Plik:

ZRZ_ŹZ_Z_ZN_s_p_[v1].doc

1

/

14

Z A R Z Ą D Z A N I E

R Y Z Y K I E M Z A G R O Ż E Ń

na

S T A N O W I S K A C H P R A C Y

OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO

Relacje przyczynowo-skutkowe

źródła zagrożeń – zagrożenia – zdarzenia niepożądane

Materiały pomocnicze do wykładu

[e-mail]

Podstawowymi elementami uczestniczącymi w procesie szacowania ryzyka zagrożeń są:

– czynniki

stanowiące źródła zagrożeń,

– zagrożenia,

– zdarzenia

niepożądane.

Wymienione tu elementy są w relacjach przyczynowo-skutkowych

źródła zagrożeń – zagrożenia – zdarzenia niepożądane

(dalej zwanych krócej łańcuchem

ŹZ–Z–ZN

). W ramach łańcucha ŹZ–Z–ZN zachodzą m.in. procesy rozpoznawania

zagrożeń i aktywizacji zagrożeń (rys. 1).

Zdarzenie

niepożądane

Źródła

zagrożenia

Zagrożenie

Rys. 1.

Schemat ideowy łańcucha źródła zagrożenia – zagrożenie – zdarzenie niepożądane

Rozpoznawanie

zagrożenia

Aktywizacja

zagrożenia

Plik:

ZRZ_ŹZ_Z_ZN_s_p_[v1].doc

2

/

14

Rozpoznawanie

zagrożenia

Tabela 1

Zestawienie pytań listy kontrolnej do rozpoznawania źródeł zagrożeń

na przykładowym stanowisku pracy

Odpowiedź

*)

Lp.

Pytania kontrolne

Tak

Nie

-1-

-2-

-3-

-4-

Personel

1.

Czy pracownicy posiadają odpowiednie do wykonywanej pracy kwalifikacje zawodowe
i uprawnienia?

x

2.

Czy pracownicy zatrudnieni na stanowisku posiadają aktualne profilaktyczne badania lekarskie
stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na stanowisku?

x

3.

Czy pracownicy zatrudnieni na stanowisku przeszli przed dopuszczeniem do pracy instruktaż
ogólny?

x

4.

Czy pracownicy zatrudnieni na stanowisku przeszli przed dopuszczeniem do pracy instruktaż
stanowiskowy?

x

5.

Czy pracownicy posiadają aktualne okresowe przeszkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny
pracy?

x

6.

Czy pracownicy odbyli aktualne szkolenia z zakresu ppoż. i zostali zaznajomieni z obsługą
podręcznego sprzętu ppoż.?

x

7.

Czy pracownicy zostali przeszkoleni z zakresu udzielania
pierwszej pomocy?

x

Zagrożenie

Źródła

zagrożenia

Plik:

ZRZ_ŹZ_Z_ZN_s_p_[v1].doc

3

/

14

Tabela 1 cd.

-1-

-2-

-3-

-4-

Praca biurowa

8.

Czy stanowisko pracy znajduje się w pomieszczeniu pracy o odpowiedniej wysokości lub czy
została wydana przez Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego zgoda na obniżenie wysokości
pomieszczenia oraz czy zostały spełnione warunki obniżenia wysokości pomieszczenia ?

x

9.

Czy na stanowisku pracy biurowej pracownik posiada co najmniej 2 m

2

wolnej powierzchni

podłogi?

x

10.

Czy na stanowisku pracy biurowej pracownik posiada co najmniej 13 m

3

wolnej objętości

pomieszczenia?

x

11.

Czy stanowisko pracy znajduje się powyżej poziomu otaczającego terenu lub czy została wydana
przez Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego zgoda na obniżenie poziomu podłogi?

x

12.

Czy stanowisko pracy posiada oświetlenie dzienne lub czy została wydana przez Wojewódzkiego
Inspektora Sanitarnego zgoda na zastosowanie wyłącznie oświetlenia sztucznego?

x

13. Czy stanowisko posiada oświetlenie sztuczne?

x

14.

Czy oświetlenie stanowiska pracy jest wystarczające do sprawnego i dokładnego wykonywania na
nim zadań pracy?

x

15. Czy

zostały wykonane pomiary natężenia oświetlenia na stanowisku pracy biurowej?

x

16. Czy poziom oświetlenia jest zgodny z PN i nie powoduje olśnienia. x

17.

Czy okna są wyposażone w zasłony, rolety, które ograniczają odbicia światła od błyszczących
elementów wyposażenia pomieszczenia (okna, drzwi, meble) na ekranie monitora?

x

Plik:

ZRZ_ŹZ_Z_ZN_s_p_[v1].doc

4

/

14

Tabela 1 cd.

-1-

-2-

-3-

-4-

Praca biurowa

cd.

18.

Czy na stanowisku pracy zapewniono odpowiednią temperaturę – dostosowaną do rodzaju
wykonywanej pracy i odzieży pracownika?

x

19. Czy w pomieszczeniach pracy zapewniono skuteczną wentylację? x

20. Czy pomieszczenie pracy biurowej utrzymane jest we właściwym stanie technicznym i czystości? x

21. Czy

użytkowane urządzenia są w odpowiednim stanie technicznym?

x

22. Czy do urządzeń biurowych prowadzą przejścia i dojścia o odpowiedniej szerokości i wysokości?

x

23.

Czy urządzenia posiadają oznakowanie znakami i barwami zgodnie z wymaganiami określonymi w
Polskich Normach?

x

24. Czy dla urządzeń została opracowana dokumentacja techniczno-ruchowa?

x

25.

Czy poziom hałasu jest dostatecznie mały w pomieszczeniu pracy biurowej, żeby była możliwość
skupienia się i porozumienia?

x

26. Czy

urządzenia i instalacje energetyczne są właściwie eksploatowane?

x

27. Czy pracownicy mają styczność z gorącymi cieczami i/lub wyposażeniem?

X

28.

Czy przewody są w dobrym stanie technicznym (bez uszkodzeń, supłów lub nie izolowanych
przewodów)?

x

29.

Czy przewody i kable umieszczane są w taki sposób na stanowisku pracy biurowej, aby nie
krępowały swobody ruchu pracowników i nie powodowały potykania się?

x

Plik:

ZRZ_ŹZ_Z_ZN_s_p_[v1].doc

5

/

14

Tabela 1 cd.

-1-

-2-

-3-

-4-

Praca biurowa

cd.

30.

Czy obudowy sprzętu elektrycznego nie posiadają uszkodzeń i są zabezpieczone przed
nieuprawnionym dostępem?

x

31.

Czy urządzenia elektryczne posiadają znak IEC-60417-5036
(trójkąt z czarną błyskawicą na żółtym tle)?

x

32. Czy wtyczki i gniazdka nie posiadają widocznych uszkodzeń? x

33. Czy w pobliżu stanowiska pracy znajduje się sprzęt ppoż.? x

34.

Czy w pobliżu stanowiska pracy dostępna jest apteczka ze środkami i instrukcją udzielania
pierwszej pomocy?

x

35. Czy w razie wypadku zapewniona jest fachowa pierwsza pomoc?

x

36. Czy pracownicy mają zapewnione na stanowisku pracy właściwe pole widzenia?

x

37. Czy

usytuowanie

środków i przedmiotów pracy odpowiada zaleceniom ergonomii?

x

38. Czy pracownik wykonuje pracę w pozycji siedzącej lub posiada możliwość odciążenia nóg?

x

39. Czy pozycja ciała pracowników nie jest wymuszona?

X

40. Czy

wysokość biurka zapewnia możliwość zmiany pozycji nóg?

X

41. Czy rzeczywisty czas pracy przy monitorze wynosi mniej niż 6 godzin dziennie?

x

Plik:

ZRZ_ŹZ_Z_ZN_s_p_[v1].doc

6

/

14

Tabela 1 cd.

-1-

-2-

-3-

-4-

Praca biurowa

cd.

42.

Czy w przypadku pracy ciągłej, jest możliwość przerwania jej krótkimi (5 minutowymi) przerwami
lub zmiana czynności pracy?

x

43.

Czy krzesło posiada dostateczną stabilność, przez wyposażenie go w podstawę co najmniej
pięciopodporową z kółkami jezdnymi?

x

44. Czy siedziska są stabilne oraz zapewniają swobodę ruchów?

x

45. Czy

wysokość siedziska można łatwo dostosować?

x

46. Czy

wysokość oparcia siedziska jest regulowana?

x

47.

Czy istnieje możliwość wyprofilowania płyty siedziska i oparcia do naturalnego wygięcia
kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych?

X

48. Czy podparcie ramion jest zapewnione?

X

49. Czy podparcie stóp (podnóżek) jest zapewnione?

X

50.

Jeżeli pracownicy narzekają na dolegliwości mięśniowo-szkieletowe (szyi, pleców, ramion, nóg)
czy przeprowadzana jest ergonomiczna ocena stanowiska pracy?

X

51. Czy obraz na monitorze ekranowym jest wyraźny i łatwo czytelny?

x

52. Czy obraz na monitorze jest wolny od drgań (bez tętnienia i niezmazany)?

x

53. Czy

jasność obrazu oraz kontrast między znakami i tłem na monitorze są łatwe do ustawienia?

x

Plik:

ZRZ_ŹZ_Z_ZN_s_p_[v1].doc

7

/

14

Tabela 1 cd.

-1-

-2-

-3-

-4-

Praca biurowa

cd.

54.

Czy monitor może być ustawiany i ustabilizowany zgodnie z wymaganiami użytkownika
(obracany, odchylany)?

x

55.

Czy ogólne i miejscowe oświetlenie zapewnia dobre światło oraz odpowiedni kontrast między
ekranem a tłem monitora?

x

56.

Czy odległość miedzy oczami pracownika a ekranem
wynosi 40-75 cm?

x

57. Czy powierzchnia klawiatury jest matowa co zapobiega odbiciom światła? X

58. Czy usytuowanie klawiatury pozwala na wygodną pozycję tułowia, ramion i dłoni?

X

59. Czy programy dostosowane są do zadań pracy?

X

60. Czy forma informacji zawartych w programach jest przystępna dla użytkowników? X

61. Czy pracownicy mają zapewnioną pomoc w przypadkach kłopotów z oprogramowaniem?

X

62. Czy pracownicy wykonują różnorodne zadania?

X

63. Czy praca przebiega pod presją czasu, terminów, które trzeba dotrzymać?

X

64.

Czy drogi, przejścia komunikacyjne w miejscu wykonywania pracy biurowej utrzymywane są we
właściwym stanie technicznym?

X

65.

Czy pracownicy posiadają możliwość swobodnego korzystania z pomieszczeń higieniczno-
sanitarnych?

X

Plik:

ZRZ_ŹZ_Z_ZN_s_p_[v1].doc

8

/

14

Tabela 1 cd.

-1-

-2-

-3-

-4-

Praca w terenie

66. Czy wykonywana praca stawia duże wymagania emocjonalne?

X

67. Czy pracownicy mogą decydować o sposobie wykonywania swojej pracy?

X

68.

Czy została opracowana instrukcja bezpiecznej pracy i czy zawiera ona wszystkie niezbędne
informacje?

X

69.

Czy instrukcja bezpiecznej pracy jest dostępna dla pracowników zatrudnionych na danym
stanowisku?

X

70.

Czy pracownicy w kontrolowanych obiektach znajdują się w bezpośrednim narażeniu czynników
biologicznych?

X

71. Czy pracownicy wykonują czynności z powstaniem bioaerozoli?

X

72.

Czy pracownicy w kontrolowanych obiektach znajdują się w bezpośrednim narażeniu czynników
chemicznych?

X

73.

Czy na stanowisku pracy w nadzorowanych obiektach zostały przeprowadzone i są aktualne
pomiary czynników szkodliwych?

X

74.

Czy w kontrolowanych obiektach są stosowane takie chemikalia, które są traktowane jako
niebezpieczne (np. środki odkażające, środki konserwujące, rozpuszczalniki i inne)?

X

75.

Czy poziom hałasu jest dostatecznie mały w obiektach nadzorowanych, żeby była możliwość
skupienia się i porozumienia?

X

76.

Czy pracownicy są informowani o poziomie zagrożenia czynnikami szkodliwymi w
kontrolowanych obiektach?

X

Plik:

ZRZ_ŹZ_Z_ZN_s_p_[v1].doc

9

/

14

Tabela 1 cd.

-1-

-2-

-3-

-4-

Praca w terenie

cd.

77.

Czy pracownicy są informowani o sposobie zapobiegania narażeniu na czynniki szkodliwe w
kontrolowanych obiektach?

X

78. Czy pracownicy mają styczność z gorącymi materiałami i/lub wyposażeniem?

X

79.

Czy pracownicy zostali wyposażeni w odzież i obuwie robocze zgodnie z tabelą norm przydziału
odzieży lub czy został wypłacony im ekwiwalent pieniężny?

X

80. Czy pracownicy zostali wyposażeni w niezbędne środki ochrony indywidualnej?

X

81.

Czy urządzenia i dostarczone środki ochrony indywidualnej posiadają certyfikat na znak
bezpieczeństwa „B” lub posiadają deklarację zgodności i zostały oznaczone tymi znakami?

X

82.

Czy pracownicy podczas wykonywanej pracy stosują środki ochrony indywidualnej oraz odzież
i obuwie robocze zgodnie z przeznaczeniem?

X

83.

Czy drogi, przejścia komunikacyjne w miejscach wykonywania pracy terenowej utrzymywane są
we właściwym stanie technicznym?

X

84.

Czy oświetlenie w strefach komunikacyjnych, na korytarzach, schodach, itp. jest odpowiednie dla
bezpiecznego przemieszczania się i dostrzeżenia wszelkich przeszkód (jak np.: przedmioty leżące
na podłodze, stopnie, śliskie powierzchnie lub rozlane płyny, krawędź podestu, itp.)?

X

85.

Czy na podłogach i drogach komunikacyjnych nadzorowanych obiektów nie występują
nierówności, dziury, progi lub inne zmiany poziomów?

X

86.

Czy powierzchnia podłogi na stanowisku pracy w obiektach nadzorowanych nie jest śliska np.
kiedy jest ona mokra wskutek rozlania cieczy (np. wody) lub wskutek czyszczenia?

X

Plik:

ZRZ_ŹZ_Z_ZN_s_p_[v1].doc

10

/

14

Tabela 1 cd.

-1-

-2-

-3-

-4-

Praca w terenie

cd.

87. Czy pracownicy podczas wykonywanej pracy są narażeni na upadek do zbiorników wodnych?

X

88.

Czy przewody i kable umieszczane są w taki sposób na stanowisku pracy/w obiektach
nadzorowanych, aby nie krępowały swobody ruchu pracowników i nie powodowały potykania się?

X

89.

Czy pojazd, którym porusza się pracownik jest poddawany systematycznym przeglądom
technicznym?

X

90.

Czy przed wyjazdem w trasę pracownik kierujący pojazdem sprawdza działanie podstawowych
układów decydujących o bezpieczeństwie jazdy?

X

91.

Czy na wyposażeniu samochodu znajduje się prawidłowo wyposażona apteczka pierwszej pomocy
i sprawna gaśnica?

X

*)

Wpisanie znaku

„

X

”

w pomarańczowym polu jako odpowiedzi na zadane pytanie kontrolne, jest wskazaniem źródła zagrożenia,

które jest przedmiotem pytania.

Źródło: opracowanie na podstawie Trzeciak-Skiba M., Ocena ryzyka zawodowego dla wybranego stanowiska pracy znajdującego się w strukturze
organizacyjnej Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Praca dyplomowa w ramach studiów podyplomowych Menedżer Bezpieczeństwa i Higieny Pracy,
MBP 13, promotor A. Kadziński, Wyższa Szkoła Logistyki, Poznań, 2009.

Plik:

ZRZ_ŹZ_Z_ZN_s_p_[v1].doc

11

/

14

Zdarzenie

niepożądane

Źródła

zagrożenia

Zagrożenie

Rozpoznawanie

zagrożenia

Aktywizacja

zagrożenia

Tabela 2

Zestawienie charakterystyk łańcucha ŹZ–Z–ZN zidentyfikowanych dla wybranego stanowiska pracy

Lp.

Źródła zagrożenia

Zagrożenie (opis skrócony)

Zdarzenie niepożądane

-1-

-2-

-3-

-4-

1.

ƒ podejmowanie decyzji w zakresie

bezpieczeństwa zdrowotnego ludności

ƒ zła organizacja pracy
ƒ zły przepływ informacji
ƒ zły obieg dokumentów
ƒ agresja ze strony klientów i przedstawicieli

obiektów kontrolowanych

zagrożenie pracą

w stresie

ƒ bóle głowy
ƒ nerwice
ƒ zaburzenia snu
ƒ choroby serca
ƒ choroby układu pokarmowego

Plik:

ZRZ_ŹZ_Z_ZN_s_p_[v1].doc

12

/

14

Tabela 2 cd.

-1-

-2-

-3-

-4-

2.

ƒ utrzymywanie niewłaściwej pozycji ciała

podczas pracy

ƒ wymuszona pozycja
ƒ długa praca przy komputerze
ƒ wysokość stołu nie dostosowana do wzrostu

pracownika, brak możliwości regulacji

ƒ nieprawidłowo wyprofilowana krawędź

siedziska

ƒ siedzisko bez podłokietników
ƒ brak podnóżka
ƒ klawiatura ułożona na tym samym poziomie co

monitor

ƒ brak podparcia nadgarstków

możliwość niepożądanych zmian

w układzie mięśniowo-szkieletowym

ƒ stany zwyrodnieniowe kręgosłupa
ƒ bóle barków
ƒ bóle nadgarstków

3.

ƒ rozgrzane powierzchnie urządzeń kuchennych

(czajnik)

ƒ gorąca woda i para wodna
ƒ zła organizacja miejsca pracy - spożywanie

gorących napojów na stanowisku pracy

ƒ pośpiech podczas przygotowywania napojów
ƒ niezachowanie przez pracownika szczególnej

ostrożności w trakcie korzystania z gorącej
wody

możliwość poparzenia gorącą wodą ƒ poparzenia termiczne części ciała

(szczególnie dłoni)

Plik:

ZRZ_ŹZ_Z_ZN_s_p_[v1].doc

13

/

14

Tabela 2 cd.

-1-

-2-

-3-

-4-

4.

ƒ przewrócenie się regału
ƒ spadające segregatory, akta, książki
ƒ niestabilne ułożenie dokumentów (w stosie)
ƒ bałagan na stanowisku pracy
ƒ nadmierne przeciążenie mebli biurowych
ƒ nierównomierne obciążenie mebli biurowych i

zmian ich środka ciężkości

zagrożenie spadającymi

przedmiotami

ƒ stłuczenia od uderzeń
ƒ skaleczenia
ƒ przygniecenia
ƒ urazy kończyn i głowy

5.

ƒ śliskie i nierówne powierzchnie podłóg

wewnątrz obiektów kontrolowanych lub
powierzchnie na zewnątrz obiektów

ƒ drogi komunikacyjne z progami pomiędzy

pomieszczeniami

ƒ przeszkody na drogach komunikacyjnych

(nie zakryte otwory, uszkodzone wykładziny,
nie zachowanie szerokości przejść, itp.)

ƒ źle oświetlone drogi komunikacyjne
ƒ ułożenie przewodów elektrycznych,

telefonicznych na podłodze i w ciągach
komunikacyjnych

zagrożenie upadkiem

na tym samym poziomie

ƒ stłuczenia kończyn, głowy, innych

części ciała

ƒ zwichnięcia kończyn
ƒ złamania kończyn
ƒ wstrząśnienie mózgu

. . .

Plik:

ZRZ_ŹZ_Z_ZN_s_p_[v1].doc

14

/

14