępowania w wypadku zaistnienia pożaru.
2.6

Zasady bezpiecznej ewakuacji

2.7 Postępowanie w razie zagrożenia bombowego/terrorystycznego

3. Organizacja i zasady udzielania pomocy przedlekarskiej w razie wypadku
3.1 Co robić najpierw?
3.2 Kolejność zajmowania się ofiarami
3.3 Porażenie prądem elektrycznym – pierwsza pomoc
3.4 Krwotoki, rany oraz ich opatrywanie
3.5 Oparzenia
3.6 Wstrząs
3.7 Złamania
3.8 Wypadki komunikacyjne
3.9 ABC

pierwszej pomocy przedlekarskiej

(zgodnie z wytycznymi Europejskiej Rady

Resuscytacji z 2005 r.)

Załącznik nr 1. Karta szkolenia wstępnego
Załącznik nr 2. Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy w uczelniach (wybór)
Załącznik nr 3. Rozporządzenie Ministra Kultury w sprawie warunków przechowywania
dokumentacji osobowej i płacowej pracodawców (dotyczy archiwów)

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

2

1. Prawo pracy

1

1.1 Podstawowe obowiązki pracodawcy (tu: rektora; w znaczącej części zagadnień
obejmują one dziekanów w zakresie przyjętym w danej uczelni – por. statut,
regulaminy, rozporządzenia rektora etc.)
1. Pracodawca jest zobowiązany w szczególności:

a)

zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków,
sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz ich
podstawowymi uprawnieniami,

b)

organizować stanowisko pracy w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu
pracy, jak również osiąganie przez pracowników, przy wykorzystaniu ich uzdolnień i
kwalifikacji, wysokiej wydajności i należytej jakości pracy,

c)

organizować pracę w sposób zapewniający zmniejszenie uciążliwości pracy,
zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie,

d)

przeciwdziałać dyskryminacji w zatrudnieniu, w szczególności ze względu na płeć,
wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne,
przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a
także ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym
lub niepełnym wymiarze czasu pracy,

e)

zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne
szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

f)

terminowo wypłacać wynagrodzenie,

g)

ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych,

h)

stwarzać pracownikom podejmującym zatrudnienie po ukończeniu szkoły zawodowej
lub szkoły wyższej warunki sprzyjające przystosowaniu się do należytego
wykonywania pracy,

i)

zaspokajać, w miarę posiadanych środków socjalne potrzeby pracowników,

j)

stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracowników oraz wyników ich
pracy,

k)

prowadzić dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akta
osobowe pracowników,

l)

wpływać na kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego,

2. Pracodawca obowiązany jest ponadto chronić życie i zdrowie pracowników poprzez
zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim
wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest zobowiązany:

a)

organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki
pracy,

b)

zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym
zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń,

c)

zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych
przez organy nadzoru nad warunkami pracy,

d)

zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

3. Pracodawca jest obowiązany terminowo wydawać pracownikowi świadectwo pracy.
4. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać w zakresie

1

Wskazane przepisy dotyczą zasadniczo osób zatrudnionych na stanowiskach, objętych przepisami prawa pracy

(stanowiska administracyjno-biurowe, robotnicze etc.). W przypadku nauczycieli akademickich uwzględnić
należy prawo o szkolnictwie wyższym. Należy również uwzględnić ustalenia zawarte w statucie uczelni,
rozporządzeniach rektora, regulaminach wewnętrznych, układach zbiorowych pracy, ustaleniach dokonywanych
wspólnie ze związkami zawodowymi etc.

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

3

niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy,
w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

5. Pracodawca obowiązany jest szacować, dokumentować i informować pracowników o

ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną przez nich. Odbywa się to w ramach
instruktażu stanowiskowego, zaś szacunek ryzyka dokumentowany jest w formie arkuszy
oceny ryzyka zawodowego lub w programie instruktażu stanowiskowego.

6. Pracodawca jest obowiązany informować pracowników w sposób przyjęty u danego

pracodawcy o możliwości zatrudnienia w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy,
a pracowników zatrudnionych na czas określony – o wolnych miejscach pracy.

7. Pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi.

1.2 Podstawowe obowiązki pracownika
1. Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do
poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub
umową o pracę.
2. Pracownik jest obowiązany w szczególności:

a)

przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy,

b)

przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku,

c)

przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów
przeciwpożarowych,

d)

dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy
informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę,

e)

przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach i zachować w tajemnicy
informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na straty,

f)

przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.

3. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym
obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:

a)

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i
instruktażu z tego zakresu oraz poddać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

b)

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przełożonych,

c)

dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w
miejscu pracy,

d)

stosować zgodnie z przeznaczeniem środki ochrony zbiorowej, a także używać
przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego,
zgodnie z ich przeznaczeniem,

e)

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim i stosować się
do wskazań lekarskich,

f)

niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku
przy pracy, albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec
współpracowników, a także osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im
niebezpieczeństwie,

g)

współdziałać z pracodawcą, przełożonymi i innymi przedstawicielami pracodawcy w
wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

4. W razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i
stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana
przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo
powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.
Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma prawo

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

4

oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

1.3 Odpowiedzialność za naruszenie przepisów o ochronie pracy
Odpowiedzialność porządkowa (służbowa)
Kto podlega: wszyscy pracownicy
Przedmiot odpowiedzialności – nieprzestrzeganie:

-

ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy (regulaminu pracy),

-

przepisów bhp,

-

przepisów przeciwpożarowych,

-

przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz
usprawiedliwiania nieobecności w pracy.

Kary porządkowe:

-

kara upomnienia,

-

kara nagany,

Przedmiot odpowiedzialności:

-

nieprzestrzegania przepisów bhp lub przepisów przeciwpożarowych,

-

opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia

-

stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy

Kary porządkowe:

-

kara pieniężna (za jedno wykroczenie - nie wyższa niż jednodniowe wynagrodzenie;
łączne kary pieniężne nie mogą przekraczać dziesiątej części wynagrodzenia
miesięcznego przypadającego pracownikowi do wypłaty).

UWAGA: kara nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o
naruszeniu przepisów bhp i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia.
Pracodawca przed wymierzeniem kary winien wysłuchać pracownika na okoliczność
popełnionego przez niego naruszenia obowiązku pracowniczego. Pracodawca uwzględnia
rodzaj przekroczenia, stopień winy pracownika, jego dotychczasowy stosunek do pracy.
Ukarany pracownik może w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść
sprzeciw. O jego uwzględnieniu lub odrzuceniu decyduje pracodawca z porozumieniu z
organizacją związkową. Nieodrzucenie go w ciągu 14 dni od daty wniesienia oznacza jego
uwzględnienie.
Odpowiedzialność wykroczeniowa
Kto podlega: osoby, które dopuściły się naruszenia przepisów art. 281-283 kp oraz przepisów
ustawy o społecznej Inspekcji Pracy; w szczególności są to osoby pełniące funkcje
kierownicze, odpowiedzialne za przestrzeganie przepisów prawa pracy, przepisów
sanitarnych, przeciwpożarowych i innych.
Katalog kar:

-

zasadnicza – grzywna do 2000 zł lub 5000 zł (w razie powtórnego ukarania za to samo
przewinienie w przeciągu 2 lat); sądy grodzkie: do 30 tys. zł

-

dodatkowa – podanie orzeczenia do publicznej wiadomości.

Postępowanie wykroczeniowe prowadzi Państwowa Inspekcja Pracy.
Odpowiedzialność karna
Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zawodową (rozdz. XXVIII kk)
Art. 218 § 1. Kto, wykonując czynności w sprawie zakresu prawa pracy i ubezpieczeń
społecznych, złośliwie i uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy
lub ubezpieczenia społecznego podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. Osoba określona w § 1, odmawiająca ponownego przyjęcia do pracy, o której
przywróceniu orzekł właściwy organ podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności do roku.

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

5

Art. 219. Kto narusza przepisy prawa o ubezpieczeniach społecznych nie zgłaszając, nawet za
zgodą zainteresowanego, wymaganych danych albo zgłaszając nieprawdziwe dane mające
wpływ na prawo do świadczeń albo ich wysokości, podlega grzywnie, karze ograniczenia
wolności albo pozbawienia wolności do lat
Art. 220 § 1. Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia
wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie
niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze
pozbawienia wolności do lat 3.
Art. 221. Kto wbrew obowiązkowi nie zawiadamia w terminie właściwego organu o wypadku
przy pracy lub chorobie zawodowej albo nie sporządza lub nie przedstawia wymaganej
dokumentacji, podlega grzywnie do 180 stawek dziennych albo karze ograniczenia
wolności.

1.4 Ochrona pracy kobiet oraz mężczyzn sprawujących opiekę nad dzieckiem
Zabrania się:
I. Kobietom w ciąży:
a) pracy przy obsłudze komputerów ponad 4 godziny na dobę,
b) pracy na wysokościach zagrażających upadkiem oraz związanych z wchodzeniem i
schodzeniem po drabinach, klamrach etc.
c) zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach nadliczbowych, wymiarze dobowym
przekraczającym 8 godzin dziennie, w porze nocnej oraz delegowanie poza stałe miejsce
pracy.
II. Kobietom w ciąży i okresie karmienia:
1.pracy przy ręcznym podnoszeniu i przenoszeniu oraz przewożeniu ciężarów o masie
przekraczającej:
a) przy ręcznym podnoszeniu i przenoszeniu ciężarów po powierzchni płaskiej:
- przy pracy stałej 3 kg
- przy pracy dorywczej (do 4 razy na godzinę w czasie zmiany roboczej) 5 kg
b) przy ręcznym przenoszeniu pod górę (po pochylniach, schodach...):
- przy pracy stałej 2 kg
- przy pracy dorywczej 3,75 kg
c) przy przewożeniu ciężarów:
- 12,5 kg przy przewożeniu na taczkach jednokołowych
- 20 kg przy przewożeniu na wózkach 2,3 i 4-kołowych
2. pracy w pozycji wymuszonej (pochylonej, na klęczkach, w przysiadzie...)
3. pracy w pozycji stojącej - łącznie ponad 3 godziny w czasie zmiany roboczej
4. pracy stwarzającej ryzyko zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B, wirusem ospy
wietrznej i półpaśca, wirusem HIV, wirusem cytomegalii, pałęczką listeriozy oraz
toksoplazmozą
5. pracy w narażeniu na działanie substancji chemicznych mogących mieć niekorzystny
wpływ na przebieg ciąży, rozwój płodu i zdrowie dziecka (np.: dwusiarczek węgla,
dwubromek etylenu, mangan, ołów, rtęć i jej związki) - bez względu na stężenia w
ś

rodowisku pracy

6. pracy o wydatku energetycznym powyżej 2900 kJ (696kcal) w ciągu zmiany roboczej.
III. Wszystkim kobietom:
1. pracy przy ręcznym podnoszeniu i przenoszeniu oraz przewożeniu ciężarów o masie
przekraczającej:
a) przy ręcznym podnoszeniu i przenoszeniu ciężarów po powierzchni płaskiej:
- przy pracy stałej 12 kg
- przy pracy dorywczej (do 4 razy na godzinę w czasie zmiany roboczej) 20 kg
b) przy ręcznym przenoszeniu pod górę (po pochylniach, schodach...):

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

6

- przy pracy stałej 8 kg
- przy pracy dorywczej 15 kg
c) przy przewożeniu ciężarów:
- 50 kg przy przewożeniu na taczkach jednokołowych
- 80 kg przy przewożeniu na wózkach 2,3 i 4-kołowych
2. pracy o wydatku energetycznym powyżej 5000 kJ (1200kcal) w ciągu zmiany roboczej.
IV Zabrania się zatrudniania kobiety opiekującej się dzieckiem w wieku do 4 lat, bez jej
zgody, w godzinach nadliczbowych, wymiarze dobowym przekraczającym 8 godzin dziennie,
w porze nocnej oraz delegowania poza stałe miejsce pracy. Z uprawnienia tego może
korzystać również mężczyzna, ale jeżeli obydwoje rodzice (opiekunowie) są zatrudnieni, z
uprawnienia może korzystać tylko jedno z nich.
V. Nie wolno zatrudniać kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych i szkodliwych dla
zdrowia.
VI. Pracodawca jest obowiązany przenieść do innej pracy kobietę w ciąży w razie
przedłożenia orzeczenia lekarskiego stwierdzającego, że ze względu na stan ciąży nie
powinna wykonywać pracy dotychczasowej.
VII. Pracownica może wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o skrócenie wymiaru urlopu
macierzyńskiego i wcześniej powrócić do pracy. W takim przypadku niewykorzystanej części
urlopu macierzyńskiego udziela się pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko, na jego
pisemny wniosek. Skrócony urlop nie może trwać krócej niż 14 tygodni.

1.5 Wypadki przy pracy i choroby zawodowe oraz świadczenia z nimi związane
●

definicje: Wypadki przy pracy

Są to zdarzenia nagłe powodujące uraz lub śmierć pracownika, wywołane przyczyną

zewnętrzną, które nastąpiły w związku z pracą. Brak jednej z tych przesłanek wyklucza
automatycznie możliwość uznania zdarzenia za wypadek przy pracy.

→

zdarzenie nagłe. O nagłości zdarzenia możemy mówić tylko wówczas, kiedy czas

trwania przyczyny wywołującej konkretny skutek nie przekracza jednego dnia roboczego,
wliczając w to również pracę w godzinach nadliczbowych (aktualnie: łącznie do 13 godzin).

→

przyczyna zewnętrzna. W tym przypadku chodzi o czynniki zewnętrzne, nie

tkwiące w organizmie samego poszkodowanego. Za takie czynniki uważa się zwłaszcza:
wysiłek fizyczny niezbędny do wykonania pracy, działanie maszyn i urządzeń oraz narzędzi i
sprzętu, energii elektrycznej, skrajnych temperatur, gazów, hałasu, wstrząsów, również
czynników, których działanie powoduje występowanie zaburzeń psychicznych; może się
zdarzyć wystąpienie czynnika zewnętrznego równocześnie z wystąpieniem przyczyny
wewnętrznej tkwiącej w człowieku, np. zawał serca, udar mózgu etc. wywołany silnym
zdenerwowaniem, stresem płynącym ze środowiska pracy.

→

związek z pracą istnieje:

- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności albo
poleceń przełożonych,
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności w interesie
zakładu pracy, nawet bez polecenia służbowego,
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji zakładu pracy w drodze między siedzibą
zakładu pracy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
●

definicje: Wypadki poza pracą.

Są to wypadki traktowane na równi z wypadkami przy pracy. Od wypadku przy pracy

różni je przede wszystkim brak bezpośredniego związku z pracą. Zalicza się do nich
wypadek, któremu uległ pracownik:
a)

w czasie trwania podróży służbowej w okolicznościach innych, niż określone dla
wypadku przy pracy, poza przypadkami, gdy wypadek spowodowany został

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

7

postępowaniem pracownika, które nie pozostawało w związku z wykonywaniem
powierzonych mu zadań,

b)

w związku z odbywaniem służby w zakładowych i resortowych formacjach samoobrony
albo w związku z przynależnością do obowiązkowej lub ochotniczej straży pożarnej w
zakładzie pracy,

c)

przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające w zakładzie pracy organizacje
społeczne i zawodowe albo podczas uczestniczenia w organizowanych przez nie
imprezach społecznych.

●

definicje: Wypadek w drodze do pracy lub z pracy.

Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie, wywołane

przyczyną zewnętrzną w drodze do pracy lub z pracy, przy czym droga ta powinna być jak
najkrótsza i nieprzerwana. Przez dom uważa się miejsce, w którym pracownik jest
zameldowany na pobyt stały lub czasowy. W tym znaczeniu domem może być również inne
miejsce niż miejsce zameldowania. Będzie to więc każde miejsce, z którego pracownik udał
się do pracy lub do którego wracał z pracy, jeżeli było ono aktualnym miejscem pobytu
pracownika. Za najkrótszą drogę uważa się tę, którą pracownik zwykle udaje się z domu do
pracy lub z powrotem. Będzie to więc również droga, która ze względu na środki
komunikacyjne jest najdogodniejsza dla pracownika. Za drogę taką uważa się również drogę z
miejsca pracy do:
a)

miejsca innego zatrudnienia (np. pół etatu),

b)

miejsca wykonywania funkcji lub zadań politycznych, zawodowych albo społecznych,

c)

miejsca zwykłego spożywania posiłków (np. stołówka zakładowa),

d)

miejsca odbywania nauki lub studiów dla pracujących na podstawie skierowania,

e)

ż

łobka, przedszkola lub szkoły, a więc miejsc, w którym przebywają dzieci pracownika

i z miejsc tych do domu.
Nie powoduje przerwania drogi podjęcie jej po przerwie, jeżeli z okoliczności wynika

jasno, że była ona życiowo uzasadniona i jeżeli jej czas nie przekraczał granic potrzeby, np.
dokonywanie codziennych zakupów żywności.

Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy traktuje się również wypadek, któremu

pracownik uległ w drodze do zakładu w celu podjęcia wynagrodzenia, przedłożenia
zwolnienia lekarskiego lub też w drodze do zakładu służby zdrowia, do którego został
skierowany przez zakład pracy na badania lekarskie.
Uwaga! Z tytułu wypadku w drodze do pracy lub z pracy nie przysługują świadczenia
wynikające z Ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych.
●

definicje: wypadek ciężki (konsekwencje inwalidzkie, trwałe zeszpecenie ciała),

●

definicje: wypadek śmiertelny (zgon w wyniku wypadku do 6 miesięcy od jego zaistnienia)

●

definicje: wypadek zbiorowy (co najmniej 2 pracowników poszkodowanych)

Procedura postępowania w razie wypadku:
W razie wypadku ciężkiego, śmiertelnego lub zbiorowego należy niezwłocznie zawiadomić
Państwową Inspekcję Pracy i prokuraturę.

–

Dokumentację z wypadku przy pracy sporządza zespół powypadkowy, w skład którego
wchodzą: pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy, zakładowy społeczny
inspektor pracy, w przypadku braku społecznego inspektora pracy - osoba wyznaczona.
Na dokumentację powypadkową składają się: protokół przesłuchania świadka,
poszkodowanego, ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, pismo
przewodnie do ZUS, rejestr wypadków przy pracy, karta wypadku przy pracy, druki
ZUS N-9 i ZUS N-10 i inne.

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

8

–

Dokumentację z wypadków w drodze do pracy lub z pracy sporządza pracodawca lub
pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy.

–

Dokumentację z wypadków należy przetrzymywać przez okres 10 lat.

Uwaga! W praktyce sprawę należy przekazać niezwłocznie do realizacji komórce bhp.

1.6 Profilaktyczna opieka zdrowotna
Badania lekarskie.
●

Pracodawca zobowiązany jest stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym

i innym schorzeniom związanym z warunkami środowiska racy, a w szczególności
utrzymywać w stałej sprawności urządzenia niezbędne do przeciwdziałania czynnikom
powodującym te choroby i schorzenia.
●

Pracodawca zobowiązany jest do informowania pracowników o zagrożeniach zdrowia

związanymi z wykonywaną pracą, ustalenia czynników szkodliwych występujących
na stanowiskach pracy oraz do przeprowadzania badań i pomiarów tych czynników, a wyniki
badań zobowiązany jest podać do wiadomości pracowników.
●

Pracodawca ma obowiązek przeprowadzać na własny koszt wstępne, okresowe i kontrolne

badania pracowników.
●

Obowiązki zakładu pracy w związku z badaniami pracowników:

-badania wstępne – podlegają im wszyscy kandydaci do pracy oraz pracownicy przenoszeni
na inne stanowiska pracy, w tym pracownicy młodociani zawsze, pozostali pracownicy jeżeli
są przenoszeni na stanowiska pracy, na których czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki
uciążliwe występują w większym stopniu niż na stanowisku pracy zajmowanym dotychczas,
-badania okresowe – podlegają pracownicy bez względu na rodzaj wykonywanej pracy (po
upływie terminu ważności poprzedniego badania),
-badania kontrolne – podlegają pracownicy, którzy rozpoczynają pracę po okresie
niezdolności do pracy trwającej ponad 30 dni.

Pracodawca zobowiązany jest do kontrolowania częstotliwości badań poszczególnych

pracowników.
●

Rola lekarza profilaktyka w procedurze orzekania o zaistnieniu choroby zawodowej:

wystosowanie podejrzenia o wystąpieniu choroby zawodowej skierowanego do pracodawcy,
który następnie kieruje sprawę do Państwowej Inspekcji Sanitarnej
●

Rola lekarza profilaktyka w procedurze pokrycia przez pracodawcę kosztów okularów

korygujących wadę wzroku w przypadku pracowników pracujących z komputerami i
monitorami ekranowymi w warunkach pracy stałej (powyżej 4 godz. dziennie): wystosowanie
informacji dla pracodawcy o wystąpieniu wady wzroku kwalifikującej do stosowania
okularów w trakcie pracy z komputerami; na tej podstawie pokrywane są koszty okularów

2

●

Odpowiedzialność z tytułu nie poddawania się badaniom profilaktycznym lub nie

kierowania na nie pracowników: nawet rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z
pracownikiem uchylającym się od tego szczególnego obowiązku

Badania do celów sanitarno-epidemiologicznych:
Badanie obejmuje: badanie lekarskie i badanie laboratoryjne.

Wykaz prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne
osoby definiuje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 lipca 2006 (Dz.U.Nr 133 poz.
939). Zgodnie z art. 1 załącznika do ww. rozporządzenia chodzi m.in. o:

„

Prace na

stanowiskach związanych z ciągłym kontaktem z ludźmi stwarzające zagrożenie przeniesienia

2

Inaczej niż przepisy europejskie, polskie prawo nie przewiduje zrefundowania kosztów szkieł kontaktowych.

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

9

drogą powietrzno-kropelkową i powietrzno-pyłową zakażenia na inne osoby, niezależnie od
rodzaju wykonywanych czynności zawodowych, wykonywane przez osoby zatrudnione w:

1) przedszkolach, szkołach i uczelniach wszystkich typów i profili, placówkach opiekuńczo-

wychowawczych, rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych, ośrodkach
adopcyjno-opiekuńczych”.

Wyniki badań umieszcza się w pracowniczej książeczce do celów sanitarno-
epidemiologicznych. Książeczkę winny posiadać i badaniom podlegają osoby, które
podejmują lub wykonują prace, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia
zakażenia na inne osoby. Badanie takie wykonuje się przed podjęciem pracy (jeśli nie było
wcześniej wykonywane lub jest niewłaściwie udokumentowane). Ponowne badania wykonuje
się każdorazowo, jeżeli o jego przeprowadzenie wystąpi lekarz. Wyniki przedstawiane są
lekarzowi przeprowadzającemu badanie i dokonującemu wpisu do książeczki zdrowia.
• Badanie profilaktyczne w kierunku zakażenia gruźlicą ma na celu ustalenie, czy osoba
badana nie znajduje się w okresie prątkowania gruźlicy. Badanie takie wykonuje się przed
podjęciem pracy i jeżeli lekarz na podstawie badania przedmiotowego i podmiotowego
stwierdzi uzasadnione podejrzenie zachorowania na gruźlicę. Lekarz decyduje o konieczności
wykonania RTG klatki piersiowej i dalszej diagnostyce.
• Jeżeli w trakcie badania lekarskiego zachodzi podejrzenie zakażenia czynnikiem
chorobotwórczym innym niż wymieniony wyżej, przeprowadza się dodatkowe badania
laboratoryjne zlecone przez lekarza.
• Przyjąć należy, że dla wpisu w książeczce decydujący jest „rodzaj wykonywanej pracy”,
zatem jeśli pracownik nie zmienia rodzaju pracy u danego pracodawcy, to orzeczenie
lekarskie zachowuje ważność – najczęściej na czas nieokreślony. Zmiana rodzaju
wykonywanej pracy lub zmiana pracodawcy powoduje konieczność wykonania nowych
badań.
• Kontrolne badanie do celów sanitarno-epidemiologicznych jest wymagane po zaistnieniu
zdarzenia jakim było zakażenie czynnikiem chorobotwórczym, które wyklucza możliwość
wykonywania określonego w ustawie o chorobach zakaźnych i zakażeniach rodzaju pracy.
W momencie stawienia się pracownika do pracy po zakończonej chorobie, pracodawca
obowiązany jest skierować pracownika na przeprowadzenie kontrolnego badania lekarskiego,
a pracownik powinien poddać się temu badaniu, przeprowadzanemu na koszt pracodawcy.

1.7 Podstawowe zagrożenia występujące na stanowisku pracy i profilaktyka:

Czynności

Zagrożenia

Zapobieganie

przygotowanie do pracy urządzeń
elektrycznych, np. komputera
przenośnego, rzutnika

●

porażenie prądem, spowodowane

wadliwym funkcjonowaniem
urządzenia

●

ogląd stan. pracy w tym dotknięcie

wierzchem dłoni metalowej
obudowy urządzenia przed
uruchomieniem

prowadzenie zajęć dydaktycznych

●

przeciążenie aparatu wymowy

(struny głosowe)

●

stres

●

uszkodzenie narządu wzroku

(światło rzutników

●

ograniczanie ekspozycji; szkolenia

z zakresu emisji dźwięku

●

badania profilaktyczne

●

rozładowywanie stresu przez

aktywność fizyczną
●

ograniczanie sytuacji

stresorodnych
●

odpowiednie planowanie pracy

●

rozwijanie umiejętności

asertywnego zachowania

●

ostrożne korzystanie z rzutników;

znajomość i stosowanie się do

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

10

multimedialnych)

●

możliwość przeniesienia

zakażenia na inne osoby/zakażenia
przez inne osoby

instrukcji obsługi

●

badania profilaktyczne

●

przeprowadzanie badań do celów

sanitarno-epidemiologicznych
●

dbałość o stan zdrowia

●

wietrzenie pomieszczeń

dydaktycznych
●

niedopuszczanie do zajęć osób

chorych

eksploatacja komputera

●

porażenie prądem

●

zaburzenia widzenia, syndrom

Sicca (zauważalne zmniejszenie
częstotliwości mrugania oczami),
bóle kręgosłupa, bóle i zawroty
głowy, nerwowość i rozdrażnienie









●

uraz nerwu łokciowego

●

nie czyścić na mokro obudowy

komputera, będącego pod
napięciem; nie pracować z mokrymi
rękami
●

stosowanie odpowiednich przerw

w pracy, wykonywanie ćwiczeń
relaksujących i korekcyjnych
(głębokie oddychanie, masaże
głowy, karku, dłoni, naprężanie i
rozluźnianie mięśni nóg i rąk, skręty
ciała), właściwe odżywianie się
pracowników (racjonalny rozkład i
kaloryczność posiłków, dieta bogata
w owoce, warzywa, produkty
wysokobiałkowe o niskiej
zawartości tłuszczu); systematyczna
kontrola lekarska – szczególnie
narządu wzroku
●

stosowanie siedzisk z

podłokietnikami

przemieszczanie się samochodem

●

kolizja drogowa lub wypadek

drogowy; konsekwencją mogą być
urazy ciała, a nawet śmierć

●

zachowanie ostrożności podczas

jazdy
●

dbałość o dobrą kondycję

psychofizyczną
●ś

cisłe stosowanie się do przepisów

kodeksu drogowego
●

opanowanie podstawowych

umiejętności dotyczących
udzielenia pierwszej pomocy
przedlekarskiej (wyposażenie
pracowników w odpowiednie
instrukcje)
●

stosowanie opon „zimowych” w

okresach, kiedy nawierzchnia jest
ś

liska

zarządzanie: kontakty z
pracownikami, urzędnikami,
przedstawicielami innych instytucji
etc.

●

długotrwały stres mogący

prowadzić do nerwic, depresji,
zaburzeń emocjonalnych, chorób
serca etc.

●

badania profilaktyczne

●

rozładowywanie stresu przez

aktywność fizyczną
●

ograniczanie sytuacji

stresorodnych (np. adekwatny
system zarządzania)
●

odpowiednie planowanie pracy

●

rozwijanie umiejętności

asertywnego zachowania

1.8 Organizacja stanowisk pracy biurowej, ze szczególnym uwzględnieniem stanowisk z
komputerami i innymi urządzeniami biurowymi
Podstawowym urządzeniem technicznym używanym na administracyjno-biurowych
stanowiskach pracy są komputery wraz z monitorami ekranowymi.

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

11

Podczas pracy przy komputerze należy stosować przerwy w pracy, minimum 5 minut

po każdej przepracowanej godzinie, korzystnie jest wykonać w tym czasie ćwiczenia
relaksująco-korekcyjne. Wskazane jest stosowanie właściwego racjonalnego odżywiania
/dieta bogata w owoce, warzywa, produkty wysokobiałkowe o niskiej zawartości tłuszczu/
oraz przeprowadzanie systematycznej kontroli stanu zdrowia.
Należy stosować w miarę potrzeb pomocniczy sprzęt stanowiskowy (przydatna jest zwłaszcza
lampka stanowiskowa).
Organizacja stanowisk pracy z komputerami:
a) środowisko pracy:
- na jedno stanowisko pracy powinno przypadać co najmniej 2m

2

wolnej powierzchni

pomieszczenia i 13m

3

przestrzeni

- temp. w pomieszczeniu około 20-22 ˚C
-

wilgotność względna – co najmniej 40 %

-

ruch powietrza – 0,1-0,15 m /s

-

natężenie światła ogólnego –500Lx

-

hałas w pomieszczeniu nie powinien przekraczać 55 dB

-

okna wyposażone w żaluzje lub zasłony, ciemniejsze od strony pomieszczeń

-

ź

ródła światła ustawione tak, by nie powodowały odbić na ekranie

-

barwa światła – świetlówki ciepłobiałe lub białe o świetle nietętniącym

-

zastosowanie w pomieszczeniu, w którym znajdują się komputery wykładzin podłogowych
z materiałów nie elektryzujących się

b) właściwy dobór i ustawienie sprzętu komputerowego:
-

komputer i drukarka z certyfikatem bezpieczeństwa,

-

monitor: o przekątnej ekranu min. 14 cali, o niskiej radiacji (LR- Low Radiation), o
wysokiej rozdzielczości, o stabilnym obrazie; ustawienie monitora od oczu w odległości
400-750 mm, poniżej linii wzroku pod kątem 20 stopni; ustawienie monitorów bokiem do
okien i w dalszej od nich odległości, w miarę możliwości: LCD

-

wygodna klawiatura, z czytelnymi znakami na klawiszach

-

drukarka – niski poziom hałasu, wyposażona w automatyczne podajniki papieru

-

ustawienie stanowiska pracy tak, by inne stanowisko pracy nie znajdowało się z tyłu
monitora i komputera (odległość minimalna 0,8 m), ani w ich bezpośrednim sąsiedztwie
(odległość między sąsiednimi monitorami co najmniej 0,6 m)

d)

właściwy dobór stolików komputerowych oraz krzeseł umożliwiających regulację

wysokości siedziska i oparcia, o stabilnej konstrukcji, z możliwością obrotu i przesuwu,
zaopatrzonych w podłokietniki

e)

jeżeli wyniki badań okulistycznych, przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki

zdrowotnej, wykażą potrzebę stosowania okularów korekcyjnych podczas pracy przy
obsłudze monitora ekranowego, pracodawca jest obowiązany je zapewnić

f)

stosowanie, w miarę możliwości i potrzeb, pomocniczego sprzętu stanowiskowego:

- uchwyt tekstu (uchwyt na dokument), przydatny przy przepisywaniu tekstu, umiejscowiony
tak, by minimalizować uciążliwe ruchy głowy i oczu
-

jonizator powietrza

-

nawilżacz powietrza

-

elektryczna lampka stanowiskowa zapewniająca właściwy poziom natężenia i barwę
oświetlenia (natężenie światła miejscowego i ogólnego maks. 500 Lx, żarówka o mocy do
40 W)

g)

przerwy w pracy na stanowisku: łączenie przemienne pracy związanej z obsługą monitora

ekranowego z innymi rodzajami prac nie obciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi
w innych pozycjach ciała – przy nie przekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

12

obsłudze monitora ekranowego lub co najmniej pięciominutową przerwę, wliczaną do czasu
pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego.

1.9 Wybrane zmiany w prawie pracy

3

. Kwestia szkoleń z zakresu bhp

Komisja bezpieczeństwa i higieny pracy
●

Pracodawca zatrudniający więcej niż 250 pracowników powołuje Komisję Bezpieczeństwa

i Higieny Pracy
●

Komisja jest organem doradczym i opiniodawczym pracodawcy

●

W skład komisji wchodzą:

a)

pracownicy służby bhp

b)

lekarz sprawujący opiekę zdrowotną nad pracownikami

c)

społeczny inspektor pracy (w przypadku zaistnienia takiej funkcji w zakładzie pracy)

d)

przedstawiciele pracowników, wybierani przez zakładową organizację związkową, a w

razie jej braku przez pracowników poprzez zgłoszenie kandydatur pracodawcy w
oznaczonym trybie (przedstawicielem zostaje osoba która uzyska względną większość
głosów)
e)

pracodawca lub osoba upoważniona przez niego.

●

Przewodniczącym Komisji jest pracodawca lub osoba przez niego upoważniona

●

Do zadań komisji należą:

a)

dokonywanie przeglądów warunków pracy

b)

okresowa ocena stanu bezpieczeństwa i higieny pracy

c)

opiniowanie podejmowanych przez pracodawcę środków zapobiegających wypadkom

przy pracy i chorobom zawodowym
d)

formułowanie wniosków dotyczących poprawy warunków pracy

e)

współdziałanie z pracodawcą w realizacji jego obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i

higieny pracy.
●

Pracodawca jest zobowiązany podejmować działania na rzecz kształtowania bezpiecznych i

higienicznych warunków pracy poprzez udzielanie pomocy komisji przy wykonywaniu jej
zadań.
Inne ważne regulacje prawne (zmiany w prawie):
1. Uwolniono pracodawców od obowiązku wydawania świadectw pracy w razie ponownego
zatrudnienia tego samego pracownika. W takim przypadku pracodawca ma obowiązek
wydania świadectwa pracy, gdy takie żądanie zgłosi pracownik.
2. Ustalono liczbę 20 pracowników decydującą o obowiązku wprowadzenia przez
pracodawcę regulaminu wynagradzania i regulaminu pracy. Jednocześnie utrzymano w mocy
dotychczasowe regulaminy wynagradzania, obowiązujące u pracodawców zatrudniających
mniejszą liczbę pracowników – do czasu przejęcia postanowień płacowych zawartych w tych
regulaminach do indywidualnych umów o pracę.
3. Regulaminy pracy u pracodawców zatrudniających mniej niż 20 pracowników mają być
zastąpione obwieszczeniami, zawierającymi tylko najbardziej niezbędne ustalenia dotyczące
organizacji pracy w zakładzie pracy (obowiązujące u danego pracodawcy normy czasu pracy
oraz ustalone przez niego terminy dni wolnych od pracy w pięciodniowym tygodniu pracy,
godziny wyznaczające porę nocną, a także termin, miejsce i czas wypłaty wynagrodzenia za
pracę).

3

Wskazane zmiany dotyczą zasadniczo osób zatrudnionych na stanowiskach, objętych przepisami prawa pracy

(stanowiska administracyjno-biurowe, robotnicze etc.). W przypadku nauczycieli akademickich uwzględnić
należy prawo o szkolnictwie wyższym. Należy również uwzględnić ustalenia zawarte w statucie uczelni,
rozporządzeniach rektora, regulaminach wewnętrznych, układach zbiorowych pracy, ustaleniach dokonywanych
wspólnie ze związkami zawodowymi etc.

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

13

4. Wydłużono – z 3 do 4 miesięcy – tzw. podstawowy okresu rozliczeniowego czasu pracy.
5. Wprowadzono możliwość stosowania przerywanego czasu pracy w odniesieniu do
wszystkich pracowników, a nie jak to jest w obecnym stanie prawnym, jedynie do kierowców
zatrudnionych w transporcie samochodowym i w komunikacji samochodowej.
6. Wprowadzono jednolitą wysokość dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych – w
wysokości 50% wynagrodzenia, niezależnie od liczby godzin pracy nadliczbowej w dniu
roboczym; tylko w razie pracy w godzinach nadliczbowych w niedzielę, święto przysługuje
dodatek 100%.
7. Ponadto uprawniono pracodawcę do:
-

udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego w okresie wypowiedzenia, bez

normalnie wymaganego uzgodnienia z pracownikiem,
-

udzielenia pracownikowi, w uzgodnieniu z nim, urlopu wypoczynkowego w trakcie

kolejnego zatrudnienia
8. Powyższe regulacje umożliwiają pracodawcom – w związku z rozwiązaniem stosunku
pracy – wypełnianie zobowiązań urlopowych wobec pracowników, bez konieczności
ponoszenia dodatkowych kosztów ekwiwalentu pieniężnego za urlop.
9. Wprowadzono urlop na tzw. krótką niedyspozycję (w wymiarze 4 dni rocznie,
proporcjonalnie do czasu pracy przepracowanego u danego pracodawcy). Stanowi on część
urlopu wypoczynkowego przysługującego pracownikowi, o której może on zdecydować
osobiście, bez konsultacji z pracodawcą. Informacja o chęci skorzystania z urlopu powinna
być przedstawiona pracodawcy nie później niż w dniu rozpoczynania się urlopu.
10. Zniesiono obowiązek sporządzania planu urlopów. W razie rezygnacji z takiego
rozwiązania o terminie urlopów decyduje porozumienie między pracodawcą a pracownikiem.

11. Zniesiono obowiązek przeprowadzania wstępnych badań lekarskich i szkoleń bhp osób
zatrudnianych ponownie przez tego samego pracodawcę na tym samym stanowisku pracy
(kontynuacja zatrudnienia).
12. Dopuszczono możliwość wprowadzenia przerwy w pracy przeznaczonej na posiłek lub
załatwienie spraw osobistych. Jest ona niepłatna i nie jest wliczana do czasu pracy. Jej czas
wynosić może do 60 minut.
13. Prawo do odpoczynku: pracownik w każdej dobie powinien móc odpoczywać co najmniej
11, a w każdym tygodniu, co najmniej 35 godzin
14. Nowe systemy czasu pracy (na pisemny wniosek pracownika)
Skrócony tydzień pracy – wykonywanie pracy przez mniej niż 5 dni w tygodniu, pod
warunkiem odpowiedniego wydłużenia dobowego czasu pracy, w granicach do 12 godzin
System pracy weekendowej – pracownik zatrudniony w niepełnym wymiarze pracy może
pracować tylko w piątki, soboty, niedziele i święta
15. Godziny nadliczbowe
Zniesienie dobowego limitu godzin nadliczbowych
16. Urlopy wypoczynkowe
Zwiększenie minimalnego wymiaru urlopu wypoczynkowego z 18 do 20 dni
Prawo do pierwszego urlopu nabywa się już z upływem pierwszego miesiąca pracy (wymiar
jest proporcjonalny do okresu zatrudnienia, np.: 1/12 przysługującego urlopu po 1 miesiącu)
Wymiar urlopu jest zależny od ułamka etatu
17. Szkolenie bhp (od 1 lipca 2005 r.)
Zobowiązanie pracodawcy do odbycia szkolenia z zakresu bhp w odpowiednim dla niego
zakresie
Szkolenie bhp jest prowadzone jako szkolenie wstępne i szkolenie okresowe.
Szkolenie wstępne jest przeprowadzane w formie instruktażu według programów
opracowanych dla poszczególnych grup stanowisk i obejmuje:

-

szkolenie wstępne ogólne, zwane dalej "instruktażem ogólnym";

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

14

-

szkolenie wstępne na stanowisku pracy, zwane dalej "instruktażem stanowiskowym".

Instruktaż ogólny odbywają, przed dopuszczeniem do wykonywania pracy, nowo zatrudnieni
pracownicy, natomiast instruktaż stanowiskowy przeprowadza się przed dopuszczeniem do
wykonywania pracy na określonym stanowisku pracownika zatrudnianego na stanowisku
robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych
dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych oraz pracownika przenoszonego na stanowisko,
o którym mowa wyżej. Pracownik wykonujący pracę na kilku stanowiskach pracy powinien
odbyć instruktaż stanowiskowy na każdym z tych stanowisk.
Odbycie instruktażu ogólnego oraz instruktażu stanowiskowego pracownik potwierdza na
piśmie w karcie szkolenia wstępnego, która jest przechowywana w aktach osobowych
pracownika.
Szkolenie okresowe kończy się egzaminem sprawdzającym przyswojenie przez uczestnika
szkolenia wiedzy objętej programem szkolenia oraz umiejętności wykonywania lub
organizowania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.
Egzamin przeprowadza organizator szkolenia.
Częstotliwość szkoleń okresowych: ustala pracodawca (zapis w regulaminie pracy lub
zarządzenie wewnętrzne)

-

Pierwsze szkolenie okresowe osób będących pracodawcami oraz innych osób kierujących

pracownikami, w szczególności kierowników, mistrzów i brygadzistów przeprowadza się w
okresie do 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tych stanowiskach, natomiast osób
zatrudnionych na pozostałych stanowiskach, wymienionych w § 14 ust. 2 pkt 2-5
Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27.07.2004 r. w sprawie szkolenia w
dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860) – w okresie do 12
miesięcy od rozpoczęcia pracy na tych stanowiskach.

-

Szkolenie okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych

przeprowadza się w formie instruktażu, nie rzadziej niż raz na 3 lata, a na stanowiskach
robotniczych, na których występują szczególnie duże zagrożenia dla bezpieczeństwa lub
zdrowia pracowników, nie rzadziej niż raz w roku.

-

Szkolenie okresowe pracowników wymienionych w § 14 ust. 2 pkt 1 i 3-5 ww.

rozporządzenia powinno być przeprowadzane w formie kursu, seminarium lub
samokształcenia kierowanego nie rzadziej niż raz na 5 lat a w przypadku pracowników
zatrudnionych na stanowiskach administracyjno-biurowych nie rzadziej niż raz na 6 lat
Z pierwszego szkolenia okresowego może być zwolniona osoba, która przedłoży aktualne
zaświadczenie o odbyciu w tym okresie u innego pracodawcy wymaganego szkolenia
okresowego lub odbyła w tym okresie szkolenie okresowe wymagane dla osoby zatrudnionej
na stanowisku należącym do innej grupy stanowisk, jeżeli jego program uwzględnia zakres
tematyczny wymagany programem szkolenia okresowego obowiązującego na nowym
stanowisku pracy.
18. Służba bhp
Jeżeli pracodawca zatrudnia powyżej 10 pracowników lub – w razie nie wyższej niż trzecia
kategorii ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych – powyżej 20 pracowników, powierza on zadania służby
bhp pracownikom zatrudnionym przy innej pracy lub specjalistom spoza zakładu pracy
Liczebność służby bhp może zwiększyć właściwy inspektor pracy
19. Zakaz dyskryminacji, molestowania i mobbingu
Zwiększenie zakresu zakazu dyskryminacji w zatrudnieniu ze względu na wiek,
niepełnosprawność, pochodzenie rasowe lub etniczne, orientację seksualną, religię oraz
wyznanie
Właściwą drogą dla dochodzenia roszczeń z tytułu mobbingu jest droga sądowa (niezbędne
instrumentarium dla przeprowadzenia postępowania dowodowego)

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

15

20. Ochrona w wieku przedemerytalnym
Nadal obowiązuje zasada: jeżeli pracownikowi brakuje nie więcej niż 2 lata do wieku
emerytalnego pracodawca nie może wypowiedzieć umowy.
Obecnie objęci zostali nią również pracownicy nabywający prawo do emerytur
wcześniejszych
21. Zatrudnianie i zwalnianie
Ograniczenie dostępu pracodawcy do danych osobowych osób ubiegających się o
zatrudnienie:

-

imię,

-

nazwisko,

-

imiona rodziców,

-

data urodzenia,

-

miejsce zamieszkania (adres do korespondencji),

-

wykształcenie,

-

przebieg pracy zawodowej,

-

PESEL

2. Ochrona przeciwpożarowa

2.1 Źródła powstawania pożaru oraz możliwość jego rozprzestrzeniania.

a)

zagrożenie pożarowe.

Istotny wpływ na zagrożenie pożarowe mają przede wszystkim:
- ilość i sposób składowania materiałów w magazynach,
- wyposażenie pomieszczeń biurowych,
- eksploatacja odbiorników energii elektrycznej,
- palenie tytoniu i używanie otwartego ognia.

b)

podstawowymi źródłami powstania pożaru mogą być:

- niewłaściwe składowanie materiałów,
- niewłaściwa eksploatacja urządzeń energetycznych i elektrycznych,
- niewłaściwy dobór i eksploatacja przenośnych urządzeń grzewczych,
- prowizoryczne połączenia elektryczne,
- pozostawienie bez dozoru włączonych urządzeń elektrycznych,
- nieterminowa lub nieprofesjonalna konserwacja urządzeń, instalacji technicznych i
przewodów kominowych,
- palenie tytoniu w miejscach niedozwolonych,
- prowadzenie prac z użyciem ognia otwartego bez stosownego zabezpieczenia (spawanie,
podgrzewanie),
- niesystematyczne usuwanie odpadów pochodzenia organicznego (śmieci, makulatura, ścinki
papieru, oleje, tłuszcze),
- używanie i stosowanie materiałów i urządzeń niezgodnie z instrukcją producenta lub
niezgodnie z przeznaczeniem,
- ogólna nieostrożność i brak wyobraźni,
- podpalenia.
2.2 Możliwość rozprzestrzeniania się pożaru.
a) pożary mogą rozprzestrzeniać się trzema drogami:
-przez przenoszenie, głównie wskutek ruchów powietrza,
-przez przewodzenie, wskutek nagrzewania się materiałów,
-przez promieniowanie cieplne; oddziaływanie ciepła na inne przedmioty bez żadnego
pośrednictwa.
b) rozprzestrzenianie się ognia może nastąpić w szczególności poprzez:

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

16

-instalację elektryczną lub wentylacyjną prowadząca różnymi kanałami do wszystkich części
obiektu,
-nagrzanie się materiałów konstrukcyjnych, takich jak stropy czy ściany, występowanie tych
elementów w postaci palnej,
-palne elementy na drogach komunikacji ogólnej lub w pomieszczeniach,
-nagromadzenie zbyt dużej ilości materiałów palnych w jednym miejscu oraz niewłaściwe
ich składowanie.
2.3 Zasady zapobiegania możliwości powstania pożaru oraz innym zagrożeniom.

Należy przestrzegać następujących zasad:

-składować materiały w sposób umożliwiający swobodny dostęp do nich, zwracając uwagę
na zapewnienie minimalnej odległości 0,5 m od źródeł wydzielania ciepła (grzejniki,
ogrzewacze, grzałki, czajniki elektryczne, żarówki),
-urządzenia elektryczne używać zgodnie z ich przeznaczeniem i instrukcją producenta, należy
stosować zasadę osobistej imiennej odpowiedzialności za ich włączanie i wyłączanie,
w przypadku spraw spornych stosować pisemne zobowiązania,
-wszelkie wady urządzeń elektrycznych zgłaszać przełożonym i nie dokonywać
samodzielnych napraw,
-nie pozostawiać bez dozoru po zakończeniu pracy włączonych urządzeń elektrycznych,
należy odłączyć je od gniazd kontaktowych, rozłączając wtyk z gniazdem wtykowym, jedną
ręką przytrzymać gniazdo a drugą ręką pociągnąć za wtyk, nigdy nie wolno ciągnąć za sznur
łączeniowy,
-do pojedynczego gniazda wtykowego można podłączać tylko jeden odbiornik prądu
elektrycznego, w przypadku odbiorników małej mocy (radio, kalkulator, itp.) – maksymalnie
2 odbiorniki,
-systematycznie konserwować i kontrolować wszelkie urządzenia i instalacje, w
szczególności dokonywać terminowych badań stanu rezystancji izolacji i ochrony
przeciwporażeniowej przewodów elektrycznych oraz czyszczenia przewodów kominowych,
-regularnie usuwać odpadki, pamiętając że zawilgocone, zaoliwione materiały pochodzenia
organicznego mają skłonność do samozapalenia,
-nie stosować do czyszczenia podłóg i wykładzin materiałów łatwopalnych takich jak np.
benzyna, rozpuszczalniki, itp.,
-bezwzględnie ograniczyć palenie tytoniu do miejsc wyznaczonych i odpowiednio
zabezpieczonych,
-wszelkie prace niebezpieczne pod względem pożarowym prowadzić zgodnie z wymogami
określonymi w stosownych przepisach,
- nie lekceważyć jakichkolwiek oznak pożaru jak swąd, zadymienie, wzrost temperatury,
iskrzenie, anormalna praca urządzeń; w przypadkach ich stwierdzenia należy ten fakt
natychmiast zgłosić przełożonemu lub na portiernię,
- przed opuszczeniem miejsca pracy należy je skontrolować, czy zostało pozostawione bez
możliwości powstania zagrożeń, w szczególności pożarowych.
2.4

Ś

rodki gaśnicze. Próbna ewakuacja

Ś

rodki gaśnicze

Zgodnie z Rozp. MSWiA w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów
budowlanych i terenów z 16.06.2003 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 1138):

●

Przeglądy techniczne i czynności konserwacyjne, urządzeń przeciwpożarowych powinny

być przeprowadzane w okresach i w sposób zgodny z instrukcją ustaloną przez producenta,
nie rzadziej jednak niż raz w roku

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

17

●

Jedna jednostka masy środka gaśniczego 2 kg (lub 3 dm

3

) zawartego w gaśnicach powinna

przypadać na każde 100 m

2

powierzchni strefy pożarowej w budynku, niechronionej stałym

urządzeniem gaśniczym
●

Gaśnice w obiektach powinny być rozmieszczone:

w miejscach łatwo dostępnych i widocznych, w szczególności:
a) przy wejściach do budynków,
b) na klatkach schodowych,
c) na korytarzach,
d) przy wyjściach z pomieszczeń na zewnątrz;
w miejscach nienarażonych na uszkodzenia mechaniczne oraz działanie źródeł ciepła (piece,
grzejniki);
w obiektach wielokondygnacyjnych - w tych samych miejscach na każdej kondygnacji, jeżeli
pozwalają na to istniejące warunki.
● Przy rozmieszczaniu gaśnic powinny być spełnione następujące warunki:
-odległość z każdego miejsca w obiekcie, w którym może przebywać człowiek, do najbliższej
gaśnicy nie powinna być większa niż 30 m;
-do gaśnic powinien być zapewniony dostęp o szerokości co najmniej 1 m.

●

Rodzaje i przeznaczenie gaśnic

Na gaśnicach znajdują się oznaczenia tzw. grup pożarów

A – materiały organiczne (drewno, papier, słoma, tekstylia, tworzywa sztuczne, etc.)

B – ciecze palne lub ciała stałe topiące się i następnie palące się jak ciecze

C – gazy palne

D – metale palne

(aluminium, sód, potas, lit, magnez i ich związki)

Ograniczenia w zastosowaniu do gaszenia urządzeń pod napięciem (1 m odstępu, do 1000 V)

Gaśnica proszkowa:
W zależności od typu (BC, ABC, inne) gaszenie rozlanych
cieczy palnych, urządzeń i maszyn elektrycznych pod
napięciem, silników spalinowych i pojazdów mechanicznych,
ciał stałych, np. tkaniny, drewno, etc. Ze względu na
możliwość gaszenia urządzeń elektrycznych pod napięciem,
dysza powinna być wykonana z materiałów nie przewodzących
prądu. Skuteczna w gaszeniu, ale w procesie gaszenia może
powstać HCl, bardzo szkodliwy dla urządzeń i kabli
elektrycznych. Niewskazane jest gaszenie gaśnicą proszkową
elektroniki, komputerów i ruchomych części maszyn.

Gaśnica śniegowa:
gaszenie żywności, lekarstw, sprzętu precyzyjnego oraz
urządzeń elektrycznych niskiego i wysokiego napięcia
oraz – z mniejszą skutecznością – ciał stałych, np.
tkaniny, drewno, etc. Ze względu na możliwość

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

18

gaszenia urządzeń elektrycznych pod napięciem, dysza powinna być wykonana z materiałów
nie przewodzących prądu. Po ugaszeniu, konsekwencje użycia tej gaśnicy są mniejsze niż w
przypadku gaśnicy proszkowej. Zagrożeniem dla urządzeń (i ludzi) może być niska
temperatura CO

2

u wylotu gaśnicy (minus 78ºC). Gaśnicą śniegową nie wolno gasić

organizmów żywych!

Gaśnica pianowa:
gaszenie cieczy palnych, z mniejszą skutecznością ciał stałych, np. tkanin, drewna etc.
Obowiązuje ograniczenie w zastosowaniu do gaszenia urządzeń pod napięciem.

Agregaty gaśnicze
to duże gaśnice zamontowane na kółkach, ze względu na swój ciężar np. 2 x 25
kg . Występują zarówno proszkowe, jaki i śniegowe i pianowe agregaty.

Próbna ewakuacja

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji

z dnia 16 czerwca 2003 r. w

sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.
U. Nr 121/2003, poz. 1138)

●

Zgodnie z ww. rozporządzeniem właściciel lub zarządca obiektu zawierającego strefę

pożarową przeznaczoną dla ponad 50 osób, będących jej stałymi użytkownikami, powinien co
najmniej raz na 2 lata przeprowadzać praktyczne sprawdzenie organizacji oraz warunków
ewakuacji.
●

Właściciel lub zarządca obiektu powinien powiadomić właściwego miejscowo komendanta

powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej o terminie przeprowadzenia ww.
działań, nie później niż na tydzień przed ich przeprowadzeniem

Inne zabezpieczenia:
●

instrukcja postępowania na wypadek pożaru

●

instrukcja przeciwpożarowa ogólna

●

drogi ewakuacyjne

- oznaczenie barwne (zielono-białe),
- wyjście ewakuacyjne otwierające się na zewnątrz,
- adekwatny przebieg i szerokość dróg i wyjścia,
- zasady ewakuacji
- zakaz ewakuacji windą

2.5 Zasady postępowania w wypadku zaistnienia pożaru.

a)

każdy pracownik powinien znać rozmieszczenie sprzętu gaśniczego, sposób
posługiwania się nim oraz znać instrukcję postępowania na wypadek pożaru, która
powinna być rozmieszczona w wystarczającej ilości na każdym piętrze budynku.

b)

należy przestrzegać następujący sposób postępowania:

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

19

- w przypadku gdy źródło zagrożenia jest niewielkie (np. tlące się odpadki w koszu na śmieci,
pozostawiony niedopałek papierosa, iskrzenie urządzeń, itp.) pracownik powinien przystąpić
do

jego

likwidacji,

za

pomocą

podręcznego

sprzętu

gaśniczego

lub innych środków będących w dyspozycji, po likwidacji zagrożenia należy zawiadomić
przełożonego i zdać mu sprawozdanie z podjętych działań,
-

w przypadku gdy źródło zagrożenia jest poważniejsze lub można tak domniemywać,
należy bezzwłocznie powiadomić przełożonego oraz Straż Pożarną,

-

meldunek o pożarze powinien krótko i wyraźnie określać miejsce pożaru (ewentualnie
informacje, jaką drogą wóz strażacki może najszybciej dojechać na miejsce pożaru),
charakter pożaru (co się pali, na którym piętrze, czy istnieje zagrożenie życia ludzkiego),
obejmować podanie numeru telefonu i swojego nazwiska; nie wolno rozłączać się, dopóki
meldunek nie zostanie potwierdzony

- przełożony po przyjęciu wiadomości o pożarze i ocenie sytuacji przejmuje kierownictwo
akcji gaśniczej lub powierza je osobie najbardziej energicznej informując jednocześnie
pracodawcę oraz Straż Pożarną,
- pracodawca po otrzymaniu informacji o zdarzeniu postępuje stosownie do sytuacji –
uruchamia siły wewnętrzne i środki do likwidacji zagrożenia oraz wzywa Straż Pożarną,
- z chwilą przybycia jednostek Straży Pożarnej kierujący akcją przekazuje dowodzenie
dowódcy Straży pozostając do jego dyspozycji,
- wszystkie osoby nie biorące udziału w akcji winny bezzwłocznie opuścić zagrożony rejon
i udać się na zewnątrz budynku lub w inne bezpieczne miejsce pozostając tam do czasu
likwidacji zagrożenia (ewakuacja wyłącznie drogami ewakuacyjnymi lub klatkami
schodowymi, poruszając się jak najniżej podłoża, w razie wysokiej temperatury chroniąc ciało
– osłaniając mokrą tkaniną zwłaszcza twarz i drogi oddechowe; kategorycznie zabrania się
korzystania z wind!!!),
- mając na uwadze bezpieczeństwo interesantów przebywających na terenie zakładu pracy,
pracownicy winni służyć im wszelką radą i pomocą
- ratowanie życia ludzi ma pierwszeństwo przed gaszeniem pożaru.

c) postępowanie po likwidacji zagrożenia: należy przeprowadzić dochodzenie pożarowe

ustalając przyczynę pożaru, winnych zaniedbań, ocenić wysokość poniesionych strat,
przedstawić wnioski zmierzające do eliminacji podobnych zdarzeń w przyszłości.

-

nadzór merytoryczny nad pracami komisji dochodzeniowej sprawuje odpowiedni

pracodawca; skład komisji: specjalista ds. bezpieczeństwa i higieny pracy, specjalista
ds. ppoż., kierownik jednostki, w której powstało zdarzenie.

2.7

Zasady bezpiecznej ewakuacji
a)

zachować spokój,

b)

uruchomić sygnał dźwiękowy (powtarzający się ciąg dźwięków dzwonka w odstępach
kilkusekundowych), który informuje o przygotowaniu się do szybkiego opuszczenia
budynku szkolnego,

c)

budynek opuszczają w pierwszej kolejności osoby, które znajdują się w bezpośrednim
miejscu zagrożenia,

d)

w razie braku takiego miejsca – ewakuacja odbywa się począwszy od najwyższych
kondygnacji budynku,

e)

jako pierwsi opuszczają pomieszczenia studenci - na polecenie nauczyciela
akademickiego prowadzącego zajęcia, który wychodzi jako ostatni, zabierając
listę osób uczestniczących w zajęciach,

f)

budynek należy opuszczać zgodnie z wyznaczonymi drogami ewakuacyjnymi
(wskazane jest opracowanie i wywieszenie planów ewakuacyjnych),

g)

wskazana jest pozycja z lekko pochylonym tułowiem,

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

20

h)

miejsce ewakuacji (dziedziniec, plac przed budynkiem)

i)

w miejscu ewakuacji nauczyciele prowadzący zajęcia sprawdzają ponownie listy
obecności,

UWAGA!!! Zabronione jest samowolne oddalanie się od miejsca ewakuacji.

2.8 Postępowanie w razie zagrożenia bombowego/terrorystycznego
a) należy podporządkować się poleceniom dyrekcji, a po ich przybyciu – służb ratowniczych
b) otworzyć okna, drzwi (zmniejszenie fali uderzeniowej)
c) nie dotykać potencjalnej bomby (jeśli ja widzę bombę, to i ona mnie „widzi”)
d) nie zalewać podejrzanego obiektu wodą (może to prowadzić do wyzwolenia wybuchu) ani
nie osłaniać go meblami, deskami etc. (może to spowodować powstanie licznych odłamków)
e) nie dowierzać terrorystom (np. w kwestii godziny wybuchu)

3. Organizacja i zasady udzielania pomocy przedlekarskiej w razie wypadku

3.1 Co robić najpierw?

Na początku należy sprawdzić, czy ratownikowi nie zagraża jakieś niebezpieczeństwo

(przed zbliżeniem się do ofiar wypadku). Uważać trzeba np. na przewody elektryczne,
pożary, rury gazowe, spadający gruz, niebezpieczne konstrukcje czy wraki. Wstępne badanie
poszkodowanego winno się przeprowadzić bez ruszania go z miejsca, natomiast jeśli
występują zagrożenia, należy przemieścić się wraz z pacjentem w bezpieczniejsze miejsce.

3.2 Kolejność zajmowania się ofiarami

Jest to kolejność zajmowania się poszkodowanymi w sytuacjach nadzwyczajnych.

Należy przestrzegać tych reguł. Wiedza, kogo ratować najpierw, może uratować niejedno
ż

ycie. Pomocy trzeba udzielać w następującej kolejności:

•

Przywrócić i podtrzymać oddychanie.

•

Zatrzymać krwawienie.

•

Opatrzyć rany i oparzenia.

•

Unieruchomić złamania

•

Leczyć skutki szoku.

•

Uwaga: jeśli ofiara ma liczne obrażenia należy najpierw zająć się oddychaniem,

następnie akcją serca, a potem krwawieniem.

Najczęściej występującymi przypadkami wymagającymi udzielenia szybkiej pomocy

przedlekarskiej są niewątpliwie zagrożenia zdrowia związane z eksploatacją urządzeń
elektrycznych. Inne nagłe przypadki występują niezwykle rzadko, a ponadto zasady
udzielania pierwszej pomocy są z reguły zawsze podobne.

3.3 Porażenie prądem elektrycznym – pierwsza pomoc.

a)

prąd przepływając przez ciało ludzkie może spowodować groźne urazy wewnętrzne
zwane porażeniem. Prąd elektryczny poraża przede wszystkim ośrodki nerwowe,
co

w

konsekwencji

powoduje

nagły

skurcz

mięśni

uniemożliwiający

poszkodowanemu uwolnienie się od trzymanego urządzenia elektrycznego.

Przepływ prądu elektrycznego przez ciało człowieka może także powodować
zatrzymanie oddechu lub pracy serca, może więc przynieść skutki śmiertelne. Ponadto
występująca podczas porażenia bardzo wysoka temperatura powoduje oparzenia, które
mogą być tak poważne, że ciało w tych miejscach ulega zwęgleniu.

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

21

Wstrząs elektryczny może spowodować upadek z wysokości, czego skutkiem bywają
najczęściej urazy fizyczne.

b)

pierwsza pomoc:

- uwolnić porażonego od działania prądu,
- zastosować schemat udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej,
- osobę nieprzytomną ułożyć na boku (pozycja boczna ustalona),
- na oparzone miejsca założyć opatrunek jałowy po uprzednim schłodzeniu oparzonego
miejsca,
- wezwać lekarza (nawet jeśli samopoczucie ofiary wydaje się dobre; niepokój wzbudzić
powinny zwłaszcza zmiany na skórze – zaczerwienienia, zaciemnienia, spalenizna),
- jeśli poszkodowana osoba jest przytomna: podać doustnie środki pobudzające (np. mocna
kawa), przykryć osobę poszkodowaną kocem, folią metalizowaną NRC etc. (komfort
termiczny).
Uwaga: środki opatrunkowe i dezynfekujące znajdują się w apteczce w wyznaczonym
pomieszczeniu. Tam również umieszczony jest schemat udzielania pierwszej pomocy
przedlekarskiej.

3.4 Krwotoki, rany oraz ich opatrywanie
O

PATRUNEK UCISKOWY

.

Gdy ofiara silnie krwawi, należy podjąć niezwłocznie działania dla

zatrzymania krwotoku. W tym celu stosuje się opatrunek uciskowy. Na miejsce rany nakłada
się jałowy opatrunek, na niego zaś tzw. poduszkę uciskową (może to być rolka bandaża,
złożona czysta chustka, kawałek drewna czy oddarty i złożony rękaw koszuli). Poduszka
powinna być dopasowana pod względem rozmiarów do rany, np.: w przypadku rany ciętej,
można zastosować rolkę bandaża. Całość przytwierdza się do kończyny na pomocą bandaża,
założonego dość ciasno. W ten sposób warstwa jałowego opatrunku wciska się w światło rany
tamując krwotok, nie ograniczając jednak drastycznie krążenia w danej kończynie.
Krwawiącą kończynę należy podnieść ponad poziom serca.

W razie krwotoku z innych partii ciała niż kończyny stosuje się ucisk palcami lub dłonią (w
zależności od rozmiarów rany), przez jałowy opatrunek. Wyjątkiem jest uraz głowy, w
przypadku którego istnieje podejrzenie o uszkodzenie czaszki – nie stosuje się wówczas
ucisku, który mógłby doprowadzić do wciśnięcia odłamka kości do wnętrza czaszki i
uszkodzenia mózgu, lecz jedynie układa się poszkodowanego w pozycji półsiedzącej, z
nogami podgiętymi w kolanach i zakłada normalny opatrunek. Dodatkowo warto zastosować
zimny okład na czoło i kark, co zmniejszy światło naczyń dogłowowych i zredukuje krwotok.

O

PASKA UCISKOWA

.

Wyłącznie w razie zaistnienia tzw. amputacji urazowej, tj. odcięcia

kończyny lub jej części, można zastosować tzw. opaskę uciskową. Jeśli pacjent krwawi z żył
(krew sączy się wolno i ma barwę ciemnoczerwoną, wiśniową) należy użyć nacisku poniżej
rany (nawet mniejsze krwawienia tętnicze można opanować poprzez miejscowy ucisk), zaś w
razie krwotoku tętniczego (purpurowa, pulsująca krew) powyżej rany. Krwotok tętniczy jest
najgroźniejszym rodzajem krwotoku. Ucisnąć należy większą tętnicę, która dostarcza krew do
zranionego miejsca, aby zmniejszyć lub zatamować upływ krwi. Opaski takie można zakładać
na ramieniu (tuż poniżej pachy), przedramieniu i na górnej części uda. Na opaski stosować
należy tkaninę o szerokości CO NAJMNIEJ 5 cm. Owinąć trzeba tkaninę wokół kończyny i
zawiązać na półwęzeł; następnie włożyć patyk powyżej węzła i zawiązać ją nad nim na
podwójny supeł. Patyk (poprzeczkę) należy obracać tak długo, dopóki krwawienie nie
ustanie.
Należy zachować ostrożność! Poluzowanie opaski zaciskowej może spowodować poważny
wstrząs prowadzący do śmierci (na skutek nagromadzenia się w sercu toksyn zbierających się

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

22

w zranionej kończynie). Odciętą w wyniku amputacji urazowej część ciała należy
transportować wraz z ofiarą (najlepiej w czystej tkaninie lub worku foliowym umieszczonym
w kolejnym worku foliowym, wypełnionym kostkami lodu), ponieważ nie można wykluczyć
możliwości replantowania odciętego organu.

C

IAŁO OBCE W RANIE

. W razie utkwienia ciała obcego w ranie (np.: szkła, drutu etc.) nie

należy go wyciągać samodzielnie, ale udać się do lekarza-chirurga (tzw. „ostry dyżur”). Jeśli
chcemy zabezpieczyć ranę, należy założyć opatrunek w ten sposób, by nie wciskał on ciała
obcego w światło rany. Można to osiągną przez obłożenie rany z obu stron np.: rolkami
bandaża.

K

RWOTOKI WEWNĘTRZNE

. Występują na skutek silnego uderzenia, złamania kości lub

głębokich zranień. Objawami krwawienia wewnętrznego są: tętno przyspieszone słabo
wyczuwalne, omdlenie, zawroty głowy, bladość skóry (chłodna i wilgotna w dotyku), mocz
zabarwiony na czerwono, krew w kale, kał o czarnym smolistym wyglądzie, wymiotowanie
krwią i odkasływanie krwi. Postępowanie w przypadku krwotoku wewnętrznego polega na
ułożeniu pacjenta płasko, z położonymi wyżej nogami. Należy okryć poszkodowanego ciepło
i ufać, że pomoc nadejdzie szybko.

R

ANY

. Należy przemyć ranę (umyć poprzez polewanie lub strzykanie, a nie przez pocieranie)

sterylnym roztworem soli lub czystą wodą. Następnie trzeba przykryć ranę (można
zastosować bandażowanie na krzyż, jeśli nie jest ona głęboka); jeśli to możliwe należy
korzystać z apteczki.

3.5 Oparzenia

Oparzenia mogą stanowić zagrożenie dla życia. Istnieją trzy rodzaje oparzeń, które musisz
znać, aby podjąć odpowiednie działania lecznicze:

•

Oparzenie pierwszego stopnia, które zwykle dotyczy naskórka. Nie jest groźne.

•

Oparzenie drugiego stopnia, obejmujące skórę właściwą. Oparzenia te są intensywnie
czerwone, powodują powstawanie pęcherzy i silny ból trwający do 48 godzin.
Występuje utrata płynów ustrojowych i niebezpieczeństwo infekcji.

•

Oparzenie trzeciego stopnia, niszczące naskórek i skórę właściwą oraz uszkadzające
głębiej położone tkanki. Występuje znaczna utrata płynów ustrojowych i duże
niebezpieczeństwo infekcji. Oparzone miejsce jest zwykle zwęglone, a ofiara odczuwa
bardzo silny ból.

Postępowanie w przypadku oparzeń

•

Przemyj niezwłocznie oparzenie czystą, zimną wodą (długo i obficie; min. 10 min.).

•

Przyłóż jałowy opatrunek z nieprzylegającej gazy. NIE ZAKŁADAJ opatrunku, który
odcina dopływ powietrza (nie zakłada się opatrunku w przypadku oparzenia naskórka
na twarzy).

•

W razie oparzenia naskórka na twarzy po schłodzeniu zimną wodą nie wolno nakładać
jałowego opatrunku.

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

23

•

W razie oparzenia substancją chemiczną, co do której nie masz pewności, że nie
wejdzie w reakcję z wodą, jedynie zbierz tę substancję jałowym opatrunkiem i połóż
ś

wieży opatrunek jałowy na to miejsce.

3.6 Wstrząs

Jest to stan spowodowany przez zmniejszenie się efektywnej objętości krwi krążącej w
naczyniach krwionośnych. Jego przyczyną może być utrata krwi na skutek krwotoku, krwotok
wewnątrztkankowy, np. w przypadku złamania kości udowej, utrata płynów ustrojowych
poprzez pocenie się, wymioty i biegunkę, ale także ogólny zły stan psychofizyczny, stan po
przejściu choroby, wstrząs psychiczny, doznany uraz etc. Oznakami sygnalizującymi wstrząs
jest bladość, chłód i wilgotność skóry, przyśpieszone i słabe tętno oraz szybkie i płytkie
oddychanie.

Walka ze stanem wstrząsu jest konieczna z uwagi na częste pogłębianie się upośledzenia
funkcjonowania układu krążenia.

•

Należy koniecznie wezwać lekarza.

•

Poszkodowanemu należy zapewnić komfort termiczny („ciepłe” okrycie lub folia
NRC srebrną stroną do ciała) i komfort psychiczny (spokojne miejsce,
podtrzymywanie ofiary na duchu).

•

Jeśli poszkodowany jest przytomny, należy położyć go na równej powierzchni na
plecach, z nogami podniesionymi o 30-40 cm (pozycja przeciwwstrząsowa).

•

Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, należy położyć go na boku, z dolną nogą
wyprostowaną, zaś górną zgiętą w kolanie i wysuniętą ku przodowi, dolną ręką
wyprostowaną prostopadle do osi ciała, a górną zgiętą w łokciu, z dłonią podłożoną
pod głowę, z udrożnionymi górnymi drogami oddechowymi, aby zapobiec
zakrztuszeniu (pozycja boczna ustalona).

•

Jeśli poszkodowany jest mokry, należy zdjąć z niego jak najszybciej całą mokrą
odzież i ubrać go w suche rzeczy.

•

Rozgrzać poszkodowanego przy użyciu zewnętrznych źródeł ciepła takich jak gorące
płyny, jedzenie lub ciepło ciała.

•

Płyny lub pokarm podawać można jedynie wtedy, gdy poszkodowany jest przytomny;
nie wolno podawać płynów ani pokarmu w przypadku bólów brzucha.

3.7

Złamania

•

W razie złamania postępowanie polega na unieruchomieniu dwóch stawów
sąsiadujących z miejscem złamania. Rękę dowiązać można np.: do korpusu, zaś nogę
złamaną do nogi zdrowej. W razie złamania otwartego nie należy samodzielnie
nastawiać kości, ale zastosować unieruchomienie i ewentualny opatrunek w ten
sposób by nie wciskał on kości w światło rany. W razie uszkodzenia kręgosłupa
(przypadek taki można określić na podstawie zachowania zmarłego – cechują go
drgawki oraz zaburzenia zmysłów, zwłaszcza tzw. tunelowe widzenie – a także
nienaturalnie skręconej pozycji, w jakiej poszkodowany leży) poruszać ofiarę można
jedynie w ostateczności (tj. braku funkcji życiowych lub konieczności przeniesienia
ofiary ze względu na jej lub innych dobro, np. kiedy ofiara leży na ruchliwej jezdni).
Wówczas należy wykonywać wszelkie czynności związane z przenoszeniem na
komendę, w 2-3 osoby tak, by uszkodzony kręgosłup ulegał jak najmniejszym
obciążeniom. W tym celu wsuwa się przedramiona pod plecy ofiary i jak najostrożniej
(na komendę) przenosi na nosze (np. drzwi zdjęte z zawiasów), na których
unieruchamia się ofiarę. W razie braku funkcji życiowych stosuje się reanimację (jeśli

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

24

uszkodzony jest kręgosłup szyjny należy wysunąć żuchwę do przodu co udrożni drogi
oddechowe).

3.8 Wypadki komunikacyjne

Należy natychmiast zabezpieczyć miejsce zdarzenia trójkątem ostrzegawczym (bez takiego
ostrzeżenia zagrożenie może się rozszerzać).

Usunąć przeszkody utrudniające lub uniemożliwiające czynności ratownicze.

Wykonać telefon alarmowy, podając informacje dotyczące:

-powiadomienia lekarza ratownika;

-opisania miejsca zdarzenia (ulica, numer domu, nazwisko lokatora, ew. szczegóły lokalne);

-rodzaj zdarzenia, liczba poszkodowanych;

-określenie stanu pacjentów (m.in. stanu świadomości, możliwości nagłego zatrzymania
krążenia; stwierdzenie ew. zatrucia);

-dane personalne zgłaszającego.

Wydobycie ofiary: poszkodowanego należy w sposób najdelikatniejszy ułożyć tak,
aby umożliwić czynności ratunkowe, a następnie wydobyć go za pomocą chwytu Rautka (por.
rysunek poniżej).

3.9

ABC

pierwszej pomocy przedlekarskiej

(zgodnie z wytycznymi Europejskiej Rady

Resuscytacji z 2005 r.)

Czynności wstępne:

Usunąć przeszkody utrudniające lub uniemożliwiające czynności ratownicze

Wezwanie lekarza

Wezwanie lekarza jest nieodzowne. Jeśli do dyspozycji jest więcej niż jeden ratownik,

jeden spośród ratowników wzywa lekarza, zaś drugi podejmuje się akcji reanimacyjnej. Jeśli
ratownik jest jeden, to jego obowiązkiem jest wzywanie lekarza. Podjęcie przeprowadzenia
procedury reanimacyjnej jest wówczas możliwe tylko przez około 1 minutę, jeśli stan zdrowia
ofiary uległ załamaniu w obecności ratownika i nastąpiło to z powodu przedawkowania
narkotyków, alkoholu, utonięcia lub uduszenia, ew. wypadek dotyczy dziecka. W razie braku
podjęcia funkcji życiowych przez ofiarę należy wzywać lekarza.

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

25

Meldunek o wypadku powinien zawierać następujące dane (dotyczy wszystkich
numerów ratunkowych):

•

CO? - rodzaj wypadku (np. zderzenie się samochodów, upadek z drabiny, utonięcie.
atak padaczki, itp.),

•

GDZIE? - miejsce wypadku,

•

ILE? - liczba poszkodowanych,

•

JAK? - stan poszkodowanych,

•

CO ROBISZ? - informacja o udzielonej dotychczasowo pomocy,

•

KIM JESTEŚ? - dane personalne osoby wzywającej pomoc (numer telefonu z
którego dzwonisz).

Gdy istnieją wskazania o dodatkowym niebezpieczeństwie (np. cysterna) - poinformuj o tym.

Pamiętaj!!! Nigdy nie odkładaj pierwszy słuchawki !!!

Numery służb ratowniczych:
997 - Policja
998 - Straż Pożarna
999 - Pogotowie Ratunkowe
112 – system zintegrowanego ostrzegania; połączenie jest bezpłatne i można je zrealizować z
dowolnego telefonu komórkowego nawet bez logowania się do sieci operatora a także
telefonu stacjonarnego.

UWAGA!!! Bardzo ważne jest szybkie rozpoczęcie reanimacji.
Już po około 2-3 minutach w niedotlenionym mózgu poszkodowanego powstają
nieodwracalne zmiany (niedotlenienie i w konsekwencji obumarcie kory mózgowej), które
uniemożliwią późniejsze odratowanie pacjenta.

Ocena stanu poszkodowanego

Układamy ofiarę na plecach na płaskim, twardym podłożu

W celu dokonania oceny podstawowych funkcji życiowych pacjenta,
należy sprawdzić czy poszkodowany

●

●

●

● Jest przytomny ?

Ratownik powinien głośno odezwać się do pacjenta (np. "Jak Pan/Pani się czuje?”, „Co się
stało?”) lekko potrząsając za bark (jeśli osoba nie ma uszkodzonego kręgosłupa) a w razie
braku odpowiedzi dodatkowo sprawdzić reakcję na bodźce bólowe (przyszczypnięcie płatka
usznego lub nacisk kostkami palców dłoni na mostek). W ten sposób można uniknąć
przeprowadzania zabiegów reanimacyjnych u przytomnego pacjenta. Jeśli mamy do czynienia
z urazami lub podejrzeniami urazów głowy lub szyi oraz uszkodzenia kręgosłupa –
poszkodowanego można poruszyć tylko wtedy, jeśli jest to absolutnie niezbędne i
nieuniknione! Nieprawidłowe poruszenie może doprowadzić do uszkodzenia rdzenia
kręgowego, a w konsekwencji do paraliżu.

●

●

●

● Udrożnienie dróg oddechowych (A jak „Airways”).

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

26

U głęboko nieprzytomnego pacjenta język opada do części krtaniowej gardła , blokując
wejście do krtani. Najczęściej drożność dróg oddechowych można odzyskać przez odgięcie
głowy ratowanego ku tyłowi w następujący sposób:
Głowa odchylana jest do tyłu dłonią ułożoną na czole pacjenta, podczas gdy druga ręka
ciągnie jego podbródek ku górze. Należy zwrócić uwagę , by nie uciskać miękkiej okolicy
podżuchwowej. Ta metoda udrażniania dróg oddechowych, jako bardzo skuteczna, jest godna
polecenia nieprofesjonalnym ratownikom.
Poduszka lub zwinięty koc pod barkami utrzymuje głowę pacjenta w odgięciu.

W przypadku podejrzenia uszkodzenia kręgosłupa szyjnego głowa pacjenta nie powinna być
odginana do tyłu. Wtedy drożność uzyskujemy w następujący sposób:
1. Ręce ratownika ułożone z boków głowy pacjenta
2. Cztery palce obu rąk obejmują kąt żuchwy i ciągną ją do przodu.
Zęby żuchwy wysuwają się przy tym przed zęby szczęki.
3. Kciuki odsuwają wargę dolną ku dołowi i aby otworzyć usta pacjenta naciskają brodę.
Głowę należy stabilizować ostrożnie !

Jeżeli pacjent nie może oddychać pomimo prawidłowego udrożnienia, należy przyjąć
możliwość zatkania dróg oddechowych ciałem obcym. Trzeba wtedy otworzyć usta
ratowanego i wydobyć ciała obce (krew, wymiociny, sztuczna szczęka, resztki pokarmowe) z
jamy ustnej. Można tego dokonać wskazującym i środkowym palcem.
Jeżeli podejrzewane przez nas ciała obce znajdują się poza zasięgiem wzroku, wykonujemy
rękoczyn Heimlicha (tak, jak u osoby nieprzytomnej)

●

●

●

● Reanimacja oddechowa (B jak „breathing”)

Diagnoza oddechu: należy ustawić bok twarzy nad ustami ofiary (wzrok skierowany w stronę
klatki piersiowej) i za pomocą trzech zmysłów zorientować się czy ofiara oddycha –
obserwacja ruchów klatki piersiowej (wzrok), szmer oddechu wyczuwalny uchem
zlokalizowanym nad ustami poszkodowanego (słuch), powiew oddechu wyczuwalny na
policzku – najlepiej zwilżonym – ratownika (dotyk).

Po ustaleniu rozpoznania zatrzymania oddechu jedynie w przypadku dzieci powinno się
wykonać 5 „oddechów życia” wprowadzonych metodą sztucznej wentylacji, przed
rozpoczęciem pełnej akcji reanimacyjnej (pośredni masaż serca i sztuczna wentylacja).
Istnieją dwie metody sztucznego oddychania: usta-usta i usta-nos. Niezależnie jednak
od rodzaju zastosowanej metody należy pamiętać o mocnym odchyleniu głowy ku tyłowi, co
czyni drogi oddechowe drożnymi. Jeśli jednak podejrzewamy uraz odcinka szyjnego
kręgosłupa (rany głowy lub szyi, upadek z wysokości, wypadek komunikacyjny) głowy
odchylać nie wolno, a w zamian należy wysunąć żuchwę do przodu!

metoda usta-usta

Głowa silnie odgięta. Dłoń oparta na czole chorego, kciuk i palec wskazujący szczelnie
zaciskają nos. Usta ratowanego lekko rozchylone. Ratujący przyciska swoje szeroko rozwarte
usta do ust chorego i robi wdech (nie za głęboki; nieco głębszy niż przy normalnym
oddychaniu).
Po wdmuchnięciu cofa szybko swoją głowę. Patrząc kątem oka na klatkę piersiową
ratowanego może po ruchach żeber ocenić skuteczność sztucznego oddychania. Słychać
również szmer powietrza wydobywającego się z ust chorego i wyczuwa się jego przepływ.

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

27

Przy tej metodzie istnieje obawa, że powietrze zamiast do tchawicy trafia przez przełyk do
ż

ołądka. Przy rozdęciu żołądka łatwo może dojść do wymiotów (obawa zachłyśnięcia).

Aby temu przeciwdziałać, należy niezbyt gwałtownie wdmuchiwać powietrze ratowanemu;
wydech ratownika powinien trwać ok. 1 sekundy. W żadnym przypadku nie należy
uciskaniem brzucha usiłować opróżnić żołądek z powietrza, jakie się do niego

przypuszczalnie dostało. Stwarza to zagrożenie ostrego zachłyśnięcia.

metoda usta- nos
Głowa jest odgięta, szyja wyprostowana. Ręka przytrzymująca żuchwę zamyka szczelnie usta
chorego. Najlepiej jest jeszcze docisnąć kciukiem dolną wargę do górnej. Ratujący szeroko
otwartymi ustami obejmuje szczelnie nos chorego i wydycha powietrze z płuc. Następnie
należy wycofać swoją głowę i dokonać obserwacji powodzenia sztucznej wentylacji.

Obie metody są równorzędne. Wybór należy do ratownika, a także zależy od zaistniałej
sytuacji – np. rany nosa, niemożliwe do usunięcia ciało obce w ustach.

●

●

●

● Sztuczne oddychanie u niemowląt i małych dzieci

Ze względu na małe wymiary twarzy niemowląt i małych dzieci, ratujący obejmuje swymi
ustami zarówno usta jak i nos dziecka. Objętość wdmuchiwanego powietrza musi być
znacznie mniejsza niż u dorosłych, często wystarczają "pełne usta". Główkę dziecka
odchylamy umiarkowanie.

●

●

●

● Reanimacja krążeniowa (C jak „circulation”)

Po ustaleniu rozpoznania zatrzymania oddechu należy przystąpić do pełnej akcji
reanimacyjnej (jedynie w przypadku dzieci powinno to być poprzedzone 5 „oddechami
ż

ycia” wprowadzonymi metodą sztucznej wentylacji). Uniesienie nóg ku górze zwiększa

szanse udanej reanimacji krążeniowej. Klatkę piersiową pacjenta należy odsłonić z odzieży.
Punkt nacisku do masażu pośredniego serca znajduje się w połowie długości mostka.

Technika masażu pośredniego serca u dorosłych

1. Jeden nadgarstek opiera się na punkcie ucisku w centralnej części klatki piersiowej, w osi
ciała.
2. Drugi nadgarstek ułożony jest na pierwszym. Palce obu rąk są uniesione lub splecione, tak,
by uniknąć złamania żeber przy ucisku.
3. Faza ucisku – ramiona wyprostowane, barki pionowo nad mostkiem, który jest wciskany
na głębokość 3-5 cm. Ratownik powinien używać ciężaru swego tułowia,
przekazywanego przez wyprostowane ramiona.
4. Faza rozluźnienia – odciążenie mostka bez odrywania nadgarstka od punktu uprzedniego
nacisku; klatka piersiowa wraca do pozycji wyjściowej.

Tempo: 100-120 uciśnięć/min

Fazy ucisku i rozluźnienia trwają mniej więcej równie długo. Ruchy powinny być płynne, nie
"szarpane". W żadnym przypadku nie należy przerywać masażu na dłużej niż kilka sekund.

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

28

Podczas reanimowania, zwłaszcza ludzi starszych, może dojść do złamań żeber lub mostka.
Pomimo tego reanimację należy prowadzić dalej !

●

●

●

● Masaż pośredni serca u niemowląt i małych dzieci

Siła ucisku jest znacznie mniejsza, często wystarcza jedna ręka, a u niemowląt nawet
uciskanie tylko dwoma palcami.

●

●

●

● Połączenie sztucznego oddychania i masażu pośredniego serca (nie stosuje się
wyłącznie pośredniego masażu serca)

Od 2005 roku weszły w życie nowe standardy dotyczące reanimacji krążeniowo-oddechowej.
W przypadku ratowników-amatorów nie stosuje się rozróżnienia na procedurę dla jednego i
dwóch ratowników. W każdej sytuacji proporcje masażu i sztucznego oddychania mają się jak
30:2. Na każde dwa wdechy przypada 30 uciśnięć mostka (akcję rozpoczyna się od masażu).
Kontrolować trzeba oddech i odruchy życia po każdych 5 cyklach.

Akcję reanimacyjną prowadzić należy aż do przybycia lekarza. Wcześniejsze jej zakończenie
jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy udało się przywrócić funkcje życiowe poszkodowanego
lub ratownik z powodu wyczerpania nie jest zdolny do dalszego działania.

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

29

ABC REANIMACJI - SCHEMAT POSTĘPOWANIA
Wezwij lekarza!
Ułóż ofiarę na plecach, na płaskim, twardym podłożu (bardzo ostrożnie - nie obciążając kręgosłupa i głowy, jeżeli
istnieje podejrzenie ich uszkodzenia)
Zbadaj czy ofiara jest przytomna (lekko potrząśnij za bark, spróbuj nawiązać kontakt słowny, odchyl powiekę i
sprawdź, czy źrenica zwęża się pod wpływem światła, zastosuj bezpieczne bodźce bólowe)



Ofiara PRZYTOMNA

Ofiara NIEPRZYTOMNA

1. ułóż w pozycji przeciwwstrząsowej (na plecach, z nogami
uniesionymi 30-40cm powyżej podłoża)

A. udrożnij górne drogi oddechowe (oczyść jamę ustną z ciał obcych, odchyl
głowę do tyłu, u osoby z uszkodzonym kręgosłupem szyjnym jedynie wysuń
szczękę do przodu)

2. zapewnij komfort psychiczny
3. zapewnij komfort termiczny

B. sprawdź, czy poszkodowany oddycha (pochyl twarz nad ustami ofiary i oceń,
czy porusza się klatka piersiowa, czy słyszysz oddech i czujesz jego powiew na
policzku)

4. kontroluj stan zdrowia ofiary oczekując na przybycie lekarza

1. ułóż w pozycji bocznej bezpiecznej (na
boku, z górną ręką podłożoną pod głowę,
dolną wysuniętą za plecy, dolną nogą zgiętą
w kolanie, przyciskaną przez górną,
wyprostowaną nogę; udrożnione drogi
oddechowe.
2. zapewnij komfort termiczny
3. kontroluj stan poszkodowanego
oczekując na przybycie lekarza

W przypadku dzieci: wykonaj
5 sztucznych oddechów metodą
usta-usta (kciuk i palec
wskazujący zaciskają skrzydełka
nosa, ustami obejmij szczelnie
usta ofiary, wykonaj wydech do
płuc zwracając uwagę czy klatka
piersiowa uniosła się i opadła);.
W przypadku dorosłych: od
razu przejdź do punktu C.

C. prowadź pełną akcję reanimacyjną :
1. pośredni masaż serca (lewą dłoń połóż nasadą w połowie długości mostka ,
oprzyj na niej prawą dłoń-palce nie mogą dotykać klatki piersiowej; ręce proste w
łokciach, pozycja wychylona nad ciałem ofiary; uciskaj mostek w tempie 100-
120/min. tak, by uginał się o 3-5 cm (osoba dorosła); dzieci – 1 ręką
2. po każdych 30 uciśnięciach wykonaj 2 sztuczne oddechy /jeśli jest 2
ratowników niech zmieniają się w razie wyczerpania/
3. co 5 cykli: 30 uciśnięć-2wdechy sprawdzaj czy powrócił oddech (ew.
dostrzegalne są odruchy życia)

Należy zdawać sobie sprawę, że opisane powyżej działania przeważnie nie przywrócą

pacjentowi podstawowych funkcji życiowych. Może to nastąpić dopiero po interwencji lekarza, który
będzie mógł podać odpowiednie leki, a także zadecyduje o defibrylacji. Ale nawet najlepszy specjalista
z najlepszym sprzętem będzie bezradny, jeśli od zatrzymania krążenia minęło kilka minut, podczas
których reanimacja bezprzyrządowa nie była prowadzona. Dlatego tak bardzo liczy się czas i
natychmiastowe rozpoczęcie czynności ratowniczych.

Ofiara ODDYCHA

Ofiara NIE ODDYCHA

JEST ODDECH

BRAK ODDECHU

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

30

..............................................................

Załącznik nr 1

[nazwa pracodawcy (pieczęć)]

KARTA SZKOLENIA WSTĘPNEGO W DZIEDZINIE BEZPIECZEŃSTWA I

HIGIENY PRACY

1.

Imię i nazwisko osoby odbywającej szkolenie …………………………………………..

2.

Nazwa komórki organizacyjnej ………………………………………………………….

3

.

In

st

ru

k

ta

ż

o

g

ó

ln

y

Instruktaż ogólny przeprowadził w dniu

.................................... r.

……………………………………………………

(imię i nazwisko przeprowadzającego instruktaż)

………………………………………………………………….

(podpis osoby, której udzielono instruktażu*)

1) Instruktaż stanowiskowy na stanowisku pracy
..............................................................................
przeprowadził w dniach ...................... r. …..…....................................................

(imię i nazwisko przeprowadzającego instruktaż)

Po przeprowadzeniu sprawdzianu wiadomości i umiejętności z zakresu
wykonywania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy Pan(i) .................................................................. został(a) dopuszczony(a) do
wykonywania pracy na stanowisku ...........................................................................

....................................................... ............................................................

(podpis osoby, której udzielono instruktażu*) (data i podpis kierownika komórki organizacyjnej)

4

.

In

st

ru

k

ta

ż

s

ta

n

o

w

is

k

o

w

y

2)

**

Instruktaż stanowiskowy na stanowisku pracy

.................................................................................
przeprowadził w dniach ...................... r. …..…....................................................

(imię i nazwisko przeprowadzającego instruktaż)

Po przeprowadzeniu sprawdzianu wiadomości i umiejętności z zakresu
wykonywania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy Pan(i) .................................................................. został(a) dopuszczony(a) do
wykonywania pracy na stanowisku ............................................................................

....................................................... ............................................................

(podpis osoby, której udzielono instruktażu*) (data i podpis kierownika komórki organizacyjnej)

* Podpis stanowi potwierdzenie odbycia instruktażu i zapoznania się z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i

higieny pracy dotyczącymi wykonywanych prac.

** Wypełniać w przypadkach, o których mowa w § 11 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 i 3 rozporządzenia Ministra Gospodarki i

Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

.................................

(pieczęć zakładu pracy)

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

31

Załącznik nr 2

Dziennik Ustaw z 2007 r. nr 128 poz. 897

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

z dnia 5 lipca 2007 r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w uczelniach

(Dz. U. z dnia 18 lipca 2007 r.)

wybór

§ 1. Rektor jest obowiązany do organizowania szkoleń w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy dla osób
objętych obowiązkowym szkoleniem zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca
2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 oraz z 2005
r. Nr 116, poz. 972).
§ 2. 1. Rektor jest również obowiązany do organizowania szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
w wymiarze nie mniejszym niż 4 godziny, dla wszystkich studentów rozpoczynających naukę w uczelni.
2. Szkolenia powinny być realizowane w ramach zajęć dydaktycznych w formie wykładów, ćwiczeń lub
seminariów. Udział w szkoleniu prowadzący potwierdza zaliczeniem.
3. Program szkolenia powinien uwzględniać wybrane zagadnienia prawne, informacje o zagrożeniach dla życia i
zdrowia, ochronie przed nimi oraz postępowaniu w przypadku wystąpienia tych zagrożeń, w tym udzielania
pierwszej pomocy.
4. Szczegółowy zakres i program szkolenia dla studentów oraz maksymalną wielkość grup szkoleniowych ustala
rektor w zależności od specyfiki podstawowej jednostki organizacyjnej uczelni.
5. Szkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy powinny prowadzić osoby posiadające zasób wiedzy i
doświadczenie zawodowe w dziedzinie odpowiadającej tematyce szkolenia.
§ 3. 1. Rektor jest obowiązany zaopatrzyć pracowników w niezbędne środki ochrony indywidualnej, odzież i
obuwie robocze w zależności od rodzaju zajęć i specyfiki poszczególnych kierunków studiów.
2. Rektor jest obowiązany zapewnić studentom niezbędne środki ochrony indywidualnej w zależności od rodzaju
zajęć i specyfiki poszczególnych kierunków studiów lub prowadzonych badań.
§ 4. 1. Budynki i pomieszczenia uczelni oraz przynależne do nich tereny i urządzenia, zgodnie z ich funkcją i
przeznaczeniem, powinny spełniać wymagania, o których mowa w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia
12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
(Dz. U. Nr 75, poz. 690, z 2003 r. Nr 33, poz. 270 oraz z 2004 r. Nr 109, poz. 1156) oraz przepisach ustawy z
dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm) i wydanych na jej
podstawie przepisach wykonawczych, zwanych dalej "przepisami BHP".
2. Obiekty i budynki powinny być wyposażone w odpowiedni podręczny sprzęt gaśniczy, w zależności od
zagrożenia wybuchem, kategorii zagrożenia ludzi, wielkości obciążenia ogniowego, zgodnie z obowiązującymi
przepisami dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej. Sprzęt powinien być utrzymany w pełnej sprawności do
użycia.
3. W obiektach i budynkach uczelni, na terenie których są organizowane stałe stanowiska pracy oraz zajęcia
dydaktyczne, powinny znajdować się niezbędne pomieszczenia higieniczno-sanitarne odpowiednio urządzone
oraz utrzymane w stanie pełnej sprawności i czystości.
4. Drogi ewakuacyjne i inne drogi oraz przejścia i dojścia dla pieszych na terenie uczelni powinny być
utrzymane w należytym stanie, niestwarzającym zagrożeń dla użytkowników.
5. W pomieszczeniach uczelni powinny być spełnione warunki dotyczące oświetlenia, wentylacji, ogrzewania i
powierzchni użytkowej, określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997
r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 oraz z
2007 r. Nr 49, poz. 330), a także z uwzględnieniem potrzeb użytkowych i funkcji poszczególnych pomieszczeń.
6. Stan wyposażenia pomieszczeń uczelni, a w szczególności: mebli, sprzętu, urządzeń i instalacji, nie może
stanowić zagrożeń dla osób korzystających z tych pomieszczeń.
7. W budynkach i pomieszczeniach uczelni, w których są wykonywane badania pilotażowe, eksperymenty
chemiczne, fizyczne lub inne mogące stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia przebywających w nich osób,
obowiązuje zachowanie szczególnych środków ostrożności. W pomieszczeniach, w których są wykonywane
badania i eksperymenty, powinny być wywieszone instrukcje zawierające postanowienia dotyczące zapobiegania
zagrożeniom dla zdrowia i życia ludzkiego.
§ 5. Rektor jest obowiązany do utrzymywania w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne użytkowanie
posiadanych przez uczelnię obiektów, urządzeń i terenów sportowych, a także do zapewnienia nadzoru osób do

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

32

tego upoważnionych w czasie realizacji zajęć z wychowania fizycznego oraz wszelkiego rodzaju zawodów
sportowych organizowanych przez uczelnię, na zasadach określonych w ustawie z dnia 18 stycznia 1996 r. o
kulturze fizycznej (Dz. U. z 2001 r. Nr 81, poz. 889, z późn. zm.).
§ 6. 1. Rektor może czasowo zawiesić zajęcia w uczelni, jeżeli w salach temperatura wynosi poniżej 18 °C.
2. Rektor może również czasowo zawiesić zajęcia w uczelni albo zarządzić czasowe zamknięcie uczelni lub jej
jednostki organizacyjnej w przypadku wystąpienia na danym terenie klęski żywiołowej, epidemii albo innych
zdarzeń zagrażających życiu lub zdrowiu pracowników lub studentów.
3. Rektor w przypadku stwierdzenia, że sposób wykonywania czynności przez pracowników lub studentów
stwarza zagrożenie dla ich życia lub zdrowia, jest obowiązany wstrzymać wykonywanie tych czynności oraz
wskazać sposób ich bezpiecznego wykonania.
§ 7. 1. Rektor w przypadku stwierdzenia, że miejsce, w którym mają być prowadzone zajęcia, lub stan
znajdujących się w nim urządzeń może stwarzać zagrożenie dla bezpieczeństwa studentów, jest obowiązany nie
dopuścić do rozpoczęcia zajęć, wstrzymać zajęcia lub określić zadania i sposoby postępowania zapewniające
bezpieczne prowadzenie tych zajęć.
2. Rektor jest obowiązany zapewnić, aby prowadzący zajęcia w warsztatach, pracowniach specjalistycznych,
laboratoriach oraz prowadzący zajęcia wychowania fizycznego byli przeszkoleni w zakresie udzielania pierwszej
pomocy.
3. W każdym budynku uczelni, w pomieszczeniu dostępnym w godzinach prowadzenia zajęć dydaktycznych lub
badań naukowych powinna znajdować się co najmniej jedna przenośna apteczka, wyposażona w niezbędne
ś

rodki do udzielania pierwszej pomocy, których okres ważności nie upłynął, wraz z instrukcją o zasadach jej

udzielania. Wykorzystane środki i materiały powinny być na bieżąco uzupełniane.
§ 8. 1. W zależności od rodzaju zajęć w laboratoriach, warsztatach, pracowniach specjalistycznych stosuje się
przepisy BHP ustalone dla określonych gałęzi lub rodzajów pracy oraz przepisy niniejszego rozporządzenia.
2. Maszyny i inne urządzenia znajdujące się w laboratoriach, warsztatach i pracowniach specjalistycznych
powinny:
1) być wyposażone w zabezpieczenia chroniące pracowników i studentów uczelni przed urazami, działaniem
niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, szkodliwymi
wstrząsami, działaniem wibracji i promieniowaniem oraz szkodliwym lub niebezpiecznym działaniem innych
czynników środowiska pracy;
2) uwzględniać zasady ergonomii;
3) być utrzymywane w stanie zapewniającym pełną sprawność działania i bezpieczeństwa pracy.
3. Niedopuszczalne jest wyposażanie laboratoriów, warsztatów i pracowni specjalistycznych w maszyny i inne
urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań określonych w przepisach dotyczących oceny zgodności.
4. Maszyny i inne urządzenia techniczne czasowo niesprawne, uszkodzone lub pozostające w naprawie powinny
być wyraźnie oznakowane i zabezpieczone w sposób uniemożliwiający ich uruchomienie.
§ 9. 1. Rektor jest obowiązany udostępnić pracownikom i studentom, korzystającym z laboratoriów, warsztatów
lub pracowni specjalistycznych, instrukcje uwzględniające zasady i przepisy BHP, określające w szczególności:
1) warunki bezpiecznej obsługi maszyn i innych urządzeń;
2) rodzaje prac i procesów technologicznych o szczególnym zagrożeniu dla życia lub zdrowia, w tym sposób
nadzoru nad ich wykonywaniem;
3) postępowanie z materiałami niebezpiecznymi i szkodliwymi dla zdrowia;
4) obowiązujący system znaków i sygnałów oraz sygnalizacji świetlnej i dźwiękowej;
5) sposób posługiwania się środkami ochrony indywidualnej i środkami ratunkowymi;
6) postępowanie w sytuacjach stwarzających zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników i studentów, w
tym udzielania pierwszej pomocy.
2. Rektor jest obowiązany wyznaczyć osoby zobowiązane do sprawdzenia przed rozpoczęciem zajęć
dydaktycznych i dopuszczeniem do nich pracowników i studentów, czy stan techniczny maszyn i urządzeń oraz
instalacji elektrycznej, ogólny stan laboratorium, warsztatu lub pracowni specjalistycznej nie stwarza zagrożeń
dla życia i zdrowia pracowników oraz studentów.
3. Rektor jest obowiązany wyznaczyć osoby odpowiedzialne za bezpieczeństwo studentów w trakcie
prowadzonych zajęć dydaktycznych.
§ 10. 1. Rektor jest obowiązany zapewnić, aby prowadzenie zajęć dydaktycznych w uczelni odbywało się pod
nadzorem pracownika lub innej osoby prowadzącej zajęcia, posiadającej odpowiednie przygotowanie
gwarantujące przeprowadzenie zajęć zgodnie z przepisami BHP.
2. Rektor jest obowiązany zapewnić, aby studenci przed dopuszczaniem do zajęć przy maszynach i innych
urządzeniach technicznych, a także do zajęć w laboratoriach, warsztatach i pracowniach specjalistycznych, byli
zaznajomieni z zasadami i przepisami BHP oraz wyznaczyć osoby zobowiązane do zaznajomienia studentów z
tymi zasadami i przepisami.

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

33

§ 11. 1. Rektor jest obowiązany ustalić zasady postępowania z substancjami i preparatami chemicznymi,
szkodliwymi czynnikami biologicznymi, substancjami, preparatami oraz czynnikami o działaniu rakotwórczym
lub mutagennym oraz materiałami promieniotwórczymi, zgodnie z przepisami dotyczącymi tych substancji,
preparatów, czynników i materiałów.
2. Rektor jest obowiązany zapewnić, aby niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne były przechowywane
w zamkniętych, wyraźnie oznakowanych pomieszczeniach i miejscach do tego przystosowanych, w
opakowaniach chroniących przed ich szkodliwym, niebezpiecznym działaniem, pożarem lub wybuchem.
3. Rektor jest obowiązany zapewnić prowadzenie ewidencji oraz zbieranie i likwidację odpadów
niebezpiecznych, wytwarzanych na terenie uczelni.
4. Rektor jest obowiązany zapewnić, aby studenci narażeni na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia
podlegali badaniom lekarskim na zasadach i w trybie określonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki
Społecznej z dnia 15 września 1997 r. w sprawie badań lekarskich kandydatów do szkół ponadpodstawowych
lub wyższych, uczniów tych szkół oraz studentów i uczestników studiów doktoranckich, którzy w trakcie
praktycznej nauki zawodu lub studiów są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub
niebezpiecznych dla zdrowia, oraz sposobu dokumentowania tych badań (Dz. U. Nr 120, poz. 767 oraz z 1998 r.
Nr 58, poz. 374).
§ 12. 1. Stan instalacji oraz sprzętu i urządzeń w domach studenckich nie może stanowić zagrożeń dla osób tam
mieszkających i pracujących.
2. Pomieszczenia mieszkalne w domach studenckich powinny zapewniać co najmniej 5 m

2

powierzchni

mieszkalnej na jedną osobę.
3. Oświetlenie pomieszczeń, wentylacja, instalacja elektryczna i gazowa oraz wszelkie urządzenia techniczne w
domach studenckich powinny odpowiadać warunkom technicznym ustalonym w przepisach dotyczących
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki, oraz Polskim Normom.
§ 13. 1. Pomieszczenia uczelni powinny być utrzymywane we właściwym stanie sanitarnym.
2. Pomieszczenia przeznaczone na natryski, łazienki, ustępy, umywalnie powinny być ogrzewane i wyposażone
w wentylację zgodnie z przepisami dotyczącymi warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki,
oraz Polskim Normom.
§ 14. W domach studenckich powinny być wydzielone, stosownie do potrzeb, pomieszczenia przeznaczone na
indywidualną naukę oraz świetlica.
§ 15. 1. Rektor prowadzi ewidencję wypadków studentów, którym ulegli podczas zajęć organizowanych przez
uczelnię.
2. Przy ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków studentów stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące
ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Szczegółowy tryb postępowania w tych sprawach
ustala rektor.
3. Rektor, na podstawie dokumentacji wypadkowej, o której mowa w ust. 1, jest obowiązany sporządzić raz w
roku analizę okoliczności i przyczyn wypadków na terenie uczelni.
4. Na podstawie analizy, o której mowa w ust. 3, rektor jest obowiązany określić, w porozumieniu z kanclerzem
i odpowiednimi służbami bezpieczeństwa i higieny pracy uczelni, główne kierunki działań w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy w uczelni.
§ 16. Rektorzy uczelni, które nie spełniają wymogów określonych w niniejszym rozporządzeniu, dostosują
warunki bezpieczeństwa i higieny pracy w uczelniach do określonych w nim standardów w okresie roku od dnia
wejścia w życie rozporządzenia.

Bezpieczeństwo i higiena pracy... „Labor securus” tel. [phone]

34

Załącznik nr 3

Dziennik Ustaw z 2005 r. nr 32 poz. 284

Rozporządzenie

Ministra Kultury

z dnia 15 lutego 2005 r.

w sprawie warunków przechowywania dokumentacji osobowej i płacowej pracodawców

(Dz. U. z dnia 22 lutego 2005 r.)

wybór (dotyczy archiwów)

§ 1. Rozporządzenie określa warunki przechowywania dokumentacji osobowej i płacowej pracodawców o
czasowym okresie przechowywania, zwanej dalej "dokumentacją", przez podmioty prowadzące działalność w
dziedzinie przechowywania tej dokumentacji.
§ 2. Budynki, w których jest przechowywana dokumentacja, powinny:
1) być sytuowane na gruncie:

a) suchym,
b) niegrożącym osunięciem,
c) położonym powyżej poziomu zalewowego pobliskich rzek lub innych zbiorników wodnych;

2) posiadać dogodny dojazd dla pojazdów służb porządkowych i ratowniczych.
§ 3. Pomieszczenie do przechowywania dokumentacji:
1) nie może być zawilgocone oraz znajdować się w nieprzystosowanej piwnicy lub na strychu budynku;
2) powinno być:

a) wyposażone w ognioodporne drzwi i pożarową instalację sygnalizacyjno-alarmową,
b) zabezpieczone przed włamaniem za pomocą instalacji antywłamaniowej lub w inny sposób odpowiedni dla

danego pomieszczenia.
§ 4. Przez pomieszczenia, w których jest przechowywana dokumentacja, nie mogą być prowadzone instalacje
wodociągowe, kanalizacyjne i gazowe.
§ 5. W pomieszczeniach, w których jest przechowywana dokumentacja:
1) nie mogą znajdować się przedmioty i urządzenia inne niż bezpośrednio związane z jej przechowywaniem;
2) nie wolno stosować farb i lakierów zawierających formaldehyd, ksylen lub toluen.
§ 6. 1. W pomieszczeniach, w których jest przechowywana dokumentacja wytworzona na nośniku papierowym,
należy utrzymywać warunki wilgotności i temperatury określone w załączniku do rozporządzenia.
2. Warunki wilgotności i temperatury powinny być codziennie kontrolowane, a wyniki kontroli rejestrowane.
3. Dokumentacja wytworzona na nośniku papierowym powinna być chroniona przed kurzem, infekcją grzybów
pleśniowych oraz zniszczeniami powodowanymi przez owady i gryzonie.
§ 7. 1. W pomieszczeniach, w których jest przechowywana dokumentacja, jako źródła światła sztucznego należy
używać świetlówek o obniżonej emisji promieniowania UV. Maksymalne natężenie światła nie może
przekraczać 200 luksów.
2. W pomieszczeniach, o których mowa w ust. 1, należy eliminować światło słoneczne, stosując zasłony,
ż

aluzje, szyby lub folie chroniące przed promieniowaniem UV.

ZAŁĄCZNIK
warunki wilgotności i temperatury, jakie należy utrzymywać w pomieszczeniach, w których jest
przechowywana dokumentacja wytworzona na nośniku papierowym

Temperatura (°C)

Wilgotność względna

poziom (°C)

wahania

w ciągu 24 godz.

(°C)

poziom (%)

wahania w ciągu 24 godz.

(%)

14-20 °C

±2 °C

45-60 %

±5 %

Inne istotne przepisy nieujęte w materiałach:
-ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ z dnia 26 września 1997 r.
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (określa m.in. wymagania stawiane obiektom
budowlanym, terenowi zakładu pracy, pomieszczeniom i stanowiskom pracy, w tym w zakresie oświetlenia,
ogrzewania i wentylacji, obsługi i stosowania maszyn, narzędzi i innych urządzeń technicznych, transportu
wewnętrznego i magazynowania, pomieszczeń i urządzeń higienicznosanitarnych – szatni, jadalni, toalet etc.
oraz zaopatrzenia pracowników w napoje i środki higieny osobistej).