Rozmnażanie się i rozwój protistów

1. Sposoby rozmnażania bezpłciowego (bez udziału gamet) protistów:



podział mitotyczny komórki (podłużny u wiciowców lub poprzeczny np. u
pantofelka);



fragmentacja plechy (np. u gałęzatki);



zarodniki = spory:

- nieruchome = aplanospory (np. chlorella),
- ruchome = pływki = zoospory (np. gałęzatka);



rozpad kolonii niezróżnicowanej (np. pandolina, skrętnica);



kule potomne (np. toczek);



schizogonia – polega na wielokrotnym podziale jądra, po którym w

późniejszym czasie następuje podział cytoplazmy, w wyniku czego powstaje
jednocześnie wiele komórek potomnych (np. zarodziec malarii).

Cecha

ROZMNAŻANIE
BEZPŁCIOWE

ROZMNAŻANIE
PŁCIOWE

przebieg

bez udziału gamet

za pomocą gamet

ilość organizmów
rodzicielskich

jeden

dwa

materiał genetyczny
organizmów
potomnych

przeważnie identyczny
zestaw genów jak u
organizmu macierzystego

materiał genetyczny obu
organizmów rodzicielskich

cechy organizmów
potomnych

identyczne jak organizm
rodzicielski, jeśli żyją w
podobnym środowisku

organizm potomny jest
mieszanką cech
organizmów rodzicielskich

zmienność
genetyczna

mutacyjna (jeśli jest
jednokomórkowy) – zmiany
w DNA

rekombinacyjna, związana
z powstawaniem gamet i
losowym łączeniu się
gamet o różnym składzie
genetycznym.

prędkość w
zwiększaniu
liczebności gatunku

duża, przy korzystnych
warunkach środowiska

mała

znaczenie

chroni gatunek przed
wyginięciem

większa różnorodność
organizmów, jest motorem
ewolucji.

2. Podział komórki eukariotycznej = jądrowej (protisty, rośliny, grzyby, zwierzęta,

człowiek):
a) podział jądra komórkowego (KARIOKINEZA):



mitoza = podział mitotyczny:

n – jądro haploidalne, zawierające jeden (pojedynczy) zestaw chromosomów

2n – jądro diploidalne, zawierające dwa zespołu chromosomów



mejoza = podział mejotyczny:



amitoza – podział bezpośredni jądra, np. dużego jądra u pantofelka.

b) podział cytoplazmy (CYTOKINEZA).

3. Gamety = komórki rozrodcze są haploidalne, a proces ich łączenia nazywamy

ZAPŁODNIENIEM lub GAMIĄ, w wyniku czego powstaje diploidalna ZYGOTA.

4. Przemiana pokoleń to kolejne następowanie po sobie pokolenia bezpłciowego i

płciowego, towarzyszy jej przemiana faz jądrowych, tzn. jądro jest diplo- lub
haploidalne.

5. Przemiana pokoleń u jednokomórkowych protistów:

a) cykl rozwojowy z mejozą postgamiczną:

Mejoza postgamiczna (pozapłodnieniowa) występuje wówczas, gdy osobnik
troficzny jest haploidalny (1n).
(Osobnik troficzny – odżywiający się; podstawowa, długotrwała forma życia.)

b) cykl rozwojowy z mejozą pregamiczną:

2n

2n

2n

n

n

n

2n

n

n

n

n

(łączą się komórki
z dwóch różnych
komórek
macierzystych)

ZYGOTA

ZYGOTA

Mejoza pregamiczna (przedzapłodnieniowa) występuje wówczas, gdy osobnik
troficzny jest diploidalny.

6. U protistów wielokomórkowych (podobnie jak u roślin) wyróżniamy:

a) pokolenie płciowe = gametofit – jest haploidalny i wytwarza w wyniku podziałów

mitotycznych GAMETY, które powstają w strukturach nazywanych
GAMETANGIAMI.

b) pokolenie bezpłciowe = sporofit – jest diploidalny i wytwarza w ZARODNI

(SPORANGIUM) w wyniku mejozy haploidalne ZARODNIKI (SPORY).

7. Schemat ogólny przemiany pokoleń u protistów wielokomórkowych:

8. Przemiana izomorficzna – występuje tylko u niektórych protistów

wielokomórkowych, np. u watki i taśmy. Sporofit i gametofit są do siebie podobne
pod względem budowy, kształtu. Brak dominacji jednego pokolenia nad drugim.

9. Przemiana heteromorficzna – sporofit różni się od gametofitu i występuje dominacja

(przewaga) jednego pokolenia nad drugim (pokolenie dominujące jest większe i żyje
dłużej):
a) z przewagą gametofitu nad sporofitem, np. protist kalteria; mszaki (rośliny);

ZYGOTA

mitoza

mitoza

gametofit 1n

gamety 1n

mitozy

gametofit 1n

gamety 1n

mitozy

gamia

zygota 2n

mitozy

sporofit 2n

mejoza

spory 1n

mitozy

mitozy

b) z przewagą sporofitu nad gametofitem, np. protist listownica; rośliny nasienne i

paprotniki.

10. Rodzaje gamii u protistów:

a) izogamia – gamety (izogamety) są identyczne i ruchliwe; np. (protist) watka:

b) anizogamia = heterogamia – łączą się gamety ruchliwe, różniące się wielkością;

np. kalteria:

c) oogamia – u protistów ewolucyjnie najbardziej zaawansowanych; gamety różnią

się morfologicznie i fizjologicznie (komórka jajowa i plemnik) i powstają
GAMETANGIA; np. listownica:

11. Rodzaje gametangiów:

a) męskie – plemnie;
b) żeńskie:



lęgnie – jednokomórkowa; u plechowców (wielokomórkowe protisty i grzyby),



rodnie – wielokomórkowa, oprócz komórki jajowej zawiera inne komórki; u

organowców (rośliny zielone: mszaki, paprotniki, nasienne).