„zDolny

Ś

l

ą

zak Gimnazjalista” 2008/2009, blok humanistyczny Arkusz zatwierdzony przez WKK - 10.10.2008 r

.

ETAP SZKOLNY

28 pa

ź

dziernika 2008 r.

czas trwania 60 minut

IX Dolno

ś

l

ą

ski Konkurs dla Gimnazjalistów

„zDolny

Ś

l

ą

zak Gimnazjalista”

Blok humanistyczny

Kuratorium O

ś

wiaty we Wrocławiu, Dolno

ś

l

ą

skie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Informacji Pedagogicznej we Wrocławiu

Uczestnik konkursu (wpisz czytelnie, drukowanymi literami)

Nazwisko

Imi

ę

/ imiona

Data urodzenia

Miejsce urodzenia

Szkoła

Klasa

Tabela odpowiedzi
Zakre

ś

l X wła

ś

ciw

ą

odpowied

ź

. W ka

ż

dym zadaniu tylko jedna odpowied

ź

jest poprawna. W razie pomyłki otocz bł

ę

dnie zaznaczon

ą

odpowied

ź

kółkiem i jeszcze raz zaznacz X dobr

ą

odpowied

ź

.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

1
0

1
1

1
2

1
3

1
4

1
5

1
6

1
7

1
8

1
9

2
0

2
1

2
2

2
3

2
4

2
5

2
6

2
7

2
8

2
9

3
0

3
1

3
2

3
3

3
4

3
5

3
6

3
7

3
8

3
9

4
0

A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A
B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B
C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C
D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D

Sprawdzenie poprawno

ś

ci odpowiedzi (wypełnia nauczyciel) W ka

ż

dej z poni

ż

szych kratek wpisa

ć

0 lub 1 zgodnie z kluczem odpowiedzi

Suma uzyskanych punktów: …………………..

Sprawdzaj

ą

cy ................................

Ratunek – w ludzkiej prawdzie historii

Propozycja, któr

ą

pragn

ę

tu sformułowa

ć

, opiera si

ę

na gł

ę

bokim moim prze

ś

wiadczeniu (któremu dałem

wyraz przy okazji omawiania ka

ż

dego z siedmiu „grzechów głównych” naszego narodu), i

ż

ów antyczny wzór ofiary

wła

ś

ciwie nigdy zbyt

ś

ci

ś

le nie pasował do naszej polskiej rzeczywisto

ś

ci,

ż

e bohaterskie sprawy naszej historii

maj

ą

charakter o wiele bardziej ludzki, zwyczajny, zrozumiały i dzi

ś

dla nas o wiele prostszy, ni

ż

wmawiali to nam

poeci, pisarze i malarze.

Wbrew Mickiewiczowi nie byli

ś

my Mesjaszem narodów. I nikogo nie zbawiali

ś

my. Wbrew Słowackiemu nie

byli

ś

my te

ż

ani pawiem, ani papug

ą

i nie ma si

ę

co

ś

mia

ć

. Trzeci – Wyspia

ń

ski – zrozpaczony tym wszystkim

modlił si

ę

o Polsk

ę

zwyczajn

ą

, jak inne narody. Nie zdawał sobie sprawy, jak ten jego postulat bliski jest

rzeczywisto

ś

ci.

Trzeba chyba nareszcie zrozumie

ć

,

ż

e nie byli

ś

my, nie jeste

ś

my ani nie b

ę

dziemy chyba ani najbardziej

bohaterskim, ani najgłupszym na

ś

wiecie narodem. Jak wszystkim innym zdarza si

ę

nam i jedno, i drugie. Ale poza

tym jeste

ś

my zwyczajni. I nic ponadto. Zwyczajni zarówno w swej zbiorowej historii, jak i w czynach swoich

bohaterów.

S

ą

dz

ę

,

ż

e wypada po prostu powróci

ć

do prawdy historycznej. Nie przeceniaj

ą

c

ś

wiadectwa poezji i pie

ś

ni,

ówczesnych oficjalnych enuncjacji i publicznych deklaracji, szuka

ć

prawdy ówczesnego

ż

ycia i t

ę

prawd

ę

w ludzkim, powszednim wyrazie przedstawia

ć

.

Trzeba pokaza

ć

,

ż

e – zarówno szwole

ż

erowie spod Somosierry, jak i powsta

ń

cy 1863 roku, obro

ń

cy

Westerplatte i racławiccy kosynierzy chcieli

ż

y

ć

i bali si

ę

ś

mierci. Nie byli ani nadlud

ź

mi nie znaj

ą

cymi strachu, ani

cierpi

ę

tnikami rozkoszuj

ą

cymi si

ę

własn

ą

ofiar

ą

. Bardzo chcieli

ż

y

ć

– zwyczajnie. Znali tysi

ą

c w pełni im

dost

ę

pnych przyjemniejszych zaj

ęć

ni

ż

chodzenie pod ogie

ń

, pod kule, granaty, kartacze i jak to si

ę

tam nazywało.

W tym ludzkim pragnieniu

ż

ycia i szcz

ęś

cia byli tacy sami jak my dzisiaj. A jednak mimo to znajdowali w sobie sił

ę

moraln

ą

, niezb

ę

dn

ą

, by nie strawi

ć

swego

ż

ycia na ciepłym przypiecku, pod pierzyn

ą

czy w karczmie przy piwie

albo gorzałce (które nie były gorsze od dzisiejszych) – lecz pój

ść

si

ę

bi

ć

, nadstawia

ć

głow

ę

, ryzykowa

ć

ż

ycie w imi

ę

sprawy dalekiej, a przecie

ż

bliskiej im i zrozumiałej, sprawy niewymiernej i nie daj

ą

cej si

ę

wyceni

ć

w groszach,

a przecie

ż

dla nich warto

ś

ciowej – w imi

ę

marzenia: wolno

ś

ci, niepodległo

ś

ci, ideałów społecznych i politycznych.

Trzeba pokazywa

ć

,

ż

e ci Głowaccy i Mastalerze, Poniatowscy i Kozietulscy, Sucharscy i Ordonowie

naszych dziejów to nie były barany prowadzone na rze

ź

, pod nó

ż

historii przez przekl

ę

te fatum – własn

ą

nieprzezwyci

ęż

aln

ą

impulsywno

ść

b

ą

d

ź

chytr

ą

intryg

ę

, oszustwo i otumanienie. Nie byli oni wcale głupi czy naiwni,

na ogół (cho

ć

tylko z grubsza b

ą

d

ź

wprost instynktownie) orientowali si

ę

w sytuacji, znali mo

ż

liwo

ść

pomyłki.

A jednak wierzyli,

ż

e trzeba – i szli, cho

ć

nie byli pewni skuteczno

ś

ci swego czynu, cho

ć

u

ś

wiadamiali

sobie,

ż

e mo

ż

e niczego nie zwojuj

ą

. I w tym naturalnym sceptycyzmie ludzkim wcale nie byli inni ni

ż

dzisiejsze

pokolenie.

A jednak mimo to – ryzykowali. Przyjmowali na siebie nie tylko pewno

ść

wyrzecze

ń

i cierpie

ń

,

prawdopodobie

ń

stwo kalectwa czy

ś

mierci, ale tak

ż

e mo

ż

liwo

ść

pora

ż

ki, niepowodzenia, wr

ę

cz pomyłki. Woleli si

ę

myli

ć

w działaniu ni

ż

trwa

ć

biernie, woleli bł

ą

dzi

ć

w drodze ni

ż

sta

ć

w miejscu. Woleli ryzykowa

ć

przegran

ą

,

ś

mier

ć

,

ETAP SZKOLNY, BLOK HUMANISTYCZNY 28 października 2008 r., czas trwania 60 minut

„zDolny

Ś

l

ą

zak Gimnazjalista” 2008/2009, blok humanistyczny Arkusz zatwierdzony przez WKK - 10.10.2008 r.

zapomnienie, a nawet przekle

ń

stwo współczesnych i potomnych ni

ż

zaniedba

ć

rzucenie na szal

ę

historii ziarnka

swojego wysiłku wówczas, gdy wa

ż

yły si

ę

losy narodu, a nieraz i losy ludzko

ś

ci.

Trzeba pokazywa

ć

t

ę

nasz

ą

przeszło

ść

zwyczajnie – i prawdziwie. I trzeba mie

ć

do niej troch

ę

, odrobin

ę

sentymentu.

Niech nie b

ę

dzie tylko bezpiecznym placem do

ć

wicze

ń

w krytycznych harcach, niech nie b

ę

dzie osełk

ą

,

na której ostrzy si

ę

j

ę

zyki do aktualnych polemik.

Historia jest pot

ęż

nym or

ęż

em moralnym. Cz

ęś

ciej ni

ż

filozofia i etyka dostarcza ona zwykłemu

człowiekowi odpowiedzi na pytanie o sens ludzkiego bytowania, o potrzeb

ę

i celowo

ść

społecznego działania,

o wzór człowieczej postawy. Historia najplastyczniej uczy, jak

ż

y

ć

– i po co

ż

y

ć

.

Ś

wiadomo

ść

indywidualna i pami

ęć

jednostkowa czyni istot

ę

ludzk

ą

tym, czym jest: człowiekiem, istot

ą

społeczn

ą

i doskonal

ą

c

ą

si

ę

.

Ś

wiadomo

ść

narodowa i pami

ęć

społeczna – historia – czyni ze zbiorowiska ludzkiego społeczno

ść

– nie

biern

ą

mas

ę

, przedmiot dziejów, lecz kolektyw aktywnych współtwórców losu własnego i losów

ś

wiata.

Społeczno

ść

tak musi si

ę

broni

ć

przed obc

ą

pogard

ą

i własnym zw

ą

tpieniem. Musi uwierzy

ć

w rozumno

ść

własnego wspólnego „

ż

yciorysu”, by mogła uwierzy

ć

w logik

ę

jego „dalszego ci

ą

gu” – w logik

ę

przyszło

ś

ci. Musi

szanowa

ć

siebie.

Załuski Zbigniew, Siedem polskich grzechów głównych i inne polemiki, Warszawa 1973, s. 240 – 243

1. Posta

ć

Mesjasza kojarzy si

ę

z

A. Bibli

ą

.

B. mitologi

ą

Greków.

C. mitologi

ą

Słowian.

D.

ś

redniowiecznym eposem rycerskim.

2. Dlaczego autor u

ż

ywa nazwisk w liczbie

mnogiej?

A. S

ą

to nazwiska typowo polskie

B. Odzwierciedlaj

ą

postawy Polaków w trudnych dla

narodu chwilach

C. Ma na my

ś

li wielu członków wymienionych rodów

D. Wszyscy

ż

yli w okresie zaborów

3. Zdaniem autora, przeszło

ść

nie powinna by

ć

A. or

ęż

em.

B. osełk

ą

.

C. prawdziwa.
D. zwyczajna.

4. Autor postrzega społeczno

ść

jako

A. biern

ą

mas

ę

.

B. przedmiot dziejów.
C. istot

ę

społeczn

ą

i doskonal

ą

c

ą

si

ę

.

D. kolektyw aktywnych współtwórców.

5. Czym, zdaniem Załuskiego, dawni Polacy

przypominaj

ą

współczesnych?

A. Chcieli

ż

y

ć

i by

ć

szcz

ęś

liwymi.

B. Chcieli umrze

ć

bohatersk

ą

ś

mierci

ą

.

C. Byli cierpi

ę

tnikami rozkoszuj

ą

cymi si

ę

własn

ą

ofiar

ą

.

D. Siedzieli w karczmie przy piwie i gorzałce.

6. O czym

ś

wiadczy u

ż

ycie w 1. akapicie formy

pierwszoosobowej?

A. Autor chce by

ć

obiektywny.

B. Autor prezentuje subiektywne odczucia.
C. Autor podkre

ś

la swoj

ą

religijno

ść

.

D. Autor przyjmuje pozycj

ę

naukowca.

7. Załuski uwa

ż

a Polaków za

A. naród najbardziej bohaterski na

ś

wiecie.

B. naród najgłupszy na

ś

wiecie.

C. naród podobny do innych na

ś

wiecie.

D. naród nadludzi.

8. By

ć

sceptykiem znaczy

A. by

ć

entuzjast

ą

.

B. by

ć

nieufnym wobec rzeczywisto

ś

ci.

C. by

ć

człowiekiem honoru.

D. by

ć

nieskutecznym w działaniach.

9. Słowa wygrany, przegrany to
A. synonimy.
B. homonimy.
C. antonimy.
D. anafory.

10. Nó

ż

historii to

A. porównanie.
B. peryfraza.
C. epitet.
D. przeno

ś

nia.

11. Mickiewicz i Słowacki s

ą

przedstawicielami epoki

A. renesansu.
B. romantyzmu.
C. pozytywizmu.
D. o

ś

wiecenia.

12. Juliusz Słowacki jest autorem
A.

Ś

witezianki.

B. II cz. Dziadów.
C. Balladyny.
D. Zemsty.

13. Z jakim przedsi

ę

wzi

ę

ciem kojarzysz Stanisława

Augusta Poniatowskiego?

A. Obiady czwartkowe
B. Obiady niedzielne
C. Kolacje wigilijne
D. Podwieczorki poetyckie

ETAP SZKOLNY, BLOK HUMANISTYCZNY 28 października 2008 r., czas trwania 60 minut

„zDolny

Ś

l

ą

zak Gimnazjalista” 2008/2009, blok humanistyczny Arkusz zatwierdzony przez WKK - 10.10.2008 r.

14. Wyra

ż

enie nadstawia

ć

głow

ę

jest najbardziej

zbli

ż

one do:

A. straci

ć

głow

ę

.

B. łama

ć

sobie głow

ę

.

C. kła

ść

palce mi

ę

dzy drzwi.

D. da

ć

sobie głow

ę

uci

ąć

.

15. Para wyrazów zapisana zgodnie z zasadami

ortograficznymi to:

A. filozofii, enuncjacji.
B. filozofi, enuncjacji.
C. filozofii, enuncjacii.
D. filozofii, enuncjacyji.

16. Jak

ą

cz

ęś

ci

ą

mowy jest słowo niech?

A. Przyimkiem.
B. Spójnikiem.
C. Przysłówkiem.
D. Partykuł

ą

.

17. Wyraz nadludzie to

A. zło

ż

enie.

B. zrost.
C. zestawienie.
D. skrótowiec.

18. Słowo fatum znaczy tyle co

A. determinacja.
B. przymus.
C. przypadek.
D. przeznaczenie.

19. Wypowiedzenie Społeczno

ść

tak musi si

ę

broni

ć

przed obc

ą

pogard

ą

i własnym

zw

ą

tpieniem to

A. równowa

ż

nik zdania.

B. zdanie pojedyncze.
C. zdanie zło

ż

one podrz

ę

dnie.

D. zdanie zło

ż

one współrz

ę

dnie.

20. Synonimem słowa rze

ź

jest

A. masakra.
B. pora

ż

ka.

C. sadyzm.
D. napad.

21. Z podanych zda

ń

wybierz to, które podaje

fałszyw

ą

przyczyn

ę

powstania styczniowego.

A. Ukaz carski o uwłaszczeniu chłopów z 1861 roku

nie

dotyczył

Królestwa

Polskiego,

st

ą

d

niezadowolenie chłopów polskich.

B. Rezultatem manifestacji patriotycznych były coraz

liczniejsze ofiary.

C. Hrabia

Aleksander

Wielopolski

uwa

ż

ał,

ż

e

autonomi

ę

Królestwa mo

ż

na osi

ą

gn

ąć

tylko drog

ą

walki zbrojnej.

D. Przewag

ę

w społecze

ń

stwie polskim zyskał ruch,

domagaj

ą

cy si

ę

pełnej niepodległo

ś

ci.

22. Data wydania Manifestu przez Komitet Centralny

Narodowy to:

A. 22/23 I 1863
B. 23/24 III 1794
C. 24/25 II 1861
D. 29/30 XI 1830

23. Autorem cyklu rysunków Polonia jest:

A. Jan Matejko.
B. Jacek Malczewski.
C. Artur Grottger.
D. Maksymilian Gierymski.

24. O kim mowa?

Społecze

ń

stwo polskie, z wdzi

ę

czno

ś

ci, ofiarowało mu

w 1900 roku maj

ą

tek Obl

ę

gorek k. Kielc. W 1905 roku

otrzymał nagrod

ę

Nobla w dziedzinie literatury.

A. Czesław Miłosz.
B. Henryk Sienkiewicz.
C. Bolesław Prus.
D. Stanisław Wyspia

ń

ski.

25. Wóz Drzymały to symbol oporu Polaków wobec

polityki

A. Rosji.
B. Prus.
C. Austrii.
D. Niemiec.

26. Oczynszowanie chłopów to

A. wprowadzenie opłaty zamiast pa

ń

szczyzny.

B. nadanie chłopom ziemi na własno

ść

.

C. obowi

ą

zek bezpłatnej pracy chłopa na polu pana.

D. praca chłopa na ziemi dzier

ż

awionej od pana.

27. Na czele obozu białych podczas powstania

styczniowego stał

A. Jarosław D

ą

browski.

B. Aleksander Wielkopolski.
C. Andrzej Zamoyski.
D. Leopold Kronenberg.

28. Rzeczpospolita Krakowska powstała w wyniku

porozumienia mocarstw w

A. Tyl

ż

y.

B. Wiedniu.
C. Berlinie.
D. Warszawie.

29. Z Legionami Polskimi we Włoszech nie był

zwi

ą

zany

A. Piotr Wysocki.
B. Jan Henryk D

ą

browski.

C. Karol Kniaziewicz.
D. Józef Wybicki.

ETAP SZKOLNY, BLOK HUMANISTYCZNY 28 października 2008 r., czas trwania 60 minut

„zDolny

Ś

l

ą

zak Gimnazjalista” 2008/2009, blok humanistyczny Arkusz zatwierdzony przez WKK - 10.10.2008 r.

30. Wybierz

poprawny

chronologiczny

ci

ą

g

wydarze

ń

(od najwcze

ś

niejszego), zwi

ą

zanych

z walkami Polaków o niepodległo

ść

.

A. Bitwa pod Raszynem, bitwa pod Grochowem,

,rabacja galicyjska, branka

B. Bitwa pod Raszynem, rabacja galicyjska, branka,

bitwa pod Grochowem

C. Rabacja

galicyjska,

branka,

bitwa

pod

Grochowem, bitwa pod Raszynem

D. Branka, rabacja galicyjska, bitwa pod Grochowem,

bitwa pod Raszynem

31. Spo

ś

ród wymienionych osób wska

ż

t

ę

, której

działalno

ść

nie

miała

znaczenia

dla

gospodarczego rozwoju ziem polskich w XIX
wieku:

A. ksi

ążę

Józef Poniatowski.

B. Stanisław Staszic.
C. ksi

ążę

Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki.

D. Hipolit Cegielski.

32.

ś

andarmami Europy nazywano:

A. Austri

ę

, Prusy, Rosj

ę

.

B. Austri

ę

, Francj

ę

, Rosj

ę

.

C. Angli

ę

, Prusy, Rosj

ę

.

D. Prusy, Rosj

ę

, Turcj

ę

.

33. Patronem i mecenasem polskiego

ż

ycia

kulturalnego w Pary

ż

u w okresie Wielkiej

Emigracji był

A. Joachim Lelewel.
B. Juliusz Słowacki.
C. Adam Mickiewicz.
D. Adam Jerzy Czartoryski.

34. Bolesław Limanowski to

A. historyk, działacz polityczny, nestor polskiego

socjalizmu, działacz PPS.

B. organizator pierwszej polskiej partii robotniczej,

skazany w procesie 29. proletariatczyków na 16 lat
katorgi.

C. polityk i działacz społeczny, zorganizował obóz

demokratyczno-narodowy, poseł do rosyjskiej
Dumy.

D. jeden z zało

ż

ycieli PPS, zorganizował Zwi

ą

zek

Walki Czynnej dla zbrojnej walki z zaborcami.

35. W drugiej połowie XIX wieku polscy arty

ś

ci starali

si

ę

sw

ą

twórczo

ś

ci

ą

umacnia

ć

patriotyzm

Polaków. O artystach tych mówiono,

ż

e tworz

ą

ku

pokrzepieniu serc. Wybierz takiego twórc

ę

.

A. Jacek Malczewski
B. Jan Kasprowicz
C. Henryk Sienkiewicz
D. Bolesław Prus

36. Wybierz działanie, które nie było wyrazem

antypolskiej polityki władz niemieckich drugiej
połowie XIX wieku.

A. Tak zwana walka o kultur

ę

(Kulturkampf)

B. Rozbudowanie polskich organizacji gospodarczych
C. Funkcjonowanie Komisji Kolonizacyjnej
D. Tak zwane rugi pruskie

37. Wydarzenia

Wiosny

Ludów

miały

miejsce

w Europie w roku

A. 1805.
B. 1815.
C. 1846.
D. 1848.

38. Kierunek polityczny, ograniczaj

ą

cy rol

ę

pa

ń

stwa

do minimum oraz głosz

ą

cy nieskr

ę

powan

ą

działalno

ść

jednostek na polu gospodarczym

i olitycznym to

A. praca organiczna.
B. konserwatyzm.
C. liberalizm.
D. nacjonalizm.

39. Namiestnikiem Wielkiego Ksi

ę

stwa Pozna

ń

skiego

był

A. ksi

ążę

Antoni Radziwiłł.

B. ksi

ążę

Józef Poniatowski.

C. ksi

ążę

Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki.

D. ksi

ążę

Konstanty.

40. Wszystko dla ludu i wszystko przez lud to hasło

obozu politycznego Wielkiej Emigracji

A. Hotelu Lambert.
B. Towarzystwa Demokratycznego Polskiego.
C. Gromad Ludu Polskiego.
D. Towarzystwa Patriotycznego.