choroby drobiu różyca

background image

257

R O Z D Z I A Ł

19

Erysipelothrix

rhusiopathiae

– różyca

Frank T.W. Jordan
i Magne Bisgaard

Chorobę wywoływaną przez ubikwitarną bakterię określa się terminem różycy, z wyjątkiem

medycyny człowieka, w której figuruje pod nazwą róży. Wiele gatunków kręgowców i bez-

kręgowców jest podatnych na zakażenie, a spośród drobiu domowego choroba ma głów-

nie znaczenie ekonomiczne w hodowli indyków, wśród których występuje najczęściej.

Pod wpływem nacisków na zapewnienie dobrych warunków środowiskowych zwierzętom

w krajach europejskich powstało wiele zakładów produkcji jaj spożywczych w alternatyw-

nych systemach, w tym chowie wolnowybiegowym oraz fermach ekologicznych. Wskutek

niedostatecznego biobezpieczeństwa w takich systemach coraz częściej opisuje się powrót

zachorowań, także na klasyczne choroby drobiu, takie jak różyca, czarna główka i zarażenia

Ascaridia galli i Dermanyssus gallinae.

EPIDEMIOLOGIA

Etiologia

Czynnikiem etiologicznym choroby jest Erysipelothrix rhusiopathiae (insidiosa), Gram-

-dodatnia, wiotka, pałeczkokształtna bakteria wykazująca tendencję do tworzenia dłu-

gich nici. Mimo że mikroorganizmy są Gram-dodatnie, mogą łatwo tracić zabarwienie

i przypominać bakterie Gram-ujemne. Są to względne beztlenowce rosnące w temperatu-

rze 5–42°C. Bakterie z rodzaju Erysipelothrix są nieruchome i katalazo- i oksydazoujemne.

W agarze TSI wytwarzają H

2

S. W posiewach na podłożu z żelatyną inkubowanych w tem-

peraturze pokojowej przez 2–3 dni obserwuje się charakterystyczny wzrost „szczotki do

czyszczenia rur”. Opisano występowanie co najmniej trzech gatunków Erysipelothrix, z któ-

background image

258

2

|

CHOROBY BAKTERYJNE

rych tylko dwa zostały nazwane, E. rhusiopathiae i E. tonsillarum. Jednak tylko E. rhusiopa-

thiae jest patogenny dla drobiu. Opisano 26 serowarów E. rhusiopathiae, jednak z powodu

identyfikacji innych gatunków Erysipelothrix powstało wiele wątpliwości o korelacji między

serowarami i gatunkami Erysipelothrix. Większość wybuchów choroby przypisuje się mimo

wszystko serowarom 1, 2 lub 5 E. rhusiopathiae.

Rezerwuarem E. rhusiopathiae jest najprawdopodobniej trzoda chlewna, ale często do-

chodzi także do występowania tych drobnoustrojów u gryzoni, ryb i ptaków. Sporadycznie

problem może również dotyczyć owiec. E. rhusiopathiae występuje powszechnie w glebie

i kałużach na fermach, a także w ściekach wypływających z rzeźni.

Zanim wprowadzono nakaz utylizacji odpadów pochodzących od trzody chlewnej przez

ich zakopywanie, wybuchy choroby na fermach indyków opisywano po wcześniejszym roz-

rzuceniu odpadów, czemu prawdopodobnie towarzyszyło powstanie „aerozolu” z bakterii.

Szeroko przyjęty obecnie pogląd zakłada, że mikroorganizmy te nie są autochtonicznym

elementem gleby, a ich obecność świadczy o skażeniu środowiska przez zakażone zwierzęta

lub szlam. E. rhusiopathiae uznaje się za stosunkowo odporny na działanie czynników śro-

dowiska.

Gospodarze

E. rhusiopathiae występuje ubikwitarnie, posiada zdolność do zakażania wielu gatunków

kręgowców, w tym ludzi i innych ssaków, ptaków, ryb, gadów, płazów i owadów. Opisuje

się także subkliniczne przypadki występowania mikroorganizmów w śluzie pokrywającym

łuski ryb oraz w mączce rybnej.

Zakażenie może się rozwijać u drobiu w każdym wieku, ale chorobę najczęściej opisu-

je się w późniejszym etapie życia i u dojrzałych osobników. Najczęściej dotyczy indyków.

Poważne straty odnotowuje się także wśród kur, kaczek i gęsi w wyniku naturalnych wybu-

chów choroby.

Rozprzestrzenianie

W procesie rozprzestrzeniania zakażenia źródło i wrota wniknięcia mikroorganizmów nie

zostały do końca poznane, ale w wywiadzie czasami pojawiają się informacje o pośrednim

kontakcie z trzodą chlewną lub owcami. Sugeruje się, że wrotami zakażenia mogą być ubyt-

ki w ciągłości błon śluzowych lub skóry. Choroba częściej rozwija się w pomieszczeniach,

w których podłożem jest gleba, niż w budynkach z betonową podłogą. Ptaki po przechoro-

waniu stają się nosicielami na kilka tygodni i wydalają mikroorganizm z kałem. Możliwe,

że ptaki są także bezobjawowymi nosicielami. Źródłem zakażenia mogą być skażone ryby,

mączka rybna lub tuszki zakażonych ptaków. Rola wektorów w przenoszeniu choroby jest

niejasna. Do zakażenia może także dochodzić w wyniku walk ptaków, podczas szczepień,

a także podczas sztucznej inseminacji samic, zwłaszcza indyków. Proces rozprzestrzeniania

zakażenia z kurnika do kurnika bywa powolny, a często w przyległych kurnikach nie odno-

towuje się przypadków śmiertelnych.

Zadziwiające jest, że jak dotąd niewiele uwagi poświęcono wykorzystaniu metod biologii

molekularnej do śledzenia źródeł zakażenia i badania zmienności genetycznej między izola-

tami pochodzącymi z różnych ognisk choroby. Badania enzymatyczne i elektroforeza pul-

sacyjna jasno wykazały, że w obrębie jednego serowaru występuje wystarczająca zmienność

uzasadniająca zastosowanie tych metod w badaniach epidemiologicznych.

background image

259

19. Erysipelothrix rhusiopathiae – różyca

Czynniki usposabiające

Niewiele wiadomo o wpływie czynników predysponujących, takich jak jednoczesne zakaże-

nie innymi patogenami lub niewłaściwe zarządzanie stadem, aczkolwiek w kilku ogniskach

choroby jednocześnie występowały niekorzystne warunki pogodowe i uszkodzenia wywoła-

ne przez pasożyty jelitowe.

CHOROBA

Etiologia

Droga zakażenia wciąż pozostaje niejasna, ale sugeruje się, że dochodzi do niego ze śro-

dowiska przez uszkodzoną skórę lub błony śluzowe. Obecność wielu serowarów w tym

samym stadzie wskazuje na możliwość współwystępujących zakażeń lub błędów w zarzą-

dzaniu jako czynników przyczyniających się do wybuchu choroby. Wykazano także zna-

czące różnice w wirulencji szczepów, zarówno w przypadku zakażeń homologicznych, jak i

różnymi szczepami, objawiające się różnicami w odsetku śmiertelności u ptaków, jednakże

mechanizm wirulencji nie jest do końca poznany. Wskazuje się, że czynnikiem wirulen-

cji jest neuraminidaza, enzym przecinający połączenia alfa-glikozydowe w kwasie sjalowym

będącym mukopolisacharydem obecnym na powierzchni komórek. Dodatkowym czynni-

kiem jest obecność struktury przypominającej otoczkę, zapewniającej oporność na fagocy-

tozę. Co więcej, wykryto obecność genów odpowiedzialnych za ekspresję białek wstrząsu

termicznego. Znaczenie oporności genetycznej wymaga dokładniejszego zbadania.

Do gatunków ptaków wrażliwych na zakażenie zalicza się dzikie ptaki, ptaki ozdobne oraz

drób domowy, w którego skład wchodzą indyki, kaczki, gęsi, kury, gołębie, strusie i ptaki

łowne. Choroba może mieć ostry lub przewlekły przebieg. Indyki najprawdopodobniej są

najbardziej wrażliwe na zakażenie, ale choroba w ostrej postaci może dotyczyć również kur.

Natomiast zakażenie ptaków wodnych występuje sporadycznie, utrzymuje się w stadzie kilka

miesięcy, powodując zachorowania u pojedynczych osobników lub niewielu ptaków w jed-

nym czasie.

Objawy kliniczne

Choroba o ostrym przebiegu rozpoczyna się nagle. Znajduje się martwe ptaki lub docho-

dzi do upadków w krótkim czasie trwania choroby przebiegającej z osłabieniem i biegunką,

którym czasem towarzyszy niepewny chód, a niekiedy również pociemnienie i zgrubienie

skóry. U indyków pojawia się sinica tkanek głowy, a prącie u samców jest silnie obrzęk-

nięte i fioletowo zabarwione. U kaczek mogą występować obszary ciemnego przebarwienia

błony pławnej pomiędzy palcami. Śmiertelność w stadzie waha się od 1 do ponad 50%.

Większość chorych ptaków pada. Część ptaków po przechorowaniu, a także osobniki do-

tknięte przewlekłą postacią chorobą wykazują stopniową utratę masy ciała, zmniejszenie

nieśności i przewlekłą kulawiznę.

Zmiany patologiczne

Oprócz zmian skórnych związanych z objawami klinicznymi dochodzi do przekrwienia ca-

łych tuszek, zwłaszcza widocznego u indyków w okolicy głowy i na skórze. Zmiany w na-

background image

260

2

|

CHOROBY BAKTERYJNE

rządach wewnętrznych są typowe dla uogólnionej posocznicy z zastojem krwi i punkciko-

wymi wybroczynami, które często występują w mięśniu sercowym, tłuszczu wieńcowym,

nasierdziu, błonie surowiczej żołądka mięśniowego, krezce, tłuszczu otrzewnowym, wątro-

bie i opłucnej. Często obserwuje się także powiększenie, kruchość i nakrapianie z zastojem

krwi w wątrobie, śledzionie i nerkach. Nierzadko cała wątroba jest objęta martwicą skrze-

pową. W niektórych przypadkach obserwuje się zmiany zapalne w jelitach składające się

z wyraźnych zmian nieżytowych w jelicie cienkim, poszerzenia światła i zgrubienia ściany

przedżołądka i żołądka mięśniowego oraz owrzodzeń w ścianie jelit cienkich widocznych

jako małe, okrągłe, żółte zmiany. Płuca mają prawidłową konsystencję, ale mogą być brązo-

we. W przypadkach przewlekłej postaci choroby stwierdza się żółte zmiany wytwórcze, ka-

lafiorowate na powierzchni wsierdzia, a u ptaków z kulawizną obecność włóknisto-ropnego

wysięku w stawach. Zapalenie otrzewnej, przekrwienie okolicy steku oraz krwotoki obser-

wuje się u samic indyków po inseminacji skażonym nasieniem. W przypadkach choroby

o nadostrym przebiegu mogą nie występować zmiany makroskopowe.

ROZPOZNANIE

Rozpoznanie stawia się na podstawie wiadomości z wywiadu, objawów klinicznych

i obrazu sekcyjnego w zestawieniu z wynikami izolacji i identyfikacji drobnoustro-

ju. Wykonuje się rozmazy do barwienia metodą Grama oraz wymazy tkankowe z kilku

miejsc, w tym wątroby, śledziony, szpiku kostnego i krwi pobranej z serca. E. rhusiopa-

thiae to mikroorganizm trudny w hodowli. Okazało się, że padłe ptaki stanowią lepsze

źródło mikroorganizmów niż zakażone, żywe, ale chore ptaki. Wszystkie płytki z posie-

wami należy umieścić w inkubatorze na 48 godzin. Wstępne rozpoznanie można uzyskać

po wykonaniu barwienia metodą Grama rozmazu wykonanego z krwi pobranej z serca,

wątroby lub śledziony, zwłaszcza przy nadostrej postaci choroby. Identyfikację fenoty-

pową przeprowadza się na podstawie morfologii komórek i kolonii bakteryjnych, cech

wzrostu w żelatynie odżywczej, testu na obecność katalazy i oksydazy, wytwarzania siar-

kowodoru na podłożu TSI oraz wytwarzania kwasu z węglowodanów. Do zróżnicowania

E. rhusiopathiae i E. tonsillarum wykorzystuje się różnice w wytwarzaniu kwasu z sacha-

rozy oraz profilu białkowego całych komórek. Opisano wykorzystanie kilku metod łań-

cuchowej polimeryzacji (PCR) do wykrywania mikroorganizmów. Należy jednak jeszcze

porównać swoistość i czułość tych testów. Niektóre laboratoria nadal wykorzystują bada-

nia immunofluorescencyjne. W rozpoznaniu różnicowym należy uwzględnić inne choro-

by, takie jak cholera drobiu, nadostra postać choroby Newcastle, influenza ptaków oraz

ostra surowiczo-krwotoczna kolibaciloza.

KONTROLA

Zarządzanie stadem

Zapobiega się chorobie przez wprowadzenie wysokich standardów higienicznych w zarzą-

dzaniu wewnątrz i pomiędzy stadami. Ten aspekt ma podstawowe znaczenie, podobnie jak

natychmiastowe usuwanie zwłok ze stad. Należy unikać kontaktu drobiu z trzodą chlewną,

background image

261

19. Erysipelothrix rhusiopathiae – różyca

owcami i zakażonymi ptakami, a także z obszarami, na których bytują te zwierzęta. Należy

też kontrolować populację myszy i szczurów na fermie oraz zwracać uwagę na jakość paszy.

Szczepienia

Rzadko praktykuje się szczepienia drobiu na różycę, z wyjątkiem indyków i wolnowybiego-

wych stad kur. W przypadku indyków poleca się wykonywanie szczepienia inaktywowaną

lub żywą szczepionką w zakładach, gdzie występuje wewnątrzpochodne zakażenie. W sta-

dach reprodukcyjnych indyków należy podać co najmniej dwie dawki szczepionki w odstę-

pie 4 tygodni zanim zwierzęta ukończą 14 tygodni życia lub na 2 tygodnie przed osiągnię-

ciem przez nie wieku, w którym zazwyczaj dochodzi do wybuchu choroby na terenie danej

fermy. Osobnikom wprowadzanym jako uzupełnienie do stada reprodukcyjnego można

podać dodatkową dawkę szczepionki tuż przed rozpoczęciem nieśności. W przypadku pta-

ków przeznaczonych na tucz wystarcza jednorazowe szczepienie.

Wspomniane szczepionki mogą wywoływać nieswoiste reakcje w testach aglutynacji płyt-

kowej osocza na obecność Mycoplasma gallisepticum i Mycoplasma meleagridis. Z tego wzglę-

du należy unikać przeprowadzania badań w ramach monitorowania tych chorób w ciągu

kilku tygodni od szczepienia.

Leczenie

Większość szczepów E. rhusiopathiae jest oporna na sulfonamidy, gentamycynę, kanamy-

cynę, neomycynę, wankomycynę, nowobiocynę i polimyksyny. Znaczna część izolatów jest

wrażliwa na działanie penicylin, cefalosporyn, erytromycyny i klindamycyny w badaniach

in vitro. Penicyliny stanowią lek z wyboru. Jednak leczenie polegające na wprowadzeniu le-

ku wraz z paszą lub wodą zazwyczaj nie pozwala na wyeliminowanie zakażenia, choć może

przynosić chwilową ulgę zwierzętom. Jeśli zbliża się termin uboju zwierząt, można wyko-

nać podskórną iniekcję z benzylopenicyliny prokainowej (penicylina prokainowa; szybko

działająca) i penicyliny benzatynowej (długo działająca) do szybkiego opanowania choroby.

Należy jednak pamiętać o obowiązującym okresie karencji na te antybiotyki. Co więcej,

chwytanie i przytrzymywanie po kolei wszystkich ptaków może się okazać niepraktyczne

lub wręcz szkodliwe. Jeśli ubój ma nastąpić w terminie dłuższym niż 2 tygodnie, ptaki po-

winny jednocześnie otrzymać dawkę penicyliny i inaktywowanej szczepionki przeciw róży-

cy. Brojlerom nie powinno się wykonywać iniekcji domięśniowych, aby uniknąć wytworze-

nia ropni lub innych skaz w tkance mięśniowej.

ZAGROŻENIA DLA ZDROWIA PUBLICZNEGO

U ludzi zakażenie E. rhusiopathiae może się rozwijać w trzy różne choroby: różę, uogólnio-

ne zakażenie skóry oraz posocznicę. Najczęściej rozwija się róża, czyli ogniskowe zakaże-

nie dotyczące zazwyczaj palców lub dłoni. Postać posocznicowa, z zapaleniem wsierdzia lub

bez, rozwija się bardzo rzadko u osób z prawidłowo funkcjonującym układem odporno-

ściowym. Ta postać choroby może się rozwijać ze zmianami skórnymi lub bez tych zmian.

Ryzyko zakażenia dotyczy ludzi zajmujących się zwierzętami i produktami pochodzenia

zwierzęcego stanowiącymi zagrożenie, w tym lekarzy i studentów weterynarii.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Choroby drobiu wodnego
profilaktyka chorob drobiu id 3 Nieznany
wirusy, weterynaria, choroby ptaków, choroby drobiu, ściągi kury, ściągi
PTAKI-OPRACOWANIE PYTAN-KOLOKWIUM II, weterynaria, choroby ptaków, choroby drobiu
CHOROBY UKŁADU ODDECHOWEGO, Weterynaria, ROK V, Choroby Drobiu
drób przedtermin chyba, Weterynaria, Rok 5, semestr IX, choroby drobiu
grzyby(1), weterynaria, choroby ptaków, choroby drobiu, ściągi kury, ściągi
pasożyty, weterynaria, choroby ptaków, choroby drobiu, ściągi kury, ściągi
CHOROBY DROBIU, Weterynaria, ROK V, Choroby Drobiu
drób, Weterynaria, Rok 5, semestr IX, choroby drobiu
bakterie(1), weterynaria, choroby ptaków, choroby drobiu, ściągi kury, ściągi
Choroby drobiu oraz ptakow Suplement redMazurkiewicz

więcej podobnych podstron