P

ATROLOGIA

–

ZALICZENIE

-

ĆWICZENIA

1

I.

Hilary z Poitiers

a.

Życiorys

Św. Hilary z Poitiers – ur. między rokiem 310-320, zm. 367 r., biskup, teolog, egzegeta. Był
żonaty i miał córkę. Pochodził z rodziny pogańskiej, ochrzczony został w 346 r., cztery lata
później został wybrany na biskupa Poitiers. Zaangażował się w spory z arianami, stanął po
stronie Atanazego, za co został wygnany, udał się do Azji Mniejszej skąd utrzymywał
korespondencyjnie kontakt z Kościołem w Galii. W 360 roku powrócił do Galii. W czasie drogi
powrotnej spotkał się z papieżem Liberiuszem. W 361 roku zorganizował synod w Paryżu, na
którym przyjęto Nicejski symbol wiary oraz potępiono arianizm.
Tekst pochodzi z dział De synodis zredagowanego w latach 358-359, w formie listów do
biskupów Galii, Germanii i Bretanii. Dotyczy w pierwszej części symboli wiary uchwalonych
przez synody Wschodu w latach 341-357, a które były uznawane przez Kościół Zachodni w
całości za ariańskie, druga część zawiera wyjaśnienie terminów homousios i homoiusios.

b.

Tekst 1

O SYNODACH, CZYLI O WIERZE CHRZEŚCIJAN WSCHODNICH
- omawia wyznania wiary ułożone przez wschodnie synody w latach 341-357, wskazując na
zgodność ich nauki z doktryną teologii zachodniej (odrzuca tylko wyraźnie arianizujące
wyznanie synodu w Syrmium, z roku 357); w
- omawia znaczenie terminów homousios (współistotny) i homoiusios (podobny), wykazując,
że jeden i drugi może być rozumiany ortodoksyjnie jak i nieortodoksyjnie. Jego zdaniem
termin homousios jest trafniejszy.
- wzywa biskupów Wschodu i Zachodu do porzucenia sporów słownych i zajęcia się
najgłębszą treścią badanej prawdy.

c.

Tekst 4

Św. Hilary z Poitiers – ur. między rokiem 310-320, zm. 367 r., biskup, teolog, egzegeta. Był
żonaty i miał córkę. Pochodził z rodziny pogańskiej, ochrzczony został w 346 r., cztery lata
później został wybrany na biskupa Poitiers. Zaangażował się w spory z arianami, stanął po
stronie Atanazego, za co został wygnany, udał się do Azji Mniejszej skąd utrzymywał
korespondencyjnie kontakt z Kościołem w Galii. W 360 roku powrócił do Galii. W czasie drogi
powrotnej spotkał się z papieżem Liberiuszem. W 361 roku zorganizował synod w Paryżu, na
którym przyjęto Nicejski symbol wiary oraz potępiono arianizm.
Tekst pochodzi z dział De synodis zredagowanego w latach 358-359, w formie listów do
biskupów Galii, Germanii i Bretanii. Dotyczy w pierwszej części symboli wiary uchwalonych
przez synody Wschodu w latach 341-357, a które były uznawane przez Kościół Zachodni w
całości za ariańskie, druga część zawiera wyjaśnienie terminów homousios i homoiusios.

II.

Cyryl Jerozolimski

a.

Życiorys

urodzony około 315r. w Jerozolimie
3-krotnie wygnany (357r., 360r., 367r. ,)
napisał 24 katechezy (pierwszy system wykładów nauki katolickiej)
po śmierci cesarza objął urząd w swojej diecezji ( 378r)

Protokatecheza - nauka wstępna
18 pierwszych skierowanych do katechumenów

P

ATROLOGIA

–

ZALICZENIE

-

ĆWICZENIA

2



5 stan duchowny przed przyjęciem chrztu, nawrócenie z obyczajów pogańskich,

sakramentu chrztu i dziesięciu prawd dogmatycznych zawartych w Credo i
symbolu wiary



13 cykl katechez na temat Symbolu Jerozolimskiego w ujęciu antyariańskim

5 mistagogiczne

b.

T 3

tekst 3 katecheza mistagogiczna
•

chrzest nowym początkiem człowieka

•

zwraca uwagę na potrzebę wyjaśnienia obrzędu chrztu

•

nie można powracać do życia z przed chrztu

•

namaszczenie oliwą, jako symbol włączenia do drzewa Chrystusa

•

poprzez chrzest Chrystus czyni nas uczestnikami swojego bólu (jednak w

rzeczywistości nie cierpimy) Przez to uczestnictwo daje nam zbawienie

c.

T4

wtajemniczenie w obrzędy Mszy św.: Katecheza Mistagogiczna Piąta
-Istotnym elementem jest Mistagogia wyjaśnienie, czym są symbole i znaki Następnym
symbolem w liturgii jest pocałunek, który jednoczy serca i prowadzi -Każdy chrześcijanin
powinien nieustannie składać dziękczynienie Bogu za to, że nas umiłował i pomimo
naszych grzechów przyjął nas.
-Każdy powinien w modlitwie również prosić Boga o pokój, zgodę i miłość wśród
wszystkich ludzi a także o to by zawsze panowała jedność abyśmy żyli na wzór Apostołów
i świętych. Każdy powinien z zaangażowaniem duchowym przeżywać Mszę Świętą i
poprawnie rozumieć modlitwę Pańską ‘’Ojcze nasz’’ i nieustannie czerpać łaski, jakie daje
nam Pan i ze czcią spożywać najświętsze ciało i pić krew Chrystusa, powinno się również
zachowywać wszelkie tradycje i zwyczaje.

III.

Bazyli Wielki

a.

Życiorys

•

biskup Cezarei Kapadockiej

•

wzniósł Bazyliadę – miasto miłosierdzia

•

zostawił po sobie wielką modlitwę eucharystyczną

•

jeden z trzech ojców kapadockich – obok Grzegorza z Nazjanzu i Grzegorza z Nyssy

•

dzieła: Przeciw Eunomiuszowi, O Duchu Św., O chrzcie, O wierze.

b.

T1

Do młodzieńców, o pożytku z czytania pism pogańskich
•

poucza, jak z pożytkiem należy korzystać z osiągnięć kultury pogańskiej

•

w klasycznej literaturze greckiej i łacińskiej występują liczne wzory cnoty, z których

młody człowiek może czerpać
•

nie należy przyjmować wszystkiego na ślepo i bez zastanowienia, lecz uświadamiać

sobie, iż zawierają one zarówno wiadomości cenne jak i szkodliwe
•

porównanie: aby w korzystaniu z książek naśladować pszczoły, które nie siadają na

każdym kwiecie, a z tych, na których zasiądą – nie zbierają całego nektaru, lecz tyle, ile
potrafią przerobić - tak i my powinniśmy roztropnie z książek przyjmować tylko to, co dla
nas pożyteczne, resztę zaś pomijać
•

generalna zasada postępowania - dbać o duszę, a przy tym pozostawić na boku

troskę o wszystko

P

ATROLOGIA

–

ZALICZENIE

-

ĆWICZENIA

3

c.

T2

„REGUŁY DŁUŻSZE” BAZYLI WIELKI

Tekst zawiera pięć pytań. Na każde postawione pytanie zamieszczona jest

odpowiedź

Pytanie 6: Czy jest rzeczą konieczną prowadzić życie na osobności?

Życie na osobności daje nam wiele korzyści takich jak: uniknięcie rozproszenia umysłu
umożliwia przezwyciężanie dawnych nawyków, które nas oddalały od Chrystusa,
a także uczy nas uciekania od grzechu, doczesnych przywiązań.

Pytanie 7: Czy człowiek, który odszedł od ludzi lekceważących przykazania Pańskie

powinien żyć w samotności, czy też w wspólnocie z braćmi?
Życie we spólnocie przynosi wiele korzyści takich jak pomoc człowiekowi w
rozpoznawaniu grzechu, przestrzeganie przykazań.

Pytanie 10: Czy wszystkich zgłaszających się do klasztoru należy przyjmować?

Należy dać szanse każdemu, lecz najpierw trzeba kandydata ocenić, sprawdzić jaki jest
jego charakter, zbadać jaka była jego przeszłość, nie dopuścić do sytuacji, że ktoś z
nieczystymi rękami zbliża się do świętych tajemnic.

Pytanie 12: Jak przyjmować ludzi połączonych więzłem małżeńskim?

Musi być zgoda żony, potwierdzenie przez innych świadków.

Pytanie 15: W jakim wieku mają być ludzie, aby można by im było pozwolić na

poświecenie Bogu oraz w jakim wieku ślubowanie dziewictwa można uznać z ważne i
trwałe?
Można przyjmować dzieci, ale nie należy ich jeszcze traktować, jako braci. Ślubu
dziewictwa będzie można uznać za ważny wtedy, gdy umysł nabierze rozsądku i zdolności
samodzielnego rozróżniania, co dobre a co złe.

IV.

Grzegorz z Nazjanzu

a.

Życiorys

Grzegorz z Nazjanzu, zwany Teologiem, ur. ok 330, zm. 389/390
-biskup, pustelnik, teolog, poeta, autor mów o kapłaństwie, teologicznych, o Bazylim
- matką św. Nona, ojciec był bp Nazjanzu
-szybko rozpoczął naukę, studiował w Cezarei Kapadockiej, Palestyńskiej, Aleksandrii,
Atenach.
- przyjął święcenia kapł. na prośbę ojca, sumiennie wypełniał obowiązki, pod wpływem
perswazji Bazylego Wielkiego(przyjaciela) przyjął święcenia bp
-zm. w pustelni.

b.

T1

Poemat autobiograficzny:
-uczęszczał do szkoły w Cezarei Kapadockiej, tam zaprzyjaźnił się z Bazylim Wielkim.
-po powrocie do domu przyjął chrzest i nastawił się na życie mnisze
-święcenia kapłańskie przyjął z oporem
-w 371r. Bazyli - biskup Cezarei, wbrew pragnieniom Grzegorza, zechciał konsekrować go na
bp Sasimy (G. nigdy nie objął jej w posiadanie)
-wezwano go do Konstantynopola, aby przewodniczył tamtejszym wiernym
-na drugim Soborze Powszechnym w 381r. został wybrany biskupem Konstantynopola, pod
wpływem opozycji (m.in. Arian) po jakimś czasie ustąpił
-wrócił do Nazjanzu na dwa lata, jako duszpasterz
-następnie wycofał się w samotność do Anianzes (nauka i asceza)

P

ATROLOGIA

–

ZALICZENIE

-

ĆWICZENIA

4

c.

T2

Grzegorz z Nazjanzu – „Mowa teologiczna pierwsza”
•

Zwraca się do osób, które lubią wykwintne przemawianie

•

Nie każdy może mówić o Bogu, kiedykolwiek i z kimkolwiek

•

Naukę Bożą mogą głosić tylko doświadczeni, odpowiednio do tego przygotowani

ludzie, którzy już, albo są w trakcie oczyszczenia zmaz cielesnych i duchowych
•

Naukę Bożą należy głosić ludziom, którzy te sprawy traktują głęboko i poważnie, a

nie jak sprawy codzienne, o których można „gawędzić”
•

Należy rozprawiać o rzeczach, które nie przekraczają naszych zdolności

poznawczych, ani pojętności osób, do których są one kierowane – w przeciwnym razie nie
przyniesie to oczekiwanego skutku
•

Bardzo często powinniśmy o Bogu pamiętać i rozmyślać na Jego temat

•

Nie wolno mówić o Bogu należy znaleźć się w odpowiednim: czasie, miejscu i

przebywać z odpowiednimi ludźmi
•

Nauka o Bogu ma być przekazywana na znanych terenach, wśród zaufanych ludzi

•

Unikać należy ludzi przewrotnych

•

Zwrócenie uwagi na to, że droga cnoty jest jedna, a i tak większość kroczy innymi

drogami – drogami grzechu
•

ZACHĘCA DO: ZWALCZANIA ORFICKIEGO ZAUKAZU JEDZENIA BOBU ORAZ

ZWALCZANIA PITAGOREJSKIEGO NAKAZU MILCZENIA
•

Zachęca do filozofowania o świecie, materii, duszy, karach, męce Chrystusowej

•

W takim dopiero obcowaniu możemy obcować z Chrystusem

V.

Grzegorz z Nyssy

a.

Życiorys

Urodził się ok. 335r. w Cezarei Kapadockiej. Cieszył się szczególnym zamiłowaniem do filozofii
i retoryki. O chrześcijańskie wychowanie zadbali w sposób szczególny jego brat Bazyli oraz
siostra Makarena. W czasie nauki poznał kobietę, z którą następnie zawarł małżeństwo.
Jednak kilka lat później za przykładem swojego brata i siostry poświęcił się ascetycznemu
stylowi życia. W 371r. został biskupem Nyssy przynależnej do metropolii swojego brata –
Bazylego. On to okazał się gorliwym pasterzem, chwalonym przez swoich wiernych.
W 376 r. został złożony z urzędu przez synod biskupów ariańskich w Nyssie, za rzekome
trwonienie dóbr kościelnych. Dwa lata później, po śmierci ariańskiego cesarza Walensa,
wrócił na stolicę biskupią do Nyssy.
W 379 r. wziął udział w synodzie antiocheńskim. Po śmierci Bazylego walczył o zwycięstwo
prawowierności. Brał udział w synodach, starał się rozstrzygać spory między Kościołami.
W 380 roku został wybrany metropolitą Sebasty.
Na Soborze Konstantynopolitańskim (381r.) sformułował twierdzenie o bóstwie Ducha
Świętego. Sobór ten nazwał Grzegorza "filarem Kościoła". Był jednym z najwybitniejszych
teologów Kościoła Wschodniego. Jego pisma wyróżniają się subtelnością filozoficzną. Od
Orygenesa zapożyczył alegoryczną metodę w interpretacji Pisma świętego.
Grzegorz wypowiadał się jasno na temat celu badań, któremu poświęcił się będąc teologiem i
filozofem: nie marnować życia na próżne sprawy, lecz znajdować światło pozwalające
rozeznać to, co jest naprawdę pożyteczne.
Najważniejsze dobro znalazł w chrześcijaństwie. Swoją wielką wiedzą teologiczną i
filozoficzną całe swe życie bronił Kościoła przed heretykami. W Piśmie Świętym największą
swoją uwagę skupił na stworzeniu człowieka W jednym z licznych dzieł wyjaśnił np. modlitwę
Pańską Ojcze Nasz oraz Błogosławieństwa. W Wielkiej mowie katechetycznej wyłożył
podstawowe zasady teologiczne.

P

ATROLOGIA

–

ZALICZENIE

-

ĆWICZENIA

5

Ponadto znany jest ze swych nauk duchowych. Głosił wiele kazań i homilii; pisząc też sporo
listów.
Zmarł w wieku ok. 60 lat 10 stycznia ok. 395 roku.

b.

T1

Grzegorz twierdzi, że bardzo ważną i istotną sprawą jest stosowanie ewangelicznego życia,
gdyż to właśnie dzięki niemu ludzkość może coraz bliżej być Boga.
Zadaje sobie takie wewnętrzne pytanie: Czy konieczna jest do odbycia pielgrzymka do
Jerozolimy w świetle Bożych przykazań? Porównuje ją do osób żyjących samotnie i
pustelniczo, podsumowując, że też są blisko Boga jednocześnie uczestnicząc w jego wierze.
Nawiązanie do życia ascetycznego. Twierdzi, że „właściwością życia ascetycznego jest
przyzwoitość ( nietowarzyski sposób życia). „ Kobiety nie szukają towarzystwa mężczyzn, ani
mężczyźni towarzystwa kobiet”.
Grzegorz określa dwie informacje, na które każdy podróżujący do Jerozolimy powinien
zwrócić uwagę:

kobiety nie mogą pokonywać dużych odległości bez opiekuna ( w trudnych przejściach
nawet należy je podtrzymać lub umieścić na mule);
trzeba strzec się przebywając w Jerozolimie: nieprawości, kradzieży, cudzołóstwa,
bałwochwalstwa, trucicielstwa, zawiści i zabójstwa (największą uwagę zwracać na
zabójstwa, które są nagminne w tamtych miejscach)

Ukazuje, że nie jest ważne dla zmienienia wiary czy ktoś odbył podróż do Jerozolimy za życia
czy nie.
Z przełożonymi Kościołów Jerozolimskich zwiedzał miejsca święte pielgrzymując szlakami
Jezusa.
Cytat: „ Myśmy bowiem wyznawali, że objawiony Chrystus jest prawdziwym Bogiem i wtedy,
zanim byliśmy na miejscu i potem, a wiara nasza ani nie była mniejsza przedtem, ani potem
się nie powiększyła. O tym, że się stał człowiekiem przez Dziewicę, wiedzieliśmy i przed
zwiedzeniem Betlejem. I w Zmartwychwstanie wierzyliśmy przed oglądaniem kamienia
grobowego, a Wniebowstąpienie uznawaliśmy za prawdziwe i bez widzenia Góry Oliwnej.
Tylko zaś tyle zyskaliśmy z pielgrzymki, żeśmy poznali przez porównanie, iż nasze
miejscowości są o wiele świętsze od zagranicznych.
Po swojej podróży jasno przykazał ludziom by wychwalali Boga w każdym miejscu.
Zmiana miejsca zamieszkania nie powoduje przybliżenia się Boga lub zmiany swojej wiary.
Bóg jest blisko każdego i ciągle towarzyszy swoim wiernym.

c.

T2

O zmartwychwstaniu: Rozmowa z Makryną o duszy i zmartwychwstaniu
Tekst Grzegorza z Nyssy ma charakter dogmatyczo – polemiczny. Jest to dialog z siostrą
Markyną o duszy i zmartwychwstaniu.
- podaje definicję, że Pismo Święte zmartwychwstaniem nazywa rodzaj powrotu do życia.
- sprzeciwia się on argumentowi mówiącemu o tym, że po zmartwychwstaniu powrócimy do
ciał przed śmiertelnych
- opisuje zachowanie się ludzkiego ciała po śmierci, opisuje je bowiem jako ciało: zgrzybiałe,
ze skórą wyschniętą na pergamin a mięśniami zniszczonymi przez czas.
- wymienia jak wygląda ciało po opuszczeniu duszy: „ścięgna tracą sprężystość i poczynają się
kurczyć”, „całe ciało zbiega się jakby w sobie”, a „głowa chyli się do kolan”
- porusza temat ludzi, którzy zmarli wskutek trzęsienia ziemi, a także czy zmarłe dzieci
zmartwychwstaną jako dojrzałe
- porównuje ciało ludzkie do palącego się płomienia.

P

ATROLOGIA

–

ZALICZENIE

-

ĆWICZENIA

6

- w swej rozmowie, jako element polemiczny podaje argument przeciwników
zmartwychwstania, którzy głoszą, że, po co nam narządy skoro one nie będą nam potrzebne,
bo wszystkie zadania jakie owe narządy spełniały, odpadną.
Na te zarzuty mistrzyni dała taką odpowiedź: na razie wszystkie pytania, które stawiamy
sobie w sprawie zmartwychwstania są owiane tajemnicą wiary i są niczym skarbiec, który
zostanie otwarty przy zmartwychwstaniu
- definicja zmartwychwstania, które rozumie się jako przywrócenie naszej natury do jej stanu
pierwotnego
- na sam koniec Grzegorz z Nyssy przytacza przykład Koryntian w sprawie przeciwników
zmartwychwstania i stwierdza za apostołem, że natura ludzka stanie się po
zmartwychwstaniu wspanialsza, lecz także, że jej przyszła wspaniałość będzie równa tej, jaką
niegdyś otrzymaliśmy przy stworzeniu.

d.

T5

Grzegorz z Nyssy: Co znaczy być chrześcijaninem (BOK 15).

opowiadanie o małpie z Aleksandrii (człowiek, który dobrze nie ukształtował

swojej natury wiarą – kiedy tylko szatan podsunie mu łakocie szybko okazuje się kimś
innym, niż wskazuje jego nazwa - chrześcijanin)

łakocie – próżna chwała, ubieganie się o zaszczyty, żądza zysku czy szukanie

przyjemności, itp.

rozumienie chrześcijaństwa przez samą nazwę – imię Chrystus; przez słowo

jaśniejsze i zrozumialsze – król

władze nad wszystkim ma słowo „królestwo”

chrześcijaństwo to naśladowanie Boskiej natury

sens chrześcijaństwa to przywrócić człowieka do dawnego szczęścia(powrót do

pierwotnej łaski i odnowienie rajskiego stanu szczęśliwości)

wąż – wynalazca zła

cnota - czystość i wolność od wszelkiej namiętności i zła

wszystko to jest i nazywa się Chrystusem - sprawiedliwość, mądrość, moc, prawda,

dobro, życie, zbawienie, nieskazitelność, niezmienność, stałość i wszelkie inne wzniosłe
pojęcia, które mogą być wyrażone przez tego rodzaju nazwy

VI.

Ambroży z Mediolanu

a.

Życiorys



ur. 339 Trewir



ojciec był prefektem Galii



był urzędnikiem cesarskim



370 r. – został zarządcą Italii



7 XII 374 – został konsekrowany na biskupa Mediolanu



Duszpasterzowanie rozpoczął od gruntowanego studium Pisma Św. i literatury chrześcijańskiej



Zasłynął jako kaznodzieja



Przeciwstawiał się nauce ariańskiej



Wprowadził do liturgii hymny, których sam był autorem



Potyczki z władzą cesarską



Konflikt z cesarzem Teodozjuszem. Św. Ambroży nałożył na cesarza obowiązek odbycia pokuty za

rzeź w Tesalonikach



Działał na arenie politycznej i społecznej



Zmarł w Wielką Sobotę 4 IV 397



Autor dzieł”

P

ATROLOGIA

–

ZALICZENIE

-

ĆWICZENIA

7

o Egzegetycznych

 Hexameron
 Cykl traktatów o postaciach biblijnych
 Komentarz do Ewangelii Łukasza

o Moralno – ascetyczne

 O obowiązkach duchownych

o Pisma dogmatyczne

 O sakramentach
 O wierze (rodzaj katechizmu antyariańskiego)
 O Duchu Świętym

o Listy

b.

T1

Paulin z Noli: Żywot św. Ambrożego
- Paulin z Noli podejmuje się spisania życiorysu św. Ambrożego, zachęcony przez
św. Augustyna
- Będzie czerpał ze świadectw osób, które go spotkały (siostry św. Ambrożego – Marceliny)
oraz z własnego doświadczenia
- Po śmierci biskupa Aksencjusza lud zebrał się na wybór biskupa
- doszło do zamieszek
- Ambroży udał się tam by uśmierzyć niebezpieczeństwa
- Kiedy tam przemawiał, jedno dziecko z tłumu krzyknęło: Ambrożego na biskupa!
- Dotąd poróżnieni katolicy i arianie zgodnie zatwierdzili osobę św. Ambrożego na urząd
biskupa

c.

T3

Rozdział 9



zwrócenie uwagi na różnicę w ocenie dóbr doczesnych przez filozofów pogańskich i chrześcijan

o filozofowie – dobra doczesne są dobre
o chrześcijanie – dobra doczesne mogą być „nawet szkodliwe” – nie ma całkowitego

potępienia dóbr doczesnych



obowiązki młodzieńców

o życie w bojaźni Bożej, szacunek dla rodziców i ludzi starszych, przestrzegać czystości

moralnej, cenić pokorę, miłować łagodność i skromność



przykłady z Pisma Świętego

o Izaak, Józef Egipski, Mojżesz i Jeremiasz



o cnocie skromności



powinna się ona przejawiać nie tylko w uczynkach ale też w mowie



w słowach odzwierciedla się dusza człowieka



skromność jest warunkiem dobrego śpiewu i mówienia w ogóle



milczenie – najwyższy akt skromności – przykładem jest Zuzanna, która nic nie mówił na swoją

obronę, rozmawiała jedynie z Bogiem



skromności dowodzą też oczy



skromność idzie w parze ze wstydliwością, która też zabezpiecza czystość



wstydliwość jest towarzyszem, przewodnikiem i tarczą dla czystości – zabezpiecza ją już przed

pierwszymi pokusami



przykładem wstydliwości jest zachowanie Maryi w czasie zwiastowania



skromność w modlitwie

P

ATROLOGIA

–

ZALICZENIE

-

ĆWICZENIA

8



przykładem jest celnik modlący się ze skruchą w świątyni



skromność jest cenna w oczach Boga, który przecież nikogo nie uznaje za bogacza



skromność uczestniczy w doskonałości Boga



św. Paweł zaleca skromność i powściągliwość w modlitwie i przed nią



z im większą pokorą wspominamy swoje grzechy tym większej łaski dostępujemy



skromność powinna się wyrażać w sposobie poruszania się (chodzenie, gesty), bo cała postawa

zdradza stan ducha



jeżeli człowiek posiada w tej materii jakieś wady to należy je usuwać



najbardziej trzeba się strzec nieobyczajnych słów, które szczególnie plamią osoby duchowne



należy unikać mówienia oraz słuchania, ponieważ chętne słuchanie skłania innych do mówienia



przykład Józefa Egipskiego, który uciekłby nie słyszeć nieobyczajnej mowy



złe jest też rozmyślanie o rzeczach nieprzyzwoitych i przypatrywanie się im



mamy uczyć się skromności od natury i ukrywać to co ona sama ukryła



znowu przykład z Biblii – ukryte drzwi w arce Noego



Trudności w zachowywaniu skromności

o te, które pociąga ona ze swej natury
o towarzystwo ludzi rozwiązłych



by unikać trudności związanych z towarzystwem osoby duchowne powinny unikać wizyty w

domach świeckich, postępując w ten sposób duchowny może:

o sam udzielić gościny
o nie dawać okazji do obmowy
o zaoszczędzić czas
o nie wystawiać się na pokusy
o łatwo odmówić picia alkoholu, ponieważ u siebie odmawia się raz a w gościnie za każdym

razem; unika się też docinek z powodu abstynencji



młodzi duchowni nie powinni sami odwiedzać wdów i dziewic, mogą to czynić w obecności

biskupa lub księdza – nie daje w ten sposób sposobności do obmowy



nie można tłumaczyć częstych wizyt troską duszpasterską



zamiast wizyt:

o czytanie
o modlitwa



jeżeli ktoś potrzebuje pomocy niech przyjdzie do Kościoła - NIEAKTUALNE



duchowny powinien być:

o pokorny, cichy, zrównoważony, we wszystkim umiarkowany



dwojakie poruszenia duszy:

o myśli
o pożądanie



dwa rodzaje mówienia:

o poufna rozmowa
o wywód lub dyskusja



należy mówić o:

o najlepszym sposobie życia z bliźnim
o zachowywaniu Prawa Bożego
o życiu moralnym



zaczynać jasno, Kończyc z umiarem

P

ATROLOGIA

–

ZALICZENIE

-

ĆWICZENIA

9



pouczenia powinny odnosić się do przeczytanych fragmentów Biblii i je rozwijać



nie mówić ani długo ani krótko



sposób przemawiania ma być: prosty, jasny, naturalny, zrozumiały, poważny i zarazem żywy,

wolny od ozdób, ale niepozbawiony wdzięku

Ambroży podaje konkretne rady, sytuacje i wzory zachowania. Nie tylko pokazuje, że jakieś zachowanie
jest złe, ale też podaje w jaki sposób można je zmienić lub zastąpić innym (zamiast wizyt czytanie).
Często posługuje się dla poparcia swoich tez przykładami z Biblii (praktycznie każda wypowiedź posiada
odniesienie do Biblii).

VII.

Hieronim

a.

Życiorys



Ur. 347 w Strydonie



Studiował w Rzymie



Zdobył znajomość retoryki i łacińskiej literatury klasycznej



366 przyjął chrzest z rąk papieża Liberiusza



Ok. 370 r. udał się do Akwilei wraz z grupką przyjaciół i prowadził z nimi życie

ascetyczne



Wyjechał do Antiochii, gdzie doskonalił znajomość języka greckiego i słuchał

wykładów Apolinarego z Laodycei



Następnie udał się na Pustynię Chalcedońską, gdzie prowadził życie pustelnicze.

Tam też miał sen, który wpłynął na to, że zajął się studium Pisma św., a porzucił
literaturę świecką



378 – święcenia kapłańskie w Antiochii



Był sekretarzem papieża Damazego



386 osiedlił się na stałe w Betlejem, gdzie organizował życie mnisze oraz wykładał

Pismo św. i klasyków w szkole przyklasztornej



Zmarł 30 IX 419 lub 420

b.

T1

tekst1 List do kapłana

• List jest skierowany do Falcydiusza
• Adresat (jak wynika z tekstu) wywyższał stan diakona nad prezbitera i biskupa
• Autor przytacza wiele fragmentów z Pisma, które mówią o zadaniach ludzi kościoła
• biskup jest "środkiem zaradczym przeciw odszczepieństwu (jednoczy)
• potęga bogactw lub pokora ubóstwa czyni biskupa wyższym albo niższym a niepowierzone im

miejsce. Każdy z nich i tak jest następcą Apostołów

c.

T2

Hieronim-egzegeta List do Rufina (kapłana rzymskiego)
- pisany pod koniec 398r.
-list był dyktowany (Hieronim leży chory od 12 miesięcy w łóżku)
W swym liście Hieronim:
- wskazuje, że opinia nigdy nie jest obiektywna, często kłamie, fałszuje wiadomości, jednak
należy korzystać z niej

P

ATROLOGIA

–

ZALICZENIE

-

ĆWICZENIA

10

- dziękuje Rufinowi za dobre świadectwo, które wydał o nim
- przywołuje sąd Salomona o sporze 2 nierządnic (Kościół i Synagoga nazwane są
cudzołożnicami i nierządnicami)
- przypomina o tym, że Chrystus przyszedł do tych, którzy się źle mają (przykład powołania
celnika Mateusza)
-porównuje Kościół z Synagogą, Jezusa Chrystusa z Królem Salomonem
-stwierdza, że inaczej należy rozumieć prawdę historyczną a inaczej ukrytą w przenośniach

VIII.

Jan Chryzostom

a.

Życiorys

Jan z Antiochii zwany jest Chryzostomem, czyli „Złotoustym” ze względu na jego elokwencję
biskup Konstantynopola, dwukrotnie wygnany
uczęszczał do swego rodzaju antiocheńskiego seminarium zwanego Asceterium
zaliczany jest do najbardziej płodnych Ojców Kościoła, pozostawił po sobie 17 traktatów,
ponad 700 homilii, komentarze do Pisma Świętego oraz 241 listów

b.

T1

Mowa przeciw tym, co opuściwszy Kościół pobiegli na wyścigi konne i widowiska teatralne



wspomina o tych, którzy pobiegli na potępiane przez niego wyścigi konne, szczególnie przeraża

go fakt, iż nie uszanowali oni nawet Wielkiego Piątku



o wiele bardziej Chryzostoma zatrważa fakt uczestniczenia chrześcijan w przedstawieniach

teatralnych, złem, które w nich widzi jest budzenie pożądliwości w człowieku poprzez
bezwstydne i nieprzyzwoite zachowania



można nie popełnić grzesznego czynu, lecz zgrzeszyć już samą myślą i sercem, co może się okazać

jeszcze trudniejszym do rozwiązania problemem



Chryzostom porównuje to do przyprowadzenia do domu nierządnicy – gdyby mężczyzna

przyprowadziłby ją jawnie i otwarcie, byłoby to znośniejsze, ponieważ żona zaraz by ją wyrzuciła
– tu jednak, przyprowadzając ją w sercu, żona nie ma żadnych szans



branie udziału w jakichkolwiek widowiskach teatralnych zostaje zakazane dla wszystkich

chrześcijan



Chryzostom podkreśla również „opłacalność” nauki, chociażby miała trafić tylko do jednej osoby

– jest to bowiem dusza, dla której Bóg wszystko uczynił

c.

T2

Pedagog: O wychowaniu dzieci 7,8,9,16
7.
- autor porównuje duszę dziecka do zarządzania państwem. Podkreśla konieczność prawa.
Młodzi łatwo poddadzą się prawom niż starcy, którzy przyzwyczaili się do grzesznego życia;
- prawa powinny być bardzo surowe, a przede wszystkim przestrzegane.

P

ATROLOGIA

–

ZALICZENIE

-

ĆWICZENIA

11

8.
- zmysły zostały przyrównane do bram miasta;
- pierwszą bramą jest mowa;
- nauczmy dzieci wypowiadać tylko przystojne i pobożne słowa, wyrzućmy z ich ust obraźliwe
słowa, obelżywe mowy, nieodpowiednie żarty;
- niech otwiera dziecko usta dla dziękczynienia i świętych hymnów, niech mówi zawsze o
Bogu i o filozofii wzniosłego życia;
- mowa dzieci powinna być surowo oceniana. Dziecko daje się łatwo pokierować;
- należy często zwracać uwagę na słowa;
- karać należy spojrzeniem, energicznym upomnieniem, ostrą naganą. Nie karać biciem;
- można mu grozić pasem, ale nie należy bić nim;
- trzeba nauczyć dziecko skromności i miłości dla ludzi;
- swoją naukę należy przekazać rodzicom i ludziom, którzy otaczają owe dziecko.
9.
- słuch:
- ściśle związany z mową;
- dzieci należy strzec przed słuchaniem niestosownych wypowiedzi;
- dusza dziecka powinna być kształcona przez święte opowieści;
- po kilku powtórkach świętych opowieści, niech samo dziecko opowie usłyszane historie;
- nadajmy dzieciom imiona świętych.
16.
Mądrość, która panuje nad wszystkim;
- wychowywać dzieci ku mądrości.

Jan Chryzostom:
- urodził się około 349 r. w Antiochii Syryjskiej;
- tam pełnił posługę kapłańską przez mniej więcej jedenaście lat, aż do 397 r., kiedy został
mianowany biskupem Konstantynopola;
- wygnany w 403 r. i w 407 r.;
- w dzieciństwie nauczył się wielkiej wrażliwości ludzkiej oraz głębokiej wiary chrześcijańskiej;
- mieszkał przez 4 lata pośród eremitów na pobliskiej górze Silpium;
- przez kolejne dwa lata żył w grocie pod kierunkiem pewnego starca;
- poświęcił się rozważaniu „praw Chrystusowych”, Ewangelii, a zwłaszcza listów Pawła;
- przez chorobę był zmuszony do powrotu do wspólnoty w Antiochii;
- pozostawił 17 traktatów, ponad 700 autentycznych homilii, komentarze do Mateusz i Pawła
oraz 241 listów;
- przekazywał tradycyjną i pewną naukę Kościoła;
- jego teologia jest wybitnie pastoralna;

d.

T2

IX.

Teodoret z Cyru

a.

Życiorys

-Urodził się około 393 r. w Antiochii i otrzymał wykształcenie w tamtejszych szkołach
klasztornych.
-W 423 został biskupem Cyru niedaleko Antiochii.
- 431 r. atakuje stając w obronie Nestoriusza, Cyryla Aleksandryjskiego i sobór Efeski.
- 449 r. został pozbawiony urzędu biskupiego
- po złożeniu oświadczenia potępiającego naukę Nestoriusza mógł wziąć udział w Soborze
Chalcedońskim. Jako Ortodoksyjny nauczyciel.

P

ATROLOGIA

–

ZALICZENIE

-

ĆWICZENIA

12

- Papież Wirigiliusz odrzucił pisma Teodoreta ze względu na to, że autor nie pojmował ich tak,
jak zostały zrozumiane.
- Teodoret nigdy w pełni nie zaaprobował nauki nestoriańskiej.
- należy do najpłodniejszych pisarzy Kościoła greckiego.

b.

T1

Komentarz do I Listu do Koryntian
- Każdy głosiciel Ewangelii jest sługą Chrystusa i szafarzem tajemnic Bożych.
- Sąd może wydawać tylko osoba do tego specjalnie uprawniona
- Nie można nawet sądzić samego siebie po mimo sumienia.
- Pan jest sędzią i nie należy wydawać sądów zbyt wcześnie dopóki nie przyjdzie pan i rozjaśni
wszystko to, co w ciemnościach ukryte.
- Nauka ta pochodzi od Chrystusa
- wypełnianie wszystkiego tego, co nakazał Chrystus.
- Bóg przedstawił apostołów jako ostatnich jakby na śmierć skazanych
-przyjęcie cierpień i udręk dla Chrystusa
- nie odpowiadać na cierpienia oko za oko ząb za ząb
- Posłanie Tymoteusza jako następcę Pawła

X.

Sokrates Scholastyk

a.

T2

Sokrates Scholastyk, Historia Kościoła, Hypatia, mistrzyni filozofii (Księga Siódma, rodź. XV. -PAX, s.
456-457).



niewiasta Hypatia z Aleksandrii, córka filozofa Teona



mistrzyni filozofii –przychodzili do niej ci, którzy chcieli kształcić się na filozofów



często spotykała się z Orestesem – skarga ze sfer kościelnych o to, że stoi na przeszkodzie w

nawiązaniu przyjaznych stosunków między Orestesem a biskupem Cyrylem



ludzie porywczego usposobienia, pod dowództwem Piotra, lektora, gdy ta wracała do domu to

wyrzucili ją z lektyki, zawlekli pod kościół – tam, zdarli z niej odzienie i zabili odłamkami skorup



ciało rozszarpali na sztuki, poznosili na miejsce Kinaron i spalili w ogniu



ściągnięcie na biskupa Cyryla i Kościół w Aleksandrii zarzutów z powodu tej śmierci



jak ludzie żyjący religią Chrystusową mogą mordować, uczestniczyć w bitwach?

b.

T3

Sokrates Scholastyk-Pierwszy synod w Efezie zwołany przeciwko Nestoriuszowi



Trzeci sobór powszechny, zwołany w Efezie w 431r. przez cesarza Teodozjusza II



Przeciw używaniu w odniesieniu do Marii tytułu Matka Boża (theotokos) wystąpił biskup

Konstantynopola Nestoriusz.



Osią sporu był wzajemny stosunek natur boskiej i ludzkiej w Jezusie Chrystusie.



Nestoriusz podkreślał odrębność dwóch natur w Chrystusie: boskiej i ludzkiej, i głosił, że

zbawienie ludzkości dokonało się przez Jego człowieczeństwo.



Cyryla, uważał, że Maria urodziła jedynie człowieka-Jezusa, w którym później dopiero zamieszkał

Bóg-Słowo. Wobec tego nie przysługuje jej tytuł Matki Bożej, a kult maryjny jest
bałwochwalstwem



Cesarz po bezowocnych próbach mediacji nakazał deponować oraz zatrzymać zarówno Cyryla i

Memnona, jak i Nestoriusza. Dwóch pierwszych wkrótce zwolniono. Nestoriusza zastąpiono
Maksymilianem, a po kilku latach skazano na wygnanie.

P

ATROLOGIA

–

ZALICZENIE

-

ĆWICZENIA

13



W wyniku ustępstw, zwłaszcza ze strony Cyryla, przyjęto kompromisową formułę dogmatyczną o

macierzyństwie Bożym NMP - czyli prawowierności tytułu Theotokos - i zjednoczeniu 2 natur w
Jezusie Chrystusie.

XI.

Cyryl Aleksandryjski

a.

Życiorys

Cyryl Aleksandryjski
-żył w latach od ok.380-444 roku
-z jego pism, sposobu wysławiania się, kultury osobistej i religijnej wynika, że zdobył wysokie
wykształcenie
-w 403r. uczestniczył w „Synodzie pod Dębem” gdzie złożono z urzędu Jana Chryzostoma
-w 412r. został pasterzem Aleksandrii
-walczył z arianami, nowacjanami, Żydami i poganami
-od 428r. włączył się w spór z Nestoriuszem
-interesował się chrystologią

b.

T1

W obronie Bogurodzicy
-ostrzega przed fałszywymi nauczyciela
-narodzenie Boga z Dziewicy może być prawdziwe, bo jest to rozumowanie wg Boga, a nie
ludzkie
-popiera swoje stanowisko wieloma świętymi mężami
-odpiera zarzuty wobec św. Pawła, że głosi on Chrystusa wyłącznie jako człowieka
-przeciwnicy opierają to zdanie na sformułowaniu zawartym w Liście do Tymoteusza
-reasumując zauważa, że Jezus jest zawsze tym samym, bez względu na to, czy się go
nazwie Bogiem, czy człowiekiem

XII.

Augustyn z Hippony

a.

Życiorys (Uzupełnić)

b.

T1

Augustyn księga II

Augustyn wspomina, że:
- szukał światowych rozrywek, oddawał się rozpuście
- przebywał w towarzystwie, w którym chwalono się występkami
- studiował retorykę rodzice dbali o jego studia
- Matka żyła bliżej Boga niż Ojciec
- obojgu rodzicom zależało, aby ukończył studia (Matka z pobudek poznania Boga)
- Matka próbowała odwieść go od złych czynów, ale jej nie słuchał.

Augustyn księga III

Augustyn wspomina, że:
- Kartagina była miastem, w którym nauczał i znajdował wiele występnych namiętności
- poszukiwał przedmiotu miłości odczuwał brak
- przyznaje, że tak naprawdę potrzebował pokarmu wewnętrznego - Boga
- miłość i przyjaźń mącił zmysłowością
- postanowił zbadać księgi Pisma Świętego
- porównał styl Pisma Świętego do Cycerona i wydał mu się gorszy
- był zbyt pyszny i nadęty, aby czytać Pismo Święte

P

ATROLOGIA

–

ZALICZENIE

-

ĆWICZENIA

14

- brakowało mu przenikliwości, aby zgłębiać jego sens
- to Bóg osądza czyny, nie zawsze to, co jest występkiem dla człowieka jest nim dla Boga i

odwrotnie, liczy się intencja
- szydził ze sług i proroków Boga
- wierzył w "brednie" między innymi, że rośliny i rzeczy martwe jak pożywienie głęboko

odczuwają gdy je zrywamy, tniemy jemy itd... ludzi, którzy tak myślą nazwał
manichejczykami

Augustyn księga V

Augustyn wspomina, że:

- udał się do Rzymu i uczył tam retoryki tak jak w Kartaginie
- wybrał to miejsce ze względu na większą dyscyplinę wśród studentów, choć znajomi
obiecywali mu też dobre zarobki
- w ostateczności przypisuje ten wybór opatrzności Bożej, która wpłynęła nawet przez
ludzi, których serca nie były jej oddane
- Bóg posługiwał się czasem przewrotnością jego i znajomych, aby naprawić jego życie
- Matka nie chciała, aby jechał do Rzymu i prosiła Boga, aby jej wysłuchałby była blisko
syna
- Augustyn udał się do portu okłamując Matkę, że idzie tam pożegnać przyjaciela ona
jednak poszła za nim
- Matka nie odsuwała się od niego i czuwała przy Augustynie, a ten w trakcie, gdy modliła
się w kaplicy Cypriana niedaleko portu potajemnie odpłynął
- Bóg nie wysłuchał modlitwy Matki, ponieważ ta podróż miała wpłynąć na życie
Augustyna
- zachorował ciężko i otarł się o śmierć
- nie szukał wtedy pomocy Boga - tak jak pozorne wydawały mu się jego grzechy tak
pozorna była dla niego śmierć Chrystusa
- Matka gorąco modliła się za niego i cierpiała - rodziła go w bólach do życia duchowego
- czytał Ambrożego, lecz bardziej niż treść badał jego kunszt krasomówczy
- z czasem jednak i treść zaczęła do niego docierać
- zrozumiał, że wiarę katolicką można rzeczowo uzasadniać i zrozumiał swoje błędy i
grzechy
- zastanawiał się i analizował, która ze stron jest bardziej wiarygodna katolicy czy
manichejczycy, czy inni filozofowie
- postanowił zgodnie z życzeniem jego rodziców zostać katechumenem kościoła
katolickiego, aż do momentu, gdy wreszcie zrozumie kto ma rację

c.

T2

Augustyn z Hippony (wyznania VIII-IX)
księga VIII opowiada o nawróceniu



w jego sercu był kwas, a życie rozchwiane



Pan zesłał mu natchnienie, by udać się do Symplicjana (chrześcijanina) i zapytać jak kroczyć drodze
wiary



żądze tego świata zastępuje mu Pan, jednak czuje przywiązanie do kobiety. Apostoł radzi mu wziąć
ślub, jednak Augustyn się wacha



Symplicjan opowiedział mu o Wiktorynie, który rzuca wszystko i idzie za Jezusem. Augustyn chce iść

P

ATROLOGIA

–

ZALICZENIE

-

ĆWICZENIA

15

tą samą drogą, co Wiktoryn



wolą Augustyna włada diabeł. Jest On splątany ciężkim łańcuchem przez Niego, a także złymi
przyzwyczajeniami, co nie pozwala mu jeszcze do końca iść za Panem



nie lęka się tym, że jest “przykuty przez diabła” (jest mu z tym wszystkim dobrze), ale tym, że będzie
musiał pozostawić przyjemności cielesne



jest jak we śnie, na wołanie Chrystusa: “Zbudź się o śpiący” odpowiada: Jeszcze chwilka...



Tylko łaska Chrystusa może go wyzwolić z tego snu, który rzuca do w dół otchłani



odchodzi od Alipiusza, by płakać w samotności



pytając Boga, kiedy udzieli mu upragnionej łaski wyzwolenia zasypia i słyszy dziecięcy głos: Wstawaj i
czytaj.



Wraca do Alipiusza i w milczeniu czyta fragment o powściągliwości



Alipiusz wyjaśnia mu fragmenty i odnosi go do Augustyna



Idą do Matki, opowiadają wszystko i wielbią Boga.

Księga IX opowiada o chrzcie



uwalnia się wewnętrznie od zawodu retora



Pan prostuje jego “krzywe nogi”



jako katechumen żyje w wiejskiej posiadłości z “bratem serca” Alipiuszem i matką



przyznaje ze długo żył w niewiedzy, kochał marność i kłamstwa



chce, aby słyszeli i widzieli jego ból Ci, którzy tak postępują jak on kiedyś a także by zobaczyli radość z
chwalenia Boga



w ofierze zabił swoją dawną istotę



Bóg go wychłostał i ukoił miłosierdziem



Wraca do Mediolanu, by zapisać się na listę oczekujących na chrzest



Idzie z nim Alipiusz (boso po gołoledzi) i jego syn Adeodat (ok. 15 lat.) wychowywany na zasadach
chrześcijańskich, dyskutują o piśmie Augustyna “O nauczycielu”



po przyjęciu chrztu niepokój wywołany grzechami znikł



płacze słuchając hymnów, kantyków i pieśni

d.

T5



wyjaśnienie skąd wzięła się śmierć – sprowadziło ją nieposłuszeństwo pierwszych ludzi, które

skaziło ludzką naturę



druga śmierć – śmierć wieczna, spod której niektórzy zostali wyzwolenie dzięki łasce Bożej



sprowadzenie wszystkich ludzi i narodów do dwóch rodzajów

o ludzie chcący żyć według ciała
o ludzie chcący żyć według ducha



życie według ciała

o nie oznacza tylko zaspokajania przyjemności cielesnych (epikurejczycy), ale według ciała

żyją też ci, którzy dobro upatrują w duszy (stoicy)

o wieloznaczność słowa „ciało” – może oznaczać całego człowieka lub tylko jego część
o wyjaśnienie terminu „ciało” na podstawie Ga – ciało oznacza całego człowieka zarówno

sferę cielesną i duchową



przyczyną grzechu nie jest ciało, ponieważ grzech nie leży w istocie czy naturze ciała, ale wynika z

jego skażenia



zepsucie ciała, które jest powodem obecnych grzechów jest karą za pierwszy grzech, który

wyniknął z duszy



część grzechów pochodzi z ciała, ale nie wszystkie, ponieważ gdyby tak uważać trzeba by uznać

diabła za niegrzeszącego, ponieważ nie ma on ciała



człowiek żyjąc według siebie, a nie według Boga jest podobny do diabła

P

ATROLOGIA

–

ZALICZENIE

-

ĆWICZENIA

16



kłamstwo pochodzi od człowieka a prawda od Boga



życie według siebie jest kłamstwem, a życie według Boga prawdą – każdy grzech jest kłamstwem

Państwo ziemskie

Państwo niebieskie

powstało z miłości własnej

powstało z miłości Boga

szuka chwały w sobie

szuka chwały w Bogu

pragnienie panowania

służba z miłości

miłuje moc władców

miłuje Boga, który jest jego mocą

mędrcy zabiegają o dobro swego ciała i
ducha

mądrością jest pobożność

nie oddaje się czci Bogu, ale stworzonym
przez człowieka bożkom

oddaje należną cześć Bogu, oczekiwanie
nagrody – zbawienia



szczytem dóbr człowieka jest pokój, tak samo jak życie wieczne



nazwa miasta Jeruzalem ma oznaczać „oglądanie pokoju”



ze względu na powszednie użycie określenia „pokój” na określenie tego stanu ostatecznego

używa się sformułowania „życie wieczne”



człowiek pragnie pokoju z powodu:

o miłości
o strachu



w państwie ziemskim nienawidzi się sprawiedliwego pokoju Bożego, ale miłuje niesprawiedliwy

pokój ludzki



pokój ziemski dzieli się na pokój sprawiedliwych i niesprawiedliwych – pokojowi

niesprawiedliwych brakuje ładu



wszystko podlega Stworzycielowi i Porządkodawcy, który rządzi pokojem wszechświata,

niezależnie od tego jak potoczą się losy każdej istoty żywej



pokój części człowieka – wewnątrz jednostki

o pokuj ciała – uporządkowany układ jego części
o pokuj duszy nierozumnej – uporządkowana skłonność pożądań
o pokuj duszy rozumnej – uporządkowana zgodność poznawania i działania
o pokuj między duszą i ciałem – uporządkowane życie i zdrowie
o pokuj między śmiertelnym człowiekiem i Bogiem – uporządkowanym posłuchem w wierze



pokuj społeczny

o pokuj między ludźmi – uporządkowana zgoda między nimi
o pokuj domu – uporządkowana zgoda mieszkańców, co do rozkazywania i obowiązków
o pokuj państwa – uporządkowana zgoda, co do posłuchu i rozkazywania
o pokuj państwa niebieskiego – społeczność doskonale uporządkowaną i doskonale zgodną,

co do radowania się Bogiem, albo sobą nawzajem w Bogu

o pokuj wszechrzeczy – spokojnością porządku



porządek – rozmieszczenie równych i nierównych rzeczy z wyznaczeniem odpowiedniego dla

nich miejsca



nieszczęśliwość – być nie tam gdzie nie powinno odczuwać się cierpienia i braku pokoju



istnieją istoty, w który nie ma zła lub nie może być ze względu na ich naturę, ale nie mogą istnieć

istoty tylko pozbawione w swej naturze dobra

P

ATROLOGIA

–

ZALICZENIE

-

ĆWICZENIA

17



istotą kary jest odebranie części dobra by móc ubolewać nad stratą



Bóg stwarzając człowieka dał mu pewne dobro i pokój



człowiek korzystając należycie z tych dóbr może otrzymać dobra większe – pokuj

nieśmiertelności; kto będzie ich źle używał ani nie otrzyma dóbr większych ani nie zachowa dóbr
doczesnych



korzystanie z dóbr w państwie ziemskim zmierza do uzyskania pokoju ziemskiego, a w państwie

niebieskim do uzyskania pokoju wiecznego



ciało i dusza nierozumna dążą do pokoju między nimi



ponieważ ludzki umysł jest omylny, dlatego potrzebuje nauki Bożej i łaski Bożej by tę naukę

przyjąć wolą



każdy pokój duszy i ciała prowadzi do pokoju, który ma łączyć człowieka z Bogiem, prowadzącej

do posłuszeństwa w wierze prawu wiecznemu



trzy przedmioty miłości:

o Boga
o bliźniego
o siebie samego



człowiek kochając Boga nie popełni błędu w miłości do siebie samego



człowiek powinie kochać bliźniego jak siebie samego, może też oczekiwać pomocy od bliźniego



pokój z ludźmi – nikomu nie szkodzić, a jeśli się da pomagać



pokój w domu – np. troska męża o żonę; mąż rozkazuje, żona słucha, ale jeżeli mąż troszczy się o

państwo niebieskie, powinien też służyć żonie



człowiek z postanowienia Boga może panować tylko nad nierozumnymi zwierzętami, nie nad

ludźmi



grzesznik jest niewolnikiem – nazwa nie pochodzi z natury, ale od winy – Noe nazwał tak syna,

gdy go karcił