JOM KIPUR - DZIEŃ POJEDNANIA

Jom Kipur jest obchodzony 10 dnia miesiąca tiszri. Upamiętnia on wydarzenie opisane w
Torze, kiedy to Mojżesz zszedł z góry Synaj z drugimi Tablicami Praw zaraz po tym, gdy Izraelici
zgrzeszyli oddając cześć złotemu cielcu. Tego dnia Żydzi otrzymali wybaczenie za ten grzech, a
dziś każdy może otrzymać wybaczenie za wszystkie swoje złe występki. Jom Kipur po
hebrajsku oznacza "Dzień Pojednania". Czasem zwany jest także Sądnym Dniem, Dniem
Przebaczenia lub innymi nazwami oddającymi charakter tego święta.

Święto Jom Kipur jest także świętem kończącym Jamim Noraim - Straszne Dni, okres oczekiwania na
przebaczenie.

W pierwszym stuleciu Filon z Aleksandrii pisał, że Jom Kipur jest obchodzony nie tylko przez
pobożnych i świątobliwych "ale także przez tych, którzy nie praktykowali przez resztę życia". I pozostaje

tak do dzisiaj. Co roku synagogi wypełnione są po brzegi, gdyż wszyscy oczekują odpuszczenia

grzechów.

W czasach Świątyni obchody Dnia Pojednania koncentrowały się na postaci arcykapłana, który

poddawał się bardzo ścisłemu rytuałowi oczyszczenia. W tym celu tydzień przed świętem udawał się

do oddzielnego pomieszczenia, w wigilię święta brał pięć kąpieli rytualnych i ubierany był w lniane białe

szaty.

Uroczystości rozpoczynały się, gdy arcykapłan wchodził na wewnętrzny dziedziniec Świątyni, gdzie na

ołtarzu składano ofiary ze zwierząt, których krew stanowiła ofiarę przebłagania i miała moc

rozgrzeszania. Następnie spośród dwóch kozłów losowano tego, który będzie zabity dla Pana, a który

dla Azazela. Ten, który miał być zabity dla Pana, był składany w ofierze za naród Izraela. Następnie

arcykapłan wchodził do kodesz ha-kodeszim - święte świętych - pomieszczenia wybudowanego na
skale Szetija, na której według tradycji Abraham miał złożyć w ofierze swego syna Izaaka, na której za

czasów Pierwszej Świątyni stała Arka Przymierza. Jom Kipur to jedyny dzień, kiedy arcykapłan mógł
wejść do kodesz ha-kodeszim. Natychmiast po wejściu do świętego świętych kładł żarzące się węgle i

sypał na nie kadzidło. W tym samym czasie arcykapłan skrapiał krwią zwierząt ofiarnych wnętrze.

Następnie wychodził i poświęcał nią święte przedmioty i wyposażenie Świątyni.

Grzechy Żydów symbolicznie przenoszono na kozła, którego los padł "dla Azazela". Arcykapłan

publicznie i na głos wygłaszał modlitwę, w której wyznawał grzechy Izraela, a wyznaczony człowiek

wyprowadzał zwierzę za mury miasta na pustynię, co było równoznaczne z odpuszczeniem win.

Jom Kipur to także jedyne święto, podczas którego arcykapłan wypowiadał w Świątyni Imię Boga, czyli

tetragram JHWH. Odkąd zburzono Świątynię, w modlitwach przy czytaniu Tory tradycja nakazuje tego

nie czynić, a tetragram zastępuje się słowami Adonaj, ha-Szem lub Pan.

Po zburzeniu Świątyni wyznanie grzechów dokonywane przez arcykapłana zastąpiono indywidualnym

aktem skruchy, a wyznanie win całego narodu zbiorowymi modłami o przebaczenie.

Jednak istotnymi warunkami do uzyskania przebaczenia są pokuta i skrucha (teszuwa). Przede

wszystkim należy sobie uświadomić swoje winy oraz w miarę możliwości dokonać zadośćuczynienia

wobec tych ludzi, w stosunku do których zgrzeszyliśmy.

Jom Kipur to dzień postu. Zwyczaj zatem nakazuje, aby w wigilię święta zjeść obfity posiłek.
Ortodoksyjni Żydzi biorą następnie kąpiel w mykwie, a na koniec zapalają dwie świece: jedną w domu

za dusze żyjących, drugą w synagodze za dusze zmarłych rodziców i najbliższej rodziny. Nie wolno

także wykonywać żadnej pracy, nosić skórzanego obuwia, nie wolno się strzyc ani golić, zabronione są

też stosunki seksualne.

Obrzędy w synagodze rozpoczynają się od wyjęcia rodałów z aron ha-kodesz. W tym dniu aron ha-
kodesz przysłonięta jest białą zasłoną (parochet), a rodały okrywają białe pokrowce mające

przypominać czyste, białe szaty w jakie ubierany był arcykapłan. Natomiast mężczyźni biorący udział w

nabożeństwie zakładają białe kitle. Kantor w asyście dwóch najgodniejszych członków zgromadzenia

wchodzi na bimę, aby prosić obecnych o zgodę na odprawienie modłów. Następnie kantor trzykrotnie

śpiewa Kol nidre - "Wszystkie nasze ślubowania". Modlitwa ta unieważnia wszystkie pochopnie lub

złożone pod przymusem śluby z minionego roku. Dotyczy to jednak tylko ślubów złożonych Bogu.

Po Kol nidre odmawia się modlitwę Aszamnu ("zgrzeszyliśmy") będącą wyznaniem grzechów na wzór

tego, którego dokonywał arcykapłan. Jest to spowiedź całego narodu izraelskiego. Modlitwa

odmawiana jest po cichu, a wszyscy obecni biją się w piersi.

Kolejną modlitwą jest Al chet ("z powodu grzechu"). Jest to wyznanie win wobec bliźnich i całej
społeczności. Obok wspomnianych modlitw odmawia się także hymny wyrażające ludzką

niedoskonałość oraz modlitwę Izkor - modlitwę za zmarłych.

Następnego dnia nabożeństwo trwa cały dzień - od świtu do zmierzchu. Spośród wielu modlitw

odczytywany jest opis służby arcykapłana w Jom Kipur według Talmudu. Gdy padały słowa o tym, że
arcykapłan wymawia Imię Boże, wszyscy obecni mężczyźni schylali się głęboko w przyklęku. Czytany

jest także poemat liturgiczny pijut, opowiadający o męczeńskiej śmierci rabiego Akiwy, a także Księga

Jonasza, gdzie jest mowa o tych, którzy po okazaniu skruchy dostąpili przebaczenia.

Obrzędy kończy modlitwa Neila - zamykanie wrót. Niegdyś odmawiano ją na krótko przed

zamknięciem bram Świątyni na znak, że w tym momencie Bóg przesiada się z tronu Prawa na Tron

Miłosierdzia. Żydzi mówią wtedy: "Ojcze nasz, Królu nasz, zapisz nas do Księgi Życia, przebacz i

odpuść nam" (Awinu Malkenu). Po tych słowach rozlega się dźwięk szofaru a wszyscy głośno wołają:
"otwórz nam, Panie, bramę łaski".

Dzień Pojednania kończy się wraz z ukazaniem się pierwszej gwiazdy. Dzięki temu świętu każdy może

poczuć, że wkracza w nowy rok bez grzechu, a przynajmniej bez poczucia winy.

Dominik Lau

PRZYPISY:

•

rodały - zwoje Tory

•

tiszri - wrzesień-październik

Artykuł opublikowany dzięki uprzejmości redakcji Jidełe.

Reprodukcje obrazów pochodzą z książki: Żydzi w Polsce. Obraz i słowo.

Pod redakcją Marka Rostworowskiego. Wydawnictwo Interpres. Warszawa 1993