C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

195

Rozdział 9.

Sieciowe systemy operacyjne

υ

Branżowe trendy i ich ewolucja.

υ

Rodzina NetWare.

υ

Strategia sieciowa Microsoftu: wszechobecna sieć.

υ

Sieci uniksowe.

υ

Usługi katalogowe.

Niniejszy rozdział stanowi szczegółowy przegląd najlepiej sprzedających się i
najbardziej zaawansowanych technologicznie sieciowych systemów operacyjnych.
Przedstawiono w nim różne odmiany systemów Novell NetWare i Microsoft
Windows, a także opisano sieci na bazie systemów Unix i Linux. O ile ten rozdział
koncentruje się głównie na samych systemach operacyjnych i ich cechach, dwa
następne stanowią rozszerzenie przedstawianej tematyki o rolę systemów
operacyjnych w połączeniach z sieciami rozległymi, a w szczególności z Internetem
i korporacyjnymi intranetami. Zacznijmy od krótkiego przeglądu branżowych
trendów
i wpływu konkurencji na różne systemy operacyjne dla sieci lokalnych.

Branżowe trendy i ich ewolucja

Poniżej przytoczono kilka faktów dotyczących bieżącego stanu branży sieci
komputerowych, które dobrze jest znać:

υ

Wszystkie najważniejsze systemy operacyjne dla sieci LAN są
wystarczająco szybkie dla praktycznie każdej organizacji. Przy wyborze
sieciowego systemu operacyjnego szybkość nie jest czynnikiem
decydującym.

υ

Systemy operacyjne stają się coraz bardziej ze sobą zgodne i zdolne do
współpracy. Tę cechę zawdzięczają przede wszystkim modułowej

196

Sieci komputerowe dla każdego

196

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

budowie. System operacyjny można skonfigurować tak, aby spełniał
indywidualne wymagania.

υ

NetWare wciąż ma największy udział w rynku zainstalowanych serwerów
plików.

υ

Microsoft Windows NT uszczuplił nieco rynkowe udziały NetWare.
Serwery NT wykonują obecnie wiele zadań realizowanych kiedyś
wyłącznie na serwerach NetWare.

υ

Linux natomiast systematycznie odbiera klientów następcy Windows NT,
systemowi Microsoft Windows 2000. Niska cena Linuksa czyni go
szczególnie atrakcyjnym dla osób projektujących systemy przeznaczone do
szerokiego wdrożenia, ponieważ brak opłat licencyjnych znacząco obniża
koszt sieci w przeliczeniu na jedno stanowisko.

Wielkość rynku i potencjalne zyski skłaniają dostawców sieciowych systemów
operacyjnych do zaciekłej konkurencji. Novell, który kiedyś cieszył się aż 70
procentowym udziałem w rynku sieci dla komputerów PC, utracił obecnie impet
sprzedaży, jednak wciąż oferuje produkty o bardzo dużych możliwościach.

W roku 1989 dostawcy systemów operacyjnych podsycali wzrost rynku sieci,
promując i oferując produkty zgodne z otwartymi standardami, nie zawierające
zastrzeżonych rozwiązań firmowych. Na czele producentów oferujących produkty
zgodne z otwartymi standardami stały takie firmy jak AT&T, Digital i 3Com. Zamiast
starać się uzależnić każdego klienta od własnych standardów komunikacyjnych, firmy
te przyciągnęły nabywców oprogramowaniem pracującym zgodnie z narodowymi
i międzynarodowymi standardami.

W latach 90. firmy z tego rynku oferowały klientom coraz wyższy poziom
zgodności i współpracy swoich produktów. Ten trend poszedł już tak daleko, że
obecnie firmy nie tylko zapewniają obsługę otwartych standardów, ale nawet
dostarczają oprogramowanie obsługujące zastrzeżone protokoły swoich
konkurentów. Od kilku lat Microsoft zaadoptował protokół IPX Novella jako
domyślny protokół sieciowy Windows NT. Obecnie Microsoft i Novell dołączyli
do licznej grupy systemów uniksowych, przyjmując TCP/IP jako protokół
domyślny dla swoich systemów operacyjnych.

Pod względem praktycznym obsługa wielu protokołów oznacza, że administrator
może skonfigurować sieciowego peceta tak, aby sieciowy napęd oznaczony literą F:
odpowiadał serwerowi plików systemu Unix, sieciowy napęd G: serwerowi plików
NetWare, a sieciowy napęd H: serwerowi Windows NT. Osoba używająca tego
komputera nie musi znać żadnego z tych systemów, aby uzyskać dostęp danych na
każdym z tych serwerów. Te możliwości są już dostępne, jednak wymagają
ostrożnej integracji wszystkich elementów tak, aby zazębiały się bez zakleszczania.

Ulepszone możliwości współpracy i większa elastyczność to podstawowe wytyczne
marketingowe i technologiczne dla producentów oprogramowania sieciowego.
Elementy sieciowych systemów operacyjnych oraz serwery, które wykorzystują różne

Rozdział 9.

♦ Sieciowe systemy operacyjne

197

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

197

systemy operacyjne, można łączyć ze sobą, podobnie jak można korzystać w sieci
z kart sieciowych różnych producentów.

Wydajność i inne ważne czynniki

Wiele można się nauczyć o wydajności sieci, prowadząc przez lata testy w LAN
Labs PC Magazine. Można się nawet dowiedzieć, że niektóre ważne czynniki są
szczególnie trudne do zmierzenia. Dla przeciętnego użytkownika od przepustowości
ważniejsze są: niezawodność, pomoc techniczna, zgodność i funkcje zarządzania.

Zmiksuj koktajl systemów operacyjnych

W każdej sieci kilka podstawowych funkcji, takich jak udostępnianie
plików, drukarek, Internetu oraz zdalny dostęp, musi być realizowanych
perfekcyjnie. Sieć powinna również nieźle sobie radzić z aplikacjami baz
danych (wszystkie programy do obsługi firmy) i aplikacjam
i wykorzystującymi technologie internetowe, takimi jak korporacyjny
serwer intranetowy. Nie warto się wahać ani sekundy przed mieszaniem
różnych systemów operacyjnych. Jednak fundamentem właściwego
doboru składników jest praktyka. Najlepiej połączyć Windows 2000 z
Linuksem albo z NetWare, ale nie z obydwoma systemami naraz.
Mieszanka trzyskładnikowa to prawdopodobnie zbyt skomplikowana
sprawa. Aby skorzystać z najlepszych dostępnych usług serwera plików i
wydruków należy połączyć Windows z NetWare. Aby obniżyć koszty
specjalnych zastosowań, należy połączyć Windows

z Linuksem. I nie wolno zapominać o odpowiednim dla siebie poziomie
komfortu technicznego.

Ile mocy obliczeniowej?

To prawda: system operacyjny dla serwera plików nie potrzebuje
potężnej mocy obliczeniowej. W szczególności mało wymagające są pod
tym względem systemy NetWare i Linux. Komputer z Pentium 333 i 128
MB będzie doskonały jako serwer. Windows NT i Windows 2000
potrzebują nieco większej mocy, ale i tak są w stanie działać na
praktycznie każdym procesorze Pentium. Jednak uruchomienie innych
serwerowych aplikacji – serwera WWW czy serwera baz danych –
spowoduje gwałtowny wzrost zapotrzebowania na moc procesora. W
takiej sytuacji warto myśleć o serwerze z dwoma procesorami i
przetwarzaniem symetrycznym.

Pod względem szybkości wszystkie opisane w tym rozdziale systemy operacyjne
mają na tyle dobre osiągi, że mogą zaspokoić prawie wszystkie wymagania.

Przy dużym obciążeniu sieci – odpowiadającym pracy stu klientów PC – typowy
serwer plików dostarcza klientowi plik o wielkości 50 kB w 1,4 sekundy – co mniej

198

Sieci komputerowe dla każdego

198

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

więcej odpowiada wydajności dysku twardego komputera przenośnego. Przy
mniejszym obciążeniu czas pobierania pliku będzie krótszy niż w większości
dysków twardych dostępnych w laptopach.

Wieloletnie prace nad testowaniem sprzętu pozwalają Autorowi sformułować
jeszcze jeden wniosek: PC wykorzystywany jako serwer plików działa w systemie
interaktywnym i względnie jednorodnym, co sprawia, że trudno oceniać jego
wpływ na wydajność tego systemu bez oceny pozostałych jego parametrów. Na
przykład
w przypadku współczesnych napędów, kontrolerów dysków, kart sieciowych
i współczesnego oprogramowania, prędkość i typ procesora nie zdają się mieć
znacznego wpływu na wydajność całego systemu. Jeśli jednak ktoś zdecyduje się
skorzystać z możliwości współczesnych serwerów operacyjnych w zakresie
uruchamiania oprogramowania do zarządzania siecią, programów
komunikacyjnych lub serwera baz danych na PC, realizującym już funkcje serwera
plików, obraz ten zmienia się. Aplikacje serwerowe gwałtownie pochłaniają moc
procesora serwera.

Współczesne serwery plików robią znacznie więcej niż sieciowe pecety z
możliwością jednoczesnego wielodostępu do udostępnianych plików i
podkatalogów. Serwery te stają się hostami motorów baz danych, które opracowują
odpowiedzi na złożone zapytania z programów użytkowych. Ponadto są one
hostami aplikacji klient-serwer innego rodzaju, na przykład mechanizmów
komunikacyjnych, takich jak Microsoft Messaging API. Produkowane obecnie
serwery mogą komunikować się z zasilaczami UPS i podejmować odpowiednie
czynności w przypadku otrzymania informacji o wyłączeniu napięcia. Ponadto na
serwerach tych działają programy do zarządzania siecią i monitorowania jej
aktywności, a nawet oprogramowanie czyniące z nich portale do połączeń z sieciami
rozległymi, takimi jak Internet lub korporacyjne intranety.

Więcej o sprzęcie serwera w rozdziale 10.

Model klient-serwer

Model obliczeniowy klient-serwer

to modny termin na rynku systemów

operacyjnych dla sieci LAN. W architekturze klient-serwer pewne zadania
wymagające intensywnego wykorzystania dysku, takie jak usługi baz danych i
komunikatów, są realizowane przez serwer plików. Powoduje to zmniejszenie
przeciążenia sieci, ale zwiększa obciążenie procesora serwera.

Więcej informacji o funkcjach oprogramowania dla sieci LAN oraz
obliczeniach w modelu klient-serwer można znaleźć w rozdziale 8.

Rozdział 9.

♦ Sieciowe systemy operacyjne

199

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

199

W miarę wzrostu zadań dla serwera plików potrzeba więcej pamięci RAM i więcej
mocy obliczeniowej. Po zwiększeniu mocy serwera można dodać nowe funkcje do
systemu operacyjnego dla sieci LAN – i tak wszystko się powtarza.

Nowe oprogramowanie, zwykle wykorzystujące moc najnowszego sprzętu, podnosi
znaczenie sieciowych systemów operacyjnych w rosnącej sieci połączeń
komputerowych.

Nie wolno zapomnieć o wyposażeniu serwera w zasilacz UPS.

Protokoły sieciowe

Niezawodna i efektywna obsługa danych w sieci polega całkowicie na

protokołach

– porozumieniach, które opisują sposób wykonywania określonych czynności.
Chociaż protokoły sieciowe są niewidoczne dla użytkowników, ich architektura jest
jednym z najważniejszych elementów, które trzeba wybrać planując budowę sieci
LAN lub WAN. Nie licząc starych sieci firmowanych przez jednego producenta,
takich jak SNA IBM czy DECnet Digitala, do wyboru pozostają SPX/IPX
(Sequenced Packet Exchange/Internet Packet Exchange) Novella lub TCP/IP
(Transmission Control Protocol/Internet Protocol). Na rysunku 9.1 pokazano, w
jaki sposób dane „kapsułkowane” są w pakiety TCP/IP.

To nie „wszystko albo nic”!

W kwestiach dotyczących sieci nie dokonuje się wyborów na całe życie.
Na przykład bardzo rozsądnym wyborem dla aplikacji biznesowych jest
skonfigurowanie serwera plików w oparciu o NetWare. Novell ma do
zaoferowania doskonałe opcje podnoszące niezawodność serwera. Nic
nie stoi jednak na przeszkodzie, aby dla serwera komunikacyjnego
wybrać system Windows 2000, ponieważ wielu dostawców oferuje
produkty z zakresu bezpieczeństwa i zdalnych połączeń przeznaczone dla
Windows NT i 2000. Tworzenie specjalnych aplikacji może odbywać się
pod Linuksem (pod warunkiem, że personel zna Uniksa), aby zmniejszyć
koszty. Można mieszać ze sobą oprogramowanie, sprzęt i protokoły w
sieci LAN tak, aby w pełni zaspokoić swoje potrzeby.

Komentarz: przeniosłem ramkę
w odpowiednie miejsce tekstu

200

Sieci komputerowe dla każdego

200

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

Rysunek 9.1.
Warstwy
oprogramowania
sieciowego

Opis zestawu protokołów TCP/IP stanowi ważną część rozdziałów 11. i
13.

Jedną z wielu wspaniałych idei, które nie wytrzymują zderzenia z rzeczywistością
jest idea prostej sieci z jednym protokołem. Większość organizacji, w których sieci
działa kilkadziesiąt i więcej komputerów, ma do czynienia z mieszanką dyskowych
i sieciowych systemów operacyjnych, jak powstaje w wyniku różnych fuzji i
reorganizacji, a nie – precyzyjnego planowania. Wraz z rosnącą heterogenicznością
sieci zarządzanie różnymi systemami staje się coraz trudniejsze. I chociaż są to
sprawdzone standardy, administrowanie taką hybrydową siecią to wciąż
wieloaspektowy proces.

Współdziałanie warstw oprogramowania

Każda z różnych warstw oprogramowania sieciowego opakowuje
użyteczne dane z aplikacji lub klawiatury w „kopertę” o specjalnym
formacie. Na tym rysunku pokazano, jak dane programowe
przekształcane są w pakiet TCP, pakiet TCP w pakiet IP, a pakiet IP
(zawierający wszystkie poprzednie pakiety) w pakiet lub ramkę
Ethernetu. Proces tych przekształceń ma ściśle określoną strukturę, która
– chociaż mogłaby być bardziej uproszczona – zapewnia współdziałanie.

Komentarz: podpis do rysunku
umieściłem w ramce na marginesie

Rozdział 9.

♦ Sieciowe systemy operacyjne

201

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

201

Internet skomplikował to jeszcze bardziej. We wszystkich zastosowaniach
praktycznych korzystanie z Internetu oznacza korzystanie z protokołu TCP/IP w
każdym PC, na którym działa przeglądarka. A to oznacza konieczność dodania
protokołu TCP/IP do używanych już protokołów IPX czy LocalTalk. Związana
z tym konieczność wprowadzenia adresów IP może znacząco zwiększyć obciążenie
administratora sieci.

Więcej informacji na temat adresowania IP zostało opisane w
podrozdziale „Piekło i niebo IP”.

IPX to nic złego

Jeśli sieć działa na protokole IPX i to wystarcza, to niech tak zostanie! Na
komputerach, które będą miały dostęp do Internetu trzeba będzie dodać
protokół IP. IPX to najlepszy protokół dla sieci lokalnej.

Duży udział Novella w rynku sieciowym oraz krótkotrwała adopcja protokołów
IPX przez Microsoft wpłynęły na powstanie wielu sieci wspartych na tych
protokołach. Od wersji NetWare 2.1 aż do 4.x Novell opierał całą sieciową
komunikację warstwy transportowej na protokołach SPX/IPX. Sukces NetWare
pchnął wielu innych producentów ku protokołom SPX/IPX, dzięki czemu można
obecnie kupić przeznaczone dla tych protokołów zarówno wyrafinowane
analizatory sieci, jak

i specjalne programy komunikacyjne.

Tak jak w przypadku innych protokołów komunikacyjnych, SPX/IPX to nie jest

pojedynczy protokół, ale zestaw standardowych procedur, które umożliwiają

nawiązywanie połączeń pomiędzy komputerami. W praktyce każdy zestaw

protokołów formatuje wiadomość, czyli

pakiet

, dodając do niego określone

charakterystyki, takie jak informacje adresowe, informacje o odbiorze lub informacje

o routingu. Pakiety są często wielopoziomowo zagnieżdżone, tak więc w pakiecie

może znajdować się pakiet, w którym jest następny pakiet, a każdy z nich ma

określoną funkcję.

IPX odpowiada za adresowanie pakietów pomiędzy węzłami systemu NetWare, ale

ich nie liczy, ani nie potwierdza odbioru. Odbiór danych w miejscu docelowym oraz

odesłanie potwierdzenia do nadawcy to zadanie protokołu SPX, o ile jest używany.

Nieliczne aplikacje, które wymagają gwarantowanej dostawy – na przykład aplikacje

do przesyłania plików – mogą adresować swoje bloki danych za pomocą SPX. Jednak

większość aplikacji, a w szczególności te, które same sprawdzają powodzenie

transmisji, używa protokołu IPX, ponieważ jest bardziej wydajny i wprowadza mniej

informacji dodatkowych.

Protokół IPX jest szybki i wydajny, zwłaszcza w przypadku względnie małych

(około 512 bajtów) pakietów danych, najczęściej żądanych przez aplikacje

Windows. Jednak małe pakiety danych „nie są dobrze” widziane w sieciach

rozległych, wykorzystujących wolniejsze i drogie łącza międzysieciowe, z uwagi na

wprowadzanie dużego narzutu informacyjnego.

202

Sieci komputerowe dla każdego

202

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

Niemal do końca roku 1994 produkty sieciowe Microsoft używały do przenoszenia
danych pomiędzy kartami sieciowymi protokołu sieciowego o nazwie NetBIOS.
Chociaż protokół ten jest szybki w małych sieciach, to jednak pakiety NetBIOS-u
nie zawierają wystarczających informacji do kierowania ich poprzez łącza
międzysieciowe. Z tego powodu późniejsze wersje Windows NT oraz Windows 95
korzystają ze stworzonej przez Microsoft implementacji protokołu IPX Novella,
jako głównego protokołu sieciowego. Obecnie zarówno Microsoft, jak i Novell
przyjęli IP za domyślnie instalowany protokół, ale IPX wciąż odgrywa ważną rolę,
ponieważ jest stosowany do przesyłania danych w wielu sieciach LAN.

Wąskie rury... duże bloki

Aby efektywnie wykorzystać sieci o dalekim zasięgu potrzebne są duże
bloki danych. Jednak ta zasada projektowa przestaje obowiązywać w
obliczu systemu ATM (Asunchronous Transfer Mode – asynchroniczny
tryb transmisji), który powstał w połowie lat 90. Technologii ATM
poświęcono jeden z następnych rozdziałów, na razie wystarczy wiedzieć,
że pakiety IPX są małe i dobrze pasują do nieregularnego ruchu w
sieciach LAN. Pakiety IP są duże i przeznaczone do maksymalnego
wykorzystania drogich łączy dalekiego zasięgu. Poważne problemy
pojawiają się, gdy chce się zapakować wielkie pakiety IP w malutkie
komórki ATM.

Protokoły TCP/IP to otwarty standard opracowany przez Departament Obrony
Stanów Zjednoczonych (Department of Defence – DoD) w celu połączenia tysięcy
różnych komputerów. Agencja DARPA (Defence Advanced Research Project
Agency) opracowała standardowy zestaw niezastrzeżonych protokołów,
zapewniający komunikację pomiędzy komputerami podłączonymi do wielkiej sieci
WAN. Podobnie jak SPX/IPX, TCP/IP to nie pojedynczy protokół, ale zestaw
protokołów przeznaczonych do kontroli usług komunikacyjnych. W odróżnieniu
jednak od SPX/IPX, TCP/IP umożliwia komunikację pomiędzy różnymi typami
komputerów w prawdziwie heterogenicznej sieci.

Należący do zestawu TCP/IP protokół IP obsługuje adresowanie danych pomiędzy
węzłami sieci. Zarówno IPX, jak i IP oferują mechanizmy do odbioru i nadawania
danych. Podobnie jak IPX, IP również nie gwarantuje dostarczenia danych
aplikacji. Bardzo prostą, ale ważną zaletą protokołu IP jest zdolność do przesyłania
łączami międzysieciowymi większych bloków danych w celu lepszego
wykorzystania tych łączy. Pakiet IP może mieć rozmiar 65 535 bajtów – czyli
ponad sto razy więcej niż pakiet IPX. To jak różnica między przeprowadzką z
użyciem motocykla a 18-kołowego ciągnika siodłowego.

Pakiety TCP kapsułkują pakiety IP i oferują usługi informacji o połączeniu.
Ponadto TCP zapewnia gwarantowaną dostawę, czego nie potrafi IP. W
przeciwieństwie do protokołu SPX, który ma niewielkie zastosowanie w sieciach
NetWare, TCP jest używany przez większość aplikacji w środowiskach TCP/IP,
ponieważ jego twórcy przewidzieli działanie na mniej niezawodnych połączeniach.

Rozdział 9.

♦ Sieciowe systemy operacyjne

203

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

203

Dzięki technice zwanej

okienkowaniem

(windowing), TCP zwiększa wydajność

transmisji. Transmisja w tej technice nie wymaga oczekiwania na potwierdzenie po
każdym wysłanym pakiecie, ale pozwala na wysyłanie kolejnych pakietów z
jednoczesnym sprawdzaniem potwierdzeń dla wszystkich poprzednio wysłanych
pakietów. Liczba pakietów w oknie zależy od stopnia powodzenia transmisji.
System NetWare ma podobną funkcję, zwaną

packet burst

, która wykorzystuje

podobną zasadę, jednak jest ona częścią protokołu wyższego poziomu NetWare
Core Protocol, a nie SPX czy IPX.

Największą zaletą TCP/IP w porównaniu z SPX/IPX jest możliwość łączenia
milionów heterogenicznych komputerów w globalnej sieci. Najlepszym przykładem
stabilności TCP/IP w różnych sieciach i na różnych komputerach jest Internet,
liczący obecnie wiele milionów komputerów.

W odróżnieniu od SPX/IPX, które do śledzenia wszystkich komputerów i usług
w sieci używają techniki rozgłaszania, IP w obecnie używanej wersji 4, wykorzystuje
serie 32-bitowych adresów. Każdy węzeł w sieci TCP/IP musi mieć unikatowy adres.
W każdej organizacji ktoś musi być odpowiedzialny za przydzielanie tych adresów.

Ten krótki przegląd protokołów SPX/IPX i TCP/IP podkreśla różnice pomiędzy
nimi i ich niedoskonałości. W praktyce SPX/IPX jest sprawdzonym standardem dla
lokalnych sieci komputerów PC lub dla sieci rozległych, używających szybkich
i niezawodnych łączy komunikacyjnych.

Z kolei TCP/IP jest preferowany do łączenia odmiennych systemów
komputerowych w sieciach rozległych o mniejszej przepustowości i niższej
niezawodności.
A to pasuje jak ulał do Internetu. Rysunek 9.2 ilustruje niektóre koncepcje
przedstawione w tym i w poprzednim rozdziale, a więc wielowarstwowe
oprogramowanie, motory baz danych i wywołania odległych procedur.

204

Sieci komputerowe dla każdego

204

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

Rysunek 9.2.
Oprogramowani
e sieciowe
składa się z
wielu
komponentów.
Na rysunku
pokazano, w
jaki sposób
niektóre
protokoły i
usługi
współdziałają ze
sobą w celu
efektywnego
udostępniania
zasobów w sieci
LAN

Najbardziej pociągającą cechą protokołów TCP/IP jest to, że mogą one połączyć ze
sobą wszystkie – tak różne przecież – systemy. Sterownik dla protokołu TCP/IP jest
dostępny dla prawie każdej kombinacji sprzętu i systemu operacyjnego. Protokoły
SPX/IPX choć popularne, nie są jednak aż tak uniwersalne.

Innym ważnym czynnikiem, który trzeba wziąć pod uwagę jest rodzaj używanego
oprogramowania. To z reguły oprogramowanie użytkowe narzuca wybór systemu
operacyjnego. Jeśli używane w firmie oprogramowanie nie współpracuje z
pewnymi stosami protokołów, trzeba podejmować bardzo elastyczne decyzje. O ile
większość aplikacji biurowych nie dba o stosowane protokoły, aplikacje
internetowe – na przykład przeglądarki i systemy pocztowe – potrzebują usług
zestawu programów zgodnych z protokołami TCP/IP.

Sieciowe protokoły komunikacyjne stają się towarem. Dzięki standardom kart
sieciowych, takim jak NDIS i ODI, względnie łatwo jest załadować do jednego
peceta oprogramowanie zgodne z obydwoma architekturami protokołów tak, że nie
wykluczają się one wzajemnie. Na rysunku 9.3 pokazano, jak przez tę samą kartę
sieciową można załadować dwa stosy protokołów.

Komentarz: uzupełniłem podpis

Rozdział 9.

♦ Sieciowe systemy operacyjne

205

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

205

Rysunek 9.3.
Dwa stosy protokołów
obsługiwane
przez tę samą
kartę sieciową

Budując sieć, trzeba wybrać protokół, który zapewnia najlepszą wydajność i
elastyczność, wymagając jednocześnie jak najmniej interwencji i czynności
obsługowych. Chociaż niezależni producenci oferują setki programów
umożliwiających połączenie różnych systemów komputerowych za pomocą niemal
dowolnego protokołu, najlepiej – jeśli to możliwe – używać tego samego protokołu
w całej sieci.

Dwa stosy protokołów działające w ramach tego samego systemu operacyjnego,
mogą korzystać z tej samej karty sieciowej. W takim przypadku readresator
protokołu NCP (NetWare Core Protocol) systemu NetWare przesyła żądania
transmisji sieciowej do protokołu IPX. W tym samym czasie aplikacje komunikujące
się z TCP – jak przeglądarki – przekazują dane do zaadresowania i opakowania do
TCP, a następnie do IP. Warstwa LSL (Link Support Layer) odbiera dane z obydwu
stosów protokołów, łączy z elementami różnych bibliotek oprogramowania
właściwych dla karty sieciowej i pakuje je do wysyłki poprzez kartę.

Biorąc pod uwagę możliwości współpracy, zgodność i możliwości zarządzania,
możemy dokonać przeglądu dostępnych dzisiaj na rynku systemów operacyjnych.
Zacznijmy od starego czempiona – NetWare Novella.

206

Sieci komputerowe dla każdego

206

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

Rodzina NetWare

W roku 1982 w małym biurze przy stalowni w Orem w stanie Utah Ray Noorda,
Judith Clarce, Craig Burton i programiści z firmy Superset przewidzieli, czym
w przyszłości mogą się stać sieci komputerów PC. W tym czasie ich konkurencja
wywodziła się z firm, które były zainteresowane przede wszystkim sprzedażą
dysków twardych, jak na przykład Corvus Systems. Novell jednak od początku
stawiał sobie za cel tworzenie oprogramowania dla zintegrowanych systemów
komputerowych.

W trudnych czasach, kiedy inwestorzy oczekiwali od Noordy szybkich zysków, on
wytyczał dla Novella dalekosiężne cele, które dotyczyły sprzedaży
oprogramowania, narzędzi systemowych i usług serwisowych.

Za czasów Noordy strategia produktów Novella była jasna i spójna: promować
system operacyjny o przydatnych funkcjach i dobrej wydajności, a później – zrobić
wszystko co możliwe, aby stworzyć środowisko potrzebne temu systemowi do
działania. Novell to przede wszystkim firma programistyczna, ale kilka razy
wkraczała na rynek sprzętu, aby opracować nowe produkty lub – zwiększając
konkurencyjność – przyczynić się do obniżenia cen sprzętu. Zarząd Novella robił
wszystko, by stworzyć system zewnętrznego wsparcia dla swoich produktów, a
nawet – stymulować konkurencję. Filozofia firmy: „otwarte systemy NetWare”
była zgodna

z obecnymi trendami w kierunku standardów. Niestety po odejściu Noordy Novell
obniżył loty z powodu słabego kierownictwa. Firma odwróciła się od swoich
autoryzowanych sprzedawców (value-added reseller – VAR) i od względnie małych
systemów, które były podstawą jej sukcesu, a spróbowała zaatakować rynek
systemów dla dużych przedsiębiorstw, używając różnych kanałów sprzedaży.
Novell mógł stanąć na czele ruchu „cokolwiek byle nie Microsoft” w roku 1996, ale
firma była zajęta wtedy zdobywaniem murów obronnych wielkich korporacji.
Później ponownie doszło do zmian przywództwa, ale w międzyczasie Microsoft
zdobył znaczny udział w rynku.

Rodzina produktów NetWare ustanowiła cztery kamienie milowe na drodze
rozwoju sieciowych systemów operacyjnych dla komputerów PC.

υ

Novell był pierwszą firmą, która wprowadziła sieciowy system operacyjny
z prawdziwym współużytkowaniem plików, zamiast zapisywania
prywatnych, nieprzystosowanych do współużytkowania plików na
udostępnianym dysku.

υ

Novell utorował drogę do niezależności sprzętowej, zapewniając
systemowi NetWare możliwość działania w sieciach ponad trzydziestu
różnych producentów i na ponad stu kartach sieciowych.

υ

Novell pozyskał dla swojego systemu firmy o wyższych wymaganiach
w zakresie niezawodności, oferując im wersję

System Fault Tolerant

(SFT)

NetWare. SFT NetWare zapewnia integralność danych dzięki systemowi

Rozdział 9.

♦ Sieciowe systemy operacyjne

207

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

207

śledzenia transakcji (Transaction Tracking System – TTS), kopii lustrzanej
i dublowaniu dysków.

υ

Novell wprowadził technologię OPT (Open Protocol Technology). Dzięki
niezależnej od protokołów architekturze wszystkich usług NetWare system
obsługuje połączenia heterogeniczne.

Obecnie system NetWare działa na dziesiątkach tysięcy bardzo niezawodnych
serwerów na całym świecie. Nie ma żadnego powodu technicznego, aby
rezygnować
z tego systemu na rzecz Windows lub Uniksa. NetWare to mocny i elastyczny
sieciowy system operacyjny. Jedynym problemem praktycznym jest to, że NetWare
to nie Windows. Innymi słowy administrator sieci musi nauczyć się NetWare, jego
języka i jego poleceń. Co prawda Novell zbudował potężną infrastrukturę
szkoleniową, ale odmienność NetWare stawia go nieco na uboczu. Unix – dzięki
popularności
w środowiskach akademickich – szczyci się sporą rzeszą użytkowników znających
jego polecenia. W wielu przypadkach uznaje się, że łatwiej będzie zaadoptować jakąś
wersję Uniksa, na przykład Linuksa niż uczyć się i instalować NetWare Novella.
W swej najnowszej strategii Novell koncentruje się na osiągnięciu czołowej pozycji
na rynku usług katalogowych.

Rodzina produktów

System NetWare 2.x – wcześniej znany jako Advanced NetWare 286 – zapewniał
obsługę sieci średniej wielkości (do stu użytkowników) i międzysieciowy routing
usług. Chociaż system ten można wciąż spotkać na wielu serwerach na całym
świecie, Novell nie oferuje już dla niego żadnej bezpośredniej obsługi.

Z wersją NetWare 3.x – wcześniej NetWare 386 – Novell dostarczył branży
platform szeroko stosowaną do tworzenia aplikacji sieciowych, a jednocześnie
zachował funkcje znane z poprzednich wersji NetWare. Wspólne dla NetWare 2.x i
3.x cechy to wydajne buforowanie dysków (z algorytmem windy i innymi
zaawansowanymi technikami), dobry system zabezpieczeń oraz możliwość obsługi
różnorodnych kart sieciowych.

Novella gra w nazwy

Novell „chwycił” Internet jak tonący kamizelkę ratunkową. Początkowa
wersja 4.0 miała się nazywać InternetWare. Wygląda jednak na to, że
nawet Internet może nie mieć wystarczająco dużej wyporności; firma
wróciła do tradycyjnej nazwy NetWare.

Seria produktów NetWare 4.x została stworzona dla wielkich sieci korporacyjnych,
zawierających setki zasobów sieciowych, a w tym serwery plików, klienty, drukarki
sieciowe, serwery zdalnego dostępu i inny sprzęt. Po niej wprowadzono
nieznacznie zaktualizowaną serię 5.x. We wcześniejszych wersjach systemu

208

Sieci komputerowe dla każdego

208

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

NetWare Novell wykorzystywał bazę danych NetWare Bindery do
przechowywania informacji o wszystkich użytkownikach sieciowych i zasobach na
każdym serwerze. Baza ta była odpowiednia dla sieci z jednym lub dwoma
serwerami i niewielką liczbą zasobów do kontrolowania, jednak dla setek serwerów
sieciowych konieczne stawało się kontrolowanie setek baz na tych serwerach. Aby
ułatwić kontrolę zasobów sieciowych, Novell zastąpił bazę Bindery usługami
katalogowymi NDS (Novell Directory Services). Podobnie jak w przypadku bazy
Bindery, usługi NDS gromadzą informacje o wszystkich użytkownikach sieci,
grupach i drukarkach, a póżniej dystrybuują te informacje do wszystkich serwerów
w sieci. Usługi NDS umożliwiają użytkownikom połączenie się ze wszystkimi
zasobami w sieci, używając pojedynczej komendy logowania, a administratorom sieci
pozwalają na scentralizowane zarządzanie wszystkimi użytkownikami i serwerami w
sieci. Najłatwiej wyobrazić sobie usługi NDS, porównując je do gałęzi drzew w lesie.

Próbą załatania dziury lub zniesienia granicy pomiędzy sieciami LAN a Internetem
i sieciami intranetowymi jest produkt Novella o nazwie BorderManager. Produkt
ten został wprowadzony w wersji NetWare 4.11 i zawiera firewall, serwer proxy,
obsługę wirtualnych sieci prywatnych (Virtual Private Network – VPN) oraz serwer
zdalnego dostępu. BorderManager dostarczany jest również z kopią NetWare,
zapewniającą wszystkie usługi internetowe, w tym serwer WWW, oraz wydajny
system operacyjny NetWare. Szczególny sukces odniósł serwer proxy Novella,
który był nawet zastosowany w rozwiązaniach sprzętowych „pod klucz” na
komputerach Compaqa, Della, IBM i innych firm.

NetWare 5.x stanowi liniowe rozszerzenie NetWare 4.x, który jest systemem
dostosowanym do współczesnego sprzętu i kładzie nacisk na usługi NDS i protokół
TCP/IP.

Jeśli znasz NetWare...

Korzystając z narzędzi internetowych systemu NetWare, można
uruchomić witrynę komercyjną. Novell ma niewielki udział w rynku
serwerów WWW, ale zajmuje czołową pozycję na rynku serwerów
proxy. NetWare koncentruje się na infrastrukturze. Ten system najlepiej
działa wewnątrz sieci.

W sieciach, w których działają serwery NetWare 4.x najlepiej pozostać przy tej
wersji, natomiast wersje 3.x lub 2.x należy aktualizować do wersji NetWare 5.x.
Aby jednak korzystać z sieci opartej wyłącznie na protokole IP, trzeba
zaktualizować wszystkie serwery do wersji NetWare 5, aby mieć dostęp do
wszystkich usług działających na IP.

Więcej informacji o routingu w podrozdziale „Routery i przełączniki
warstwy 3” w rozdziale 11.

Aktualizacja albo życie!

Komentarz: uzupełniłem See
Also

Rozdział 9.

♦ Sieciowe systemy operacyjne

209

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

209

Novell stara się nakłonić użytkowników do aktualizacji do wersji
NetWare 4.0 i 5.0. Faktycznie, koszty aktualizacji i obsługi wersji 3.x są
dość wysokie i NetWare 5.0 stał się bardziej ekonomiczny. Novell
zamierza w ten sposób skierować uwagę swoich klientów – czy tego chcą
czy nie – ku wersji NetWare 5.x i wersjom następnym.

Podstawowy system zabezpieczeń

W starszych wersjach NetWare funkcjonował system zabezpieczeń z dość
bogatymi opcjami. I chociaż w wersji NetWare 4 Novell wprowadził nową
architekturę, podstawowa struktura systemu zabezpieczeń istnieje w wielu
działających sieciach LAN. W strukturze tej użytkownicy są przypisani do grup, z
których każda ma określone uprawnienia. Rzecz jasna grupa może liczyć zarówno
jednego, jak i setki użytkowników. Struktura ta dobrze sprawdza się w
organizacjach dowolnej wielkości, a szczególnie tam, gdzie występują duże
fluktuacje zatrudnienia i częste zmiany stanowisk. Administrator sieci może łatwo
dodać osobę do grupy lub ją usunąć
z grupy i być pewnym skuteczności systemu zabezpieczeń. Ponadto administratorzy
mogą ograniczyć dni – a nawet godziny – w których użytkownicy mają prawo
logować się do sieci. Dodatkowo system wymusza okresowo zmianę haseł
wszystkich użytkowników.

Jedyną wadą systemu zabezpieczeń starszych wersji NetWare była konieczność
tworzenia i aktualizacji danych identyfikujących grupy, ich uprawnienia i
użytkowników na każdym serwerze z osobna. W dużych wieloserwerowych
sieciach stawało się to permanentnym zadaniem administratorów sieci. Dlatego
Novell –

w odpowiedzi na ten problem – wprowadził usługi katalogowe NDS w roku 1994.

Funkcje systemu NetWare

Wersja NetWare 3.x stała się wydajną platformą do budowy aplikacji klient-serwer.
System ten jest bardzo szybki, co więcej – nie traci nic ze swojej wydajności przy
dużym obciążeniu i do tego zapewnia obsługę olbrzymich pamięci masowych. W
oparciu o wiele funkcji NetWare 3.x powstały wersje NetWare 4.x i 5.x. Nie należy
się dziwić, jeśli napotka się serwery NetWare 3.11, które po latach bezawaryjnego
działania wciąż zapewniają świetną obsługę.

W kwestii ramek

Pomiędzy serwerami NetWare 3.x i serwerami NetWare 4.x lub 5.x
istnieje niekompatybilność ramek ethernetowych. Sterowniki
wcześniejszych wersji NetWare były zgodne ze standardem Ethernet,
który się w międzyczasie zmienił. W przeciwieństwie do wersji 2.x
i wczesnych wersji 3.x, wersje 4.x i 5.x systemu są zgodne ze standardem

210

Sieci komputerowe dla każdego

210

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

802.2 definiującym konfigurację ramek ethernetowych. Dla starszych
serwerów konieczne więc jest dostosowanie do standardu 802.2. Jeśli się
o tym nie wie, może to być przyczyną frustrujących problemów, jednak
wiedząc o tym nietrudno je rozwiązać.

Specyfikacje

NetWare to prawdziwie 32-bitowy sieciowy system operacyjny stworzony do pracy
z procesorami Intela, a w tym z procesorami Pentium. System plików NetWare
w dalszym ciągu używa wielu funkcji, takich jak algorytm windy, kolejkowanie
wejścia-wyjścia i buforowanie dysku, które zostały udoskonalone przez Novella.
Cechą wyróżniającą jest olbrzymia pojemność systemu plików NetWare. Z obsługą
maksymalnej przestrzeni dyskowej 32 terabajtów (1 TB = 1 000 000 MB), NetWare
może pomieścić dane największych organizacji. Wolumeny mogą obejmować wiele
napędów dysków, tak że pojedynczy plik może być zapisany na kilku dyskach
twardych, jednak aplikacja obsługująca ten plik nawet tego nie zauważy.

Dodatkowo NetWare zawiera dwie przydatne funkcje rozszerzające system
zabezpieczeń: audyt zabezpieczeń i szyfrowane kopie archiwalne. Funkcja audytu
zabezpieczeń tworzy rejestr wszystkich zmian dotyczących zabezpieczeń na
serwerze, którego nie można modyfikować. Do tego system NetWare archiwizuje
pliki w ten sposób, że dane są przesyłane przez sieć i zapisywane w formie
zaszyfrowanej. Rozszyfrowanie następuje dopiero po odtworzeniu danych z
powrotem na serwer.

Moduły NLM

NetWare Loadable Modules

(NLM) to aplikacje – często tworzone przez firmy

niezależne – które działają na serwerach plików. Do kategorii tej należą proste
programy, takie jak sterowniki do określonych kart interfejsu WAN, złożone lecz
znane produkty, jak SNA i bramy poczty elektronicznej lub usługi archiwizacji
sieciowej oraz produkty do zarządzania siecią, systemy zabezpieczeń i programy do
pracy grupowej. Na rysunku 9.4 pokazano ekran monitora serwera NetWare z listą
aktywnych modułów NLM.

Rozdział 9.

♦ Sieciowe systemy operacyjne

211

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

211

Rysunek 9.4.
Ekran konsoli
monitora

Na tym ekranie konsoli monitora systemu NetWare widać różne moduły NLM
(NetWare Loadable Module), w tym router, sterownik adaptera SCSI i karty
sieciowej, działające na serwerze NetWare.

Moduły NLM umożliwiają zastąpienie dedykowanych urządzeń sieciowych, takich
jak bramy SNA, bramy poczty elektronicznej i serwery komunikacyjne jednym
wydajnym serwerem – choć nie bez pewnego ryzyka.

Chociaż moduły NLM oferują bardzo użyteczne funkcje, to jednak działają na tej
samej maszynie i w tym samym czasie, co oprogramowanie serwera plików. Jeśli
sprzętowi serwera przytrafi się awaria, to dotknie ona wszystkie usługi, jakie na
nim działają. (W najpowszechniej dzisiaj stosowanych konfiguracjach sieciowych,
odrębne serwery działające jako serwery różnego rodzaju zapewniają w przypadku
awarii serwera plików działanie bramy SNA i innych usług dostępnych na tych
serwerach). Co więcej – jeśli jakieś zadanie tego wymaga, moduł NLM ma dostęp
do jądra systemu operacyjnego NetWare. Jeśli modułowi NLM zdarzy się awaria,
może on potencjalnie unieruchomić serwer plików.

64 zamiast 32

Części systemów NetWare i Windows 2000 są dostosowane do
procesorów 64-bitowych. Kiedy Intel zapowiedział prace nad 64-
bitowymi jednostkami centralnymi, Microsoft i Novell zobowiązali się
dostosować fragmenty swoich systemów operacyjnych do obsługi 64-
bitowej. Jednak nikt nie myśli o 64-bitowym serwerze wydruków. 64-
bitowe procesy mają sens w usługach katalogowych i usługach baz
danych.

Komentarz: poprawiłem podpis,
pozostałą treść podpisu
pozostawiłem w tekście

Komentarz: Skład: uwaga na
sposób podziału słowa NetWare

212

Sieci komputerowe dla każdego

212

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

Funkcje

Inną bardzo przydatną ogólną cechą NetWare jest

dynamiczna konfiguracja

zasobów

(Dynamic Resource Configuration – DRC). Z funkcji tej – przywodzącej

na myśl sztuczną inteligencję – mogą korzystać administratorzy i użytkownicy
systemu. NetWare automatycznie przydziela określoną ilość pamięci na potrzeby
buforów dyskowego i routera. System operacyjny samodzielnie określa optymalne
wartości i na bieżąco je koryguje.

Z kolei cecha o nazwie Multiple Name Spaces (wielokrotne przestrzenie nazw)
pozwala systemowi NetWare obsługiwać pliki z różnych systemów operacyjnych.
NetWare przydziela różne nazwy plikowi, który ma być używany w różnych
systemach operacyjnych. Na przykład arkusz Microsoft Excell używany w wersji
programu dla Windows i dla Macintosha, miałby dwie nazwy pliku na serwerze.

Bezpieczeństwo danych w NetWare zapewniają funkcje ratowania plików i
szyfrowania. Jedna z opcji ratowania plików automatycznie usuwa z dysku
wszystkie skasowane pliki, a druga zachowuje je wszystkie, dopóki jest miejsce na
dysku. Kiedy system będzie potrzebował wolnego miejsca, usunie skasowane pliki,
zaczynając od najstarszego. Administrator systemu może w dowolnej chwili usunąć
je wszystkie. Dodatkowym zabezpieczeniem jest to, że NetWare pozwala na
odtworzenie skasowanych plików tylko użytkownikom z odpowiednimi
uprawnieniami.

Inna funkcja bezpieczeństwa to szyfrowanie haseł na serwerze i w sieci, co
uniemożliwia przechwycenie za pomocą analizatorów sieciowych hasła
transmitowanego z klienta PC do serwera.

To niezupełnie routing!

Niektóre protokoły sieciowe – jak na przykład IPX i AppleTalk – nie
zawierają wystarczających informacji o przeznaczeniu danych, aby
umożliwić routing w ścisłym tego słowa znaczeniu. Pakiety tych
protokołów są przesyłane w sieci pod niewielkim nadzorem w procesie
zwanym

mostkowaniem

(bridging). Z technicznego punktu widzenia

router

w systemie NetWare to

most

. Jednak w terminologii systemu

NetWare przetrwało określenie

router

.

Router wieloprotokołowy

Możliwość skonfigurowania wieloprotokołowego routera na serwerze NetWare

może oddać nieocenione usługi menedżerom współczesnych sieci.

Routery

to

urządzenia, które przekazują ruch pomiędzy niezależnymi segmentami sieci LAN

na podstawie adresu stacji docelowej i innych informacji przenoszonych w pakiecie

utworzonym przez oprogramowanie sieciowe zgodne z takimi protokołami jak IPX,

IP, NetBIOS czy AppleTalk. Wieloprotokołowe routery to często urządzenia

autonomiczne z własnym procesorem, których ceny sięgają wielu tysięcy dolarów.

Rozdział 9.

♦ Sieciowe systemy operacyjne

213

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

213

Tymczasem w każdym pakiecie NetWare znajduje się oprogramowanie

umożliwiające skonfigurowanie takiego routera na serwerze plików.

Rozważmy następujący przykład. W dwóch segmentach sieci lokalnej w

standardzie Token-Ring używa się protokołu IPX Novella. W trzecim segmencie

używa się protokołu IP w sieci Ethernet, a w czwartym – protokołu IPX w sieci

Ethernet. W tym przykładzie każdy segment sieci LAN ma własne serwery plików i

wydruków dla swoich klientów PC (należy zauważyć, że mogą to być serwery

NetWare, ale nie muszą). Ponadto w segmencie z protokołem IP na Ethernecie

znajduje się urządzenie działające jako brama do systemu mainframe, z którego

chciałyby od czasu do czasu skorzystać niektóre węzły z pozostałych segmentów

sieci LAN. Jeśli wyposaży się jeden serwer NetWare w dwie karty sieciowe Token-

Ring i dwie karty Ethernet dla wszystkich segmentów sieci, będzie można na nim

uruchomić moduł NLM wieloprotokołowego routera, który będzie przesyłał pakiety

pomiędzy wszystkimi segmentami sieci. Jednocześnie poprzez ten serwer

działający jako router klienty PC będą miały dostęp do usług bramy systemu

mainframe.

Serwer NetWare może nawet kierować jednocześnie pakiety protokołów

LocalTalk, EtherTalk i TokenTalk, zapewniając połączenie normalnie

odizolowanych sieci LAN. LocalTalk to standard sieci firmy Apple, zaś EtherTalk i

TokenTalk to wersje protokołu AppleTalk przystosowane do działania na

okablowaniu Ethernet

i Token-Ring. Wraz ze wzrostem wielkości współczesnych sieci, rośnie także

potrzeba ich łączenia ze sobą. Wieloprotokołowy router Novella to ważne narzędzie

w łączeniu ze sobą sieci LAN dzisiejszych organizacji.

Ważną częścią technologii sieci komputerowych stały się usługi katalogowe,

zilustrowane na rysunku 9.5. Novell jest liderem w rozwoju i wdrażaniu usług

katalogowych. Usługi NetWare Directory Services zastąpiły proces zarządzania

każdym serwerem z osobna, który był znany z wcześniejszych wersji NetWare

przez globalny schemat nazewnictwa, w jakim wszystkie serwery znają

uprawnienia wszystkich użytkowników. Odpowiadając na pytanie o nazwę na

dowolnym serwerze trzeba mieć na uwadze całą strukturę i wiedzieć, jak dany

serwer jest powiązany z pozostałymi.

214

Sieci komputerowe dla każdego

214

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

Rysunek 9.5.
Usługa katalogowa
(DNS)

Usługi Novell Directory Services

Usługi Novell Directory Services to potężne narzędzie. Eliminują one
proces zarządzania użytkownikami osobno dla każdego serwera i
umożliwiają użytkownikowi zalogowanie się do wszystkich zasobów, do
których jest on uprawniony, za pomocą jednego hasła. Jednak ceną, jaką
trzeba za to zapłacić jest sztywny schemat nazewnictwa, który trudno
zmienić. Fuzje, przejęcia i reorganizacje to złe wieści dla administratora
NDS, ponieważ trudno jest dodawać lub usuwać gałęzie drzewa nazw.

Więcej o stanie obecnym i przyszłości usług katalogowych w
podrozdziale „Usługi katalogowe” w dalszej części tego rozdziału.

Planowanie struktury nazewniczej usług NDS to jak planowanie wszystkich
katalogów i podkatalogów na dysku twardym jeszcze przed załadowaniem danych.
Usługi NDS używają tej samej organizacji opartej na strukturze drzewa i katalogu
głównego oraz dopuszczają dowolną potrzebną ilość odgałęzień, ale kluczowe
znaczenie mają katalogi najwyższego poziomu.

Struktura powinna mieć odpowiednią liczbę poziomów, aby można było dodawać
serwery w logicznej kolejności, jednak nie za dużo, aby nie stała się zbyt
skomplikowana. Na przykład nazwa LASER.KADRY.PARTER może być dobra dla

Komentarz: podpis do rysunku
umieściłem w ramce na marginesie

Rozdział 9.

♦ Sieciowe systemy operacyjne

215

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

215

organizacji, która nie planuje rozbudowy sieci poza jeden budynek, ale inne
organizacje mogą potrzebować bardziej konkretnych nazw dla tego samego zasobu,
na przykład:
LASER.KADRY.PARTER.GLIWICE.POLSKA.FIRMA.FIRMAMATKA.

Na szczęście usługi NDS pozwalają zdefiniować aliasy dla bardziej rozbudowanych
identyfikatorów, tak więc ta drukarka może być znana we wszystkich działach kadr
tej wielkiej organizacji jako GLASER.

Globalny charakter usług NDS wymusza inne zmiany. Na przykład serwery
rozpoznają strefy czasowe podczas aktualizacji czasu. Aby zapewnić pełne
bezpieczeństwo usługom NDS, szyfruje się je za pomocą zaawansowanego klucza
publicznego.

Strategia sieciowa Microsoftu: wszechobecna
sieć

Psychologowie przyjęli określać terminem „iluminacja” sytuację, w której ktoś
nagle zaczyna sobie uświadamiać zachodzące zależności i zaczyna patrzeć na
odrębne dotąd fragmenty z innej perspektywy. Strategia Microsoftu dla sieci
komputerowych to właśnie taki zbiór fragmentów, który powinien zainicjować
„iluminację” każdego użytkownika. Już na pierwszy rzut oka widać, że funkcje
sieciowe są obecne wszędzie w produktach Microsoftu i to nieodwracalnie zmienia
oblicze całego świata komputerowego. Microsoft zapoczątkował ten trend w roku
1992, wprowadzając produkt o nazwie Windows for Workgroups. Była to
rozszerzona wersja Windows, która zawierała zarówno oprogramowanie klienta,
jak i serwera.

W tym samym okresie Microsoft wypuścił produkt o nazwie LAN Manager, który
miał przynieść firmie sukces w dziedzinie zaawansowanych serwerów. Obydwa te
produkty miały swoje wzloty i upadki, ale stały się kapitałem zakładowym pomyślnej
integracji oprogramowania sieciowego w prostszych wersjach Windows i w
Windows NT. Obecnie funkcje sieciowe są obecne wszędzie i inne firmy oferujące
sieciowe systemy operacyjne – w tym również Novell – muszą je zaadaptować,
dostosować się do nich lub zginąć. Na rysunku 9.6 pokazano, jak łatwe może być
podłączenie dysku sieciowego.

216

Sieci komputerowe dla każdego

216

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

Rysunek 9.6.
Ikona Otoczenie
sieciowe w różnych
wersjach Windows
pokazuje dostępne
zasoby sieciowe i
pozwala z nich
korzystać za pomocą
prostego kliknięcia
myszą

Wszystkie wersje Microsoft Windows mają wbudowane możliwości pracy jako
serwer i jako klient. Poszczególne pecety mogą udostępniać swoje dyski twarde
i drukarki w sieci. Możliwości udostępniania drukarek jest bardzo powszechnie
wykorzystywane. Specjalne wersje Windows NT i Windows 2000 są przeznaczone
do obsługi serwerów korporacyjnych.

Nie ma znaczenia czy jest się wielkim zwolennikiem czy przeciwnikiem
Microsoftu, fakt popularności i znaczenia Windows pozostaje poza wszelką
dyskusją.

Zarządzanie siecią peer-to-peer

Większość funkcji zdalnego administrowania w Windows 98
wykorzystuje zabezpieczenia na poziomie użytkownika, które wymagają
serwera z systemem Windows 2000/NT lub NetWare, który będzie
uwierzytelniał hasła użytkowników. Sieci peer-to-peer nie wymagają
zaawansowanego zarządzania, ale dostępne w nich zasoby są ograniczone.

Usprawnianie sieci Windows

Microsoft nie ustaje w ciągłym ulepszaniu możliwości sieciowych wbudowanych
w rodzinę systemów Windows 95/98. Oprócz niewidocznych aspektów
udostępniania plików i drukarek, komponentem sieciowym używanym codziennie
przez wielu użytkowników jest program do telefonicznych połączeń sieciowych –
Dial-Up Networking. Klient Dial-Up Networking umożliwia połączenie się z
Internetem,
z NetWare Connect Novella lub z prawie każdym serwerem zdalnego dostępu, jaki
można spotkać na rynku. Pracownicy Microsoft wiedzą, że Dial-up Networking to
potężne narzędzie marketingowe, więc w Windows 98 dodali kilka nowych funkcji.
Najważniejsze z nich to obsługa protokołów

Point-to-Point Tunelling Protocol

(PPTP) i

Multilink PPP

(MP) oraz język skryptów o dużych możliwościach.

Komentarz: uzupełniłem podpis

Komentarz: przeniosłem ramkę
w odpowiednie miejsce tekstu

Rozdział 9.

♦ Sieciowe systemy operacyjne

217

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

217

Zagadnienia takie jak PPP i PPTP są bardziej szczegółowo omawiane w
rozdziale 13.

Mówiąc w skrócie – PPTP pozwala użyć Internetu do stworzenia własnej wirtualnej
sieci prywatnej (virtual private network – VPN). PPTP kapsułkuje pakiety innych
protokołów, na przykład IPX lub nawet NetBIOS, w pakiety IP i przesyła je poprzez
Internet. Dzięki temu dane są bezpieczne i można wykorzystać istniejące łącza
internetowe. Można na przykład połączyć siecią prywatną dwie sieci w różnych
miastach, ponosząc jedynie koszty lokalnego dostępu do Internetu w każdym mieście.

Jedynym minusem jest to, że trzeba się połączyć z serwerem zdalnego dostępu,
który obsługuje PPTP. Na szczęście wiele produktów może pracować z protokołem
PPTP, a w tym serwery i routery od Intela, Cisco, 3Com i innych dostawców.

Z kolei protokół MP pozwala korzystać z wielu linii ISDN lub analogowych linii
telefonicznych na potrzeby jednego połączenia w celu zwiększenia przepustowości.
Na przykład dzięki MP można użyć dwóch analogowych modemów o prędkości
28,8 kb/s, aby uzyskać połączenie z Internetem o prędkości 56,6 kb/s. Protokół MP
pozwala również łączyć kanały ISDN, aby uzyskaćpołączenie z prędkością 128
kb/s lub większą. Podobnie jak w przypadku PPTP – protokół MP działa tylko
wtedy, jeśli obsługuje go serwer dostępowy, z którym jest nawiązywane połączenie,
jednak większość z nich obsługuje MP. Obsługę PPTP i MP wbudowano w
Windows NT/2000 oraz w Windows 98.

Narzędzie do skryptów w Windows 98 pozwala automatyzować zadania związane
z połączeniem, na przykład podanie identyfikatora użytkownika i hasła. Możliwe jest
także stworzenie bardziej szczegółowych skryptów, które będą automatycznie
wysyłały i odbierały pliki oraz uruchamiały aplikacje. Obsługa skryptów jest
szczególnie przydatna dla użytkowników, którzy łączą się z usługami dostępnymi on-
line.

Windows NT i Windows 2000

Ogólnie rzecz biorąc – Microsoft stara się wykorzystać Windows 2000 jako
narzędzie uniwersalne. System ten musi jednocześnie zniwelować sporą przewagę
Novella w dziedzinie usług katalogowych oraz odepchnąć Sun Microsystems od
centrów przetwarzania danych. W tym samym czasie Windows 2000 musi jeszcze
walczyć z konkurencyjnym Linuksem, starając się zachęcić użytkowników

Zaktualizowałeś DUN?

W początkowej edycji Windows 98 moduł Dial-Up Networking (DUN)
nie współpracował z PPTP i MP, ale w serwisie Microsoftu są
aktualizacje dostępne do pobrania (w tym również Windows 98 Second
Edition).

Komentarz: j.w.

218

Sieci komputerowe dla każdego

218

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

elastycznością
i niską ceną. Żadne narzędzie uniwersalne nie jest idealne, ale w Windows 2000 wiele
cech może się podobać.

Windows NT (New Technology) było odrębną frakcją rodziny Windows. Windows
2000 jest dalszą ewolucją produktu NT.

Windows NT to w pełni wielozadaniowy i wieloaspektowy system operacyjny.
Oznacza to, że komputer może jednocześnie wykonywać kilka zadań – w tym
komunikacyjnych – bez żadnych „zacięć”. Windows NT w wersji dla serwera ma
również lepszy system zabezpieczeń niż Windows 95 i 98. Wszystkie obecne
wersje Windows to systemy 32-bitowe.

Rodzina Windows 2000 składa się z wersji Professional, Server, Advanced Server
i Datacenter. Wersja Professional to bezpośredni następca Windows NT 4.0
Workstation, który jest przeznaczony dla komputera autonomicznego lub klienta
sieci. Ma on wprawdzie większość podstawowych funkcji systemu, wprawdzie na
przykład możliwości serwera WWW są ograniczone, a system może
współpracować tylko z jednym procesorem.

Wersja Server różni się od Professional tym, że może współpracować z dwoma
procesorami, jest wyposażona w sterownik usług katalogowych i pełną wersję IIS
(Internet Information Server) 5.0. Z kolei Advanced Server może obsłużyć
maksymalnie cztery procesory, zaadresować do 64 GB pamięci RAM i pracować w
trybie wyrównywania obciążeń i w klastrach. Tym, co wyróżnia wersję Datacenter
jest możliwość obsługi do 16 procesorów.

Jednym z głównych problemów z NT 4.0 była decyzja, które sterowniki trzeba,
a których nie trzeba instalować, aby uruchomić usługi sieciowe, na przykład
WWW, udostępnianie plików czy drukarek. Większość administratorów wahała się
usunąć oprogramowanie, którego zasad działania nie rozumiała. Nowy kreator
„Skonfiguruj swój serwer” to dobra pomoc w rozwiązaniu tego problemu. Przy
pomocy kreatora wybiera się jedynie odpowiednie usługi związane z Internetem,
plikami
i drukowaniem, a program sam instaluje tylko potrzebne pliki i usługi. O ile w
dalszym ciągu nie wyjaśnia to dokładnie, do czego służy dana usługa, pozwala się
skoncentrować tylko na tych, które są rzeczywiście potrzebne.

W Windows jak w domu

Główną operacyjną przewagą serwerów Windows NT i Windows 2000
nad konkurencją jest wielka popularność tego systemu. Początkujący
administratorzy sieci nie są tak onieśmieleni przez Windows 2000, jak
przez NetWare, ponieważ używali Windows na swoich komputerach
osobistych. Ta popularność skłania również wielu dostawców
oprogramowania do tworzenia różnorodnych programów narzędziowych
i usługowych – takich jak routery internetowe i zapory firewall – dla
Windows NT i Windows 2000.

Komentarz: j.w.

Rozdział 9.

♦ Sieciowe systemy operacyjne

219

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

219

Chyba największym osiągnięciem technicznym wprowadzonym przez Microsoft
w Windows NT było zwiększenie szybkości uzyskane dzięki systemowi plików
NTFS (NT File System). NTFS to pierwsze odstępstwo Microsoftu od systemu plików
opartego na tabeli FAT (File Allocation Table) opracowanego pierwotnie dla
dyskietek. W Windows 2000 NTFS został dopracowany i zyskał na bezpieczeństwie.

Wszyscy obsługują Windows

Jedną z mądrzejszych rzeczy, jakie zrobił Microsoft z Windows NT była
pomoc różnym producentom sprzętu przy opracowaniu wersji Windows
NT dla ich własnych procesorów i systemów. Dzięki temu można obecnie
spotkać firmy, takie jak IBM, które oferują Windows NT i Windows
2000 dla swoich specjalizowanych systemów. Powszechna obsługa
Windows 2000 zwiększa również komfort administratorów sieci i
menedżerów korporacji.

Funkcje Windows

Dołączenie oprogramowania komunikacyjnego dla protokołu IPX Novella do
wszystkich wersji Windows było mądrym posunięciem Microsoftu. Protokół IPX,
jak i sterowniki ODI można załadować podczas instalacji lub później. Jak widać na
rysunku 9.7, w systemie Windows można się jednocześnie zalogować do innych
pecetów Windows oraz do serwerów NetWare.

Rysunek 9.7.
Podłączanie udziałów
sieciowych

Za pomocą pokazanego programu narzędziowego można przypisać literę napędu
dysku – na przykład I: – do zasobów systemu NetWare, takiego jak podkatalog

SYS

na serwerze o nazwie „Alr”.

W rezultacie użytkownicy systemu NetWare mogą dodać funkcje sieci Windows,
nie tracąc możliwości dedykowanych funkcji NetWare. Pozwala to na jednoczesne
korzystanie ze współużytkowanych łączy pomiędzy aplikacjami oferowanych przez
Windows i z zaawansowanych funkcji zarządzania serwerami, funkcji
komunikacyjnych i funkcji routingu oprogramowania serwera NetWare. Oprócz
tego, że wszyscy korzystają z dedykowanego serwera dla podstawowych operacji
plikowych, niektórzy mogą również udostępniać swoje pliki, drukarki lub napędy
CD-ROM innym użytkownikom.

Jeśli ktoś nie chce udostępniać lub korzystać z zasobów udostępnianych pod
Windows – nie musi. Ale kiedy chce, są one dostępne pod dodatkowymi literami
napędów dysków lub jako dodatkowe porty LPT. Dla wszystkich dysków

Komentarz: podpis do rysunku
pozostawiłem w tekście

220

Sieci komputerowe dla każdego

220

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

sieciowych
i lokalnych działa również funkcja „przeciągnij i upuść”.

Gdy za cel postawimy sobie niewidoczną i wszędzie obecną sieć, musimy zadbać
o prawie automatyczną instalację. Oprogramowanie sieciowe Windows ma rzadką
możliwość rozpoznania i automatycznego załadowania sterowników dla ponad
dwustu modeli kart sieciowych. Jeśli karta jest konfigurowalna programowo, co jest
cechą produktów dla magistrali PCI, oprogramowanie zrobi wszystko za
użytkownika. W przypadku karty ze zworkami program instalacyjny „prosi” o
potwierdzenie ustawień domyślnych lub o wprowadzenie nowych. Kiedy karty nie są
programowalne, oprogramowanie podsuwa wskazówki dotyczące numeru przerwania
IRQ oraz adresu pamięci.

Jedna niepotrzebna funkcja Windows

Oprogramowanie sieciowe Windows NT/2000 jest tak pełne funkcji, że
ma nawet „na wyposażeniu” wygaszacze ekranów. Proszę ich jednak nie
uruchamiać na swoich serwerach Windows NT/2000! Zużywają one moc
procesora i mogą spowolnić działanie serwera.

Nawet początkujący użytkownik Windows miał już chyba okazję spędzić trochę
czasu nad opcjami w panelu sterowania Windows, próbując zainstalować jakieś
urządzenie lub usunąć problem z tym urządzeniem. Niestety czynności te zwykle
wymagają kilku kroków. Na przykład najpierw trzeba użyć ikony danego
urządzenia – na przykład portu – aby je skonfigurować. Jeśli urządzenie nie działa,
trzeba wybrać ikonę system i zobaczyć na liście, gdzie tkwi problem i jakiego jest
rodzaju. W Windows 2000 zadania tego rodzaju zostały uproszczone dzięki
dodaniu dwóch przycisków: Hardware i Troubleshoot. Pierwszy przycisk pokazuje
informacje nie tylko o konkretnym urządzeniu, ale o całym sprzęcie w systemie.
Drugi przycisk powoduje wyświetlenie kontekstowej pomocy, która prowadzi
użytkownika przez procedury rozwiązywania problemów.

Poinformuj system o udostępnionych zasobach!

Jeszcze przed Internetem termin

przeglądanie

(browsing) był używany w

sieciach na określenie działań serwerów i klientów, które rozgłaszały i
odkrywały dostępne w sieci LAN dyski i drukarki. Z praktyki wiadomo, że
w Otoczeniu sieciowym pod Windows przeglądanie sieci

w poszukiwaniu udostępnionych zasobów nie zawsze jest efektywne.
Ograniczenie to jest wpisane w projekt w celu eliminacji niepotrzebnego
ruchu w sieci, jednak może prowadzić do sytuacji, w której dwa
sąsiadujące ze sobą komputery podłączone do tej samej sieci nie będą
„widziały” nawzajem udostępnianych przez sieci zasobów. Najszybciej
można temu zaradzić używając w programie Eksploracja polecenia Mapuj
dysk sieciowy z menu Narzędzia. Wyświetlone okno dialogowe zawiera
listę literowych oznaczeń napędów dysków oraz pole do wpisania ścieżki
do zasobu sieciowego. Po podaniu tych danych Windows zwykle dołącza
określony zasób, pomimo tego, że w zasadzie nie „wie” nic o tym zasobie.

Rozdział 9.

♦ Sieciowe systemy operacyjne

221

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

221

Ścieżka do zasobu sieciowego musi mieć format:
\\nazwaserwera\nazwazasobu.

Funkcje sieciowe Windows

Wczesna popularność – obecnie nieistniejącego już – oprogramowania PC LAN
IBM-a oraz powiązanych produktów MS-Net, sprzedawanych przez inne firmy,
spowodowała, że w branży zaadoptowano język poleceń MS-Net. Język ten
zawierał takie polecenia, jak

Net Share

, które udostępnia zasób, oraz

Net Use

,

które łączy stację roboczą z dostępnym zasobem. Język ten obejmuje również
koncepcję tak zwanych

nazw udziałów

(sharenames). Nazwa udziału to poręczny

sposób odwoływania się do zasobu. Nazwy udziałów pozwalają na przykład
udostępniać pliki pod nazwą Czerwiec_Place, a nie
SERWER1\D:\FINANSE\PLACE\CZERWIEC lub jakąś podobną.

Najczęściej połączeń pomiędzy klientami i serwerami dokonuje się za pomocą
narzędzi graficznych, w Windows 95/98/NT i 2000 można również używać języka
poleceń.

Scentralizowanie funkcji administracyjnych w sieciach Windows znacznie ułatwia
zarządzanie dużymi sieciami. Administratorzy sieci mogą logicznie grupować
serwery w domenach i zarządzać domenami jak pojedynczymi serwerami. Dzięki
temu możliwa jest zmiana uprawnień użytkowników, haseł i ograniczeń czasowych
dla wszystkich serwerów jednocześnie, a nie dla każdego z osobna. Możliwe jest
także bezpieczne delegowanie pewnych zadań administracyjnych, takich jak kopia
zapasowa dysku lub zarządzanie kolejką wydruków. Ponadto pełny zestaw narzędzi
systemu zabezpieczeń umożliwia administratorom szczegółową kontrolę dostępu
użytkowników do systemu. Wszystkie te zadania mogą być wykonywane z
dowolnej stacji roboczej Windows przy użyciu programu Remote Administration.

Więcej informacji o zarządzaniu systemem można znaleźć w rozdziale
17.

Inne narzędzia administracyjne obejmują programy do audytu sieci, statystyki
sieciowej i protokołowania błędów oraz planowania zdarzeń automatycznych.

υ

Program do audytu sieci pozwala administratorom monitorować dowolne
zasoby sieciowe i korzystać z nich.

υ

Windows NT rejestruje komunikaty o błędach i statystyki wydajności sieci,
które mogą być pomocne w dostrojeniu serwera. W systemie dostępne jest
samoregulujące się narzędzie do zarządzania pamięcią. Ta – wykorzystująca
sztuczną inteligencję – funkcja dynamicznie zmienia wielkość buforów
pamięci, umożliwiając serwerowi najszybszą możliwą realizację żądań.

υ

Regularne wykonywanie pewnych zadań o określonej porze dnia lub
miesiąca może być czasochłonne i monotonne. Z pomocą przychodzi tu

222

Sieci komputerowe dla każdego

222

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

funkcja automatycznego uruchamiania zaplanowanych zadań. Może ona
wysyłać komunikaty i uruchamiać programy w określonych odstępach
czasu, dając administratorowi czas na wykonywanie zadań wymagających
większego wysiłku intelektualnego.

Bardzo wygodna dla użytkowników jest funkcja automatycznego przywracania
połączeń. W przypadku awarii sieci, po ponownym nawiązaniu połączenia z
serwerem, funkcja ta odtwarza wszystkie połączenia sieciowe. O ile w czasie
trwania awarii stacja robocza nie oczekiwała niczego od serwera, jej użytkownik
nawet nie będzie wiedział, że serwer był nieczynny. Dzięki tej funkcji użytkownicy
nie muszą po awarii ponownie logować się na serwerze. Również programy
użytkowe w wielu przypadkach nie „wiedzą” o awarii serwera.

Windows NT i 2000 mają wbudowane funkcje odporności na awarie – w tym
dublowanie dysków, kopię lustrzaną dysków oraz nowy system replikacji plików.
Funkcje te są zgodne z aktualną ofertą rynku. Replikacja plików pozwala
administratorom automatycznie duplikować określone pliki na różnych serwerach w
określonych odstępach czasu. System NTFS działa podobnie jak funkcja HotFix w
NetWare; wykrywa i oznacza błędne sektory dysku i przekierowuje dane do innych
sektorów.

System operacyjny serwera Windows chroni go przed awariami zasilania dzięki
komunikacji z zasilaczem UPS (uninteruptible power supply). Specjalny program
komunikuje się z nim poprzez standardowy port szeregowy RS-232. Przy zaniku
zasilania UPS wysyła odpowiedni komunikat do systemu operacyjnego Windows,
który z kolei wysyła ostrzeżenie do wszystkich użytkowników w sieci LAN. Jeśli
poziom naładowania baterii spadnie poniżej 10 % maksymalnej pojemności, a
napięcie zasilania nie zostanie przywrócone, serwer zostaje bezpiecznie
zatrzymany.

Windows NT i 2000 świetnie sobie radzą z obsługą udostępnianych drukarek dzięki
menedżerowi wydruku. Projektanci systemu Microsoftu najwidoczniej wyciągnęli
wnioski z problemów, jakich doświadczali użytkownicy MS-Net. Możliwości
serwera wydruków w zakresie zarządzania zadaniami obejmują standardowe
funkcje, takie jak nadawanie priorytetów zadaniom wydruku i zarządzanie nimi w
kolejce wydruków. Możliwe jest także sterowanie wysuwem strony i zlecenie
systemowi wykrywania dostępnych drukarek dla określonych zadań drukowania.
Dodatkowo Windows zawiera program buforujący dla plików w formacie
PostScript, który ułatwia użycie drukarek sieciowych do zadań z zakresu DTP.
Menedżer wydruków nie pozwoli nikomu bez odpowiednich uprawnień
modyfikować zadań drukowania.

Inna, równie interesująca funkcja umożliwia buforowanie i udostępnianie w sieci
urządzeń szeregowych, takich jak modemy, skanery i drukarki. Program użytkowy
może korzystać z portu szeregowego udostępnianego w sieci tak samo, jak z portu
lokalnego.

Sewerem Windows można zarządzać z samego serwera lub z dowolnej sieciowej
stacji roboczej, na której działa Windows NT lub 2000. Jeśli w sieci jest więcej

Rozdział 9.

♦ Sieciowe systemy operacyjne

223

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

223

serwerów NT lub 2000, dla każdego z nich można na stacji roboczej utworzyć
odrębną sesję administracyjną.

Windows NT i 2000 mają duże możliwości monitorowania działania sieci i
rozwiązywania ewentualnych problemów. Ekran o nazwie Net Statistics wyświetla
dane o liczbie czynności wejścia-wyjścia, o aktywnych sesjach, o błędach sieci, a
nawet – może podać średni czas odpowiedzi serwera. W przypadku pewnych
problemów, na przykład nieprawidłowego funkcjonowania drukarki lub nadmiernej
liczby prób zalogowania się z podaniem błędnego hasła, oprogramowanie
administracyjne Windows automatycznie wysyła komunikaty do administratora.
Funkcja o nazwie Alerter może przekazywać te komunikaty również do
określonego użytkownika
w sieci.

Do dyspozycji administratora jest ponadto kilka innych narzędzi do monitoringu
i rejestracji zdarzeń. Usługa Audit Trail rejestruje użytkowników korzystających
z zasobów serwera i wykonywane przez nich czynności. Z jej pomocą możliwe jest
zdefiniowanie rejestru, w którym notowane będą czynności otwierania plików przez
użytkowników oraz dostępu do portów wejścia-wyjścia. Aktualizowany w czasie
rzeczywistym raport o aktywnych sesjach pokazuje administratorowi kto jest
podłączony do serwera, jak długo trwa połączenie i jak długo połączenie jest
bezczynne. Administrator może, wymuszając zamknięcie sesji, odłączyć
użytkownika lub zwolnić zasoby.

Sieci uniksowe

Unix to wielozadaniowy system operacyjny, który cieszy się ogromną
popularnością. Spektrum zastosowań Uniksa obejmuje profesjonalne stacje
graficzne, używane do projektowania wspomaganego komputerowo, ale i na
zwykłych składakach PC znajdzie zastosowanie jako najtańsza metoda obsługi
wielu użytkowników
i usług baz danych. Do komputera, na którym działa Unix można podłączyć tanie
terminale i uruchomić specjalne oprogramowanie użytkowe dla systemu Unix
korzystające ze wspólnego procesora.

Pomiędzy najbardziej i najmniej zaawansowanymi zastosowaniami na rynku
Uniksa pozostaje jeszcze sporo miejsca dla rozwiązań średniozaawansowanych,
które zostanie prawdopodobnie zajęte przez maszyny uniksowe pełniące rolę
serwerów plików, wydruków i serwerów komunikacyjnych dla sieci komputerów
PC.

Historia Uniksa wiąże się z firmami AT&T oraz Digital. Przez wiele lat AT&T była
jedyną firmą, która mogła sprzedawać usługi telefonii międzymiastowej i
dzierżawić szybkie łącza komunikacyjne w Stanach Zjednoczonych. W latach 60.
zaczęła się komputeryzacja stacji komutacyjnych i innego sprzętu do świadczenia
tych usług. Podczas prac nad telefonicznymi systemami komutacyjnymi

224

Sieci komputerowe dla każdego

224

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

inżynierowie AT&T oraz współpracujący z nimi naukowcy stwierdzili, że w ich
pracach bardzo przydałoby się środowisko do tworzenia programów. I tak narodził
się system operacyjny Unix.

Początkowo AT&T zaopatrywał się w sprzęt komputerowy w Digital Equipment
Corporation. System operacyjny Unix został napisany dla jednego z wcześniejszych
urządzeń Digitala, DEC PDP-7. Podstawy Uniksa powstały w latach 1969-1970,
głównie w wyniku prac Dennisa Ritchie i Kena Thompsona w Laboratoriach Bella
AT&T. W roku 1973 Unix został od podstaw przepisany w nowo opracowanym
języku programowania C. Z uwagi na zakaz sprzedaży sprzętu komputerowego dla
AT&T wydany przez Federalną Komisję Komunikacyjną, firma udostępniła system
nieodpłatnie uniwersytetom. Dało to Uniksowi mocną podstawę techniczną, a
naukowcy, którzy mieli do czynienia z systemem od wczesnych jego stadiów z
pewnością przyczynili się do jego mocnej i wciąż rosnącej pozycji na rynku.

Za sprawą Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley Unix AT&T zyskał obsługę
sieci, obsługę wielu urządzeń peryferyjnych oraz narzędzia programistyczne.

W szczególności wersja Uniksa zwana dystrybucją BSD (Berkeley Standard
Distribution) miała już zaimplementowane protokoły TCP/IP. W Uniksie System V
Wersja 3.0 firma AT&T dodała możliwości sieciowe oraz zaawansowaną funkcję
wielozadaniowości zwaną

strumieniami

(streams).

Rosnące zainteresowanie Uniksem skłoniło wiele firm do zaoferowania
oprogramowania użytkowego, które działało na większych, uniksowych systemach
minikomputerowych, a także na pecetach z systemem DOS. Przykładem może być
pakiet bazy danych Informix, pozwalający tworzyć tabele na terminalach
pracujących pod kontrolą minikomputerowego systemu operacyjnego z obsługą
wielu użytkowników i aktualizować je za pomocą komputerów PC. W programie
tym mogły być tworzone wspólne obszary plików, które dla pecetów wyglądały jak
pliki systemu DOS, a dla terminali podłączonych do hosta – jak pliki uniksowe. Ta
cecha pozwalała stworzyć prawdziwy rozproszony system bazy danych.

Komputer działający pod kontrolą Uniksa można włączyć do sieci komputerów PC
na kilka sposobów. Jednym z pierwszych był program o nazwie

Network File

System

(NFS), oferowany na początku przez Sun Microsystems. NFS – poprzez

działający na kliencie PC program PC NFS – daje dostęp z klienta do plików na
komputerze uniksowym. Wiele firm sprzedających produkty dla Uniksa wykupiło
licencję na NFS od Suna. Począwszy od Uniksa System V Wersja 3.0 firma AT&T
dołącza do systemu podobny program o nazwie

Remote File Service

(RFS), który

jednak nigdy nie zyskał tylu użytkowników w sieciach PC co NFS.

Uniksa też da się zmieszać

Ogólnie informacje zamieszczone wcześniej w tym rozdziale o
możliwości mieszania systemów operacyjnych w sieci LAN mają
również zastosowanie do Uniksa. Mieszanka złożona z serwerów plików
i wydruków pod NetWare, serwerów komunikacyjnych pod Windows NT
i serwerów baz danych pod Uniksem ma sens tylko wtedy, gdy pod ręką

Rozdział 9.

♦ Sieciowe systemy operacyjne

225

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

225

jest dobry administrator sieci lub dostawca – integrator systemów, który
zapewni obsługę systemu.

Łączenie Linuksa

Linux jest literalnym „klonem” systemu operacyjnego Unix. Został on napisany od
podstaw jako system wielodostępny z pełnymi funkcjami wielozadaniowości
wywłaszczeniowej zgodny z poleceniami Uniksa i jego architekturą. Linux jest
dostępny w wersjach shareware i freeware, a także shareware z płatnym serwisem.
Innymi słowy – można zacząć go używać za darmo, jednak aktualizacje i specjalne
sterowniki mogą być już płatne.

Linux obsługuje wszystkie ważne narzędzia Uniksa, protokoły i aplikacje – w tym
TCP/IP – popularne edytory i programy klienta poczty. System ten jest doskonałym
narzędziem sieciowym i stanowi dobry wybór dla działań związanych z Internetem
i intranetem.

Skąd te nazwy

Charakterystyczne dla Uniksa nazwy – w rodzaju

fvwm

– mają swoje

korzenie w niezwykle zawiłych nazwach poleceń i programów
narzędziowych wymyślonych przez studentów uniwersytetów w czasach
początków Uniksa. A przy okazji – jeśli chodzi o prawidłową wymowę
nazwy Linux, to istnieje wiele szkół. Wymowa nazwy systemu w
interpretacji jego twórcy – Linusa Torvaldsa jest dostępna w Internecie
pod adresem http://www.linux.org/info/sounds/english.au.

Zgodnie z wymogami licencji publicznej Free Software Foundation, której podlega

Linux, autorzy systemu są zobowiązani do udostępniania jego kodu źródłowego za

darmo. Komercyjne wersje systemu firm, takich jak Red Hat Software czy Caldera

Inc., są dostarczane na płytach CD-ROM i zawierają narzędzia programistyczne,

biblioteki programowe, programy do administrowania siecią, bardzo dobre serwery

WWW i inne programy związane z Internetem, które warte są niedużej opłaty.

System można pobrać za darmo z Internetu lub kupić pakiet, który zawiera system

operacyjny, narzędzia, powłoki systemowe i programy użytkowe zwany

„dystrybucją” za około 70 USD. Opłaty licencyjnej nie płaci się nawet wtedy, gdy

używa się Linuksa do obsługi tysięcy użytkowników i można go zainstalować na

każdym komputerze za darmo. Nic dziwnego, że cała społeczność wzięła się za

Linuksa, czyniąc go „kooperatywą” systemów operacyjnych.

Linuksa – częściej niż jakikolwiek inny system operacyjny – wykorzystują serwery
WWW. Serwer WWW Apache jest dobrze sprawdzony, należy do oprogramowania
„open source” i jest powszechnie dostępny. Apache to jeden z najłatwiejszych
programów do uruchomienia pod Linuksem i nie trzeba wiele się namęczyć, aby
skonfigurować jego podstawowe funkcje. Poza tym Linux zawiera solidne
implementacje protokołów FTP, HTTP, NNTP i SMTP i obsługuje wszystkie z

226

Sieci komputerowe dla każdego

226

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

najnowszych standardów dla sieci WWW. Większość uruchomionych na Linuksie
serwerów WWW obsługuje mniejsze serwisy, na przykład korporacyjne intranety,
ponieważ Linux nie ma wszystkich mechanizmów związanych z wysoką
dostępnością, systemu kronik, ani mechanizmu obsługi awarii procesora, których
wymagają większe serwisy WWW. Jednak serwisy wymagające najwyższej
niezawodności i ochrony mogą ją najpewniej uzyskać u firm świadczących tego
rodzaju usługi, więc zalety systemów Windows NT czy NetWare mają w tym
przypadku mniejsze znaczenie.

Linux jest trudny w użyciu. Tym, którzy od lat mają kontakt z Uniksem, Linux na
pewno się spodoba, jednak zwykli „zjadacze chleba” będą potrzebowali pomocy.
Linux ma graficzny system zwany X Windows. Konsorcjum X Windows Project
zrzesza IBM, MIT i innych liderów branży komputerowej.

Architektura X Windows obejmuje

system podstawowy

i

system obsługi okien

. Na

podstawowym serwerze X działa oprogramowanie, które udostępnia graficzny
interfejs użytkownika. Na pulpicie X wyświetlane są wszystkie obiekty – od ikon
do pasków narzędzi, przycisków i menu. Interfejsy XWindow o nazwie

KDE

i

GNOME

(które są dołączane do prawie wszystkich dystrybucji Linuksa) ułatwiają

korzystanie z systemu operacyjnego.

Co

LINUX dzisiaj może zrobić dla Ciebie?

Czy można zaoszczędzić 15 000 USD instalując Linuksa zamiast
NetWare, Windows 2000 czy Solaris? Pierwsza odpowiedź brzmi: tak.
Zaadoptowanie Linuksa umożliwia obniżenie kosztów sprzętu i opłat
licencyjnych i pozwala zaoszczędzić tysiące dolarów. Oczywiście
licencje i sprzęt to tylko niewielka część całkowitych kosztów
użytkowania systemu. Jeśli dodać koszty szkoleń, serwisu i utrzymania,
wyliczenia staną się odrobinę bardziej skomplikowane.

Linux jest najlepszy jako serwer aplikacji

Indywidualne aplikacje dla zastosowań biznesowych dają większe
oszczędności, jeśli zostaną dostosowane do Linuksa. Przy
opracowywaniu aplikacji w języku Java lub systemie DBMS na użytek
wewnątrz firmowy lub dla całej branży, można skorzystać z baz danych
Oracle, Sybase, Informix i Computer Associates, systemów przesyłania
wiadomości Netscape, usług katalogowych Novella i produktów Citrixa
jako uproszczonych klientów Linuksa. Aby jeszcze obniżyć koszty
można skorzystać z bezpłatnych kompilatorów Perla, Pascala, GNU
C/C++ i GNU Fortran.

Również przy uruchamianiu serwerów aplikacji na potrzeby
przedsiębiorstw i jeszcze większych organizacji nie ma opłat związanych
z licencjonowaniem systemów operacyjnych. Linux może i nie ma tych
wszystkich gadżetów związanych z wysoką niezawodnością, ale w
pismach fachowych sporo jest opisów produktów, z których wynika, że w
oparciu o Linuksa można skonfigurować bardzo funkcjonalny system dla

Rozdział 9.

♦ Sieciowe systemy operacyjne

227

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

227

indywidualnych aplikacji.

W ogólności Unix sprawia więcej problemów z kompatybilnością sprzętu niż
Windows czy NetWare. Mniejszy jest wybór kart sieciowych, a w szczególności
kart graficznych, które działają pod wybraną odmianą Uniksa. Chociaż coraz więcej
dostawców sprzętu oferuje kompatybilne z Linuksem sterowniki, znalezienie
konkretnego może stanowić wyzwanie.

Firma Sun Microsystems przez długi czas dedykowała swój system uniksowy
własnej platformie sprzętowej. Jednak nie jest mądrze ignorować sprzęt z
procesorami Intela.

Solaris Server Suna to świetny system operacyjny, oferujący pełne usługi
udostępniania plików i drukarek dla klientów Windows, NetWare i „Maków”.
Solaris jest doskonałą podstawą do serwowania aplikacji i podstawowych usług.

Ogólnie rzecz biorąc, zarówno Linux, jak i Solaris są odpowiednią podstawą dla
aplikacji sieciowych, od serwerów WWW do motorów baz danych. Samo wejście
w świat Linuksa nie kosztuje zbyt wiele, trzeba jednak pamiętać o koszcie
zatrudnienia albo wytrawnego fachowca od Uniksa, albo kogoś, kto ma dużo
samozaparcia, czasu i energii.

Usługi katalogowe

Podczas opisu systemu NetWare Novella w pierwszej części tego rozdziału
wspomniano o usługach katalogowych NDS (NetWare Directory Services) oraz o
tym, że Novell zainwestował sporo korporacyjnych zasobów w tę dziedzinę. Jak
coś tak zawiłego może być jednocześnie tak ważne?

Podstawową funkcją

usług katalogowych

lub sieciowych

usług nazw

jest nadanie

wszystkim zasobom w sieci unikatowych identyfikatorów i udostępnienie tych
identyfikatorów wszystkim uprawnionym użytkownikom. Idea jest dość prosta, ale
jej urzeczywistnienie stanowi prawdziwe wyzwanie.

W większości sieci urządzenia mają adresy warstwy MAC na kartach sieci Ethernet
lub Token-Ring, adresy IP i nazwy udziałów udostępnianych zasobów w formacie:
\\serwer\dysk\podkatalog, jednak każdy z tych identyfikatorów ma pewne
ograniczenia. Adresy warstwy MAC nie są dostępne „po drugiej stronie” routera
lub
w sieci rozległej, adresy IP mogą się zmieniać, a nazwy udziałów są lokalne dla
danego serwera. Przedsiębiorstwom, a już wkrótce całemu światu, potrzebny jest
system niepowtarzalnej identyfikacji.

Czy przejść na Uniksa już teraz?

W chwili obecnej nie ma powodu, który wymuszałby

przesiadkę

ze

228

Sieci komputerowe dla każdego

228

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

znanego systemu operacyjnego na Linuksa. Dla osób jednak, które mają
pewną wiedzę na temat systemu operacyjnego, nie ma również żadnego
powodu, dla którego powinny Linuksa unikać. Może on już dzisiaj dodać
mocy ich serwerom.

Pojedyncze hasło wymaga lepszych zabezpieczeń

Możliwość dostępu do wszystkich swoich zasobów za pomocą
pojedynczego hasła oznacza konieczność zwiększenia środków
bezpieczeństwa. W usługach katalogowych duże nadzieje pokłada się
w uwierzytelnianiu za pomocą urządzeń biometrycznych (skanerów
tęczówki i odcisków palców, a nawet rozpoznawania głosu).

Rozwiązaniem jest wielka baza danych urządzeń, użytkowników i połączeń.
Ewolucja rynku usług katalogowych spowodowana została odkryciem, że
zaimplementowanie pojedynczego centralnego katalogu mogłoby ogromnie
zmniejszyć ilość zduplikowanych danych oraz nakłady pracy administracyjnej,
ułatwiając jednocześnie użytkownikom znalezienie dowolnych zasobów w sieci z
dowolnego miejsca w sieci. Scentralizowana struktura katalogów pozwoliłaby
również na współużytkowanie informacji przez aplikacje.

Inną znaczącą zaletą usług katalogowych jest

pojedynczy login

. Starsze systemy

zabezpieczeń zmuszały użytkownika do logowania się do każdego serwera. Często
każdy serwer wymagał innego hasła. Co prawda procedury logowania były często
automatyzowane za pomocą skryptów logowania, jednak wpisanie hasła do skryptu
stwarzałoby zagrożenie dla bezpieczeństwa systemu. Podobne zagrożenie stanowiło
długotrwałe stosowanie tych samych haseł, spowodowane niechęcią użytkowników
do procedury zmiany hasła i konieczności zapamiętania go. Jedną z większych zalet
usług katalogowych jest możliwość jednoczesnego zalogowania się z dowolnego
miejsca w sieci do wszystkich zasobów za pomocą pojedynczego hasła.

Katalog

to baza danych przechowująca informacje o obiektach.

Obiektem

może być

wiele różnych rzeczy, na przykład osoba, aplikacja, adres IP, serwer plików lub
drukarka. Informacje o tych obiektach mogą obejmować numer telefonu, numer
portu TCP/IP, nazwę obiektu, a nawet powiązane informacje w rodzaju
zakodowanego skanu tęczówki lub odcisków palców.

Katalogi przechowują informacje o obiektach sieciowych, takich jak drukarki,
serwery, aplikacje lub hosty. Dla obiektów tego typu informacje konfiguracyjne
zmieniają się rzadko, ale są często odczytywane. Ponieważ dla katalogów operacje
odczytu przeważają nad operacjami zapisu – w związku z tym aktualizacja
informacji katalogu w czasie rzeczywistym nie ma krytycznego znaczenia –
katalogi mogą osiągać wielkie pojemności.

Na rynku istnieje kilka konkurencyjnych, ale współpracujących ze sobą strategii
usług katalogowych. Ich omawianie zacznijmy od architektury katalogów
sponsorowanej przez społeczność Internetu i nie związanej z jakimś konkretnym
dostawcą – od protokołu LDAP.

Rozdział 9.

♦ Sieciowe systemy operacyjne

229

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

229

Integracja sieci z katalogami umożliwia jej indywidualizację

Określenie

directory enabled networking

(DEN – sieci z obsługą

katalogów) odnosi się do ogólnej integracji sieci i usług katalogowych.
Ponieważ urządzenia i usługi sieci są zapisane w katalogu, sieć może na
tej podstawie świadczyć użytkownikowi odpowiedni dla niego poziom
usług, niezależnie od tego, gdzie się on w danej chwili znajduje. Na
przykład administratorzy mogą przydzielić pewnym użytkownikom
prawo do używania aplikacji do wideokonferencji bez względu na to, czy
logują się oni do sieci ze swego komputera stacjonarnego, czy z sali
konferencyjnej wyposażonej w sprzęt do konferencji wideo. Funkcja
DEN będzie pełnić rolę odźwiernego w erze sieci wykorzystujących
strategię dostępu. Oznacza to, że dostęp do zasobów sieciowych jest
zależny od profilu użytkownika, umożliwia jego identyfikację i wiąże z
nim zestaw przyznanych mu zasobów oraz określone wymagania
dotyczące bezpieczeństwa.

LDAP = NWM

LDAP nie jest za bardzo kompletną architekturą z uwagi na pełnioną rolę
najmniejszego wspólnego mianownika dla różnych architektur. To raczej
metoda przesyłania informacji pomiędzy pełniejszymi architekturami
usług katalogowych. LDAP zawsze będzie ważną, standardową,
prowadzącą do i od innych większych aplikacji.

Lighweight Directory Access Protocol (LDAP)

LDAP to standardowy protokół dostępu do katalogów, opracowany pierwotnie
przez zespół Internet Engineering Task Force (IETF). Określenie „lightweight”
(waga lekka) wzięło się stąd, że LDAP jest uproszczoną implementacją protokołu
X.500

Directory Access Protocol

(DAP). X.500 to złożony standard

międzynarodowy. Gwoli prawdy jest on tak złożony, że jego pełne implementacje
są dość rzadkie. LDAP to podzbiór X.500, który ma większe zastosowanie
praktyczne.

Chociaż wdrożenia usług katalogowych rosną bardzo szybko, jedyną naprawdę
współdziałającą aplikacją katalogów jest

on-line LDAP white pages

(dokumenty

techniczne LDAP on-line). Przykładem może być dowolna książka internetowych
adresów klientów poczty elektronicznej. LDAP nie jest rozwiązaniem zupełnym; to
jedynie niewielki element łamigłówki katalogów. Efektywne, korporacyjne
rozwiązanie usług katalogowych wymaga standardowego protokołu dostępu,
globalnych mechanizmów nazewniczych i lokalizacyjnych, a także wspólnego
schematu słowem – wszystkiego, czego nie ma w LDAP. Jako rodzaj
specjalizowanej bazy danych LDAP obsługuje dziewięć operacji: wyszukiwanie,
porównywanie, dodawanie, usuwanie, modyfikowanie, modyfikowanie nazwy

230

Sieci komputerowe dla każdego

230

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

RDN (Relative Distinguished Name – Względna nazwa wyróżniająca), wiązanie,
usuwanie wiązania
i zaniechanie.

Złożony adres URL utworzony w protokole LDAP pokazuje jego niedociągnięcia.
Weźmy na przykład:

ldap://ldap. company.com:389/cn= Bob Jones, ou=Atlanta, o=Widgets,

Inc, c=US

Umieszczenie określonego obiektu w katalogu oznacza podanie nazwy DNS
serwera LDAP, numeru portu używanego przez serwer i wykorzystanie konwencji
nazewniczej utworzonej na podstawie protokołu X.500, która przedstawia
hierarchię katalogu. W tym przypadku URL jest unikatowym w skali globalnej – a
dostępnym z Internetu – opisem katalogu. Jednak do lokalizacji serwera usług
katalogowych w Internecie korzysta z systemu DNS.

Co więcej – konwencja nazewnicza stojąca za hierarchią katalogu jest zakorzeniona
tylko w danej usłudze katalogowej: w tym przypadku fragment

o=Widgets,

Inc,c=US

jest zupełnie dowolny. Nawet wewnętrzne konwencje nazewnicze nie są

zestandaryzowane i podczas gdy większość serwerów LDAP wykorzystuje nazwy
hierarchiczne, współczesne katalogi LDAP umożliwiają użycie różnych innych
konwencji. Większość użytkowników zgadza się tym, że korporacyjne usługi
katalogowe muszą się posługiwać standardowymi konwencjami nazewniczymi.

Potrzeba do tego jakiegoś protokołu lokalizacji usług, którego klienci mogliby użyć
do znalezienia serwerów usług katalogowych w sieci. Potrzebne są również
możliwości lokalizacji zasobów sieci także spoza organizacji poprzez Internet.

Aby korzystać z istniejących usług katalogowych LDAP, podstawa wyszukiwania
i parametry muszą być zakodowane w oprogramowaniu klienta, takim jak
przeglądarka i aplikacje obsługujące katalogi. Zespół IETF wraz ze społecznością
producentów pracuje obecnie nad zmianą standardu DNS, tak aby obejmował

Service Location Protol

(SLP) oraz

Service Rosource Records

(SVR RR), który

umożliwiłby klientom lokalizację serwerów w domenie.

Netscape Directory Server to odrębny produkt zapowiadany jako „katalog
aplikacji” nadający się do aplikacji korporacyjnych o wielkiej skali, takich jak
aplikacje do handlu elektronicznego, ale raczej nie do sieciowego systemu
operacyjnego.

Będący pierwotnie autonomicznym katalogiem LDAP, serwer usług katalogowych
ma w sobie nieco informacji o każdym systemie operacyjnym. Oznacza to, że
w LDAP nie stosuje się zastrzeżonych protokołów ani właściwych dla dostawcy
wywołań odległych procedur (Remote Procedure Call – RPC). Nie narzuca on
także wyboru systemu operacyjnego; Netscape Directory Server działa na
Microsoft Windows NT, jak i na różnych odmianach Uniksa. Jednak pomimo tej
elastyczności, bardzo niewiele aplikacji spoza środowiska SuiteSpot faktycznie
obsługuje Netscape Directory Server.

Rozdział 9.

♦ Sieciowe systemy operacyjne

231

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

231

LDAP wciąż się rozwija. Z jednej strony możliwe jest, że zostanie pokonany przez
dokonania Novella i Microsoftu. Obie te firmy są bardzo zainteresowane tym
tematem. Z drugiej strony protokół LDAP z pewnością wniesie coś do każdego
opracowania w tej dziedzinie, niezależnie od jego autora.

NDS Novella

Usługi NDS zostały wprowadzone jako metoda przechowywania informacji o
zasobach sieciowych w środowiskach Novella oraz jako sposób prezentacji tych
informacji użytkownikom i administratorom w klasycznej dla sieci strukturze
drzewa. Przed wprowadzeniem NDS użytkownicy musieli osobno logować się na
każdym serwerze i poszukiwać potrzebnych im dysków, plików drukarek i innych
zasobów sieciowych.

W usługach DNS wszystkie zasoby sieciowe są prezentowane użytkownikowi
w postaci drzewa. Użytkownik po prostu loguje się do sieci jako całości i
przeszukuje drzewo NDS bez konieczności logowania się na poszczególne serwery.

Wielki, ale nie trudny

Wersja 8 NDS Novella może obsłużyć 1 miliard obiektów w
pojedynczym katalogu. Dane te mogą przerażać niektórych
administratorów baz danych, ponieważ katalogi te wydają się być
ogromnymi bazami danych. Jednak replikacja katalogu do kilku
lokalizacji jest łatwiejsza niż replikacja bazy danych, ponieważ katalogi
są znacznie rzadziej aktualizowane.

Usługi NDS są ważne z kilku powodów. Po pierwsze – Novell jako pierwszy na
rynku zaoferował praktyczne i niezawodne usługi katalogowe. Wiele firm solidnie
przetestowało usługi NDS. Po drugie – Novell podążył za swoim własnym
modelem usług katalogowych i zaoferował aplikacje korzystające z NDS, takie jak
Group Wise, BorderManager i system zarządzania pulpitem Z.E.N.works. Usługi
NDS pomyślnie integrują większość funkcji administracyjnych sieciowego systemu
operacyjnego, takich jak zarządzanie użytkownikami, kontrolę dostępu i
indywidualną konfigurację usług. Dzięki temu wiele funkcji administracyjnych
może być kontrolowanych z poziomu aplikacji NWAdmin Windows lub poprzez
napisany w języku Java program Console1 systemu NetWare.

Usługi NDS są zbudowane na podstawie architektury katalogów X.500, ale
obejmują własne, oparte na algorytmie RSA szyfrowanie i usługi zabezpieczeń, a
także własny protokół dostępu do katalogów. O ile poprzednie wersje NDS w
InternetWare 4.x bazowały na pobieranej z Sieci bramie LDAP, w NetWare 5
wbudowano rodzimy interfejs LDAP w wersji 3, który pozwala na standardowy
dostęp do katalogów. Wersja 8 NDS wykorzystuje LDAP jako rodzimy protokół
dostępu do katalogów. Jednak aplikacje i usługi wykorzystujące własne protokoły
dostępu NDS mogą również korzystać z usług zabezpieczeń NetWare i

232

Sieci komputerowe dla każdego

232

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

automatycznie uwierzytelniać użytkownika, umożliwiając mu pojedyncze
logowanie w środowiskach NetWare i NDS.

Secure Sign-On – rodzima obsługa LDAP w NetWare 5 – umożliwia bezpieczne
uwierzytelnianie przy użyciu SSL (Secure Socket Layer), dzięki czemu zewnętrzny
klient może uzyskać bezpieczny dostęp poprzez LDAP. Rodzima obsługa NDS
koncentruje się na środowisku NetWare; jednak Novell oferuje pewne możliwości
współpracy poprzez NDS z Windows NT, które polegają na zarządzaniu siecią
Windows NT poprzez konsolę NDS. Dodatkowo NetWare 5 całkowicie integruje
usługi DNS i DHCP z usługami katalogowymi.

NDS to w pełni hierarchiczna usługa katalogowa, w której obiekty zarządzane są
w obrębie pojedynczego drzewa logicznego. W celu replikacji danych katalogu
w całym przedsiębiorstwie, administratorzy mogą podzielić katalog na partycje (ma
podstawie jego hierarchii). Każda partycja ma jedną replikę nadrzędną (master)
i różne repliki podrzędne, które można przypisać do dowolnego serwera NetWare
należącego do drzewa.

Po podziale na partycje administratorzy systemu mogą dokonać korekty różnych
parametrów replik w celu optymalizacji synchronizacji katalogu i wykorzystania
pasma transmisyjnego.

W NetWare 5 dodano dwa rozszerzenia usług NDS: listy kontroli dostępu (access
control list – ACL) na poziomie atrybutów oraz usługę katalogowania (catalog
service) pozwalającą na bezkontekstowe wyszukiwanie obiektów. Listy ACL na
poziomie atrybutów umożliwiają delegowanie funkcji administracyjnych.
Wyznaczeni użytkownicy mogą zmieniać jedynie określone części drzewa katalogu
i to w ograniczonym zakresie (na przykład mogą tylko zmieniać hasła). Usługa
katalogowania tworzy prosty indeks katalogu, który pozwala wyszukiwać obiekty
bez określania kontekstu katalogu. Technologia ta umożliwia bezkontekstowe
logowanie się do systemu NetWare 5 i zwalnia użytkowników z konieczności
określania kontekstu NDS przy podawaniu swoich identyfikatorów.

Chociaż usługi NDS miały czas dojrzeć do roli katalogu systemu operacyjnego
sieci przedsiębiorstwa, wciąż mają one pewne ograniczenia. Najpoważniejsze z
nich to autonomiczność drzew NDS, która nie pozwala na odwoływać się do
obiektów innych drzew NDS.

Ponadto drzewa NDS nie mogą wymieniać informacji o zabezpieczeniach i
uwierzytelnieniach z innymi drzewami NDS, co powoduje, że usługi NDS muszą
być ograniczone do obsługi jednego przedsiębiorstwa. Jednak w swej ogólnej
koncepcji usługi NDS są najlepszym przykładem zunifikowanego katalogu
sieciowego systemu operacyjnego.

Microsoft Active Directory Services (ADS)

Active Directory Services

to rozwiązanie usług katalogowych opracowane przez

Microsoft. Jest ono integralną częścią systemu Windows 2000 Server Microsoftu.

Rozdział 9.

♦ Sieciowe systemy operacyjne

233

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc

233

Jako usługę lokalizacyjną usługi ADS wykorzystują system nazw domenowych
DNS, przez co przekształcają nazwy starych domen Windows NT w nazwy domen
DNS. Dodatkowo usługi ADS wykorzystują protokół LDAP jako swój podstawowy
protokół dostępu i mogą wymieniać informacje z dowolną aplikacją lub katalogiem,
które również posługują się protokołem LDAP. W usługach ADS komputery są
grupowane w jednostki administracyjne zwane

domenami

, którym nadawane są

nazwy domen DNS, na przykład mojafirma.com. Każda domena musi mieć
przynajmniej jeden kontroler domeny, zwykle serwer Windows NT lub 2000 z
działającymi na nim usługami ADS.

Usługi ADS to znaczne odstępstwo Microsoftu od wcześniejszej architektury domen
Windows NT. W domenach utrzymywane są konta użytkowników i informacje o
zabezpieczeniach w ramach domeny. Do informowania i lokalizowania usług w
sieciach IP domeny posługują się rozgłaszaniem NetBIOS lub WINS (Windows
Internet Name Service). Podobnie jak usługa NDS, usługa ADS również jest w pełni
hierarchiczna. Chociaż w usługach ADS stosowane są własne odwołania do katalogu
z Windows 2000, sama usługa opiera się na złożonej kombinacji usług
uwierzytelnienia DHCP, DDNS (Dynamic DNS), LDAP i protokołu Kerberos w
wersji 5.

Ponieważ usługi ADS używają globalnych nazw DNS w Internecie i w intranetach,
teoretycznie istnieje możliwość utworzenia powiązań typu firma-firma pomiędzy
różnymi drzewami ADS. Jednak system taki wymagałby serwera dynamicznego
DNS przynajmniej w sieci przedsiębiorstwa. Niestety Dynamic DNS nie jest
obecnie standardem IETF, a serwery te nie są tak popularne jak serwery DNS, tak
więc wykorzystanie usług ADS pomiędzy organizacjami wymagałoby specjalnej
konfiguracji i prawdopodobnie odrębnie zarządzanej sieci z serwerem DDNS
pomiędzy organizacjami.

Usługi ADS stosują wielokrotną replikację danych pomiędzy serwerami.
Wielokrotne kontrolery domen mogą zarządzać zmianami i aktualizacjami danych
tego samego katalogu, czyniąc jeden z atrybutów podrzędnym dla wielu replik
nadrzędnych. Choć wydawać by się mogło, że jest to bardzo elastyczny system,
jego złożoność może powodować komplikacje w diagnozowaniu problemów i
optymalizacji systemu do rzeczywistych topologii sieciowych. Jednak replikacja z
wieloma replikami nadrzędnymi jest zaprojektowana z myślą o odtwarzaniu po
awarii i może być ważną cechą w sieciach o znaczeniu krytycznym.

Na marginesie należy wspomnieć, że usługi ADS Microsoftu to system nowy.

Nie próbuj tego w domu

Usługi katalogowe są ważne, ale jednocześnie bardzo skomplikowane.
Istnieją w tej dziedzinie zależności i reguły postępowania, które
ekspertom udało się odkryć metodami „prób i błędów”. Jeśli ktokolwiek
odczuje potrzebę korzystania z usług katalogowych, powinien poszukać
eksperta w tej dziedzinie, który pomoże stworzyć system testowy.

234

Sieci komputerowe dla każdego

234

C:\Documents and Settings\Piotruś\Pulpit\sieci\Sieci komputerowe dla każdego\09.doc