1

Wykład 8

Ks. Mirosław Łanoszka

Pełnomocnik Boga (Pierwsza i Druga Księga Samuela)

Prowadzący: Po działalności biblijnych sędziów następuje zupełnie nowy etap w historii Izraela. Jakie
księgi opowiadają o dalszych dziejach narodu wybranego?

Wykładowca: Przypomnijmy sobie, że w zbiorze ksiąg historycznych Starego Testamentu można wy-
odrębnić pewne grupy pism. Pierwsza z tych grup obejmuje księgi: Jozuego, Sędziów, Pierwszą i Dru-
gą Księgę Samuela oraz Pierwszą i Drugą Księgę Królewską. Współczesna biblistyka opisywanym w
tych księgach wydarzeniom nadała nazwę Historii deuteronomicznej, gdyż zawarte w nich słownictwo,
jak i sposób przedstawiania wydarzeń czy ich interpretacji wykazują duże podobieństwo do Księgi
Powtórzonego Prawa, której nazwa łacińska brzmi Deuteronomium. Pamiętamy również, że istotna
część Księgi Powtórzonego Prawa, którą znamy z określenia księga prawa (Pwt 12-26) została odnale-
ziona w świątyni w Jerozolimie i stała się inspiracją dla reform religijnych przeprowadzonych przez
króla Jozjasza w 622 roku przed Chr. Wówczas część Izraelitów, którzy z radością przyjęli odnalezio-
ną księgę prawa, ujrzało w niej nowe źródło nadziei i siły do dalszego życia. Zapoczątkowany w ten
sposób ruch odnowy religijnej i moralnej tworzyli ludzie, którzy pomimo różnych przeszkód i trudno-
ś

ci, starali się pozostać wiernymi Bogu, a w wydarzeniach z odległej przeszłości odkrywali Boże dzie-

ła stanowiące fundamenty prawdziwej religii. Przedstawiciele tego nurtu odnowy mając do dyspozycji
stare tradycje historyczne, z których wydobywali przesłanie religijne i moralne, napisali wspaniałe
dzieło o dziejach Izraela, nazwane przez współczesnych biblistów Historią deuteronomiczną. Nie
znamy autorów tego dzieła, ale wiemy, że ich praca nad tą historią trwała przez wieki i brały w niej
udział kolejne pokolenia autorów-redaktorów. Jednak możemy powiedzieć, że ich talent literacki oraz
rozległe wykształcenie w dziedzinie religijnej pozwoliły im z właściwej perspektywy ocenić i zinter-
pretować historię narodu wybranego.

Prowadzący: Zatem o kolejnym etapie dziejów Izraela opowiadają Księgi Samuela. Co się wówczas
działo w historii narodu wybranego?

Wykładowca: Pierwsza i Druga Księga Samuela tworzyły w Biblii hebrajskiej jedno dzieło zatytuło-
wane po prostu Księgi Samuela, co odzwierciedlało starożytne przekonanie, że autorem tych ksiąg był
Samuel. Podział na dwie księgi pochodzi od greckiego przekładu Biblii hebrajskiej, czyli Septuaginty
(LXX). Greccy tłumacze połączyli Pierwszą i Drugą Księgę Samuela z Pierwszą i Drugą Księgą Kró-
lewską, a składające się z czterech części dzieło nazwali Księgami Królestw. Oczywiście Samuel nie
jest autorem ksiąg noszących w tytule jego imię, gdyż jest on bohaterem zaledwie kilkunastu pierw-
szych rozdziałów Pierwszej Księgi Samuela, dlatego przyjmuje się, że księgi te były redagowane
przez, wspomnianych już, anonimowych historyków i teologów tworzących ruch deuteronomiczny.
Księgi Samuela przedstawiają epizody z dziejów Izraela dotyczące postaci Samuela, Saula i Dawida, a
więc opowiadają historię o ustanowieniu monarchii w Izraelu. Izraelici weszli do Kanaanu, jednak mu-
szą ciągle walczyć o utrzymanie swoich terytoriów, a w tej walce ich największym wrogiem stali się
Filistyni, którzy chcieli podbić izraelską Ziemię Obiecaną. W tej sytuacji Izraelici widzą potrzebę
stworzenia jednej centralnej władzy, która pomogłaby scalić poszczególne plemiona oraz pokonać Fili-
stynów. Przeciwko filistyńskim najeźdźcom walczył pierwszy król Izraela Saul, a po nim walkę konty-
nuował król Dawid, który ich pokonał. Dawid doprowadził do zjednoczenia plemion izraelskich za-
mieszkujących północ i południe Kanaanu, a także po zajęciu Jerozolimy, uczynił z tego miasta stolicę

2

polityczną i religijną dla całego Izraela. Rządy króla Dawida przyniosły dla Izraelitów okres bezpie-
czeństwa, pokoju i dobrobytu, które trwały aż do śmierci jego syna i następcy na tronie Salomona.

Prowadzący: Jednym z głównych bohaterów, któremu Księgi Samuela zawdzięczają swój tytuł, jest
osoba sędziego i proroka. Kim był właściwie Samuel?

Wykładowca: Kanon Biblii hebrajskiej zalicza księgi tworzące historię deuteronomiczną, a w tym
Księgi Samuela, do tak zwanych „proroków wcześniejszych”, by w ten sposób podkreślić religijny
charakter tej historii. A zatem pojawienie się w Izraelu monarchii to nie tylko polityczna kwestia wy-
boru pierwszego władcy, ale odpowiedź na pytanie czy królem narodu wybranego ma być Bóg czy
człowiek. W Księgach Samuela pojawia się ten problem przy wyborze na króla Saula. Rozwiązaniem
zaistniałej trudności jest ukazanie ideału władcy, którym jest ustanowiony przez namaszczenie król,
panujący nad Izraelem jako pełnomocnik Boga. Pierwszy król Saul nie potrafił zrealizować tego ideału
i dlatego został odrzucony, natomiast król Dawid jawi się, jako ucieleśnienie tej idei (1Sm 13,13n). W
tych wszystkich wydarzeniach bardzo ważną rolę odegrała osoba Samuela. Matka Samuela Anna, któ-
ra była bezpłodna, prosiła Boga w sanktuarium w Szilo o syna. Na świat przychodzi dziecko, owoc
Bożego miłosierdzia i pobożnej matki. Chłopiec po ukończeniu trzech lat jest oddany na wychowanie
do sanktuarium, gdzie zostaje powołany przez Boga na proroka. Samuel jest prorokiem i sędzią, ale
przede wszystkim człowiekiem modlitwy. Jego rządy miały charakter religijny i cywilny, a ich zasad-
niczym celem było przyprowadzenie Izraelitów na nowo do Boga. Samuelowi trudno jest zgodzić się
na żądanie ustanowienia królewskiej władzy w Izraelu, bo jest mocno przekonany, że Izrael nie jest
ludem jak inne narody, a jego jedynym królem jest Bóg. Jednak będąc posłusznym Bożej woli staje się
narzędziem w ręku Boga namaszczając Saula na pierwszego króla w Izraelu. Kiedy z powodu niewier-
ności w realizowaniu swojej misji Saul zostaje odrzucony, Bóg na nowego króla wybiera Dawida i
namaszcza go posługując się prorokiem Samuelem. Namaszczenie Dawida dokonuje się w Betlejem i
jest ostatnim czynem prorockim Samuela. Wraz ze śmiercią Samuela (1Sm 25,1) kończy się pewien
etap w historii Izraela, gdzie był sprawowany urząd sędziego, którego funkcje przejął król.

Prowadzący: Dlaczego osoba króla Dawida odegrała w czasach monarchii izraelskiej tak ważną rolę?

Wykładowca: Zasługi króla Dawida uwidaczniały się tak na płaszczyźnie społecznej, jak i politycznej.
Jego troska o stworzenie stabilnego i dobrze funkcjonującego królestwa była wielka. Jednak Dawid to
przede wszystkim człowiek rzeczywistości Bożej, dlatego w centrum jego historii znajduje się Boża
obietnica zawarta w proroctwie Natana (2Sm 7,10-16). Natan był prorokiem i doradcą Dawida, z któ-
rego zdaniem król bardzo się liczył. Proroctwo to jest Bożą odpowiedzią na postanowienie Dawida
dotyczące zbudowania Bogu domu, czyli świątyni. Przez proroka zostaje objawiona królowi Boża wo-
la zapowiadająca, że to nie Dawid, ale Bóg zbuduje dom Dawidowi. Mówiąc o domu należy myśleć o
pałacu królewskim, świątyni i potomstwu, przy czym najważniejsza część tej obietnicy dotyczy po-
tomstwa Dawid, z którego będzie pochodził Mesjasz, określany w późniejszych proroctwach jako syn i
odrośl Dawida (Iz 9,6-7; 11,1; Łk 1,32). Proroctwo Natana stanowi kulminacyjny punkt Ksiąg Samu-
ela i kluczowy tekst mesjański Starego Testamentu. Zapowiedzianym potomkiem Dawida jest oczeki-
wany Mesjasz, Jezus Chrystus, który jest zarazem Synem Bożym (Łk 3,23-28). Księgi Samuela poka-
zują, jak Bóg wkracza w życie każdego człowieka i pomimo ludzkich grzechów i słabości ustanawia
swoje królestwo, czyli panowanie.

3

Ks. Piotr Łabuda

Tajemnicze źródło Q – Ewangelia Galilejska

Pytanie: Co to jest Q. Skąd wzięła się nazwa?

Prowadzący: Współczesne nam dziś Ewangelie św. Marka, szczególnie zaś Mateusza i Łukasza posia-
dają pewne źródła, z których autorzy czerpali wiadomości o nauce i działaniu Jezusa Chrystusa. W
ramach różnych źródeł powiedzieliśmy, iż istniało źródło, które zostało nazwane źródłem Q. Co to
oznacza źródło Q?

Wykładowca: Rzeczywiście Ewangelia Marka jest na swój sposób samodzielnym dziełem. Wiemy – z
przekazu Euzebiusza z Cezarei, że jest ona tłumaczeniem i zapisem rzymskiej katechezy Księcia Apo-
stołów. Z czasem Księga ta posłużyła do powstania dwóch kolejnych Ewangelii – Mateusza i Łukasza.

Drugim głównym źródłem dla Ewangelisty Mateusza, a potem Łukasza, było źródło Q – od niemiec-
kiego Quelle = źródło. Za istnieniem takiego wspólnego źródła przemawia przede wszystkim podo-
bieństwo w słownictwie pomiędzy Ewangeliami Mateusza i Łukasz. Podobieństwo to dotyczy bardzo
często nawet takiej samej kolejności wyrażeń – pojedynczych słów. Taka zbieżność wyklucza zależ-
ność obu tekstów od ustnej tradycji (ta ostatnia musiałaby spowodować rozmaitość w użyciu słów)

1

.

Zachowana prawie ta sama kolejność w niektórych perykopach, nie mogłaby powstać, gdyby autorzy
czerpali z ustnych przekazów. Jedynym więc wytłumaczeniem jest przyjęcie wspólnego pisanego źró-
dła w języku greckim.

W Ewangelii według św. Mateusza większość materiału ze wspomnianego źródła Q została zamiesz-
czona w pięciu mowach (Mt 5,1-7,27; 10,5-42; 13,3-52; 18,3-35; 23,2-25,46). Natomiast w Trzeciej
Ewangelii – w Ewangelii według św. Łukasza – materiał ten znajduje się w ramach tzw. wielkiej (Łk
9,51-18,14) i małej interpolacji (Łk 6,20-8,2).

Ciekawym jest, że czasami można także – i to w ramach w jednej i tej samej ewangelii – zauważyć
powtórzenie tego samego opisu czy wydarzenia. Np. według Ewangelii św. Łukasza wysłanie uczniów
pojawia się w Łk 9,1-5 a następnie w Łk 10,1nn. Niektórzy z komentatorów mówią w tym przypadku
o powtórzeniu. Istnieją jednak pewne, i to dość ważne, różnice pomiędzy tymi dwoma jednostkami. Na
podstawie badań zależności między poszczególnymi tekstami można stwierdzić, iż Łk 9,1-5 jest bliż-
szy przekazowi Markowemu 6,7-11. Natomiast Łk 10,1nn., choć podobny i zbliżony jest do tekstu Mt
10,1nn., to jednak wydaje się, iż mógł zostać zaczerpnięty z Ewangelii Marka ale przede wszystkim z
ź

ródła Q.

Prowadzący: A zatem istnienie źródła Q przemawiają podobieństwa między Ewangelią Mateusza i
Łukasza.

Wykładowca: Za istnieniem źródła Q przemawia przede wszystkim to, że nie można udowodnić bez-
pośredniej zależności Ewangelii św. Mateusza i św. Łukasza. Nie można wykazać, jak chcą niektórzy z

1

Kazanie Jana Chrzciciela – Mt 3,7b-10; Łk 3,7b-9 na 63 wszystkie słowa ma 60 słów identycznych. Logion o dwóch

pannach – Mt 6,24; Łk 16,13; na 28 wszystkich słów posiada 27 słów identycznych. Logion o sądzeniu – Mt 7,3-5; Łk
6,41-42; na 64 wszystkie słowa 50 słów identycznych. O modlitwie – Mt 7,7-11; Łk 11,9-13 ; na 74 wszystkie słowa 59
słów identycznych. Jezusowe odpowiedzi – Mt ll,4-6.7b-ll; Łk 7,22-23.24b-28; na 121 wszystkich słów 100 słów iden-
tycznych. Nory lisów – Mt 8,20; Łk 9,58; na 26 słów 25 słów identycznych. Biada miastom Galilejskim – Mt 11,21-23;
Łk 10,13-15; na 49 wszystkich słów 43 słowa identyczne. Jezus wysławia Ojca – Mt 11,43-45; Łk 10, 21-22; 50 słów
identycznych na 69 wszystkich; zob. J. A.

F

ITZMYER

, The Gospel according to Luke (I-IX), AB 28, New York-Auckland

1981, s. 76.

4

badaczy, iż Łukasz korzystał z dzieła Mateuszowego. Za niezależnością Łukasza od Mateusza prze-
mawia przede wszystkim fakt, że Łukasz nie powtarza dodatków Mateuszowych w wypowiedziach
zaczerpniętych z Marka

2

. Łukasz przyjmuje także formy Markowe – nie ma w jego Ewangelii rozsze-

rzonych tekstów, znajdujących się w tekście Mateusza. Nie ma także w dziele Łukaszowym pełniej-
szych tekstów błogosławieństw, czy też Modlitwy Pańskiej, które znajdują się u Mateusza. Nie ma
także Mateuszowego materiału własnego u Łukasza. Gdyby bowiem przyjąć, że Łukasz znał – posia-
dał Ewangelię Mateusza oraz z niej korzystał (i odwrotnie), wówczas pozostaje niezrozumiałe, dlacze-
go akurat każdy z nich pominął materiał własny drugiego, do tego stopnia, że brak jest jakiegokolwiek
ś

ladu wzajemnego wpływu. Szczególnie jest to widoczne w pierwszych dwóch rozdziałach (Mt 1-2):

Na Mateuszową Ewangelię dzieciństwa składa się: genealogia Jezusa, narodzenie Jezusa, pokłon Mę-
drców, rzeź dzieci w Betlejem i ucieczka do Egiptu. U Łukasza zaś mamy (Łk 1-2): zapowiedź naro-
dzenia Jana Chrzciciela, zwiastowanie narodzin Jezusa, narodzenie Jana, narodzenie Jezusa i pokłon
pasterzy, przedstawienie Jezusa w świątyni, dwunastoletni Jezus w świątyni.

Prowadzący: Czy zatem istnienie źródła, nazywanego źródłem Q jest pewne?

Wykładowca: Nie. Jest to jedynie hipoteza, choć według mnie, dość prawdopodobna i możliwa hipote-
za. Są jednak oczywiście pewne trudności w przyjęciu źródła Q.

Prowadzący: Jakie to są trudności?

Wykładowca: Podstawową trudnością w przyjęciu wspólnego dla Łukasza i Mateusza, źródła Q jest
brak świadectw jego istnienia. Nie ma jakiegokolwiek manuskryptu, który informowałby o istnieniu
takiego dokumentu. Co więcej, skoro istniało takie źródło – źródło Q, to powstaje pytanie, dlaczego
nie miało ono wpływu na inne pisma nowotestamentalne.

Brak jednak świadectw, czy też to, że tekst Q nie zachował się do naszych czasów, nie oznacza jesz-
cze, że dzieło takie – czy przynajmniej takie źródłowe notatki, nigdy nie istniały. Pamiętać należy, że
nie wszystkie pisma starożytne dochowały się do czasów współczesnych. Wiadomo np., że Apostoł
Paweł napisał więcej niż tylko dwa listy do Koryntian. Napisał on także list do Laodycejczyków. Pi-
sma te jednak nie zachowały się do naszych czasów. Ponadto, słusznym wydaje się pogląd, wedle któ-
rego właśnie wykorzystanie Q przez Mateusza i Łukasza przyczyniło się najpierw do braku zaintere-
sowania oryginałem, z czasem zaś do zaniknięcia tego materiału źródłowego.

Większą trudność dla istnienia Q przedstawiają pewne zgodności pomiędzy Łukaszem i Mateuszem w
materiale zaczerpniętym z Marka, które są niezgodne z tekstem Ewangelii według św. Marka. Takich
zgodności, które są przeciwne tekstowi bazowemu, nie powinno być w przeciwieństwie do uzasadnio-
nych zgodności wynikających z korzystania ze źródła Q. Zgodności Mateusza i Łukasza przeciwko
Markowi zasadniczo polegają na opuszczeniu przez nich jakiejś części perykopy Markowej, zdania,
słów, a niekiedy są to pewne wspólne dodatki lub opracowania względem tekstu Marka.

Wiele spośród takich zgodności da się objaśnić, choć tłumaczenia nie są w pełni do końca przekonują-
ce. Przede wszystkim liczne zgodności Mateusza i Łukasza przeciw Markowi w Markowym materiale
mogą mieć swoją przyczynę w pragnieniu udoskonaleń językowo-stylistycznych w wypowiedziach
Markowych. Mateusz i Łukasz dokonują bowiem bardzo wielu korekt tekstu Markowego. Mogło za-
tem zdarzyć się, iż obydwaj niezależnie od siebie dokonali tej samej poprawki niepoprawnie napisane-
go fragmentu. Poprawki te i różnice tekstualne mają rzeczywiście charakter stylistyczny, językowy,

2

Np.: Mt 4,18 („zwanego Piotrem”) - por. Mk 1,16 i Łk 5,3; Mt 9,9 („imieniem Mateusz”) - por. Mk 2,14; Łk 5,27; także

Mt 13,14 (cytat z Iz 6,9-10) - por. Mk 4,12; Łk 8,10-11 itp.

5

czy też teologiczny

3

. Powodem różnic tekstu Mateuszowego i Łukaszowego względem tekst Ewangelii

ś

w. Marka może być również wpływ ustnych tradycji. Chcąc wyjaśnić zgodności Mateusza i Łukasza

przeciw tekstowi Marka trzeba także pamiętać, że nie posiadamy autografu tekstu Ewangelii według
ś

w. Marka. Nie wiadomo także jakim tekstem Ewangelii według św. Marka, dysponowali Mateusz i

Łukasz.

Prowadzący: Czy omawiana hipoteza mówiąca o tajemniczym starożytnym źródle Q, które to źródło
miało wraz z tekstem św. Marka, być wykorzystane przez Mateusza i Łukasza, doczekało się jakiegoś
dopracowania?

Wykładowca: Nowsze modyfikacje teorii dwóch źródeł starają się wyjaśnić zgodności Mateusza i Łu-
kasza przeciw Markowi poprzez przyjęcie modyfikacji tekstu Markowego bądź źródła Q. Stad też nie-
którzy przyjmują istnienie materiału przedmarkowego tzw. Ur-Marka, bądź Deutero-Marka. Według
niektórych badaczy teksty te były inne od dzisiejszego tekstu kanonicznego Ewangelii św. Marka.
Niektórzy także wskazują na różne recenzję w ramach samego źródła Q wyróżniając w nim odpis Q

Mt

i

Q

Łk

.

Jest jeszcze wiele innych hipotez, mniej czy bardziej prawdopodobnych teorii, które starają się wyja-
ś

nić powstawanie poszczególnych tekstów Ewangelicznych. Wydaje się jednak, iż wśród współcze-

snych biblistów najwięcej przychylności zyskuje hipoteza mówiąca o źródle Q, które wraz z Ewangelią
ś

w. Marka było bazą dla dzieła Mateusza i Łukasza. O tym źródle Q – nazywanym przez wielu Ewan-

gelią Galilejską – więcej powiemy na następnym spotkaniu.

Ks. Michał Bednarz

Czy mam bezkrytycznie zaufać Pismu Świętemu?

Prowadzący: Czy można w jakiś sposób potwierdzić opisy biblijne?

Wykładowca: Ustalmy najpierw, o co chodzi. Można uzasadniać prawdziwość danych przekazanych
przez autorów Pisma Świętego w oparciu, np. o odkrycia archeologiczne lub różne, pozabiblijne świa-
dectwa historyczne.

Prowadzący: Czy to jest najważniejsze, gdy chcemy nabrać zaufania do Biblii?

Wykładowca: Jeżeli jesteśmy wierzący, to nie wolno zapominać, że w wypadku Biblii chodzi o zaufa-
nie okazywane nie człowiekowi, ale Bogu. Wierzymy bowiem, że jej autorem jest nie tylko człowiek,
ale także Bóg. Została napisana pod szczególnym natchnieniem Ducha Świętego. W takim razie po-
winniśmy zdobyć się na odpowiednią wobec niej postawę.

Ta postawa nazywana bywa pokorą. Słowa tego nie należy rozumieć w sposób uproszczony i potocz-
ny. Nie polega na bezmyślnym poddaniu się drugiemu człowiekowi z jakichś powodów, np. z wyra-
chowania. Nie chodzi o służalczą postawę względem tego, od kogo się zależy. Nie chodzi także o bier-
ną akceptację razów, które na nas spadają. Chodzi o to, co tak często podkreślają autorzy Pisma Świę-

3

Przykładem może być opuszczenie przez Mateusza i Łukasza Mk 2,27: „szabat jest dla człowieka, nie człowiek dla sza-

batu”. Zdanie to mogło bowiem wydawać się im zbyt radykalne i stąd też zostało pominięte przez obydwóch pozostałych
synoptyków.

6

tego, a mianowicie o zaakceptowanie tego, kim jesteśmy; trzeba zgodzić się na to, że jesteśmy tylko
stworzeniami oraz uznać Tego, kto jest naszym Stwórcą i naszym Panem. Ale nie chodzi o zgodę ze-
wnętrzną, z konieczności, lecz o świadomą postawę, która skłania, aby przyjąć to, co mówi do nas
Bóg.

Prowadzący: Co powinno nas skłonić, aby przyjąć przesłanie biblijne?

Wykładowca: Postawa taka jest konieczna z dwóch powodów. Tradycja chrześcijańska uzasadnia ją
najpierw wielkością i majestatem słowa Bożego. Jest ono czymś, co jest niewyobrażalne, a my jeste-
ś

my zbyt mali i dlatego nie możemy się do niego zbliżać ze zbytnią poufałością, wyniosłością, pychą

oraz lekceważeniem czy krytykanctwem. Nie można podchodzić do niego z nastawieniem, że przyjmę
to tylko, co zgadza się z moimi przekonaniami. Nie takiej postawy domaga się Pismo Święte jako sło-
wo Boże.

Pod górą Horeb Mojżesz usłyszał słowa: „Nie zbliżaj się tu! Zdejmij sandały z nóg, gdyż miejsce, na
którym stoisz, jest ziemią świętą” (Wj 3,5). To miejsce stało się święte ze względu na obecność Boga i
dlatego należało mu okazać szacunek. Podobnie należy podejść do Pisma Świętego z tego względu, że
również zostało naznaczone obecnością Boga. Z tym tylko, że nie chodzi o zajęcie takiej zewnętrznej
postawy, do jakiej był wzywany Mojżesz.

Prowadzący: Jak trzeba się zachować, gdy bierzemy do ręki Pismo Święte?

Wykładowca: Wobec Pisma Świętego trzeba zachować się tak jak Samuel, który jedynie prosił: „Mów,
bo sługa Twój słucha” (1 Sm 3,10). Przykład należytej postawy wobec słowa Bożego dała przede
wszystkim Maryja, która, w odpowiedzi na otrzymane z nieba orędzie, rzekła: „Oto ja służebnica Pań-
ska, niech mi się stanie według słowa twego” (Łk 1,38).

Z jeszcze innego powodu konieczna jest postawa pokory w czasie czytania Pisma Świętego. Słowo
Boże się zniżyło i zamknęło w słowie ludzkim. Występują jeszcze tylko dwie rzeczywistości bardzo
zbliżone do Biblii: Wcielenie Syna Bożego i Eucharystia. Syn Boży stał się człowiekiem. Przybrał po-
stać bezbronnego i bezradnego dziecka. Z tego względu trzeba mieć mocną wiarę, aby dostrzec w Nim
Boga. Trzeba się nad Nim głęboko pochylić, aby zauważyć w Nim prawdziwą Jego wielkość. Należy
zachować się tak jak mędrcy, którzy w Betlejem zobaczyli jedynie bezradne Dziecko, podobne do
tych, które wtedy się narodziły, a jednak oddali Mu hołd. Jeżeli patrzymy zbyt wyniośle, nasz wzrok
może się nie zatrzymać na tym, na pierwszy rzut oka, niewiele znaczącym Dziecku.

Prowadzący: Dlaczego wobec Biblii konieczna jest postawa pełna pokory?

Wykładowca: To, o czym mówimy, może przybliży opis pewnej obserwacji w Betlejem. Do Bazyliki
Narodzenia Pańskiego prowadzi bardzo niskie wejście. Jeżeli chcemy się tam dostać, gdzie narodził się
Jezus, musimy się głęboko pochylić. Jeżeli tego nie uczynimy, nie zobaczymy tego miejsca. To niskie
wejście, historycznie uwarunkowane, posiada w tym wypadku wymiar symboliczny.

Podobnie jest z Eucharystią. Jezus pozostał z nami, ale pod niewiele znaczącymi postaciami chleba.
Pozostał w czymś, co jest tak codzienne, że właściwie nie zwracamy na to uwagi. I znów trzeba się
zatrzymać; w znaczeniu przenośnym trzeba się głęboko pochylić, aby uznać, że pod tymi zwykłymi i
codziennymi postaciami chleba występuje właśnie On, którego niebo nie może objąć.

Podobnie jest także z Pismem Świętym, które jest słowem Boga. Dociera do nas poprzez ułomne sło-
wo ludzkie, które może nam przysłonić całą wielkość Bożej prawdy. Z tego powodu może się zdarzyć,
ż

e księgi natchnione przez Ducha Świętego wydadzą się zbyt ludzkie i nie odbiegające od różnych

dzieł starożytnego świata Bliskiego Wschodu. Dostrzeżemy w nich wszystkie ułomności i braki ludz-

7

kiego języka. Nie dotrze zaś do nas wtedy wspaniałe przesłanie Boga, który chce nas ubogacić i prze-
mienić. Jeżeli ma nam się zdarzyć, musimy pokornie pochylić się nad Pismem Świętym.

Ale z tego nie wynika, że czytając Biblię, należy całkowicie wyeliminować myślenie i krytyczną oce-
nę. Bóg nie wymaga tego, co nazywamy ślepą wiarą. śądanie wiary tego rodzaju byłoby w gruncie
rzeczy nieludzkie. Szacunek wobec słowa Bożego nie wymaga wyrzeczenia się rozumu, ale używania
go z pokorą.

Pytanie: Co to jest Q. Skąd wzięła się nazwa?